22:54 / 24-04-2024
ABŞ Azərbaycan və Ermənistan arasında əldə olunmuş razılaşmanı alqışlayıb
21:42 / 24-04-2024
Erməni xəyanəti: həkim 40 türk əsgərini zəhərləyib
20:28 / 24-04-2024
İlham Əliyev və Sadır Japarov Bakıda Çingiz Aytmatovun abidəsinin açılışını edib - Fotolar
19:29 / 24-04-2024
İran qoşunları Suriyanı tərk edir
19:16 / 24-04-2024
“Su-35”-lər "Patriot"-u aldada bilir
19:04 / 24-04-2024
Sadır Japarovun şərəfinə dövlət ziyafəti verilib
17:55 / 24-04-2024
Milli Məclis 3150 manatlıq kompüteri niyə 6 minə alır? - 830 minlik tenderlə bağlı qalmaqal
17:46 / 24-04-2024
Azərbaycan-Əlcəzair enerji əməkdaşlığı müzakirə edilib
17:29 / 24-04-2024
24 Aprel - Erməni Yalanı Günüdür
17:16 / 24-04-2024
Şadlıq saraylarında şişirdilmiş qiymətlər... - Ekspertdən şərh
17:04 / 24-04-2024
Keçmiş nazirin meyiti tapılıb
16:56 / 24-04-2024
Rus ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
16:44 / 24-04-2024
Məhkəmə saxlanılan nazir müavini ilə bağlı qərar verib
16:35 / 24-04-2024
Lukaşenko: "Anlamaq olmur, onlar bununla kimin qarşısını almaq istəyirlər?"
16:30 / 24-04-2024
Avropa qeyri-adi vəziyyətlə üzləşib
16:26 / 24-04-2024
Sabiq icra başçısının növbəti məhkəməsi keçirilib
16:08 / 24-04-2024
Yeni robotlar satışa çıxarılıb - Video
15:57 / 24-04-2024
Ərdoğan Almaniya prezidentini qəbul edib
15:26 / 24-04-2024
Borrell: "İranla diplomatik münasibətləri kəsmək olmaz"
15:12 / 24-04-2024
Ələsgər Məmmədlinin sağlıq durumu pisləşir
14:30 / 24-04-2024
Şuşaya ilkin mərhələdə 50 ailə köçürüləcək
14:30 / 24-04-2024
İlham Əliyevlə Sadır Japarov görüşüb, yeni sənədlər imzalanıb - (Yenilənib)
14:17 / 24-04-2024
Qırğızıstan Ağdamda məktəb binası inşa edəcək
14:16 / 24-04-2024
Nəzir - Akif Abbasov yazır
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
13:40 / 24-04-2024
İnfoqrafiya heyvanların ömrü haqqında nə deyir?
13:21 / 24-04-2024
Azərbaycanda Rusiya əleyhinə ikinci cəbhə olmayacaq
13:12 / 24-04-2024
Xəzər dənizində birgə təlimlər başlayıb
13:00 / 24-04-2024
Prezident generalı təltif edib - Sərəncam
12:48 / 24-04-2024
MMA döyüşçülərinin həbs müddəti uzadılıb - Biri azadlığa buraxılıb
19:13 / 20-04-2024
Bakıda taxta bazarında yanğın olub - Fotolar (Yenilənib)
22:20 / 20-04-2024
ABŞ Ukraynaya 61 milyard dollar ayırıb
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
00:37 / 20-04-2024
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
13:13 / 20-04-2024
Müğənni Cavanşir Məmmədov vəfat edib
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
DİM-in imtahan modelində böyük yanlışlıqlar var - Ekspert
Tarix: 15-10-2018 12:52 | Bölmə: Cəmiyyət
Dövlət İmtahan Mərkəzinin açıqladığı imtahan modeli ilə bağlı müzakirələr davam edir. Cəmiyyətdə geniş müzakirələrə səbəb olan imtahan modelinə 25 ilin ingilis dili müəlliməsi, Təhsil Nazirliyinin dərsliklərin monitorinqi üzrə, eyni zamanda DİM-in 2000-2015-ci illərdə həm test, həm də dərslik komissiyasının eksperti olmuş Mətanət Əhədovanın da özünəməxsus yanaşması var.
