Gələn ilin dövlət büdcəsi əhalinin problemini azaltmayacaq

Xəbər lenti

19:22 / 23-04-2024

Rusiyanın reaktiv raket daşıyıcısı Qərb raketlərini üstələyir

18:35 / 23-04-2024

Rusiyada sosial iğtişaşlar başlaya bilər

18:14 / 23-04-2024

Polad daşıyan gəmi körpüyə çırpıldıqdan sonra batıb

18:05 / 23-04-2024

Makron Zelenskiyə yalan vədlər verib

18:05 / 23-04-2024

Pul, reytinq, əxlaq... - Bu verilişlər bağlanacaq?

17:51 / 23-04-2024

Avropa İttifaqı Çini hədələyir

17:33 / 23-04-2024

Ukraynaya göndəriləcək hərbi yardımın böyük hissəsi Avropadadır

17:27 / 23-04-2024

“Səyyar vergi yoxlamasının keçirilməsi Qaydaları”na dəyişiklik edilib

17:14 / 23-04-2024

Paşinyan Ermənistan-Azərbaycan arasında ilk sərhəd dirəyinin fotosunu paylaşıb - Foto

17:07 / 23-04-2024

“Space”ə qalib gələn aparıcı geri dönüb: "Vado Korovinin kanala rəhbərlik edəcəyi bəlli deyil"

16:58 / 23-04-2024

İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)

16:50 / 23-04-2024

Nazirlər Kabineti polis və ya prokurorluğa çağırış qaydasına dəyişikliyi təsdiqləyib

16:23 / 23-04-2024

Dövlət başçısı: "Fransa, Hindistan və Yunanıstan Ermənistanı bizə qarşı silahlandırır"

16:14 / 23-04-2024

İlham Əliyev geri qaytarılan 4 kənddən danışıb

16:10 / 23-04-2024

Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin koordinatları dəqiqləşdirilir - Yenilənib

15:53 / 23-04-2024

Prezident: "Ermənistan Naxçıvanla yol əlaqəsini qurmaq imkanını bloklayır"

15:18 / 23-04-2024

60 milyard dollar yardım Ukraynanı tam qələbəyə aparmayacaq

15:10 / 23-04-2024

Azadlıq Partiyası ləğv olunub? - Açıqlama

15:00 / 23-04-2024

Vüqar Səfərli ilə sabiq icra baçısı əfv üçün müraciət edib

14:57 / 23-04-2024

Ceyhun Bayramov Çexiya baş naziri ilə görüşüb

14:46 / 23-04-2024

Prezidentdən Avrasiya İqtisadi Birliyi barədə açıqlama: "Ermənistan istisna olmaqla..."

14:37 / 23-04-2024

Astara sakini 51 kq narkotiklə tutulub

14:12 / 23-04-2024

İnzibati və yardımçı vəzifələrin təsnifatı dəyişir

14:10 / 23-04-2024

Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)

13:48 / 23-04-2024

Spikerdən deputata cavab: "Hamı bilir ki, ölkədə bu nikah qanunsuzdur"

13:23 / 23-04-2024

Sabahın hava proqnozu açıqlanıb

13:19 / 23-04-2024

Narkotik vasitələrin siyahısına dəyişiklik edilib

13:12 / 23-04-2024

Alkoqollu içkilərin idxalı və istehsalı yeni şərtlərlə müəyyən olunacaq

13:07 / 23-04-2024

Yeni dövlət rüsumu müəyyənləşir

12:45 / 23-04-2024

Körpələr evində mənimsəmə: cinayət işi açılıb

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

19:13 / 20-04-2024

Bakıda taxta bazarında yanğın olub - Fotolar (Yenilənib)

22:20 / 20-04-2024

ABŞ Ukraynaya 61 milyard dollar ayırıb

18:56 / 22-04-2024

Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar

21:22 / 19-04-2024

Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub

18:01 / 21-04-2024

Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb

13:54 / 22-04-2024

Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)

23:26 / 19-04-2024

Aİ-dən 4 kəndin qaytarılmasına reaksiya: "Davamlı nizamlanmanı tam dəstəkləyirik"

00:37 / 20-04-2024

Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"

00:11 / 23-04-2024

Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı

09:53 / 22-04-2024

Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır

20:45 / 19-04-2024

19-cu əsrin solğun dagerreotiplərini bərpa ediblər

13:13 / 20-04-2024

Müğənni Cavanşir Məmmədov vəfat edib

Gələn ilin dövlət büdcəsi əhalinin problemini azaltmayacaq - Ekspert
Tarix: 03-11-2018 19:16 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

2019-cu ilin ana maliyyə sənədində artım nəzərdə tutulsa da, bunun əhalinin sosial rifahına ciddi təsiri gözlənilmir

2019-cu il üzrə dövlət büdcəsinin və icmal büdcənin layihələri Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim olunub. Bu barədə qərarı bir neçə gün öncə baş nazir Novruz Məmmədov imzalayıb.

