16:19 / 19-04-2024
Abel Məhərrəmov və xanımı məhkəməyə verilib
16:00 / 19-04-2024
Ədalət Məhkəməsində Azərbaycanın tələbi ilə ictimai dinləmələr keçirilib
15:47 / 19-04-2024
Tovuzda 22 yaşlı oğlan 34 yaşlı qadının üzərinə benzin tökərək yandırıb
15:36 / 19-04-2024
G7 ölkələri Azərbaycan və Ermənistanı sülh prosesinə sadiq olmağa çağırıb
15:29 / 19-04-2024
Ceyhun Bayramov Fələstinin Baş naziri ilə telefonda müzakirə aparıb
15:24 / 19-04-2024
Rəsmi Berlindən İsrail və İrana çağırış olub
15:11 / 19-04-2024
Türkiyə XİN: "İran-İsrail gərginliyi daimi münaqişəyə çevrilə bilər"
14:54 / 19-04-2024
Sabiq rektora hansı cəza veriləcək? - Prorektorun qətl işi
14:22 / 19-04-2024
Bakı Fransız Liseyi fəaliyyətini dayandırır
14:19 / 19-04-2024
MKİ direktorundan xəbərdarlıq: "...Ukrayna ilin sonunadək məğlub ola bilər"
13:56 / 19-04-2024
Aİ-dən İsrail və İrana çağırış: "Təmkinli olun!"
13:48 / 19-04-2024
Vaksinasiyadan kənarda qalan uşaqlara peyvənd vurulacaq
13:15 / 19-04-2024
Hal şahidləri ilə bağlı qanuna dəyişiklik olub
13:12 / 19-04-2024
Bu şəxslər pensiyaya daha tez çıxacaq - Qanun dəyişib
13:08 / 19-04-2024
Vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinin maaşı artırılır
12:56 / 19-04-2024
Milli Məclis Hesablama Palatasının hesabatını qəbul edib
12:49 / 19-04-2024
Naxçıvanda 15 yoxlama materialı Baş Prokurorluğa və DTX-yə göndərilib
12:43 / 19-04-2024
Komitə sədri: "Dövlət orqanlarında daxili nəzarət mühiti gücləndirilməlidir"
12:30 / 19-04-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:16 / 19-04-2024
Xocavənddə fermada partlayıcı qurğu və maddə aşkarlanıb
12:02 / 19-04-2024
Kəmaləddin Heydərov polkovniki yüksək vəzifəyə təyin edib
11:52 / 19-04-2024
BDU tələbəsi intihar edib
11:47 / 19-04-2024
Razi Nurullayev: "Yeni agentlik və ya komitə yaradılsın"
11:41 / 19-04-2024
MN: "Rusiyanın bombardmançı təyyarəsini vurduq"
11:34 / 19-04-2024
Deputat Milli Məclisdə: "Sülhməramlıların Qarabağdan çıxarılması..."
11:19 / 19-04-2024
Hərbi Dəniz Qüvvələri Xəzər dənizində taktiki təlim keçirib - Video
11:16 / 19-04-2024
Premyer Liqası: növbəti turun təqvim və hakim təyinatları açıqlanıb
11:13 / 19-04-2024
Daha bir ölkə fransız diplomatlarını qovub
11:04 / 19-04-2024
Milli Məclisin növbəti iclası başlayıb
18:06 / 14-04-2024
İordaniya Kralı COP29-a dəvət olunub
00:02 / 15-04-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistana gedib - Yenilənib
20:08 / 15-04-2024
Rusiya Ukrayna ilə savaşa özgələri göndərir
23:11 / 14-04-2024
Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
18:51 / 15-04-2024
“Şəhid Əhməd – Oğluma məktub” filminin təqdimatı keçirilib - Fotolar
22:33 / 14-04-2024
İsrail prezidenti: "Bu, əsil müharibə elanıdır"
15:07 / 17-04-2024
Hikmət Hacıyev: “Sülhməramlıların Azərbaycandan çıxarılması barədə qərar qəbul edilib”
13:58 / 16-04-2024
Agentlik sədri vəzifədən azad edilib - Yeni təyinat
10:57 / 18-04-2024
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
13:03 / 15-04-2024
Məşhur aktyor kinodan qovulub
09:07 / 15-04-2024
Puqaçova qastollardan nə qədər qazanacaq?
10:00 / 15-04-2024
Çingiz Abdullayev sabah xəstəxanadan evə buraxılacaq
Təhsil eksperti: “Təhsil Nazirliyinə ayrılan milyonlarla manatı mənimsəyirlər” - Müsahibə
Tarix: 06-11-2017 18:14 | Bölmə: Müsahibə
Elşən Qafarov: “Təhsil Nazirliyində oturanlar şəxsi marağı milli mənafedən daha üstün tuturlar”
“Karyera” Tədris və Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru, təhsil üzrə ekspert Elşən Qafarov təhsil sahəsindəki yanlış kadr siyasətindən, korrupsiya şəbəkəsindən, dərslik qalmaqalından və digər məsələlərdən danışıb.
Reyting.az saytı Elşən Qafarovun Unikal.org-a verdiyi qalmaqallı müsahibəni təqdim edir:
- Bu gün ölkəmizdə sosial-iqtisadi sahədə inkişaf gedir. Bu siyasətin arxasında ilk növbədə insan kapitalı durur. İnsan kapitalının yetişdirilməsi isə təhsilin üzərində dayanır.
Bu gün ölkədə bir sıra sahələrdə, o cümlədən təhsildə də islahatlar gedir. Məsələ burasındadır ki, bu islahatlar fonunda son 5 ildə təhsildə çox maraqlı bir tendensiya hökm sürür. Bu tendensiya 2013-cü il aprel ayının 19-da Mikayıl Cabbarov təhsil naziri təyin olunandan sonra başlayıb. Bu təyinatdan sonra cəmiyyət təhsildə böyük ümidlə dəyişiklik gözləyirdi. Bu 5 ilin 2 ili ərzində bir sıra kadr islahatları və müəyyən sənədlərin qəbulunu gözləyirdi. Hesab edirdlər ki, təhsildə böyük dəyişiklik olacaq. Çox təəssüf ki, 2014-cü ilin sonu 2015-ci ilin əvvəlindən başlayaraq gözləntilərin əksi olaraq təhsildə bir çaşqınlıq yarandı, proseslər xaosa doğru getməyə başladı. Həmin xaoitik vəziyyət bu gündə açıq-aşkar görünməkdədir.
- Yəqin ki, bunun ciddi əsasları var?
