14:20 / 19-03-2024
Milli Məclisin növbəti iclasının gündəliyi açıqlanıb
14:14 / 19-03-2024
ABŞ-ın iki şirkəti Rusiyaya Ukrayna ilə bağlı gizli peyk görüntüləri ötürür
14:05 / 19-03-2024
Yeni idman kanalına lisenziya verilib
14:03 / 19-03-2024
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Çinlə əlaqələrin inkişafına böyük önəm verir"
13:34 / 19-03-2024
Lənkəran sakini 30 kq narkotiklə qandallanıb
13:15 / 19-03-2024
ABŞ Putini təbrik etməyəcək
13:08 / 19-03-2024
“Ulduz”un yanvar sayı çap olunub - Foto
12:56 / 19-03-2024
Qazaxıstan və Türkiyə Xəzər dənizi ilə bağlı mühüm müzakirə aparıb
12:50 / 19-03-2024
Türkiyə kəşfiyyatı İraqda daha bir PKK liderini zərərsizləşdirib
12:42 / 19-03-2024
Moldovada Avropa İttifaqına üzvlüklə bağlı referendum keçiriləcək
12:26 / 19-03-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:24 / 19-03-2024
İsrail və HƏMAS Dohada atəşkəsi müzakirə edir
12:14 / 19-03-2024
Avropada NATO-nun ən böyük hərbi bazası qurulur
12:14 / 19-03-2024
Jurnalistin anasının ölüm faktı araşdırılır
12:07 / 19-03-2024
Mingəçevirdə dələduzluq edən şəxs saxlanılıb
11:43 / 19-03-2024
Rusiya Sumıdan yeni hücuma başlaya bilər
11:19 / 19-03-2024
Güclü maqnit qasırğası olacaq
11:13 / 19-03-2024
Pakistanda zəlzələ baş verib
11:08 / 19-03-2024
Mask yenə Baydeni tənqid edib
11:06 / 19-03-2024
Mehriban Əliyeva xalqı təbrik edib - Foto
11:04 / 19-03-2024
Tramp: “Ramasvamidən vitse-prezident də olmaz”
11:00 / 19-03-2024
"AFFA prezidentliyinə namizədliyini irəli sürən yoxdur"
10:59 / 19-03-2024
Hakan Fidan: “Lavrovla dialoq alınır”
10:54 / 19-03-2024
Ukrayna Krıma zərbələr endirsin!
10:37 / 19-03-2024
İsrail Rəfaha hücum edib: 14 fələstinli həyatını itirib
10:30 / 19-03-2024
Paşinyan: "Azərbaycanla delimitasiya prosesi praktiki mərhələyə qədəm qoyur"
10:20 / 19-03-2024
Xankəndidə yenə silah-sursat aşkarlanıb
10:07 / 19-03-2024
FHN Novruz bayramı ilə bağlı xəbərdarlıq edib
09:54 / 19-03-2024
Türkiyədə terrora hazırlaşan suriyalılar saxlanılıb
16:40 / 14-03-2024
XI Qlobal Bakı Forumu işə başlayıb - İlham Əliyev tədbirdə çıxış edib (Tam mətn) - Fotolar (Yenilənib)
23:57 / 14-03-2024
Fransada ələ keçən 8659 əsər Türkiyəyə qaytarılacaq - Fotolar
23:47 / 14-03-2024
Dəhşətli statistika: dünyadakı narkomanların təxmini sayı açıqlanıb
18:01 / 16-03-2024
Xl Qlobal Bakı Forumu başa çatıb - (Yenilənib)
01:18 / 16-03-2024
Rusiyaya qarşı yeni koalisiya yaradılıb
16:47 / 16-03-2024
Xocalıda kütləvi məzarlıq: 8-nin şəxsiyyəti müəyyən edilib (Fotolar)
16:00 / 14-03-2024
Vergi işçilərinin aylıq əməkhaqları nə qədər artırılıb? - Açıqlama
18:00 / 14-03-2024
Magistraturaya qəbul imtahanlarının yekun nəticələri açıqlanıb
19:32 / 14-03-2024
Baş nazir taksi sürücüləri ilə bağlı qərar verib
23:43 / 14-03-2024
Avropa Liqası: "Bayer 04" və "Qarabağ"ın start heyətləri müəyyənləşib
16:16 / 15-03-2024
Məhkəmə “Toplum TV”-nin həbsdəki əməkdaşları ilə bağlı qərar verib
2019-cu ilin dövlət büdcəsinin riskli tərəfləri var - Ekspertlər
Tarix: 18-11-2018 23:28 | Bölmə: Slayd
Neftin qiyməti düşərsə, dövlətin xəzinəsini doldurmaq problemə çevriləcək
Milli Məclisdə bir həftədir davam edən büdcə müzakirələri sona çatıb. Spiker Oqtay Əsədov sonuncu iclasdakı çıxışında deyib ki, Milli Məclis büdcə sənədi ilə bağlı hökumətə noyabrın 23-dək vaxt verib. Büdcə ilə bağlı növbəti iclas noyabrın 23-də, daha sonra noyabrın 30-da keçiriləcək. Sonda büdcə layihəsi təsdiqlənəcək.