Məlumat üçün bildirək ki, 2019-cu ilin dövlət büdcəsinin gəlirləri 22 milyard 917 milyon 500 min manat, xərcləri isə 24 milyard 780 milyon manat proqnozlaşdırılıb. Bu barədə "2019-cu il dövlət büdcəsi haqqında” Qanun layihəsində bildirilir.

Büdcə zərfinə daxil olan "2019-cu il dövlət büdcəsi haqqında”, "2019-cu il üçün yaşayış minimumu haqqında”, "2019-cu il üçün ehtiyac meyarının həddi haqqında”, "Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun 2019-cu il büdcəsi haqqında” Qanun layihələri Milli Məclisin noyabrın 13-ü, 14-ü, 15-i, 23-ü və 30-da keçiriləcək plenar iclaslarında müzakirəyə çıxarılacaq.

Gələn ilin büdcəsində artım nəzərdə tutulub. 2018-ci ilin proqnoz göstəriciləri ilə müqayisədə növbəti ildə dövlət büdcəsi xərclərinin funksional təsnifatı üzrə 10 bölmə üzrə artım, 4 bölmə üzrə isə azalma olacaq. Bu barədə "Azərbaycan Respublikasının 2019-cu il dövlət büdcəsi haqqında" Qanun layihəsində qeyd edilib.

Sənəddə qeyd olunur ki, mütləq ifadədə ən böyük artımlar – "Sənaye, tikinti və faydalı qazıntılar” bölməsində 1740,3 milyon manat, "Səhiyyə” bölməsində 308,9 milyon manat, "Ümumi dövlət xidmətləri” bölməsində 243,2 milyon manat, "Təhsil” bölməsində 230,6 milyon manat, "Sosial müdafiə və sosial təminat” bölməsində 210,3 milyon manat, nisbi ifadədə isə "Səhiyyə” bölməsində 41,8 faiz, "Sənaye, tikinti və faydalı qazıntılar” bölməsində 34,1 faiz, "Məhkəmə hakimiyyəti, hüquq-mühafizə və prokurorluq” bölməsində 12,1 faiz gözlənilir.

Gələn ilin dövlət büdcəsi əhalinin problemini azaltmayacaq

İqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev “Reytinq”ə deyib ki, gələn ilin büdcə xərcələri 2018-ci ilə nisbətən 2 mlrd. manat artımla proqnozlaşdırılıb. Onun sözlərinə görə, həmin artımlardan 572 mln. manatı əmək haqqı, 230.4 mln. manatı isə təqaüd və sosial müavinətlərin ödənilməsi üçün nəzərdə tutulub: “İdareətmə sistemi üzrə əmək ödənişi xərcləri 105 mln. manat, təhsil sistemi üzrə 190 mln. manat, səhiyyə sistemi üzrə 46 mln. manat, mədəniyyət və incəsənət sahəsi üzrə 10 mln. manat artımla proqnoz edilib.

Hökumət gələn il üçün büdcədə uşaq bağçalarının ərzaq xərclərini 2018-ci ilə nisbətən birdən-birə 6 dəfəyə yaxın artıraraq 17 mln. manatdan 99.3 mln. manata çatdırıb. Amma məsələ rəqəmlərdə deyil. Əvvəla, necə olur ki, 2017-ci ildə bağçaların ərzağına 41.6 mln. manat xərclənir, 2018-ci ildə həmin xərclər 2.5 dəfə kəsilərək 17 mln. manata endirilir, sonra birdən-birə 6 dəfə artırılır? Əgər gerçəkdən də cocuqlar bağçalarda pis-yaxşı ərzaq alırlarsa, onların ərzağının pulu birdən-birə 2.5 dəfə azaldılanda necə qidalanıblar?

İkincisi, uşaq bağçalarının fəaliyyətinin təmin edilməsi, o cümlədən ərzaq təchizatının təşkili yerli icra orqanlarının səlahiyyətindədir. Bu qurumlar isə hesabatlı deyillər və tamamilə qapalıdırlar. Ona görə də onların xərcləmə səlahiyyəti mümkün qədər məhdud, sərəncalarında maliyyə nə qədər az olsa, o qədər yaxşıdır.