- Bunun kökündə sistem problemi durur. Bu gün ölkənin təhsil sistemi yoxdur. Baxmayaraq ki, müstəqilliyimizin 26 illiyi tamam olur, hələ də normal təhsil sistemimiz mövcud deyil. Təhsil alanlar, təhsil verənlər, valideynlər, idarəetmə orqanları və eyni zamanda, ictimai təşkilatlar var. Amma konkret olaraq Azərbaycanın təhsil sistemi yoxdur. Son 5 ildə böyük ümid var idi ki, yeni nazir bunu qura biləcək, amma çox təəssüf ki, qura bilmədilər.
- Burada nazirin bacarıqsız olması əsas faktordur, yoxsa Mikayıl Cabbarovun təhsildən kənar adam olmasından irəli gəlir?
- Dünyanın bütün ölkələrində aparılan islahatların əsas faktoru kadr seçimidir. Ən ideal islahat modelləri ilə səriştəsiz kadrlarla gedib hansısa nəticə əldə etmək mümkün deyil. Amma orta səviyyəli hansısa bir islahat modelini daha güclü və səriştəli kadrlarla müəyyən mərhələyə qədər aparmaq olar.
Bu gün sadə Azərbaycan vətəndaşı çox gözəl bilir ki, hazırda Təhsil Nazirliyində oturanların təhsillə heç bir bağlılığı yoxdur. Eyni zamanda, orada şəxsi marağı milli mənafedən daha üstün tutanlar oturur. Bu da xaosu yaradan əsas səbəblərdəndir.
- Bir müddət öncə müxtəlif media qurumlarında Təhsil Nazirliyində "paket” sisteminin yaradılması ilə bağlı iddialar yer aldı. Bəs, hazırda necə, həmin o "paket” sistemi varmı?
- Bəli, hazırda bu var. 2014-cü ildən təhsildə "paket” sistemi tətbiq olunmağa başlayıb. Bu da yeni nazirin fəaliyyətə başlaması dövrünə düşür. Hesab edirəm ki, təhsil sektoruna "paket” sisteminin tətbiqi Mikayıl Cabbarovun ən böyük yanlışlığıdır. İlk olaraq yeni təyin olunan məktəb rəhbərlərinə, o cümlədən, təhsildə rəhbər işçilərə "paket” açıq şəkildə onların kartlarına otuzdurulmaqla ödənilirdi. Bu, çox qaranlıq məqamlardan xəbər verirdi. Son 1 ildə, yəni, 2016-ci ilin aprel ayından bu yana, artıq kartlara otuzdurulmur. Çünki son iki ildə təhsil sistemində aparılan maliyyə yoxlamaları zamanı korrupsiya və neqativ halların aşkar olunması Təhsil Nazirliyində oturanları daha ehtiyatlı davranmağa məcbur elədi.
Mənbələrimə istinad edərək deyə bilərəm ki, 2016-ci ilin aprelin 1-dən başlayaraq bu vəsaitləri nağd şəkildə ödəməyə başlayıblar.
- Maraqlıdır, "paket” sistemi hansı mənbələr hesabına formalaşırdı?
- Azərbaycanda ordudan sonra, ən çox maliyyə ayrılan ikinci sahə təhsildir. “Paket” sistemini maliyyələşdirən mənbənin özü də qeyri-qanuni mənbələrdən qaynaqlanır. Bu gün Təhsil Nazirliyinin təchizat sektoru vasitəsilə ölkə təhsilinə ayrılan milyonlarla manatı mənimsəyirlər. Bu faktdır. Bunun sübut edən sənədlər də var. Məsələn, 2015-ci ildən başlayarq təchizat sektorunda böyük "inqilab” etməyə başladılar. "Divan-kreslo” deyilən bir "əməliyat” var. Bu divan-kreslonun pərakəndə qiyməti 250 manatdan artıq deyil. Çox keyfiyətsiz hazırlanmış bir məhsuldur. Amma sənəddə 1750 manat göstərilir. Məkbətəblərə zorla “sırınır”. Yəni, məktəb direktorunun ixtiyarı yoxdur ki, buna etiraz eləsin. Onlara deyildisə, 5 dənə yaz, o da onu yazmalıdır. Orta hesbla elə məktəb var 5 dəst verilib. Elə məktəb var, 10 dəst verilib. Təsəvvür edin ki, bu divan-kreslonu məktəblərdə qoymağa yer yoxdur. Bir sklad yaradılıb qoyulub ora. Onların 1 dəstindən 1500 manat xalis gəlir göstürürlər. Bakıda 317 məktəb var. Orta hesabla göstürsək hər məktəbə 5 ədəd verilərsə, görün bu məbləğ nə qədər olur! Digər tərəfdən, pərakəndə satış qiyməti 500-600 manata olan 40-50 kvadrat metrilik kondisionerlərin qiyməti göstərilir ki, 2700-2800 manat. Bunlar faktlardır.
Elektron lövhələr 1000 manatdan baha deyil. Lap olsun, təzə çıxanları 1200 manat. Amma sənəddə 3800-3900 manat qeyd edilir.
- Bəs büdcə bullarının bu şəkildə göyə sovrulmasının hesabı sorulmurmu, hər hansı bir yoxlama aparılmırmı?
- Aldığım məlumata görə, Maliyyə Nazirliyi tərəfindən 2015-ci ildən başlayaraq təhsil sistemində böyük yoxlamalar keçirildi. Bildiyim qədər böyük məbləğdə korrpusiya halları aşkar olundu.
Onu da qeyd edim ki, məktəblərdə bufetlərin fəaliyyəti ilə bağlə qanuna əlavə və dəyişikliklər olub. Bu sənədə əsasən bütün normativ sənədlər təhsil qanununa əsaslanır. Ordan kənara çıxa bilməzsən. O cümlədən Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı var. Qərarda göstərilir ki, məktəblərdə iaşə xidmətinin təşkili məktəb rəhbərinin iaşə xidmətini həyata keçirən fiziki və hüquqi şəxslər arasında bağlanan müqaviləyə əsasən həyata keçirilir. Hər hansı fiziki və hüquqi şəxs məktəb direktoru ilə müqavilə bağlayır. Bufeti icarəyə götürür və ordan məktəbin özünə pul ödəyir. Bakı məktəblərində 550 mindən yuxarı məktəbli təhsil alır. Təhsil Nazirliyi ilk olaraq 2015-ci ildə iaşə xidmətlərini həyata keçirən MMC-lər yaratdılar. "Rels” firması var ki, təhsil nazirinin bacanağınındır. Başqa bir MMC var ki, o da Mikayıl Cabbarovun yaxın dostunundur.
Bunlar nə edirlər? Bir başa, qeyri-qanuni olaraq ancaq Təhsil Nazirliyi ilə müqavilə bağlayırlar. Uşaq bufetə gəldi-gəlmədi hər uşağa görə pul yığılır. 2013-2014-cü ildə 1 manat idi. Hazırda isə adam başına gündəlik 40 qəpik toplayıb nazirliyə ödəyirlər.