Məlumat üçün bildirək ki, təqdim olunmuş sənədlərdə icmal büdcənin xərcləri 27 milyard 372 milyon manat, dövlət büdcəsinin xərcləri isə 24 milyard 780 milyon manatdır. Dövlət Neft Fondundan transfert isə 11 milyard 364 milyon manat müəyyən edilib. İcmal büdcənin qeyri-neft baza kəsirinin qeyri-neft ümumdaxili məhsula nisbəti 30 faizədək, cari ilin göstəricisi isə 1,7 faiz bənd azaldılır. Bu da büdcə qaydasının işə salınmasının əyani göstəricisidir.
Nəzərinizə çatdıraq ki, 2019-cu ildən etibarən büdcə-vergi siyasətində bir sıra vacib dəyişikliklər baş verəcək. Şübhəsiz ki, 2019-cu ilin dövlət büdcə siyasətinin əsas prinsipləri əvvəlkilərdən fərqlənmir. Bunlar əsasən büdcənin sabitliyi və uzunmüddətli dayanıqlığının təmin edilməsi, şəffaflığın, ortamüddətli maliyyə proqnozlaşdırılmasının effektivliyinin və səmərəliyinin, eyni zamanda maliyyə nəzarətinin və monitorinqinin tətbiqinə yönəlib. Eyni zamanda, hökumət rəsmiləri hesab edirlər ki, 2019-cu ildə büdcənin sabitliyi və uzunmüddətli dayanıqlığının təmin edilməsi məqsədilə 2019-cu ildən yeni büdcə qaydasının tətbiqi və beləliklə, müəyyən məhdudiyyətin büdcə xərclərinə qoyulması, hesab büdcə dayanıqlığına böyük xidmətlər göstərəcək. 2019-cu ildə ortamüddətli dövrdə icmal büdcənin qeyri-neft və baza kəsirinin qeyri-neft ümümdaxili məhsula nisbətinin azaldılması da hədəflənir. Bu hədəf dövlət büdcəsi layihəsində öz əksini tapıb.
Önəmli məqamlardan biri odur ki, növbəti büdcə ili üzrə icmal büdcənin qeyri-neft baza kəsirinin qeyri-neft ümumi daxili məhsula nisbət göstəricisinin cari ilin müvafiq göstəricisindən az olmasının hədəflənməsdiir.
Qubad İbadoğlu: “Büdcədə nəzərdə tutulan 127,6 milyon manatı sahibkarları və istehlakçıları cərimələyərək toplayacaqlar”
Bu barədə fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı-alim Qubad İbadoğlunun hesablamalarına görə, 2019-cu il büdcəsinin hər 100 manatından 6 qəpiyi ekologiyaya, 50 qəpiyi elmə, 70 qəpiyi güzəştli mənzil təminatı və sosial ipotekaya, 1 manat 40 qəpiyi mədəniyyət və incəsənətə, 4 manat 20 qəpiyi səhiyyəyə, 5 manat 72 qəpiyi idarəetməyə, 6 manat 41 qəpiyi məhkəmə hakimiyyəti, hüquq-mühafizə və prokurorluq orqanlarına, 9 manat 20 qəpiyi təhsilə, 9 manat 40 qəpiyi dövlət borclarına xidmətə, 10 manat 30 qəpiyi sosial müdafiə və təminata, 12 manat 56 qəpiyi müdafiəyə, 39 manat 90 qəpiyi tikintiyə xərclənəcək. Q. İbadoğlunun sözlərinə görə, bu xərcləri ödəmək üçün istifadə ediləcək hər 100 manatdan 59 manat 30 qəpiyi neft pulları olacaq.
Ekspert bir sıra neft ölkələri ilə Azərbaycanın müqayisəsini də aparıb. Keçmiş SSRİ-nin neft və qazla zəngin olan üç ölkəsində 2019-cu il üçün proqnozlaşdırılan büdcə gəlirləri və onun adambaşına bölgüsü belədir:
Rusiyanın büdcə gəlirləri 296 mlrd. dollar, hər adama - 2050 $
Qazaxıstanın büdcə gəlirləri 31,5 mlrd. dollar, hər adama - 1711$
Azərbaycanın büdcə gəlirləri 13,5 mlrd. dollar, hər adama - 1377$.