Hesablama Palatası uşaq bağçalarının ərzaq xərclərinin 6 dəfə artmasını Nazirlər Kabinetinin “Dövlət məktəbəqədər təhsil müəssisəsini maliyyələşdirmə normativləri”nin təsdiq edilməsi barədə 12 yanvar 2018-ci il 12 nömrəli qərarı ilə izah edir. Həmin sənəd ərzaq təminatı üçün yeni qaydalar müəyyən edir və bu qaydaya görə hər uşaq il ərzində 210 gün qida almalıdır.

Uşaqların qida normativləri isə Nazirlər Kabinetinin 19 mart 1994-cü il tarixli 103 saylı qərarı ilə təsdiqlənib. Həmin qərarda 1-6 yaş intervalında hər bir yaş qrupu üzrə uşaqların hansı qidadan nə qədər istehlak etməli olduğu müəyyən edilir. Əslində yaxşı bir jurnalist yazısıdır ki, arşadırsın görək, həmin qərardakı normativlər əsasında bir uşaq il (210 gün) ərzində neçə manat dəyərində ərzaq istehlak etməlidir və 99.3 mln. manatla il ərzində neçə uşağa qulluq göstərmək mümkündür. Bir də bağçaya uşaq göndərən valideynlər bilməlidir ki, onların övladının qida xərci 6 dəfə artır. Hüquqlarımızı tələb edə bilməsək də, ən azından xəbərdar olmalıyıq”.

R. Ağayev büdcə zərfindəki başqa məqamlara da toxunub. Onun qənaətincə, büdcə sənədindən görünən budur ki, gələn ildən istehsalla məşğul olan biznes subyektlərinin sadələşdirilimiş vergi ödəyicisi olmaq hüququ təkcə dövriyyənin həcmindən asılı olmayacaq. Yəni, əsas meyarlardan biri də işçi sayı olacaq. Təklifə görə, işçilərinin sayı 3 nəfərdən çox olan istehsalçıların ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyata alınması gözlənir. Bundan savayı, todansatış ticarətçilərinin və lisenziya tələb olunan fəaliyyətlə məşğul olanların da ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyata alınması barədə təkliflərin olduğu bildirilir.

Qeyd edək ki, Hesablama Palatası 2019-cu ilin dövlət büdcəsi ilə bağlı rəyini paylaşıb. Sənəddə bir çox diqqətçəkən məqamlar var. R. Ağayev dövlət xərclərinin artmasına diqqət çəkib:

“Palata Beynəlxalq Valyuta Fonduna istinadən yazır ki, yaxın 2 ildə iqtisadi artıma dövlət xərclərinin əhəmiyyətli təsiri qalacaq. Bizim reallığımızda dövlət müdaxiləsi imkanları nə qədər yüksəkdirsə, məmurların biznesi boğmaq imkanı, korrupsiyanın genişlənmə potensialı bir o qədər genişdir. İMF bu əlaqəni "fiskal multiplikator" indeksi ilə ölçür. Mahiyyəti odur ki, milli gəlirin artımının hansı hissəsi dövlət xərcləmələri hesabına baş verir. İMF ekspertlərinə görə, əgər "fiskal multiplikator" 0.5-ə qədərdirsə, dövlətin iqtisadi müdaxiləsi aşağı, 0.5-1 intervalındadırsa orta, 1-dən çoxdursa müdaxilə yüksək hesab edilir. Azərbaycan üçün proqnoz 1.03 səviyyəsindədir. İqtisadi nəzəriyyədə "sıxışdırma effekti" deyilən başqa bir anlayış da var, məmur müdaxiləsi artdıqca, özəl sektor oyundankənar qalır - yəni iqtisadiyyatdan sıxışdırılır”.

Ekspert dövlət büdcəsindən gələn il Mərkəzi Banka qiymətli kağızlara görə 44.5 mln. manat faiz ödənilməsi məsələsinin də qabardılmasının vacibliyini vurğulayıb. O bildirib ki, son illər bu maddə üzrə ödənən vəsaitin həcmi 100-200 min manatdan çox olmayıb: “Birdən-birə bu qədər kəskin artımın səbəbini axtardım, büdcə sənədlərində heç bir izahat yoxdur. Mümkün ehtimallardan biri budur ki, artıq hökumət Beynəlxalq Bankın problemli aktivlərinə görə "Aqrarkredit" vasitəsilə buraxılan və Mərkəzi Bank tərəfindən alınan qiymətli kağızlar üzrə 10 mlrd. manatlıq borca görə faiz ödənişlərinə başlayır. Borc 2040-cı ilədək qapadılmalıdır”.