“Olimpik” və yaxud “Rels” firması hər ay bufetlərdən gələn pulu bir başa Təhsil Nazirliyinə köçürür. 550 min şagirdə görə yığılan pulu vurun 40 qəpiyə. Bu da gündəlik 200 min manat pul deməkdir.
- Həmin vəsait rəsimləşdirilmirmi?
- Bəli, rəsmi şəkildə ödəyirlər. Bu da təqribən aya 4 milyon deməkdir. İndiyənə kimi də bu pulların hara, nəyə xərclənməsi barədə dəqiq məlumat yoxdur. Bir dəfə də olsun, bununla bağlı nə yazılı, nə də şifahi məlumat verilmir.
- Qeyd etdiniz ki, Mikayıl Cabbarov gələndən bəri yanlış kadr siyasəti yürüdür. Bu barədə fikirlərinizi bilmək istərdik.
- Hazırda Bakı şəhər Təhsil İdarəsinin idarəçiliyi Mikayıl Cabbarovun xalası oğlu Elnur Əliyevə həvalə olunub. Düzdür, idarənin rəhbəri var, amma bu adam hazırda nazirliyin əsas fiqurlarından biri kimi söz sahibidir. O, eyni zamanda, informasiya şöbəsinin müdiridir. Orada Təhsil Nazirliyinin rəhbərliyini əvəz edən şəxsdir.
Onu da nəzərə çatdırım ki, Təhsil Nazirliyinin daxilində bir neçə qruplaşma var. Onların içində ən böyük söz sahibi Elnur Əliyevdir. Bakı təhsili də Elnur Əliyevin əlinin altındadır. Bufet pulları da bir başa Elnur Əliyevin nəzarətindədir. “Paket” sisteminin əsas maliyyə mənbəyi bu pullardır. Məsələn, Təhsil Nazirliyinin şöbə müdirləri 10 min manat paket alırlar. Məndə olan məlumata görə, Bakı şəhər Təhsil İdarəsində müdir 5 min, amma Elnur Əliyevin himayəsi altında olan Rəşad Tağıyev 7 min manat “paket” alır.
Məktəb direktorlarına əvvəllər 630 manat, sonra 560 manat verirdilər. Hazırda məktəb direktorları 380 manat paket alır. Onu da son 3-4 ayda vermirlər. Çünki əldə etdikləri pulu həm Azərbaycanda, həm də ölkə xaricində yaratdıqları çox böyük biznes şəbəkəsinə verirlər.
- “Paket”lər daha hansı qurmlara verilir?
- Təhsil Nazirliyinin 15 ərazi hesablama mərkəzi var. Onların rəhbərlərinə 3 min manat verirdilər. Daha sonra Elnur Əliyev hər bir rayonda özünün casus şəbəkəsini formalaşdırıb. İnformasiya şöbəsi yaradıb və bu şöbələrə təhsilə aid olmayan çox cavan kadrları təyin ediblər. Aylıq vəzifə maaşları 250 manata yaxın olduğu halda, əlavə olaraq, onlara 500 manat civarında “paket” verir. Eyni zamanda, Elnur Əliyevin sosial media layihəsi var. Bu layihə nədir? Demək sosial şəbəkədə aktiv olan müəllimlər bu layihəyə cəlb olunur və onların arasından rəhbərlər qoyulur. Təşkilatlanma qururlar. Bu şəbəkələrin rəhbərlərinə 200 manatdan 500 manatadək “paket”lər verilir.
- Onların fəaliyyəti nədən ibarətdir?
- Təhsil Nazirliyinin hər hansı bir neqativ fəaliyyətini ifşa edən olsa, bu adamlar dərhal dəstə ilə düşürlər bir nəfərin üzərinə. Başlayırlar Mikayıl Cabbarovu tərifləməyə. Belə bir görüntü yaratmaq istəyirlər ki, guya, Təhsil Nazirliyi və təhsil sektorunda hər iş yüksək səviyyədə qurulub.
- Son günlərin əsas məsələlərindən biri də məlum dərslik qalmaqalı oldu. Bu qədər etirazlar oldu, ittihamlar səsləndi Təhsil Nazirliyindən hər hansı bir arqumentli reaksiya verilmədi. Bu barədə nə deyə bilərsiz?
- Dərsliyin hazırlanması sıradan məsələ deyil. Dərsliyin haırlanması üçün 1 il əvvəl oktyabr-noyabr ayında tender elan olunur. Bir dərsliyin çap olunub gəlib məktəbə çatması üçün 10 ay iş gedir. İlk olaraq tender elan olunandan sonra müəlliflər komandası tərəfindən dərsliklər yazılır. Bu müxtəlif seminarlarda müzakirə olunur və sonra ekspertlərə göndərilir. Daha sonra dərslik şöbələrindəki xüsusi komissiyalar bu dəsrliyin dövlətin təhsil standartına uyğun olub-olmamasını yoxlayır. Yəni, dərsliklər təqribən 40-50 nəfərin nəzarətindən keçir, son nəticədə nazirin qarşısına gedir və imza atdıqdan sonra çap olunur.
Mən bir şeyi də deyim ki, problem təkcə tarix dərsliklərində deyil. Hazırda çox az dərsliklər tapmaq olar ki, orada bu və ya nöqsan olmasın. Yəni, bu qədər problemin olması onu göstərir ki, bu adamlar dərslik siyasətini ya anlamır, ya da bilərəkdən dərslik siyasətində ciddi problemlər yaradırlar.
Konkret xəritə məsələsinə gəldikdə isə, məsələ bundandır ki, bu dərslikləri yazanların böyük əksəriyyəti orta ümumtəhsil məktəblərində işləməyiblər. Sual yaranır ki, bu səhv 40-50 nəfərin nəzarətindən necə yayınıb?
Məsələ Azərbaycanın haqq mübarizəsindən gedir. Torpaqlarımız zaman-zaman ermənilər tərəfindən təcavüzə məruz qalıb. Bu gün də bizim 20 faiz torpağımız işğal altındadır. 30 mindən artıq şəhid, minlərlə Qarabağ əlilimiz, 1 milyondan artıq məcburi köçkünümüz var. Ölkədə elə bir insan olmasın ki, erməni vandalizimi ona təsir etməsin. Bunun fonunda Azərbaycan torpaqlarının "Böyük Ermənistan” xəritəsinə salınması böyük təxribatdır. Nazir tərəfindən imzalanan sənəd əsasında çap olunan dərslikdə belə bir məqamın olması biabırçılıqdır. Bu, artıq sıradan bir səhv ola bilməz.