Reyting.az saytı Əməkdar müəllim, “İlin ən yaxşı müəllimi” Prezident mükafatçısı olan təhsil eksperti M. Əhədovanın müəllifi olduğu məqaləni diqqətinizə çatdırır:
DİM xarici dil fənni üzrə həm 9, həm də 11-ci siniflərdə keçiriləcək imtahan modelini verdi . Bir təhsil eksperti kimi imtahan modelini araşdırarkən bir çox anlaşılmazlıqlar və suallarla üzləşdim. Müəllim və valideyinlərin çoxsaylı müraciətlərini də bura əlavə etsəm aşağıdakı suallarla həm Təsil Nazirliyinə, həm də Dövlər İmtahan Mərkəzinə müraciət edirəm:
1. Xarici dil üzrə orta məktəb dərsliklərində dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartlar tamamilə yerinə yetirilmədiyi halda (nə disk və ya nə kasset və ya heç bir dinləmə aparmaq üçün vəsait olmadığı halda) imtahana dinləyib anlama üzrə tapşırıqların salınması nəyə əsaslanıb? Axı, TQDK-nın və TN-nin dərsliklərin monitorinqi komissiyasının hal-hazırki dərsliklərdə dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartların yerinə yetirilməsi barədə rəyi mənfi olmuşdur. Müəllimin dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartları yerinə yetirməsi üçün dərsliklərdə tapşırıqlar demək olar ki, yoxdur. Eyni zamanda bütün dəsliklərdə disk və audio vəsait nəzərdə tutulmadığı halda DİM-in audio vəsaitlə imtahan aparması nə dərəcədə düzgündür? (DİM-in dərsliklərin monitorinqi üzrə rəyləriindən çıxarışlar əlavədə verilib)
2. Bildirmək istərdim ki, 2012-2015-ci illər ərzində həm Təhsil Nazirliyi, həm də o vaxtkı TQDK-da dərsliklərin müzakirəsi zamanı hal- hazırda işlək olan bütün dərsliklər barədə rəyim mənfi olub, 1-ci, 2-ci, 3-cu və 5-ci sinif dərsliklərini isə ümumiyyətlə tədrisə yararlı hesab etməmişəm. 1-ci sinifdən 8-ci sinifə qədər dərsliklərdə dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartların yerinə yetirilmədiyini, məzmunun yalnız elə buna görə 1/4 hissəsinin mənimsənilməyəcəyini qeyd etmişəm (Bəzi video linkləri əlavədə vermişəm). Həmən illərdə hələ 9-11-ci sinif dərslikləri nəşr olunmamışdı, lakin deyə bilərəm ki, 9-11-ci sinif dərsliklərində də çoxlu səhvələr var və onlarda da dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartların yerinə yetirilməməsi göz qabağındadır.
M. Əhədova
3. Azərbaycanda 90 faiz məktəbin və müəllimin dinləyib anlamanı özü yerinə yetirmək üçün texniki vəsaiti yoxdur. (“dərsliklərdə yoxdursa müəllim özü dinləmə etsin”,- deyənlərə cavab) Bu halda təxminən 200 000 şagird (həm 9, həm 11-ci siniflər üzrə) dinləmə ilə yalnız imtahan otağında tanış olacaq. Və bu qədər şagirdin taleyi ilə oynamaq nə dərəcədə doğrudur?
4. Həftədə 1-4-ci siniflərdə cəmi 1 saat, 5-8-ci siniflərdə 3 saat, 9 –cu sinifdə 2 saat dərs saatı olan ingilis dili fənnindən 9-cu sinifin buraxılış imtahanında 2 mərhələli olmaqla 45 sual (15-tapşırıq 1-ci mərhələdə, 30 test isə 2-ci mərhələdə) salmaq nə dərəcədə düzgündür?
5. DİM-n modelinə əsasən 9-cu siniflərin buraxılış imtahanının 11-ci siniflərə nisbətdə daha çətin verilməsi aydınlaşır. Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi tam orta təsili bitirməmiş və 11-ci siniflərdən aşağı pillədə olan, yaş xüsusiyyətləri nəzərə alınmayan 9-cu siniflərdə iki mərhələ üzrə xarici dildən 45 suala , onlardan yuxarı pillədə olan 11-ci sinif şagirdlərinin isə 30 suala cavab vermələri nəyə əsaslanır?
6. DİM-in modelinə əsasən Xarici dil fənnindən imtahan 9-cu və 11-ci siniflərdə Ana dilindən və Riyaziyyat imtahanından da çətin verilmiş və bir neçə standartın yerinə yetirilməsini tələb edir. Belə ki, həftədə 5-6 saata keçilən Ana dili və Riyaziyyat fənnindən yalnız 1 və ya 2 məzmun xətti üzrə standart yoxlanılırsa və şagird öz Ana dilindən dinləyib anlama tapşırıqları etmirsə, xarici dil fənnindən 3 məzmun xətti üzrə standartların yoxlanılması və dinləyib anlama tapşırıqları verilməsi nə dərəcədə düzgündür?
7. Ana dili və Riyaziyyat fənnlərindən əvvəlki illərdə köhnə model üzrə açıq suallar salınması və 9-cu siniflərdə həmən fənnlərdən buraxılış imtahanı keçirmək təcrübəsi olduğu üçün həmən fənnlərdən bu ilki imtahanlarda bir yenilik yoxdur, müəllim və şagirdlər buna hazırlıqlıdırlar. Yəni şagirdlər Ana dili və Riyaziyyatdan imtahan verərkən artıq həm psixoloji cəhətdən həm də bacarıq cəhətdən buna hazırdırlar. Xarici dildən isə şagirdlər bu il həm yeni modellə tanış olurlar, həm 9-cu sinifdə ilk dəfə xarici dil imtahanı verirlər, həm açıq suallar bu ildən salınır, həm də dinləyib anlama tapşırıqları verilir. Hansi əsasla? İngilis dili ana dili deyil, dövlət dili deyil, yuxarıda da qeyd etdiyim saatlarla, çox zəif dərsliklərlə keçilən xarici dildir. Və bu xarici dilin öyrədilməsi yalnız xarici dil müəllimlərinin fədakarlığının və repititorluğun nəticəsidir.