Müsahibimiz qeyd edib ki, Azərbaycanda növbəti il üçün proqnozlaşdırılan büdcə gəlirlərində neft sektorundan daxilolmalar 59,8 faiz təşkil edir. Odur ki, gələn il üçün 5,4 milyard dollarlıq qeyri-neft büdcəsi gözlənilir. Q. İbadoğlu müqayisə üçün əlavə edib ki, 2019-cu ildə Gürcüstanın qeyri-neft büdcəsi hər adama - 1000 dollar, Azərbaycanın qeyri-neft büdcəsi hər adama - 551 dollar təşkil edəcək.
Q. İbadoğlu 2019-cu ilin büdcəsinin parlament müzakirələrinə nəzərən də fikirlərini bildib. O deyib ki, gələn ilin büdcə layihəsindən görünür ki, Beynəlxalq Bank 2019-cu ildə də özəlləşdirilməyəcək, çünki bu mənbədən büdcəyə daxilolmalar proqnozlaşdırılmayıb:
“İkincisi, gələn il büdcə təşkilatlarının ödənişli xidmətlərindən büdcəyə daxilolmaların məbləğində 127,6 milyon manatdan çox artım nəzərdə tutulur ki, bu da cari il üçün proqnozlaşdırılandan 25,4 faiz çoxdur. Bu artımın əsas mənbəyini cərimələr, sanksiyalar, rüsumlar təşkil edəcəkdir. Bu isə o deməkdir ki, nəzərdə tutulan 127,6 milyon manatı sahibkarları və istehlakçıları əlavə cərimələyərək toplayacaqlar”.
Natiq Cəfərli: “Neftin qiyməti aşağı düşsə hökumət kommunal xidmətləri, benzini, dizeli, nəqliyyatda gediş haqqını bahalaşdıracaq...”
Tanınmış iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli isə “Reytinq”ə açıqlamasında büdcədə neftin qiyməti və ümumi maliyyə sənədimizin neftdən asılılığına toxunub. N. Cəfərlinin sözlərinə görə, neft builki maksimal qiymət həddindən 22 dollar ucuzlaşıb, 65 dollara düşüb, sürətlə 1 il əvvəlki qiymətə - 60 dollara yaxınlaşır: “Səbəbləri haqqında öncədən mətbuata çox danışmışam, amma indi sözüm başqadır. Azərbaycan neft qiymətinin hər 1 dollar ucuzlaşmasından, təxminən, 500 min dollar pul itirir. Builki maksimal qiymətlərə baxsaq, artıq hər gün 11 mln. dollar pul itirməyə başlayır. Hökumət gələn il dövlət büdcəsində neft qiymətini 60 dollar götürüb, əgər qiymətlər 60-dan aşağı düşsə, hökumət kommunal xidmətləri, benzini, dizeli, nəqliyyatda gediş haqqını ciddi bahalaşdıracaq, yeni növ cərimələr icad edəcək, manatın məzənnəsini isə indiki kimi inzibati qaydada 1.70-də saxlamaq mümkün olmayacaq”.
N. Cəfərli nəzərə çatdırıb ki, gələn il büdcə gəlirlərinin 65 faizi birbaşa neft sektorundan formalaşacaq. Onun fikrincə, büdcə xərcləri iqtisadi artım yaradacaq layihələrə hesablansa, daha yaxşı nəticələr əldə etmək olar: "2019-cu ilin dövlət büdcəsinin ilkin parametrlərinə baxdıqda görürük ki, bu ilin büdcəsinə nisbətən həm gəlir, həm də xərc hissəsində müəyyən qədər artım var. Təqribən xərc hissəsində 2 milyard manata qədər artım müşahidə olunacaq. Amma bəzi risklər də var. Neft qiymətlərinin 60 dollardan götürülməsi müəyyən qədər risklidir. Əgər neft qiymətləri 60 dollardan aşağı düşsə, büdcənin doldurulmasında, büdcə parametrlərinin yerinə yetirilməsində problemlər yaranacaq.
İkinci mühüm məsələ ondan ibarətdir ki, yenə təmir-tikinti, investisiya xərcləri önə çıxır. Təqribən 6,9 milyard manat investisiya xərcləri olacaq ki, bu da ölkənin inkişaf modelinin yenə köhnə metodla, yəni, büdcədən ayrılan vəsaitlər hesabına qurulması deməkdir. Bu da təhlükəlidir. Çünki təmir-tikintiyə ayrılan vəsaitlər əlavə dəyər yaratmayan, müvəqqəti iqtisadi artımları təmin edən yatırımlardır.