- Belə çıxır ki, bu məsələdə birinci dərəcəli cavabdeh şəxs Mikayıl Cabbarovdur?
- Təbii... Birinci növbədə deyək ki, dərsliyin çapı ilə bağlı yekun sənədi o imzalayır. Onun imzası olmadan dərslik çapa getmir.
İkinci tərəfdən, bu məqam nəyə görə gözə dəyməyib? Necə olub bu şəkildə çapa gedib? Deməli, ya məsuliyyətsizlik olub, ya da təxribat. Hər ikisi qəbuledilməzdir. Ona görə də xəritə məsələsi xəyanətin pik həddidir.
Təhsil Nazirliyinin oynadığı ucuz oyunlardan biri də odur ki, Kamran Əsədovu qabağa verdilər. Kamran Əsədov kimdir? Yaxşı bu kitabın ərsəyə gəlməsində 9 müəllif və 9 redaktor var. Amma nə olsun? Mən də çox şey yazıb verə bilərəm. Dərslik sıradan bir kitab deyil. Bir sözlə, tarix dərsliyində xəritə probleminin məsuliyyətini bir başa Təhsil Nazirliyi və onun rəhbərliyi daşıyır. Bununla bağlı bizə xaricdən yazanlar da oldu. Bu hadisəni ən çox alqışlayan Ermənistan oldu. Dərsliyin ərsəyə gəlməsinə görə, Ermənistan Mikayıl Cabbarovu alqışladılar. O, əgər doğurdan da Azərbaycan adına hörmət edirdisə, istefa verib vəzifəsindən getməli idi.
- Bəs, dərsliklərin hazırlanmasında korrupsiya halı müşahidə edilirmi?
- Əlbəttə, özü də çox. Təsəvvür edin ki, bir kitabın maya dəyəri 2.50 qəpikdən 3 manat 50 qəpiyə qədər. Amma sənədə 6 manat 50 qəpikdən 8 manat 50 qəpiyə qədər qeyd edilir. Azərbaycanda 1 milyon 500 min şagird var. Hər sinif üzrə orta hesabla 100-120 min şagird oxuyur. Hər il 200 adda kitab nəşr olunur. Təsəvvür edirsiz, bu nə deməkdir? Hər bir kitabdan 5 manat xalis gəlir götürürlər. Artıq 4 ildir hər adda dərslikləri guya dəyişirlər. Ortalama hər il bir dərslikdən 100 milyon manatdan artıq xalis gəlir götürülür. Təsəvvür edin, AMEA-nın Tarix İnstitutunun direktorunun imzası ilə tarix dərsliklərində problemlə bağlı 28 səhifəlik məktub gedib. Onlar bu məktubu atırlar bir kənara. Yəni, bu insanlar varlandıqca heç kimi tanımırlar. Sadəcə, bunların məqsədi çox böyük gəlir əldə etməkdir. Bu gəlirlə yanaşı, çox böyük kobud səhvlərin arxasında bir siyasi məqam da var.
- Bu, nə siyasi məqamdır ki?
- Heç kimə sirr deyil ki, ölkədə 125 dairə, bunların da 4500 dən artıq məntəqəsi var. Bu məntəqələrin 90-95 faizi müəllimlərdir. Seşkidən qabaq müəllimləri ayağa qaldırmaq istədiyirlər. Bir sözlə, baş verənlərin hər nə ilə desəniz, əlaqəsi var, bircə təhsildən başqa. Məqsəd ziyalı təbəqəsini qızışdırıb dövlətə və prezidentə qarşı qaldırmaqdır. Bu, sıradan bir məsələ deyil. Təsəvvür edin, 2015-ci ilin yanvarın 15-də sərəncam verilir, 994 nömrəli sərəncamla müəllimin həftəlik dərs yükü 18 saat müəyyən edilib. Mikayıl Cabbarov bunun əleyhinə gedir. Eşqin Bağırovun, Elnur Əliyevin imzası ilə rayon təhsil şöbələrinə təlimat gedir ki, diaqnostik qiymətləndirmədə 10 baldan aşağı nəticə toplayan şəxslərə dərs verməyin. Təsəvvür edirsiz ki, 10 minlərlə adamın narazılığı qalxır. Digər tərəfdən, biz dərs bölgüsünü diaqnostik qiymətləndirmənin nəticələrinə görə aparırıq. Bununla bağlı nazirin əmri var və göstərilir ki, diaqnostik qiymətləndirmədə 10 baldan aşağı bal toplayanlar bu qiymətləndirmədən keçirilməmiş sayılır. Onlar təlimlərə cəlb olunacaq və yenidən qiymətləndirməyə gedəcəklər.
Azərbaycanda cəmi 150 min müəllim var. Bunun cəmi 30 faizi yüksək bal toplayıb. 70 faizi (95 min) az bal toplayıb. Qeyri-rəsmi olaraq az bal toplayan müəllimlərin dərs saatları aşağı salınıb. Məktəblərə 3000-3500 müəllim götürülüb. 2017-2018-ci tədris ili üçün 12 min yeni müəllim məktəblərə götürülüb. Ona görə də dərs saatları da çox aşağı vəziyətdədir.
- Nazirliyin burada marağı nədir?
- Əlimizdə də faktlar var ki... Regionlara gedib deyirlər ki, bu məsələ cənab prezidentin tapşırığıdır. Məqsədləri yerli müəllimləri cənab prezidentə qarşı qaldırmaqdır. 2018-ci prezident seçkiləri ərəfəsində insanları narazı salmaqdır.
Bununla belə, son korrpusiya hallarının hər gün üzə çıxması davam edir. Hesab edirəm ki, Mikayıl Cabbarov və onun komandası həbs olunmalıdır. Son 5 ildə təhsil sisteminə vurduqları zərbələrə görə cavab verməlidirlər. Hesab edirəm ki, həm prezident İlham Əliyevə, həm Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevaya davamlı olaraq müraciətlər etmək lazımdır. Real vəziyyət ictimailəşdirilməlidir. Hələlik prezident son sözünü deməyib. İnanırıq ki. təhsilimizi bu vəziyyətə salanlar buna görə cavab verəcəklər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-11-2017 18:14 | Bölmə: Müsahibə
Elşən Qafarov: “Təhsil Nazirliyində oturanlar şəxsi marağı milli mənafedən daha üstün tuturlar”
“Karyera” Tədris və Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru, təhsil üzrə ekspert Elşən Qafarov təhsil sahəsindəki yanlış kadr siyasətindən, korrupsiya şəbəkəsindən, dərslik qalmaqalından və digər məsələlərdən danışıb.