8. Oxu , yazı və dil qaydaları ilə bağlı həm Təhsil Nazirliyinin, həm də Dövlət İmtahan Mərkəzinin nəşr etdirdiyi yüzlərlə vəsait və kitab var. Lakin dinləyib anlama etmək üçün nə TN nə də DİM –in bir dənə də audio vəsaiti yoxdur. Belə olan halda imtahan modeli nəyə əsasən dinləyib anlama tapşırıqları ilə verilib. Əlbəttə, yenə deyəcəklər ki, internetdə milyonlarla vəsait var, açıb etsinlər. Onda sual doğur: DİM –in bu modeli dərsliklər əsasında yaradılıb ya internet əsasında. Eləcə də heç Bakının bəzi məktəblərinin netə çıxışı yoxdur, o ki ola ucqar kənddəki müəllimin. Soruşmaq istərdim o məktəblərin uşaqları nə edəcəklər?
9. Buraxılış imtahanlarında dinləmənin necə aparılacağı da sual doğurur. Dünyanın heç bir ölkəsində xarici dildən dinləyib anlama digər fənnlərlə birlikdə, eyni auditoriyada aparılmır. Belə ki Listening aparılarkən şagirdlər həm ana dilindən, həm də riyaziyyatdan tapşırıqlar etməli olacaqlar. Verilən 3 saatın hansı anında dinləyib anlama aparılacaq? Bəlkə şagirdlər riyaziyyat və ya ana dili tapşırıqları edəcəklər və onlara “testi dayandırın və indi mətnə qulaq asıb xarici dil tapşırıqları edin”,- deyiləcək və ya əvvəldə qulaq asıldıqdan sonra riyaziyyat və ana dili testləri ilə birlikdə edəcəklər? Bu heç bir Listining imtahanında edilmir. Heç bir ölkədə belə təcrübə yoxdur. Şagirdlər dinləyib anlamanı yalnız həmən dildən olan imtahanın tərkib hissəsi kimi edə bilərlər, digər fənnlərlə qarışıq edilməsi həm psixoloji həm pedoqoji cəhətdən düzgün deyil.
10. Xarici dildən dinləyib anlama və oxu imtahanı etmək üçün şagirlər xarici dildən akademik Listening keçməli, həftəlik dərs saatları ən azı 5 saat olmalı, dərsin müddəti 90 dəqiqə olmalı və bunlara müvafiq dərsliklər və tədris audio vəsaitləri çap olunmalıdır. Bunlar olmadığı halda həftədə 2 saat və hər dərsdə 45 dəqiqə ilə (və həmən 45 dəqiqədə həm oxu, həm yazı, həm danışma, həm də dinləyib anlama yerinə yeririlmələdir) hansı Listening imtahanından söz gedə bilər?
11. Dərsliklərin səviyyəsinin həddən artıq aşağı olması, standartların tam yerinə yetirilməməsi, xarici dil imtahanlarının bu qədər çətinləşdirilməsi repititorluğa və digər yollara daha geniş vüsət vermirmi? Şagirdlər və valideyinlər hansı çıxış yolu tapmalıdırlar? Valideyinlər elavə müəllimlər tutub (bəzi sinif müəllimləri heç özü listening –i etməyi bacarmır), əlavə xərc çəkib övladlarına Listening (dinləmə) və Reading (Oxu) oyrətməlidirlər?
12. Eyni zamanda soruşmaq istərdim imtahanların xarici dil fənnindən bu modeli harada müzakirə olunmuşdur və TN və DİM-in hansı ekspertləri bu modelə cavabdehdir ? Onlar məgər dərsliklərlə və rəylərlə tanış deyillər? Təhsil Nazirliyi və Dövlət İmtahan Mərkəzi audio vəsaitlərin olmadığı və dinləmə anlama məzmun xətti üzrə standartlarin yerinə yetirilmədiyi barədə məlumata malik deyilmi, Niyə bu model tətbiq edilməmişdən əvvəl həm TN, həm də DİM-də açıq müzakirəyə çıxarılmırdı, niyə imtahana 6 ay qalmış minlərlə müəllimin rəyi nəzərə alınmır və şagirdin taleyi ilə oynanılır?
Əlavə: Dövlət İmtahan Mərkəzinin dərsliklərin monitoriqindən siniflər üzrə rəylərdən bəzi çıxarışlar (http://derslik.edu.az/monitoring/ dərslik portalından götürülmüşdür) http://derslik.edu.az
1-ci sinif dərsliyi
Məzmun standartlarının mütənasibliyi bəzi hallarda gözlənilməyib (1.1.3, 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4). Dinləyib-anlama standartının tam yerinə yetirilməsi üçün əlavə disk nəzərdə tutulmayıb. Bu isə dinləyib-anlama və danışma məzmun xətlərinin yerinə yetirilməsinin tam reallaşdırılmasına imkan vermir. Belə olan halda şagirdin dinləyib-anlama bacarıq və vərdişlərinə yiyələnməsi çətinləşir.