Düzdür, infrastruktur yenilənməli, yeni yollar çəkilməli, təmir-tikinti işləri aparılmalıdır, lakin dediyim kimi, bunlar əlavə dəyər yaratmır. Bu baxımdan müəyyən riskləri var.
Gəlirlərin artımı öz-özlüyündə yaxşıdır. Amma xərclərin istiqamətləri ilə bağlı ciddi suallar var. Xərclərin əlavə dəyər gətirən, iqtisadi canlanmanı artıran layihələrə ayrılması daha doğru olardı".
Ekspert neftdən asılılığın ötən illərə nisbətən daha da artdığını vurğulayıb və gələn ilin büdcə gəlirlərinin də əsas hissəni neft sektorundan gələn vəsaitlərin təşkil edəcəyini bildirib:
"Neftdən asılılıq çox təəssüf ki, ötən illərə nisbətən artıb. Çünki birbaşa neftdən transfer büdcənin 50 faizini təşkil edir. Təqribən 11,5 milyard manata yaxın vəsait birbaşa Neft Fondundan götürüləcək. Yerdə qalan 50 faizin də 15 faizə yaxını birbaşa neft sektorundan gələn vergilər hesabına formalaşacaq. Yəni, neftdən asılılıq gələnilki büdcədə 65 faizə qalxacaq ki, bu da son illərə görə ən yüksək göstəricidir. Təəssüf ki, neft sektoru yenə dominant və həlledici rol almaqda davam edir".
Rövşən Ağayev: “Vergi daxilolmalarını kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin hesabına artırmaq istəyirlər”
Dirgər iqtisadçı Rövşən Ağayev isə hökumətin vergi siyasəti və onun büdcəyə təsirlərindən danışarkən deyib ki, Vergi Məcəlləsinin 2.8-ci maddəsinə görə, növbəti ilin dövlət büdcəsi layihəsi çərçivəsində vergi siyasəti, vergi inzibatçılığı və vergi dərəcələrinin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı Məcəlləyə dəyişikliklər edilməsi zərurəti yarandıqda həmin qanun layihələri cari ilin may ayının 15-dən gec olmayaraq Milli Məclisə təqdim edilməlidir: “Amma indi məlum olur ki, Vergi Məcəlləsi ilə bağlı dəyişikliklər Parlamentə may ayında yox, noyabr ayında daxil olur.
Təqvim məsələsini də bir kənara qoyuram. Məntiqi olaraq da vergilərdə dəyişiklik tam aydın olduqdan sonra büdcə paket halında müzakirəyə çıxarılmalıdır. Hələ ki, vergidə hansı dəyişikliklər olacağından yalnız hökumət rəsmiləri xəbərdardır. Nə biznes təmsilçiləri, nə müstəqil ekspert cəmiyyəti bu barədə çox məhdud bilgiyə malikdir. Bu bilgilər isə büdcə zərfində təqdim olunan təfsilatsız informasiyalara və rəsmi şəxslərin mediaya pərakəndə açıqlamalarına söykənir. Amma bu məlumatlardan çıxan ilkin nəticə budur ki, Azərbaycan hökuməti qeyri-neft sektorundan vergi yığımlarını artıra bilmir. Yüksək əlavə dəyər yaratmaqla böyük dövriyyə formalaşdırmağa nail ola bilməyən qeyri-neft sektorunun vergi yükünü kəskin şəkildə artırmaq hesabına vergi daxilolmalarını genişləndirmək planı da var. Xüsusilə də bunu kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin hesabına etmək istəyirlər. O subyektlər ki, onların ÜDM-də, ixracda, büdcədə payı 2-3 faizdən çox deyil. Əksinə, onları stimullaşdırmaq, potensiallarını gücləndirmək, yüksək əlavə dəyər və mürəkkəb texnoloji məhsullar (xidmətlər) yaradan istehsal şəbəkəsinə qoşmaq əsas hədəf olmalıdır”.
R. Ağayev qeyd edib ki, kiçik və orta sahibkarlıqla bağlı Yol Xəritəsində hökumət hədəflər də müəyyənləşdirib. Həmin hədəflər belədir: kiçik-orta sahibkarların payının ÜDM-də 5 faizə, məşğulluqda 20 faizə, qeyri-neft ixracında 10 faizə çatdırılmalıdır.
Maraqlıdır, hökumətin yanaşmasında optimillaşma kiçik və orta sahibkarlar üçün vergi yükünü artırmaqlamı assosiasiya olunur?