Reyting.az saytı Elşən Qafarovun Unikal.org-a verdiyi qalmaqallı müsahibəni təqdim edir:
- Bu gün ölkəmizdə sosial-iqtisadi sahədə inkişaf gedir. Bu siyasətin arxasında ilk növbədə insan kapitalı durur. İnsan kapitalının yetişdirilməsi isə təhsilin üzərində dayanır.
Bu gün ölkədə bir sıra sahələrdə, o cümlədən təhsildə də islahatlar gedir. Məsələ burasındadır ki, bu islahatlar fonunda son 5 ildə təhsildə çox maraqlı bir tendensiya hökm sürür. Bu tendensiya 2013-cü il aprel ayının 19-da Mikayıl Cabbarov təhsil naziri təyin olunandan sonra başlayıb. Bu təyinatdan sonra cəmiyyət təhsildə böyük ümidlə dəyişiklik gözləyirdi. Bu 5 ilin 2 ili ərzində bir sıra kadr islahatları və müəyyən sənədlərin qəbulunu gözləyirdi. Hesab edirdlər ki, təhsildə böyük dəyişiklik olacaq. Çox təəssüf ki, 2014-cü ilin sonu 2015-ci ilin əvvəlindən başlayaraq gözləntilərin əksi olaraq təhsildə bir çaşqınlıq yarandı, proseslər xaosa doğru getməyə başladı. Həmin xaoitik vəziyyət bu gündə açıq-aşkar görünməkdədir.
- Yəqin ki, bunun ciddi əsasları var?
- Bunun kökündə sistem problemi durur. Bu gün ölkənin təhsil sistemi yoxdur. Baxmayaraq ki, müstəqilliyimizin 26 illiyi tamam olur, hələ də normal təhsil sistemimiz mövcud deyil. Təhsil alanlar, təhsil verənlər, valideynlər, idarəetmə orqanları və eyni zamanda, ictimai təşkilatlar var. Amma konkret olaraq Azərbaycanın təhsil sistemi yoxdur. Son 5 ildə böyük ümid var idi ki, yeni nazir bunu qura biləcək, amma çox təəssüf ki, qura bilmədilər.
- Burada nazirin bacarıqsız olması əsas faktordur, yoxsa Mikayıl Cabbarovun təhsildən kənar adam olmasından irəli gəlir?
- Dünyanın bütün ölkələrində aparılan islahatların əsas faktoru kadr seçimidir. Ən ideal islahat modelləri ilə səriştəsiz kadrlarla gedib hansısa nəticə əldə etmək mümkün deyil. Amma orta səviyyəli hansısa bir islahat modelini daha güclü və səriştəli kadrlarla müəyyən mərhələyə qədər aparmaq olar.
Bu gün sadə Azərbaycan vətəndaşı çox gözəl bilir ki, hazırda Təhsil Nazirliyində oturanların təhsillə heç bir bağlılığı yoxdur. Eyni zamanda, orada şəxsi marağı milli mənafedən daha üstün tutanlar oturur. Bu da xaosu yaradan əsas səbəblərdəndir.
- Bir müddət öncə müxtəlif media qurumlarında Təhsil Nazirliyində "paket” sisteminin yaradılması ilə bağlı iddialar yer aldı. Bəs, hazırda necə, həmin o "paket” sistemi varmı?
- Bəli, hazırda bu var. 2014-cü ildən təhsildə "paket” sistemi tətbiq olunmağa başlayıb. Bu da yeni nazirin fəaliyyətə başlaması dövrünə düşür. Hesab edirəm ki, təhsil sektoruna "paket” sisteminin tətbiqi Mikayıl Cabbarovun ən böyük yanlışlığıdır. İlk olaraq yeni təyin olunan məktəb rəhbərlərinə, o cümlədən, təhsildə rəhbər işçilərə "paket” açıq şəkildə onların kartlarına otuzdurulmaqla ödənilirdi. Bu, çox qaranlıq məqamlardan xəbər verirdi. Son 1 ildə, yəni, 2016-ci ilin aprel ayından bu yana, artıq kartlara otuzdurulmur. Çünki son iki ildə təhsil sistemində aparılan maliyyə yoxlamaları zamanı korrupsiya və neqativ halların aşkar olunması Təhsil Nazirliyində oturanları daha ehtiyatlı davranmağa məcbur elədi.
Mənbələrimə istinad edərək deyə bilərəm ki, 2016-ci ilin aprelin 1-dən başlayaraq bu vəsaitləri nağd şəkildə ödəməyə başlayıblar.
- Maraqlıdır, "paket” sistemi hansı mənbələr hesabına formalaşırdı?
- Azərbaycanda ordudan sonra, ən çox maliyyə ayrılan ikinci sahə təhsildir. “Paket” sistemini maliyyələşdirən mənbənin özü də qeyri-qanuni mənbələrdən qaynaqlanır. Bu gün Təhsil Nazirliyinin təchizat sektoru vasitəsilə ölkə təhsilinə ayrılan milyonlarla manatı mənimsəyirlər. Bu faktdır. Bunun sübut edən sənədlər də var. Məsələn, 2015-ci ildən başlayarq təchizat sektorunda böyük "inqilab” etməyə başladılar. "Divan-kreslo” deyilən bir "əməliyat” var. Bu divan-kreslonun pərakəndə qiyməti 250 manatdan artıq deyil. Çox keyfiyətsiz hazırlanmış bir məhsuldur. Amma sənəddə 1750 manat göstərilir. Məkbətəblərə zorla “sırınır”. Yəni, məktəb direktorunun ixtiyarı yoxdur ki, buna etiraz eləsin. Onlara deyildisə, 5 dənə yaz, o da onu yazmalıdır. Orta hesbla elə məktəb var 5 dəst verilib. Elə məktəb var, 10 dəst verilib. Təsəvvür edin ki, bu divan-kreslonu məktəblərdə qoymağa yer yoxdur. Bir sklad yaradılıb qoyulub ora. Onların 1 dəstindən 1500 manat xalis gəlir göstürürlər. Bakıda 317 məktəb var. Orta hesabla göstürsək hər məktəbə 5 ədəd verilərsə, görün bu məbləğ nə qədər olur! Digər tərəfdən, pərakəndə satış qiyməti 500-600 manata olan 40-50 kvadrat metrilik kondisionerlərin qiyməti göstərilir ki, 2700-2800 manat. Bunlar faktlardır.
Elektron lövhələr 1000 manatdan baha deyil. Lap olsun, təzə çıxanları 1200 manat. Amma sənəddə 3800-3900 manat qeyd edilir.
- Bəs büdcə bullarının bu şəkildə göyə sovrulmasının hesabı sorulmurmu, hər hansı bir yoxlama aparılmırmı?