2-ci sinif dərsliyi
Burada dinləyib-anlama, danışma, ilkin tələffüz bacarıqlarına yiyələnmə, söz birləşmələri və sadə cümlələri təkrar etmək üçün lazım olan materiallar verilmişdir. Lakin audio disk verilmədiyindən, dinləyibanlama məzmun xətti üzrə alt standartlar tam reallaşdırılmamışdır. Deməli, iki məzmun xəttindən birinin yerinə yetirilməsi məhduddursa, bununla əlaqədar olaraq digərinin reallaşması çətinləşir. Dərslik təlimin şagirdyönlülük prinsipinə qismən imkan verir.
3-cü sinif dərsliyi
Dərslikdə dinləyib anlama standartları yerinə yetirilməməşdir.
4-cü sinif
Dərslikdə 1.1.3. (Verilmiş mətndə yeni sözləri müəyyən edir.), 2.1.2. (Nitqində tələffüz qaydalarına yiyələndiyini nümayiş etdirir.), 4.1.1. (Eşitdiyi sözləri və sadə cümlələri düzgün yazır.) alt standartlarının yerinə yetirilməsi ilə bağlı tapşırıqlar verilməmişdir və bu alt standartların yerinə yetirilməsi üçün (tələffüz, intonasiya) izahat və ya nümunəyə rast gəlinmir.
5-ci sinif
Dinləyib-anlamanın 1.1.2. (Dinlədiyi mətndə yeni söz və ifadələri seçir.), danışma məzmun xəttinin 2.1.1. (Yeni söz və ifadələrdən düzgün istifadə edir.), oxu məzmun xəttinin 3.1.1. və 3.1.2. (Söz və ifadələri seçir və qruplaşdırır, mətndəki 3 sözləri düzgün tələffüzlə oxuyur.) və yazı məzmun xəttinin 4.1.1. (Verilmiş sözləri məna və qrammatik cəhətdən əlaqələndirərək cümlələr qurur.) alt-standartları üzrə dərslikdə sözlərin təqdimatı da qeyri-qənaətbəxşdir.
6-cı sinif
Dərslik komplektinə audio vəsait daxil olmadığından, dinləyib-anlama məzmun xətti üzrə standartları tam reallaşdırmaq mümkün olmur. Dinləyib-anlama məzmun xəttinin yerinə yetirilməsi üçün vacib olan tapşırıqlar dərslikdə verilməmiş, MMV-də müəllimlərə nümunə kimi göstərilməmişdir. Hər dərsin əvvəlində “Listening-speaking”, “Listening-reading” başlıqları altında 2 (bəzən 3) sual verilsə də, dinləyib-anlamanın necə aparıldığı aydın olmur.
7-ci sinif
Dərslik komplektinə disk daxil olmadığından, dinləyib-anlama məzmun xətti üzrə standartlar tam reallaşmamışdır. Bu məzmun xəttini reallaşdırmaq üçün bəzi tapşırıqlar verilmişdir (səh.13, tapşırıq 2; səh. 103, tapşırıq 2; səh. 120, tapşırıq 2 və s.). Lakin bu tapşırıqlar əsasən “Qulaq as” və “Tamaşalaşdır” başlıqları ilə verildiyindən, 1.1.1. (“Müraciətlərə uyğun tapşırıqları icra edir”) və 1.1.2. (“Dinlədiyi mətndəki əsas fikri müəyyən edir”) alt standartlarının tələblərinin reallaşmasına kömək etmir.
8-ci sinif
Dərslik komplektinə disk daxil olmadığından, dinləyib-anlama məzmun xətti üzrə standartları tam reallaşdırmaq mümkün olmur. Dərslikdə yalnız iki səhifədə (səh. 83 və 121) “Listen” başlıqlı tapşırığa rast gəlinir.
9-cu sinif və 10 və 11-ci siniflərin monitorinqi köhnə dərsliklər üzrə aparıldığı üçün onlardan nümunələr vermirəm. Yalniz uzun illər dərslik eksperti olduğumdan və bütün standartların reallaşdığı dərslik yazıb, tenderden keçməyən müəllif kimi deyə bilərəm ki, bu sinif dərsliklərində də 1.1 dinləyib anlama standartı tamamilə reallaşmayıb, çünki Listening aparmaq üçün disk yoxdur, eyni zamanda Listening başlığı ilə verilən tapşırıqların hamısı oxu materialıdır çünki dinləyib anlama zamanı şagird mətni görməməli yalnız mətni dinləyib tapşırıqları etməlidir. Əgər mətn dərslikdə verilibsə, bu, oxu materialıdır.
Ümumiyyətlə, yuxarıda sadalanan butun siniflər üzrə heç bir sinif dərsliyində dinləyib anlama tam yerinə yetirilməmişdir və audio vəsait nəzərdə tutulmamışdır.
Müzakirələrdən bəzi çıxışlar:
https://youtu.be/K-Q-gfiaxE0
https://youtu.be/XJsoRNj3pDw
https://youtu.be/FcdLJswEiZA
https://youtu.be/HS1ufWDQXqw
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 15-10-2018 12:52 | Bölmə: Cəmiyyət
Dövlət İmtahan Mərkəzinin açıqladığı imtahan modeli ilə bağlı müzakirələr davam edir. Cəmiyyətdə geniş müzakirələrə səbəb olan imtahan modelinə 25 ilin ingilis dili müəlliməsi, Təhsil Nazirliyinin dərsliklərin monitorinqi üzrə, eyni zamanda DİM-in 2000-2015-ci illərdə həm test, həm də dərslik komissiyasının eksperti olmuş Mətanət Əhədovanın da özünəməxsus yanaşması var.