Ekspert hesab edir ki, Vergi Məcəlləsinə 218.5.10-cu maddə təklif edilir. Yəni, vergi ödəyicisi kimi vergi orqanında uçotda olmayan şəxslərə (əhaliyə) göstərilən xidmətlərdən başqa, xidmətlərin göstərilməsini həyata keçirən şəxslər (bu Məcəllənin 220.10-cu maddəsində nəzərdə tutulan fiziki şəxslər tərəfindən xidmətlərin göstərilməsi istisna olmaqla) sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi ola bilməz: “Bu maddənin mahiyyəti odur ki, fərdi sahibkarlarla və hüquqi şəxslərlə xidmət müqaviləsi əsasında xidmət göstərən bütün fərdi sahibkarlar öz gəlirlərinin 20 faizi qədər gəlir vergisi ödəməli olacaqlar. Halbuki hazırda Bakı şəhərində 4 faiz, regionlarda 2 faiz sadələşdirilmiş vergi ödənir. Yəni vergi yükünün Bakıda 5, regionlarda 10 dəfə artımından söhbət gedir. Aydın məsələdir ki, hökumət bununla bəzi şirkətlərin vergidən yayınmaq üçün öz işçiləri ilə əmək müqaviləsi ilə yox, xidmət müqaviləsi əsasında münasibət qurmasının qarşısını almaq istəyir. Amma bu halda hər hansı şirkətə bağlı olmayan, gerçəkdən fərdi sahibkar kimi çalışan minlərlə fərdi sahibkarın günahı nədir? Yəni, əvvəllər 1000 manata görə 20 manat vergi ödəyən həmin sahibkarın indi 200 manat vergi ödəməsi arasında fərqi görmək, bunun işgüzar fəallıq üçün zərbəsini indidən hiss eləmək doğrudanmı çətindir?
Hökimət əmək müqaviləsi ilə çalışmalı olan şəxslərin xidmət müqaviləsinə can atmasının qarşısını almaq istəyirsə, bunun daha səmərəli yolları var. Əvvəla, Rusiya təcrübəsində olduğu kimi vergi tutulan dövriyyənin həcminə görə, sərbəst məşğul əhali ilə fərdi sahibkarı fərqləndirməyə ehtiyac duyulur. Hazırda Rusiyada 2-ci oxunuşdan keçmiş dəyişikliyə görə, aylıq dövriyyəsi 200 min rublu (təxminən 5000 manat) ötməyən şəxslər sərbəst məşğul hesab edilir və onların maksimum 6 faizlə vergiyə cəlbi təklif edilir.
Bizim Məcəllədə də illik dövriyyəsi 50 000 manatı (rüblük 12 500 manat) ötməyən subyektləri sərbəst məşğul əhali kimi qəbul etmək mümkündür. Bu halda onların sadələşdirilmiş vergiyə cəlb edilməsini saxlamaq, eyni zamanda kommersiya hüquqi şəxslərin əmək müqaviləsindən yayınmasının qarşısını almaq üçün Məcəlləyə belə bir dəyişiklik edilir: ixtiyari şirkət eyni fəaliyyətə (işə və ya xidmətə) görə yalnız bir fərdi sahibkarla müqavilə bağlaya bilər, bağlanmış xidmət müqaviləsinin müddəti rüb ərzində 1 aydan, il ərzində 4 aydan artıq ola bilməz. Bu halda xidmət müqaviləsinin dəyərinə də məhdudiyyət tətbiqi mümkündür. Məsələn, rüb ərzində eyni fəaliyyətə görə eyni şəxslə bağlanan xidmət müqaviləsinin dəyəri 12500 manatdan çox ola bilməz. Bu mexanizm işləyərsə, il ərzində dəyəri 50 000 manatdan çox olduqda, həmçinin, eyni fəaliyyətin icrası üçün 4 aydan artıq vaxt tələb edildikdə, bu fəaliyyətin 1 deyil, daha çox fərdi sahibkar tərəfindən həyata keçirilməsi qaçılmaz olduqda, 2 variant qalır: xidməti (işi) təklif edən şirkət ya bu işi əmək müqaviləsi əsasında həyata keçirməlidir, ya da hüquqi şəxslərə sifariş verməlidir. Bu halda sərbəst məşğul əhalinin dövriyyəsi 4-5 faizlə vergiyə cəlb edilə bilər.
Hazırda Gürcüstanda da illik dövriyyəsi 100 000 larini (68 000 manat) ötməyən fərdi sahibkarlar 5 faizlə vergiyə cəlb olunur. Lakin gəlirlərinin 60 faizinin xərclənməsini təsdiqləyən sənədlərə malik olduqda, bu, 3 faizlə olur”.