- Aldığım məlumata görə, Maliyyə Nazirliyi tərəfindən 2015-ci ildən başlayaraq təhsil sistemində böyük yoxlamalar keçirildi. Bildiyim qədər böyük məbləğdə korrpusiya halları aşkar olundu.
Onu da qeyd edim ki, məktəblərdə bufetlərin fəaliyyəti ilə bağlə qanuna əlavə və dəyişikliklər olub. Bu sənədə əsasən bütün normativ sənədlər təhsil qanununa əsaslanır. Ordan kənara çıxa bilməzsən. O cümlədən Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı var. Qərarda göstərilir ki, məktəblərdə iaşə xidmətinin təşkili məktəb rəhbərinin iaşə xidmətini həyata keçirən fiziki və hüquqi şəxslər arasında bağlanan müqaviləyə əsasən həyata keçirilir. Hər hansı fiziki və hüquqi şəxs məktəb direktoru ilə müqavilə bağlayır. Bufeti icarəyə götürür və ordan məktəbin özünə pul ödəyir. Bakı məktəblərində 550 mindən yuxarı məktəbli təhsil alır. Təhsil Nazirliyi ilk olaraq 2015-ci ildə iaşə xidmətlərini həyata keçirən MMC-lər yaratdılar. "Rels” firması var ki, təhsil nazirinin bacanağınındır. Başqa bir MMC var ki, o da Mikayıl Cabbarovun yaxın dostunundur.
Bunlar nə edirlər? Bir başa, qeyri-qanuni olaraq ancaq Təhsil Nazirliyi ilə müqavilə bağlayırlar. Uşaq bufetə gəldi-gəlmədi hər uşağa görə pul yığılır. 2013-2014-cü ildə 1 manat idi. Hazırda isə adam başına gündəlik 40 qəpik toplayıb nazirliyə ödəyirlər.
“Olimpik” və yaxud “Rels” firması hər ay bufetlərdən gələn pulu bir başa Təhsil Nazirliyinə köçürür. 550 min şagirdə görə yığılan pulu vurun 40 qəpiyə. Bu da gündəlik 200 min manat pul deməkdir.
- Həmin vəsait rəsimləşdirilmirmi?
- Bəli, rəsmi şəkildə ödəyirlər. Bu da təqribən aya 4 milyon deməkdir. İndiyənə kimi də bu pulların hara, nəyə xərclənməsi barədə dəqiq məlumat yoxdur. Bir dəfə də olsun, bununla bağlı nə yazılı, nə də şifahi məlumat verilmir.
- Qeyd etdiniz ki, Mikayıl Cabbarov gələndən bəri yanlış kadr siyasəti yürüdür. Bu barədə fikirlərinizi bilmək istərdik.
- Hazırda Bakı şəhər Təhsil İdarəsinin idarəçiliyi Mikayıl Cabbarovun xalası oğlu Elnur Əliyevə həvalə olunub. Düzdür, idarənin rəhbəri var, amma bu adam hazırda nazirliyin əsas fiqurlarından biri kimi söz sahibidir. O, eyni zamanda, informasiya şöbəsinin müdiridir. Orada Təhsil Nazirliyinin rəhbərliyini əvəz edən şəxsdir.
Onu da nəzərə çatdırım ki, Təhsil Nazirliyinin daxilində bir neçə qruplaşma var. Onların içində ən böyük söz sahibi Elnur Əliyevdir. Bakı təhsili də Elnur Əliyevin əlinin altındadır. Bufet pulları da bir başa Elnur Əliyevin nəzarətindədir. “Paket” sisteminin əsas maliyyə mənbəyi bu pullardır. Məsələn, Təhsil Nazirliyinin şöbə müdirləri 10 min manat paket alırlar. Məndə olan məlumata görə, Bakı şəhər Təhsil İdarəsində müdir 5 min, amma Elnur Əliyevin himayəsi altında olan Rəşad Tağıyev 7 min manat “paket” alır.
Məktəb direktorlarına əvvəllər 630 manat, sonra 560 manat verirdilər. Hazırda məktəb direktorları 380 manat paket alır. Onu da son 3-4 ayda vermirlər. Çünki əldə etdikləri pulu həm Azərbaycanda, həm də ölkə xaricində yaratdıqları çox böyük biznes şəbəkəsinə verirlər.
- “Paket”lər daha hansı qurmlara verilir?
- Təhsil Nazirliyinin 15 ərazi hesablama mərkəzi var. Onların rəhbərlərinə 3 min manat verirdilər. Daha sonra Elnur Əliyev hər bir rayonda özünün casus şəbəkəsini formalaşdırıb. İnformasiya şöbəsi yaradıb və bu şöbələrə təhsilə aid olmayan çox cavan kadrları təyin ediblər. Aylıq vəzifə maaşları 250 manata yaxın olduğu halda, əlavə olaraq, onlara 500 manat civarında “paket” verir. Eyni zamanda, Elnur Əliyevin sosial media layihəsi var. Bu layihə nədir? Demək sosial şəbəkədə aktiv olan müəllimlər bu layihəyə cəlb olunur və onların arasından rəhbərlər qoyulur. Təşkilatlanma qururlar. Bu şəbəkələrin rəhbərlərinə 200 manatdan 500 manatadək “paket”lər verilir.
- Onların fəaliyyəti nədən ibarətdir?
- Təhsil Nazirliyinin hər hansı bir neqativ fəaliyyətini ifşa edən olsa, bu adamlar dərhal dəstə ilə düşürlər bir nəfərin üzərinə. Başlayırlar Mikayıl Cabbarovu tərifləməyə. Belə bir görüntü yaratmaq istəyirlər ki, guya, Təhsil Nazirliyi və təhsil sektorunda hər iş yüksək səviyyədə qurulub.
- Son günlərin əsas məsələlərindən biri də məlum dərslik qalmaqalı oldu. Bu qədər etirazlar oldu, ittihamlar səsləndi Təhsil Nazirliyindən hər hansı bir arqumentli reaksiya verilmədi. Bu barədə nə deyə bilərsiz?
- Dərsliyin hazırlanması sıradan məsələ deyil. Dərsliyin haırlanması üçün 1 il əvvəl oktyabr-noyabr ayında tender elan olunur. Bir dərsliyin çap olunub gəlib məktəbə çatması üçün 10 ay iş gedir. İlk olaraq tender elan olunandan sonra müəlliflər komandası tərəfindən dərsliklər yazılır. Bu müxtəlif seminarlarda müzakirə olunur və sonra ekspertlərə göndərilir. Daha sonra dərslik şöbələrindəki xüsusi komissiyalar bu dəsrliyin dövlətin təhsil standartına uyğun olub-olmamasını yoxlayır. Yəni, dərsliklər təqribən 40-50 nəfərin nəzarətindən keçir, son nəticədə nazirin qarşısına gedir və imza atdıqdan sonra çap olunur.