Reyting.az saytı Əməkdar müəllim, “İlin ən yaxşı müəllimi” Prezident mükafatçısı olan təhsil eksperti M. Əhədovanın müəllifi olduğu məqaləni diqqətinizə çatdırır:
DİM xarici dil fənni üzrə həm 9, həm də 11-ci siniflərdə keçiriləcək imtahan modelini verdi . Bir təhsil eksperti kimi imtahan modelini araşdırarkən bir çox anlaşılmazlıqlar və suallarla üzləşdim. Müəllim və valideyinlərin çoxsaylı müraciətlərini də bura əlavə etsəm aşağıdakı suallarla həm Təsil Nazirliyinə, həm də Dövlər İmtahan Mərkəzinə müraciət edirəm:
1. Xarici dil üzrə orta məktəb dərsliklərində dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartlar tamamilə yerinə yetirilmədiyi halda (nə disk və ya nə kasset və ya heç bir dinləmə aparmaq üçün vəsait olmadığı halda) imtahana dinləyib anlama üzrə tapşırıqların salınması nəyə əsaslanıb? Axı, TQDK-nın və TN-nin dərsliklərin monitorinqi komissiyasının hal-hazırki dərsliklərdə dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartların yerinə yetirilməsi barədə rəyi mənfi olmuşdur. Müəllimin dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartları yerinə yetirməsi üçün dərsliklərdə tapşırıqlar demək olar ki, yoxdur. Eyni zamanda bütün dəsliklərdə disk və audio vəsait nəzərdə tutulmadığı halda DİM-in audio vəsaitlə imtahan aparması nə dərəcədə düzgündür? (DİM-in dərsliklərin monitorinqi üzrə rəyləriindən çıxarışlar əlavədə verilib)
2. Bildirmək istərdim ki, 2012-2015-ci illər ərzində həm Təhsil Nazirliyi, həm də o vaxtkı TQDK-da dərsliklərin müzakirəsi zamanı hal- hazırda işlək olan bütün dərsliklər barədə rəyim mənfi olub, 1-ci, 2-ci, 3-cu və 5-ci sinif dərsliklərini isə ümumiyyətlə tədrisə yararlı hesab etməmişəm. 1-ci sinifdən 8-ci sinifə qədər dərsliklərdə dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartların yerinə yetirilmədiyini, məzmunun yalnız elə buna görə 1/4 hissəsinin mənimsənilməyəcəyini qeyd etmişəm (Bəzi video linkləri əlavədə vermişəm). Həmən illərdə hələ 9-11-ci sinif dərslikləri nəşr olunmamışdı, lakin deyə bilərəm ki, 9-11-ci sinif dərsliklərində də çoxlu səhvələr var və onlarda da dinləyib anlama məzmun xətti üzrə standartların yerinə yetirilməməsi göz qabağındadır.
M. Əhədova
3. Azərbaycanda 90 faiz məktəbin və müəllimin dinləyib anlamanı özü yerinə yetirmək üçün texniki vəsaiti yoxdur. (“dərsliklərdə yoxdursa müəllim özü dinləmə etsin”,- deyənlərə cavab) Bu halda təxminən 200 000 şagird (həm 9, həm 11-ci siniflər üzrə) dinləmə ilə yalnız imtahan otağında tanış olacaq. Və bu qədər şagirdin taleyi ilə oynamaq nə dərəcədə doğrudur?
4. Həftədə 1-4-ci siniflərdə cəmi 1 saat, 5-8-ci siniflərdə 3 saat, 9 –cu sinifdə 2 saat dərs saatı olan ingilis dili fənnindən 9-cu sinifin buraxılış imtahanında 2 mərhələli olmaqla 45 sual (15-tapşırıq 1-ci mərhələdə, 30 test isə 2-ci mərhələdə) salmaq nə dərəcədə düzgündür?
5. DİM-n modelinə əsasən 9-cu siniflərin buraxılış imtahanının 11-ci siniflərə nisbətdə daha çətin verilməsi aydınlaşır. Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi tam orta təsili bitirməmiş və 11-ci siniflərdən aşağı pillədə olan, yaş xüsusiyyətləri nəzərə alınmayan 9-cu siniflərdə iki mərhələ üzrə xarici dildən 45 suala , onlardan yuxarı pillədə olan 11-ci sinif şagirdlərinin isə 30 suala cavab vermələri nəyə əsaslanır?
6. DİM-in modelinə əsasən Xarici dil fənnindən imtahan 9-cu və 11-ci siniflərdə Ana dilindən və Riyaziyyat imtahanından da çətin verilmiş və bir neçə standartın yerinə yetirilməsini tələb edir. Belə ki, həftədə 5-6 saata keçilən Ana dili və Riyaziyyat fənnindən yalnız 1 və ya 2 məzmun xətti üzrə standart yoxlanılırsa və şagird öz Ana dilindən dinləyib anlama tapşırıqları etmirsə, xarici dil fənnindən 3 məzmun xətti üzrə standartların yoxlanılması və dinləyib anlama tapşırıqları verilməsi nə dərəcədə düzgündür?