R. Ağayev onu da qeyd edib ki, hökumət bu addımı atmasa, kiçik, xüsusilə də mikro sahibkarlığa ölümcül zərbə dəyəcək. Onun fikrincə, bu, həm də vergidə ədalətlilik və bərabərlik prinsipinin pozulması olacaq. “İllik dövriyyəsi hətta 1000-2000, 3000-5000 manatı ötməyən xırda sahibkarı 20 faiz vergi yükünün altında boğmağın adı nədirsə, 100 faiz ədalət deyil.
Belə bir arqument səslənə bilər ki, sadələşdirilmiş vergi bütün dövriyyədən tutulur, lakin gəlir vergisi xərclər çıxılmaqla. Amma, məsələn, bir sıra peşəkar və intellektual xidmətlər var ki, onları göstərənlərin xərci yoxdur. Bir bilgisayarı ilə evdə oturaraq internet üzərindən öz işlərini görürlər. Belə halda onların dövriyyələrinin tamamı 100 faiz gəlirdən ibarət olur. Deməli, sadələşdirilmiş vergidə olduğu kimi bütün dövriyyələr 20 faiz dərəcə ilə vergiyə cəlb edilməlidir”, - deyə müsahib fikrini tamamlayıb.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 18-11-2018 23:28 | Bölmə: Slayd
Neftin qiyməti düşərsə, dövlətin xəzinəsini doldurmaq problemə çevriləcək
Milli Məclisdə bir həftədir davam edən büdcə müzakirələri sona çatıb. Spiker Oqtay Əsədov sonuncu iclasdakı çıxışında deyib ki, Milli Məclis büdcə sənədi ilə bağlı hökumətə noyabrın 23-dək vaxt verib. Büdcə ilə bağlı növbəti iclas noyabrın 23-də, daha sonra noyabrın 30-da keçiriləcək. Sonda büdcə layihəsi təsdiqlənəcək.
Məlumat üçün bildirək ki, təqdim olunmuş sənədlərdə icmal büdcənin xərcləri 27 milyard 372 milyon manat, dövlət büdcəsinin xərcləri isə 24 milyard 780 milyon manatdır. Dövlət Neft Fondundan transfert isə 11 milyard 364 milyon manat müəyyən edilib. İcmal büdcənin qeyri-neft baza kəsirinin qeyri-neft ümumdaxili məhsula nisbəti 30 faizədək, cari ilin göstəricisi isə 1,7 faiz bənd azaldılır. Bu da büdcə qaydasının işə salınmasının əyani göstəricisidir.
Nəzərinizə çatdıraq ki, 2019-cu ildən etibarən büdcə-vergi siyasətində bir sıra vacib dəyişikliklər baş verəcək. Şübhəsiz ki, 2019-cu ilin dövlət büdcə siyasətinin əsas prinsipləri əvvəlkilərdən fərqlənmir. Bunlar əsasən büdcənin sabitliyi və uzunmüddətli dayanıqlığının təmin edilməsi, şəffaflığın, ortamüddətli maliyyə proqnozlaşdırılmasının effektivliyinin və səmərəliyinin, eyni zamanda maliyyə nəzarətinin və monitorinqinin tətbiqinə yönəlib. Eyni zamanda, hökumət rəsmiləri hesab edirlər ki, 2019-cu ildə büdcənin sabitliyi və uzunmüddətli dayanıqlığının təmin edilməsi məqsədilə 2019-cu ildən yeni büdcə qaydasının tətbiqi və beləliklə, müəyyən məhdudiyyətin büdcə xərclərinə qoyulması, hesab büdcə dayanıqlığına böyük xidmətlər göstərəcək. 2019-cu ildə ortamüddətli dövrdə icmal büdcənin qeyri-neft və baza kəsirinin qeyri-neft ümümdaxili məhsula nisbətinin azaldılması da hədəflənir. Bu hədəf dövlət büdcəsi layihəsində öz əksini tapıb.
Önəmli məqamlardan biri odur ki, növbəti büdcə ili üzrə icmal büdcənin qeyri-neft baza kəsirinin qeyri-neft ümumi daxili məhsula nisbət göstəricisinin cari ilin müvafiq göstəricisindən az olmasının hədəflənməsdiir.