Mən bir şeyi də deyim ki, problem təkcə tarix dərsliklərində deyil. Hazırda çox az dərsliklər tapmaq olar ki, orada bu və ya nöqsan olmasın. Yəni, bu qədər problemin olması onu göstərir ki, bu adamlar dərslik siyasətini ya anlamır, ya da bilərəkdən dərslik siyasətində ciddi problemlər yaradırlar.
Konkret xəritə məsələsinə gəldikdə isə, məsələ bundandır ki, bu dərslikləri yazanların böyük əksəriyyəti orta ümumtəhsil məktəblərində işləməyiblər. Sual yaranır ki, bu səhv 40-50 nəfərin nəzarətindən necə yayınıb?
Məsələ Azərbaycanın haqq mübarizəsindən gedir. Torpaqlarımız zaman-zaman ermənilər tərəfindən təcavüzə məruz qalıb. Bu gün də bizim 20 faiz torpağımız işğal altındadır. 30 mindən artıq şəhid, minlərlə Qarabağ əlilimiz, 1 milyondan artıq məcburi köçkünümüz var. Ölkədə elə bir insan olmasın ki, erməni vandalizimi ona təsir etməsin. Bunun fonunda Azərbaycan torpaqlarının "Böyük Ermənistan” xəritəsinə salınması böyük təxribatdır. Nazir tərəfindən imzalanan sənəd əsasında çap olunan dərslikdə belə bir məqamın olması biabırçılıqdır. Bu, artıq sıradan bir səhv ola bilməz.
- Belə çıxır ki, bu məsələdə birinci dərəcəli cavabdeh şəxs Mikayıl Cabbarovdur?
- Təbii... Birinci növbədə deyək ki, dərsliyin çapı ilə bağlı yekun sənədi o imzalayır. Onun imzası olmadan dərslik çapa getmir.
İkinci tərəfdən, bu məqam nəyə görə gözə dəyməyib? Necə olub bu şəkildə çapa gedib? Deməli, ya məsuliyyətsizlik olub, ya da təxribat. Hər ikisi qəbuledilməzdir. Ona görə də xəritə məsələsi xəyanətin pik həddidir.
Təhsil Nazirliyinin oynadığı ucuz oyunlardan biri də odur ki, Kamran Əsədovu qabağa verdilər. Kamran Əsədov kimdir? Yaxşı bu kitabın ərsəyə gəlməsində 9 müəllif və 9 redaktor var. Amma nə olsun? Mən də çox şey yazıb verə bilərəm. Dərslik sıradan bir kitab deyil. Bir sözlə, tarix dərsliyində xəritə probleminin məsuliyyətini bir başa Təhsil Nazirliyi və onun rəhbərliyi daşıyır. Bununla bağlı bizə xaricdən yazanlar da oldu. Bu hadisəni ən çox alqışlayan Ermənistan oldu. Dərsliyin ərsəyə gəlməsinə görə, Ermənistan Mikayıl Cabbarovu alqışladılar. O, əgər doğurdan da Azərbaycan adına hörmət edirdisə, istefa verib vəzifəsindən getməli idi.
- Bəs, dərsliklərin hazırlanmasında korrupsiya halı müşahidə edilirmi?
- Əlbəttə, özü də çox. Təsəvvür edin ki, bir kitabın maya dəyəri 2.50 qəpikdən 3 manat 50 qəpiyə qədər. Amma sənədə 6 manat 50 qəpikdən 8 manat 50 qəpiyə qədər qeyd edilir. Azərbaycanda 1 milyon 500 min şagird var. Hər sinif üzrə orta hesabla 100-120 min şagird oxuyur. Hər il 200 adda kitab nəşr olunur. Təsəvvür edirsiz, bu nə deməkdir? Hər bir kitabdan 5 manat xalis gəlir götürürlər. Artıq 4 ildir hər adda dərslikləri guya dəyişirlər. Ortalama hər il bir dərslikdən 100 milyon manatdan artıq xalis gəlir götürülür. Təsəvvür edin, AMEA-nın Tarix İnstitutunun direktorunun imzası ilə tarix dərsliklərində problemlə bağlı 28 səhifəlik məktub gedib. Onlar bu məktubu atırlar bir kənara. Yəni, bu insanlar varlandıqca heç kimi tanımırlar. Sadəcə, bunların məqsədi çox böyük gəlir əldə etməkdir. Bu gəlirlə yanaşı, çox böyük kobud səhvlərin arxasında bir siyasi məqam da var.
- Bu, nə siyasi məqamdır ki?
- Heç kimə sirr deyil ki, ölkədə 125 dairə, bunların da 4500 dən artıq məntəqəsi var. Bu məntəqələrin 90-95 faizi müəllimlərdir. Seşkidən qabaq müəllimləri ayağa qaldırmaq istədiyirlər. Bir sözlə, baş verənlərin hər nə ilə desəniz, əlaqəsi var, bircə təhsildən başqa. Məqsəd ziyalı təbəqəsini qızışdırıb dövlətə və prezidentə qarşı qaldırmaqdır. Bu, sıradan bir məsələ deyil. Təsəvvür edin, 2015-ci ilin yanvarın 15-də sərəncam verilir, 994 nömrəli sərəncamla müəllimin həftəlik dərs yükü 18 saat müəyyən edilib. Mikayıl Cabbarov bunun əleyhinə gedir. Eşqin Bağırovun, Elnur Əliyevin imzası ilə rayon təhsil şöbələrinə təlimat gedir ki, diaqnostik qiymətləndirmədə 10 baldan aşağı nəticə toplayan şəxslərə dərs verməyin. Təsəvvür edirsiz ki, 10 minlərlə adamın narazılığı qalxır. Digər tərəfdən, biz dərs bölgüsünü diaqnostik qiymətləndirmənin nəticələrinə görə aparırıq. Bununla bağlı nazirin əmri var və göstərilir ki, diaqnostik qiymətləndirmədə 10 baldan aşağı bal toplayanlar bu qiymətləndirmədən keçirilməmiş sayılır. Onlar təlimlərə cəlb olunacaq və yenidən qiymətləndirməyə gedəcəklər.
Azərbaycanda cəmi 150 min müəllim var. Bunun cəmi 30 faizi yüksək bal toplayıb. 70 faizi (95 min) az bal toplayıb. Qeyri-rəsmi olaraq az bal toplayan müəllimlərin dərs saatları aşağı salınıb. Məktəblərə 3000-3500 müəllim götürülüb. 2017-2018-ci tədris ili üçün 12 min yeni müəllim məktəblərə götürülüb. Ona görə də dərs saatları da çox aşağı vəziyətdədir.