7. Ana dili və Riyaziyyat fənnlərindən əvvəlki illərdə köhnə model üzrə açıq suallar salınması və 9-cu siniflərdə həmən fənnlərdən buraxılış imtahanı keçirmək təcrübəsi olduğu üçün həmən fənnlərdən bu ilki imtahanlarda bir yenilik yoxdur, müəllim və şagirdlər buna hazırlıqlıdırlar. Yəni şagirdlər Ana dili və Riyaziyyatdan imtahan verərkən artıq həm psixoloji cəhətdən həm də bacarıq cəhətdən buna hazırdırlar. Xarici dildən isə şagirdlər bu il həm yeni modellə tanış olurlar, həm 9-cu sinifdə ilk dəfə xarici dil imtahanı verirlər, həm açıq suallar bu ildən salınır, həm də dinləyib anlama tapşırıqları verilir. Hansi əsasla? İngilis dili ana dili deyil, dövlət dili deyil, yuxarıda da qeyd etdiyim saatlarla, çox zəif dərsliklərlə keçilən xarici dildir. Və bu xarici dilin öyrədilməsi yalnız xarici dil müəllimlərinin fədakarlığının və repititorluğun nəticəsidir.
8. Oxu , yazı və dil qaydaları ilə bağlı həm Təhsil Nazirliyinin, həm də Dövlət İmtahan Mərkəzinin nəşr etdirdiyi yüzlərlə vəsait və kitab var. Lakin dinləyib anlama etmək üçün nə TN nə də DİM –in bir dənə də audio vəsaiti yoxdur. Belə olan halda imtahan modeli nəyə əsasən dinləyib anlama tapşırıqları ilə verilib. Əlbəttə, yenə deyəcəklər ki, internetdə milyonlarla vəsait var, açıb etsinlər. Onda sual doğur: DİM –in bu modeli dərsliklər əsasında yaradılıb ya internet əsasında. Eləcə də heç Bakının bəzi məktəblərinin netə çıxışı yoxdur, o ki ola ucqar kənddəki müəllimin. Soruşmaq istərdim o məktəblərin uşaqları nə edəcəklər?
9. Buraxılış imtahanlarında dinləmənin necə aparılacağı da sual doğurur. Dünyanın heç bir ölkəsində xarici dildən dinləyib anlama digər fənnlərlə birlikdə, eyni auditoriyada aparılmır. Belə ki Listening aparılarkən şagirdlər həm ana dilindən, həm də riyaziyyatdan tapşırıqlar etməli olacaqlar. Verilən 3 saatın hansı anında dinləyib anlama aparılacaq? Bəlkə şagirdlər riyaziyyat və ya ana dili tapşırıqları edəcəklər və onlara “testi dayandırın və indi mətnə qulaq asıb xarici dil tapşırıqları edin”,- deyiləcək və ya əvvəldə qulaq asıldıqdan sonra riyaziyyat və ana dili testləri ilə birlikdə edəcəklər? Bu heç bir Listining imtahanında edilmir. Heç bir ölkədə belə təcrübə yoxdur. Şagirdlər dinləyib anlamanı yalnız həmən dildən olan imtahanın tərkib hissəsi kimi edə bilərlər, digər fənnlərlə qarışıq edilməsi həm psixoloji həm pedoqoji cəhətdən düzgün deyil.
10. Xarici dildən dinləyib anlama və oxu imtahanı etmək üçün şagirlər xarici dildən akademik Listening keçməli, həftəlik dərs saatları ən azı 5 saat olmalı, dərsin müddəti 90 dəqiqə olmalı və bunlara müvafiq dərsliklər və tədris audio vəsaitləri çap olunmalıdır. Bunlar olmadığı halda həftədə 2 saat və hər dərsdə 45 dəqiqə ilə (və həmən 45 dəqiqədə həm oxu, həm yazı, həm danışma, həm də dinləyib anlama yerinə yeririlmələdir) hansı Listening imtahanından söz gedə bilər?
11. Dərsliklərin səviyyəsinin həddən artıq aşağı olması, standartların tam yerinə yetirilməməsi, xarici dil imtahanlarının bu qədər çətinləşdirilməsi repititorluğa və digər yollara daha geniş vüsət vermirmi? Şagirdlər və valideyinlər hansı çıxış yolu tapmalıdırlar? Valideyinlər elavə müəllimlər tutub (bəzi sinif müəllimləri heç özü listening –i etməyi bacarmır), əlavə xərc çəkib övladlarına Listening (dinləmə) və Reading (Oxu) oyrətməlidirlər?
12. Eyni zamanda soruşmaq istərdim imtahanların xarici dil fənnindən bu modeli harada müzakirə olunmuşdur və TN və DİM-in hansı ekspertləri bu modelə cavabdehdir ? Onlar məgər dərsliklərlə və rəylərlə tanış deyillər? Təhsil Nazirliyi və Dövlət İmtahan Mərkəzi audio vəsaitlərin olmadığı və dinləmə anlama məzmun xətti üzrə standartlarin yerinə yetirilmədiyi barədə məlumata malik deyilmi, Niyə bu model tətbiq edilməmişdən əvvəl həm TN, həm də DİM-də açıq müzakirəyə çıxarılmırdı, niyə imtahana 6 ay qalmış minlərlə müəllimin rəyi nəzərə alınmır və şagirdin taleyi ilə oynanılır?