Qubad İbadoğlu: “Büdcədə nəzərdə tutulan 127,6 milyon manatı sahibkarları və istehlakçıları cərimələyərək toplayacaqlar”
Bu barədə fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı-alim Qubad İbadoğlunun hesablamalarına görə, 2019-cu il büdcəsinin hər 100 manatından 6 qəpiyi ekologiyaya, 50 qəpiyi elmə, 70 qəpiyi güzəştli mənzil təminatı və sosial ipotekaya, 1 manat 40 qəpiyi mədəniyyət və incəsənətə, 4 manat 20 qəpiyi səhiyyəyə, 5 manat 72 qəpiyi idarəetməyə, 6 manat 41 qəpiyi məhkəmə hakimiyyəti, hüquq-mühafizə və prokurorluq orqanlarına, 9 manat 20 qəpiyi təhsilə, 9 manat 40 qəpiyi dövlət borclarına xidmətə, 10 manat 30 qəpiyi sosial müdafiə və təminata, 12 manat 56 qəpiyi müdafiəyə, 39 manat 90 qəpiyi tikintiyə xərclənəcək. Q. İbadoğlunun sözlərinə görə, bu xərcləri ödəmək üçün istifadə ediləcək hər 100 manatdan 59 manat 30 qəpiyi neft pulları olacaq.
Ekspert bir sıra neft ölkələri ilə Azərbaycanın müqayisəsini də aparıb. Keçmiş SSRİ-nin neft və qazla zəngin olan üç ölkəsində 2019-cu il üçün proqnozlaşdırılan büdcə gəlirləri və onun adambaşına bölgüsü belədir:
Rusiyanın büdcə gəlirləri 296 mlrd. dollar, hər adama - 2050 $
Qazaxıstanın büdcə gəlirləri 31,5 mlrd. dollar, hər adama - 1711$
Azərbaycanın büdcə gəlirləri 13,5 mlrd. dollar, hər adama - 1377$.
Müsahibimiz qeyd edib ki, Azərbaycanda növbəti il üçün proqnozlaşdırılan büdcə gəlirlərində neft sektorundan daxilolmalar 59,8 faiz təşkil edir. Odur ki, gələn il üçün 5,4 milyard dollarlıq qeyri-neft büdcəsi gözlənilir. Q. İbadoğlu müqayisə üçün əlavə edib ki, 2019-cu ildə Gürcüstanın qeyri-neft büdcəsi hər adama - 1000 dollar, Azərbaycanın qeyri-neft büdcəsi hər adama - 551 dollar təşkil edəcək.
Q. İbadoğlu 2019-cu ilin büdcəsinin parlament müzakirələrinə nəzərən də fikirlərini bildib. O deyib ki, gələn ilin büdcə layihəsindən görünür ki, Beynəlxalq Bank 2019-cu ildə də özəlləşdirilməyəcək, çünki bu mənbədən büdcəyə daxilolmalar proqnozlaşdırılmayıb:
“İkincisi, gələn il büdcə təşkilatlarının ödənişli xidmətlərindən büdcəyə daxilolmaların məbləğində 127,6 milyon manatdan çox artım nəzərdə tutulur ki, bu da cari il üçün proqnozlaşdırılandan 25,4 faiz çoxdur. Bu artımın əsas mənbəyini cərimələr, sanksiyalar, rüsumlar təşkil edəcəkdir. Bu isə o deməkdir ki, nəzərdə tutulan 127,6 milyon manatı sahibkarları və istehlakçıları əlavə cərimələyərək toplayacaqlar”.
Natiq Cəfərli: “Neftin qiyməti aşağı düşsə hökumət kommunal xidmətləri, benzini, dizeli, nəqliyyatda gediş haqqını bahalaşdıracaq...”
Tanınmış iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli isə “Reytinq”ə açıqlamasında büdcədə neftin qiyməti və ümumi maliyyə sənədimizin neftdən asılılığına toxunub. N. Cəfərlinin sözlərinə görə, neft builki maksimal qiymət həddindən 22 dollar ucuzlaşıb, 65 dollara düşüb, sürətlə 1 il əvvəlki qiymətə - 60 dollara yaxınlaşır: “Səbəbləri haqqında öncədən mətbuata çox danışmışam, amma indi sözüm başqadır. Azərbaycan neft qiymətinin hər 1 dollar ucuzlaşmasından, təxminən, 500 min dollar pul itirir. Builki maksimal qiymətlərə baxsaq, artıq hər gün 11 mln. dollar pul itirməyə başlayır. Hökumət gələn il dövlət büdcəsində neft qiymətini 60 dollar götürüb, əgər qiymətlər 60-dan aşağı düşsə, hökumət kommunal xidmətləri, benzini, dizeli, nəqliyyatda gediş haqqını ciddi bahalaşdıracaq, yeni növ cərimələr icad edəcək, manatın məzənnəsini isə indiki kimi inzibati qaydada 1.70-də saxlamaq mümkün olmayacaq”.