Gələn ilin dövlət büdcəsi əhalinin problemini azaltmayacaq

Son günlər vergi sistemində gözlənilən dəyişikliklərlə bağlı ictimai müzakirlər əsasən gəlir vergisi ətrafında oldu. Amma büdcə mədaxili ilə bağlı proqnozlara baxanda sıranın xeyli geniş olduğu diqqətdən qaçmır. Müsahibimiz deyir ki, həm idxal edilən, həm də daxildə istehsal olunan tütün məmulatlarına aksizlərin artımı gözlənilir. Onun sözlərinə görə, bu qəbildən olan daha bir dəyişiklik kimi ticarət fəaliyyəti ilə məşğul olan həm hüquqi, həm də fiziki şəxslərin 6 faizlə sadələşdirilmiş vergiyə cəlb olunmasının ləğvi ola bilər.

Belə ki, büdcə sənədində hər 2 subyekt üzrə 6 faizlik sadələşdirmiş vergidən daxilolma üzrə proqnoz nəzərdə tutulmayıb. İctimai iaşədə 8 faizlə çalışanlar üçün isə proqnoz saxlanılıb.

İqtisadçı bildirib ki, Vergi Məcəlləsinin 218.1 və 220.1-1-ci maddələrinə görə, illik dövriyyəsi 200 000 manatdan yüksək olan həm ticarət, həm də ictimai iaşə sektoru üzrə sahibkarlar da sadələşdirilmiş vergi ödəyici ola bilərdilər: “Həmin normalara görə, bu halda dövriyyədən ticarətçilər 6 faiz, iaşə sahəsində çalışanlar 8 faiz vergi ödəməli idilər. Eyni zamanda yerdə qalan sahələr üzrə differensiallaşdırılmış vergi dərəcəsinin ləğvi və 2 faiz bazasında vahid dərcəcənin tətbiqi gözlənilir. Hazırda isə Bakı şəhəri üzrə 4 faiz, yerdə qalan regionlar üzrə 2 faiz dərəcə qüvvədədir. Sadələşdirilmiş verginin tətbiq dairəsinin daraldılması ilə gözlənilən dəyişikliklərlə bağlı 2019-cu ildə bu vergi növü üzrə büdcəyə daxiolma proqnozu 58 mln. manat (15.3%) azaldılıb. Əvəzində rezident hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi üzrə daxilolama proqnozu 136.9 mln. manat (22.4%) artırılıb”.

Daha bir dəyişiklik hüquqi şəxslərin mülkiyyətində olan avtomobil vasitələrinin əmlak vergisinə cəlb edilməsidir. Bu mənbədən 11.7 mln. manat daxilolma proqnozlaşdırılıb. Hər halda görünən odur ki, 2019-cu il hüquqi şəxs kimi fəaliyyət göstərən biznes üçün vergi yükünün artımı baş verəcək.

R. Ağayev qeyd edib ki, büdcə zərfinə aid olmasa da, Mərkəzi Bankın manatın uçot dərəcəsi ilə bağlı verdiyi qərar ümumilikdə ölkənin bank-maliyyə sektoruna və ümumi iqtisadiyyata təsir edəcək. İqtisadçı, iki ay öncə Mərkəzi Bankın faiz dərəcələrini 15-dən 13-ə endirməklə bağlı qərar qəbul etdiyini də xatırladıb. Onun sözlərinə görə, eyni qərarla faiz dəhlizinin aşağı həddi 10-dan 8-ə, yuxarı həddi isə 18-dən 16-ya endirilmişdi: “Bu gün yenidən uçot dərəcəsi aşağı salınıb: mərkəzləşdirilmiş resurslar üzrə faiz dərəcəsi 13-dən 11 faizə, faiz dəhlizinin yuxarı həddi 16-dan 14-ə qədər ixtisar olunub. Faiz dəhlizinin aşağı həddi dəyişdirilməyib və 8 faiz səviyyəsində saxlanılıb”.