Əlavə: Dövlət İmtahan Mərkəzinin dərsliklərin monitoriqindən siniflər üzrə rəylərdən bəzi çıxarışlar (http://derslik.edu.az/monitoring/ dərslik portalından götürülmüşdür) http://derslik.edu.az
1-ci sinif dərsliyi
Məzmun standartlarının mütənasibliyi bəzi hallarda gözlənilməyib (1.1.3, 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4). Dinləyib-anlama standartının tam yerinə yetirilməsi üçün əlavə disk nəzərdə tutulmayıb. Bu isə dinləyib-anlama və danışma məzmun xətlərinin yerinə yetirilməsinin tam reallaşdırılmasına imkan vermir. Belə olan halda şagirdin dinləyib-anlama bacarıq və vərdişlərinə yiyələnməsi çətinləşir.
2-ci sinif dərsliyi
Burada dinləyib-anlama, danışma, ilkin tələffüz bacarıqlarına yiyələnmə, söz birləşmələri və sadə cümlələri təkrar etmək üçün lazım olan materiallar verilmişdir. Lakin audio disk verilmədiyindən, dinləyibanlama məzmun xətti üzrə alt standartlar tam reallaşdırılmamışdır. Deməli, iki məzmun xəttindən birinin yerinə yetirilməsi məhduddursa, bununla əlaqədar olaraq digərinin reallaşması çətinləşir. Dərslik təlimin şagirdyönlülük prinsipinə qismən imkan verir.
3-cü sinif dərsliyi
Dərslikdə dinləyib anlama standartları yerinə yetirilməməşdir.
4-cü sinif
Dərslikdə 1.1.3. (Verilmiş mətndə yeni sözləri müəyyən edir.), 2.1.2. (Nitqində tələffüz qaydalarına yiyələndiyini nümayiş etdirir.), 4.1.1. (Eşitdiyi sözləri və sadə cümlələri düzgün yazır.) alt standartlarının yerinə yetirilməsi ilə bağlı tapşırıqlar verilməmişdir və bu alt standartların yerinə yetirilməsi üçün (tələffüz, intonasiya) izahat və ya nümunəyə rast gəlinmir.
5-ci sinif
Dinləyib-anlamanın 1.1.2. (Dinlədiyi mətndə yeni söz və ifadələri seçir.), danışma məzmun xəttinin 2.1.1. (Yeni söz və ifadələrdən düzgün istifadə edir.), oxu məzmun xəttinin 3.1.1. və 3.1.2. (Söz və ifadələri seçir və qruplaşdırır, mətndəki 3 sözləri düzgün tələffüzlə oxuyur.) və yazı məzmun xəttinin 4.1.1. (Verilmiş sözləri məna və qrammatik cəhətdən əlaqələndirərək cümlələr qurur.) alt-standartları üzrə dərslikdə sözlərin təqdimatı da qeyri-qənaətbəxşdir.
6-cı sinif
Dərslik komplektinə audio vəsait daxil olmadığından, dinləyib-anlama məzmun xətti üzrə standartları tam reallaşdırmaq mümkün olmur. Dinləyib-anlama məzmun xəttinin yerinə yetirilməsi üçün vacib olan tapşırıqlar dərslikdə verilməmiş, MMV-də müəllimlərə nümunə kimi göstərilməmişdir. Hər dərsin əvvəlində “Listening-speaking”, “Listening-reading” başlıqları altında 2 (bəzən 3) sual verilsə də, dinləyib-anlamanın necə aparıldığı aydın olmur.
7-ci sinif
Dərslik komplektinə disk daxil olmadığından, dinləyib-anlama məzmun xətti üzrə standartlar tam reallaşmamışdır. Bu məzmun xəttini reallaşdırmaq üçün bəzi tapşırıqlar verilmişdir (səh.13, tapşırıq 2; səh. 103, tapşırıq 2; səh. 120, tapşırıq 2 və s.). Lakin bu tapşırıqlar əsasən “Qulaq as” və “Tamaşalaşdır” başlıqları ilə verildiyindən, 1.1.1. (“Müraciətlərə uyğun tapşırıqları icra edir”) və 1.1.2. (“Dinlədiyi mətndəki əsas fikri müəyyən edir”) alt standartlarının tələblərinin reallaşmasına kömək etmir.
8-ci sinif
Dərslik komplektinə disk daxil olmadığından, dinləyib-anlama məzmun xətti üzrə standartları tam reallaşdırmaq mümkün olmur. Dərslikdə yalnız iki səhifədə (səh. 83 və 121) “Listen” başlıqlı tapşırığa rast gəlinir.
9-cu sinif və 10 və 11-ci siniflərin monitorinqi köhnə dərsliklər üzrə aparıldığı üçün onlardan nümunələr vermirəm. Yalniz uzun illər dərslik eksperti olduğumdan və bütün standartların reallaşdığı dərslik yazıb, tenderden keçməyən müəllif kimi deyə bilərəm ki, bu sinif dərsliklərində də 1.1 dinləyib anlama standartı tamamilə reallaşmayıb, çünki Listening aparmaq üçün disk yoxdur, eyni zamanda Listening başlığı ilə verilən tapşırıqların hamısı oxu materialıdır çünki dinləyib anlama zamanı şagird mətni görməməli yalnız mətni dinləyib tapşırıqları etməlidir. Əgər mətn dərslikdə verilibsə, bu, oxu materialıdır.