- Nazirliyin burada marağı nədir?
- Əlimizdə də faktlar var ki... Regionlara gedib deyirlər ki, bu məsələ cənab prezidentin tapşırığıdır. Məqsədləri yerli müəllimləri cənab prezidentə qarşı qaldırmaqdır. 2018-ci prezident seçkiləri ərəfəsində insanları narazı salmaqdır.
Bununla belə, son korrpusiya hallarının hər gün üzə çıxması davam edir. Hesab edirəm ki, Mikayıl Cabbarov və onun komandası həbs olunmalıdır. Son 5 ildə təhsil sisteminə vurduqları zərbələrə görə cavab verməlidirlər. Hesab edirəm ki, həm prezident İlham Əliyevə, həm Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevaya davamlı olaraq müraciətlər etmək lazımdır. Real vəziyyət ictimailəşdirilməlidir. Hələlik prezident son sözünü deməyib. İnanırıq ki. təhsilimizi bu vəziyyətə salanlar buna görə cavab verəcəklər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
6-04-2024, 21:12
Qulu Ağsəs: “Tənqidi indi çox tənqid edirlər” - Müsahibə
2-04-2024, 20:28
“Hava hücumu ssenarisi mümkündür” - Müsahibə
19-02-2024, 16:33
Aktyor: “Əvvəldən bilsəydim o filmə çəkilməzdim...” - Müsahibə
16-02-2024, 12:55
Bəstəkar: “Zamanın ritmini tutmaq çətinləşib” - Müsahibə
28-01-2024, 15:36
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan yenidən qurulmalıdır” - Müsahibə
9-12-2023, 20:57
Hərbi ekspert: “Krım körpüsü dağıdılmalıdır” - Müsahibə
14-11-2023, 19:08
Xalq artisti: “Teatrın ən ağrılı məsələlərindən biri də yaş senzi ilə bağlıdır” - Müsahibə
4-11-2023, 09:41
İlham Əziz: “Hər yazıçının öz əlifbası olmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 15:19
Zahid Oruc: “Zəfər dövləti, Zəfər təşkilatı, Zəfər təhsil modeli yaradılmalıdır” - Müsahibə
27-10-2023, 11:01
Əlizadə Nuri: “Şairlik-sözlə inqilab etməkdir” - Müsahibə
23-10-2023, 18:22
General Sırski: “Düşmən ciddi itkilər verir, lakin onlar...” - Müsahibə
23-10-2023, 10:26
Aktrisa: “Özümü olmalı olduğum yerdə hiss edirəm” - Müsahibə
19-09-2023, 13:48
Hərbi analitik: “Rusiya Moskvanı lazımi şəkildə qoruya bilmirsə, deməli...” - Müsahibə
5-09-2023, 18:40
General: “Rusiya elitası Putini devirməyə hazırdır” - Müsahibə
23-08-2023, 18:14
Beynəlxalq ekspert: “Ruslar Ukrayna ilə uzunmüddətli hərbi qarşıdurmaya ümid edirlər” - Müsahibə
16-08-2023, 12:08
Kənan Məmmədov: “Kino günündə göstərməyə yeni film olmadı” - Müsahibə
10-08-2023, 15:00
Rıjenko: “Rusiyanın Qara dəniz donanmasını məhv etmək üçün yüzlərlə drona ehtiyac var” - Müsahibə
30-05-2023, 16:48
Kinorejissor: “Bəzilərini kinonun taleyi yox, kinostudiyanın ərazisi maraqlandırır”
16-05-2023, 16:48
Şeytelman: “Priqojin Rusiyada yeganə şəxsdir ki, dövlət çevrilişlərini uğurla həyata keçirə bilir”
13-05-2023, 09:34
Qüdrət Həsənquliyev: “Davamlı sülh üçün danışıqları Türkiyə və Rusiya ilə aparmalıyıq” - Müsahibə
3-03-2023, 16:55
Keçmiş deputat: “Rus imperiyasının dağılması qaçılmazdır” - Müsahibə
9-02-2023, 12:36
Deputat: “Ciddi əks-zərbə vurulmalıdır” - Müsahibə
7-01-2023, 15:55
Sərdar Cəlaloğlu: “Rusiya Qarabağı ələ keçirməyə çalışır” - Müsahibə
30-12-2022, 10:55
Köçəri Nağıbəyli: “Bizim öz torpaqlarımızda yaşamaq hüququmuz olmalıdır” - Müsahibə
11-12-2022, 13:12
Səxavət Əlisoy: “Partiya sədrlərinin əksəriyyəti təkəbbürlü və yekəxanadır” - Müsahibə
27-11-2022, 10:15
Professor: “Rusiya və Fransa Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında böhranlı vəziyyət yaradıb” - Müsahibə
12-11-2022, 19:43
Tofiq Zülfüqarov: “Rusiyada siyasi böhran zamanıdır” - Müsahibə
28-10-2022, 13:08
Deputat: "Putin ikinci böyük səhvə yol verdi, həm də sübut etdi ki..."
25-10-2022, 08:35
Politoloq: “Rusiya və İran Azərbaycanda nələrəsə nail olmağa çalışsa da...” - Müsahibə
21-10-2022, 13:42
Vahid Əhmədov: “Heç kim bahalaşmanın qarşısını ala bilmir” - Müsahibə
15-10-2022, 09:58
Deputat: “Rusiya ilə məsələni konkretləşdirməyin vaxtı çatıb” - Müsahibə
9-10-2022, 14:22
Sülhəddin Əkbər: “İran yalnız Zəngəzur dəhlizinin açılacağından qorxmur” - Müsahibə
29-09-2022, 20:29
Elxan Qarayev: “Rusiyada hərbi səfərbərliyə cəlb olunan azərbaycanlılar kontrakt tələb etməlidir” - Müsahibə
21-09-2022, 14:06
Sərdar Cəlaloğlu: “Hər dəqiqə Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi başlaya bilər” - Müsahibə
3-07-2022, 13:50
Deputat: “Məmur sahibkarlığından qaynaqlanan inhisarçılıq əhaliyə böyük ziyan vurur” - Müsahibə
6-06-2022, 13:50
Politoloq: “Rusiyada etirazlar artacaq” - Müsahibə
27-05-2022, 13:03
Keçmiş səfir: “Zaman Ukraynanın dostu, Kremlin düşmənidir” - Müsahibə
26-05-2022, 20:43
Hərbi ekspert: “Rusiya texnokratları müharibəni uduzduqlarını başa düşürlər” - Müsahibə
25-05-2022, 16:16
Deputat: “Qərb Ukraynanı güzəştə məcbur edəcək” - Müsahibə
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