İqtisadçı qeyd edib ki, uçot dərəcəsi Mərkəzi Bankın kommersiya banklarına ayırdığı mərkəzləşdirilmiş resurslarla təminat, faiz dəhlizi isə Mərkəzi Bankın çərçivə alətlərinin (notlar, REPO əməliyyatı, depozitlərin cəlbi və s.) tətbiqi vasitəsilə strelizasiya əməliyyatları və vəsaitlərin yerləşdirilməsi üçün istifadə olunur:

“Təcrübədə uçot dərəcəsinin milli valyutanın məzənnəsinə təsiri bir neçə kanalla baş verir. Əvvəla, effektiv və xarici kapitala tam açıq fond və borc bazarının mövcud olduğu şəraitdə milli valyutanın məzənnəsi uçot dərəcəsinin dəyişdirilməsindən qısa müddətə təsirlənir. Mexanizm sadədir: dərəcə artırsa, qiymətli kağızların gəlirliliyi yüksəlir, spekulyativ kapital və “isti pullar” qazanc götürmək üçün ölkəyə axır, milli valyutaya tələbat artdığı üçün yerli pul vahidi bahalanır. Uçot dərəcəsi aşağı salındıqda “isti pullar” daha yüksək qazanc üçün ölkəni tərk edir, spekulyativ kapital daha yüksək qazanc axtarışına çıxır və fond bazarından kənar yüksəkgəlirli alətlərə (məsələn, əmtəə bazarlarında) meyllənir”.

Gələn ilin dövlət büdcəsi əhalinin problemini azaltmayacaq

Ekspert nəzərə çatdırıb ki, Azərbaycan reallığında uçot dərəcəsində baş verən kəskin dəyişikliklərlə milli valyutanın məzənnəsindəki dəyişikliklər arasında əlaqə yoxdur. Xüsusilə də 2012-2014-cü illərdə faiz dərəcəsinin 3.5-5 faiz intervalında hərəkət etdiyi dövrdə manatın məzənnəsi tam qalıb, 2015-2017-ci illərdə isə dərəcənin 3 faizdən 15 faizə yüksəldiyi şəraitdə milli valyuta nəinki bahalaşıb, əksinə, 2 dəfədən çox dəyər itirib:

“Məzənnə və faiz dərəcəsi arasında əlaqənin olmamasının səbəbi yalnız yuxarıda qeyd edilən amil – inkişaf etmiş fond bazarının yoxluğu deyil. Həmçinin, ölkədə milli valyutanın dəyərini formalaşdıran sərbəst məzənnə rejimi mövcud deyil və idarə olunan üzən məzənnə rejimi şəratində faiz dərəcəsinin milli valyutanın nominal kursuna adekvat təsirini gözləməyə dəyməz. Uçot dərəcəsi ilə kredit və depozitlərin faizləri arasında düz əlaqə mövcuddur. Faiz dərəcəsinin artımı milli valyutada kredit və depozit faizlərini də artırır, azalması isə həm kreditlərin, həm də depozitlərin faizini aşağı çəkir. Mərkəzi Bankın statistikası göstərir ki, 2012-2017-ci illərdə manatla kreditlərin orta faiz dərəcəsi 14-20, manatla depozitlərin orta faizi 7-11 intervalında dəyişib.

Gələn ilin dövlət büdcəsi əhalinin problemini azaltmayacaq

Xüsusilə də 2016-2017-ci illərdə uçot dərəcəsinin artımı şəraitində milli valyutada həm depozitlər, həm də kreditlər üzrə orta illik faizlər də yüksəlib. Depozitlər üzrə faizlərin artımı daha yüksək olub. Faiz yüksəlişi kreditləri kifayət qədər bahalandırdığı şəraitdə kreditləşmədə kəskin azalma da diqqətdən yayınmır. Belə ki, 2015-2017-ci illərdə manatla kreditlərin həcmi 40 faizə yaxın azalaraq 11 mlrd. manatdan 6.9 mlrd. manata enib. Manatla depozitlərin həcmində isə artım baş verib. Belə ki, 2015-ci ilə nisbətən 2017-ci ildə manatla depozitlərin həcmi təxminən 50 faiz və ya 2.3 mlrd. manat artaraq 6.6 mlrd. manata çatıb”.

R. Ağayev sonda qeyd edib ki, Azərbaycanın mövcud iqtisadi reallığında uçot dərəcəsinin dəyişilməsinin təsiri Mərkəzi Bankın açıq bazar əməliyyatlarının və Maliyyə Nazirliyinin DQİ-lərinin həcmi və gəlirliliyi, kredit və depozitlərin həcmi və faiz dərəcələri məhdudlaşır. Onun fikrincə, yaxın dövrdə Mərkəzi Bankın monetar qərarlarının təsiri ilə baş verəcək mümkün dəyişiklikləri izləmək üçün öncə sadalanan iqtisadi parametrləri izləmək gərəkdir.

Reyting.az

Ana səhifəyə dön