Ümumiyyətlə, yuxarıda sadalanan butun siniflər üzrə heç bir sinif dərsliyində dinləyib anlama tam yerinə yetirilməmişdir və audio vəsait nəzərdə tutulmamışdır.
Müzakirələrdən bəzi çıxışlar:
https://youtu.be/K-Q-gfiaxE0
https://youtu.be/XJsoRNj3pDw
https://youtu.be/FcdLJswEiZA
https://youtu.be/HS1ufWDQXqw
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 21:42
Erməni xəyanəti: həkim 40 türk əsgərini zəhərləyib
Dünən, 16:08
Yeni robotlar satışa çıxarılıb - Video
Dünən, 13:40
İnfoqrafiya heyvanların ömrü haqqında nə deyir?
Dünən, 11:56
AMEA-da yeni şöbələr yaradılıb
Dünən, 11:30
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Dünən, 00:15
Mafiya başçısı bir ölkədən digərinə qaçıb
Dünən, 00:13
Toyun qızğın vaxtında gəlini qaçırmaq istəyiblər
23-04-2024, 21:43
Xankəndidə avtomat silah gizlədən şəxs tutulub - Foto
23-04-2024, 17:07
“Space”ə qalib gələn aparıcı geri dönüb: "Vado Korovinin kanala rəhbərlik edəcəyi bəlli deyil"
23-04-2024, 16:50
Nazirlər Kabineti polis və ya prokurorluğa çağırış qaydasına dəyişikliyi təsdiqləyib
23-04-2024, 13:48
Spikerdən deputata cavab: "Hamı bilir ki, ölkədə bu nikah qanunsuzdur"
23-04-2024, 13:23
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
23-04-2024, 13:19
Narkotik vasitələrin siyahısına dəyişiklik edilib
23-04-2024, 12:45
Körpələr evində mənimsəmə: cinayət işi açılıb
23-04-2024, 12:34
Direktorun cinayət işi məhkəməyə göndərilib
23-04-2024, 10:28
Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib - Təsərrüfat
23-04-2024, 10:24
İdarə müdiri məhkəməyə verilib
23-04-2024, 08:12
Qız bürcündə qaz kütləsi aşkar edilib
23-04-2024, 00:08
Everestə qalxarkən itən alpinistin məktubu 100 il sonra tapılıb
22-04-2024, 17:53
Elm və Təhsil Nazirliyində daha bir təyinat olub
22-04-2024, 17:16
MEDİA sosial şəbəkə istifadəçilərini məsuliyyətli olmağa çağırıb
22-04-2024, 17:13
Siqaret çəkmək üçün pəncərə önünə gedən şəxs yıxılaraq ölüb
22-04-2024, 16:27
Xəzərdə saxlanılan qayıqdan 20 kq narkotik götürülüb - Video
22-04-2024, 15:41
Ağdərədə silah-sursat tapılıb
22-04-2024, 15:24
Daha bir məhkum həbsdə ölüb
22-04-2024, 15:21
Qarabağ zonasında daha 1429.1 hektar ərazi minalardan təmizlənib
22-04-2024, 15:15
Almaniyanın bəzi bölgələri ukraynalı qaçqınları qəbul etmək istəmir
22-04-2024, 12:29
Sabah yağış yağacaq
22-04-2024, 10:53
İcra başçısına yeni müavin təyin edilib
22-04-2024, 10:08
Lənkəranda ruhani həbs edilib
22-04-2024, 09:48
Qaxda İran vətəndaşına məxsus TIR yanıb
22-04-2024, 09:11
Ağdaşda internet xətlərini oğurlayanlar tutulub - Foto
21-04-2024, 09:50
Kürdə atası ilə batan uşağın meyiti tapılıb
20-04-2024, 19:13
Bakıda taxta bazarında yanğın olub - Fotolar (Yenilənib)
20-04-2024, 13:06
Medianın İnkişafı Agentliyi jurnalistlərə çağırış edib
20-04-2024, 13:02
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
20-04-2024, 12:59
Beynəlxalq axtarışda olan daha bir şəxs Azərbaycana ekstradisiya edilib
19-04-2024, 17:09
Daxili İşlər Nazirliyində kollegiya iclası keçirilib - Fotolar
19-04-2024, 16:34
Universitetin sözçüsü vəzifədən ayrılıb
19-04-2024, 14:54
Sabiq rektora hansı cəza veriləcək? - Prorektorun qətl işi
19-04-2024, 13:48
Vaksinasiyadan kənarda qalan uşaqlara peyvənd vurulacaq
19-04-2024, 12:30
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
19-04-2024, 12:02
Kəmaləddin Heydərov polkovniki yüksək vəzifəyə təyin edib
19-04-2024, 11:47
Razi Nurullayev: "Yeni agentlik və ya komitə yaradılsın"
18-04-2024, 18:49
Narkokuryer Hacıqabulda 12 kq narkotiklə saxlanılıb
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