N. Cəfərli nəzərə çatdırıb ki, gələn il büdcə gəlirlərinin 65 faizi birbaşa neft sektorundan formalaşacaq. Onun fikrincə, büdcə xərcləri iqtisadi artım yaradacaq layihələrə hesablansa, daha yaxşı nəticələr əldə etmək olar: "2019-cu ilin dövlət büdcəsinin ilkin parametrlərinə baxdıqda görürük ki, bu ilin büdcəsinə nisbətən həm gəlir, həm də xərc hissəsində müəyyən qədər artım var. Təqribən xərc hissəsində 2 milyard manata qədər artım müşahidə olunacaq. Amma bəzi risklər də var. Neft qiymətlərinin 60 dollardan götürülməsi müəyyən qədər risklidir. Əgər neft qiymətləri 60 dollardan aşağı düşsə, büdcənin doldurulmasında, büdcə parametrlərinin yerinə yetirilməsində problemlər yaranacaq.
İkinci mühüm məsələ ondan ibarətdir ki, yenə təmir-tikinti, investisiya xərcləri önə çıxır. Təqribən 6,9 milyard manat investisiya xərcləri olacaq ki, bu da ölkənin inkişaf modelinin yenə köhnə metodla, yəni, büdcədən ayrılan vəsaitlər hesabına qurulması deməkdir. Bu da təhlükəlidir. Çünki təmir-tikintiyə ayrılan vəsaitlər əlavə dəyər yaratmayan, müvəqqəti iqtisadi artımları təmin edən yatırımlardır.
Düzdür, infrastruktur yenilənməli, yeni yollar çəkilməli, təmir-tikinti işləri aparılmalıdır, lakin dediyim kimi, bunlar əlavə dəyər yaratmır. Bu baxımdan müəyyən riskləri var.
Gəlirlərin artımı öz-özlüyündə yaxşıdır. Amma xərclərin istiqamətləri ilə bağlı ciddi suallar var. Xərclərin əlavə dəyər gətirən, iqtisadi canlanmanı artıran layihələrə ayrılması daha doğru olardı".
Ekspert neftdən asılılığın ötən illərə nisbətən daha da artdığını vurğulayıb və gələn ilin büdcə gəlirlərinin də əsas hissəni neft sektorundan gələn vəsaitlərin təşkil edəcəyini bildirib:
"Neftdən asılılıq çox təəssüf ki, ötən illərə nisbətən artıb. Çünki birbaşa neftdən transfer büdcənin 50 faizini təşkil edir. Təqribən 11,5 milyard manata yaxın vəsait birbaşa Neft Fondundan götürüləcək. Yerdə qalan 50 faizin də 15 faizə yaxını birbaşa neft sektorundan gələn vergilər hesabına formalaşacaq. Yəni, neftdən asılılıq gələnilki büdcədə 65 faizə qalxacaq ki, bu da son illərə görə ən yüksək göstəricidir. Təəssüf ki, neft sektoru yenə dominant və həlledici rol almaqda davam edir".
Rövşən Ağayev: “Vergi daxilolmalarını kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin hesabına artırmaq istəyirlər”
Dirgər iqtisadçı Rövşən Ağayev isə hökumətin vergi siyasəti və onun büdcəyə təsirlərindən danışarkən deyib ki, Vergi Məcəlləsinin 2.8-ci maddəsinə görə, növbəti ilin dövlət büdcəsi layihəsi çərçivəsində vergi siyasəti, vergi inzibatçılığı və vergi dərəcələrinin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı Məcəlləyə dəyişikliklər edilməsi zərurəti yarandıqda həmin qanun layihələri cari ilin may ayının 15-dən gec olmayaraq Milli Məclisə təqdim edilməlidir: “Amma indi məlum olur ki, Vergi Məcəlləsi ilə bağlı dəyişikliklər Parlamentə may ayında yox, noyabr ayında daxil olur.
Təqvim məsələsini də bir kənara qoyuram. Məntiqi olaraq da vergilərdə dəyişiklik tam aydın olduqdan sonra büdcə paket halında müzakirəyə çıxarılmalıdır. Hələ ki, vergidə hansı dəyişikliklər olacağından yalnız hökumət rəsmiləri xəbərdardır. Nə biznes təmsilçiləri, nə müstəqil ekspert cəmiyyəti bu barədə çox məhdud bilgiyə malikdir. Bu bilgilər isə büdcə zərfində təqdim olunan təfsilatsız informasiyalara və rəsmi şəxslərin mediaya pərakəndə açıqlamalarına söykənir. Amma bu məlumatlardan çıxan ilkin nəticə budur ki, Azərbaycan hökuməti qeyri-neft sektorundan vergi yığımlarını artıra bilmir. Yüksək əlavə dəyər yaratmaqla böyük dövriyyə formalaşdırmağa nail ola bilməyən qeyri-neft sektorunun vergi yükünü kəskin şəkildə artırmaq hesabına vergi daxilolmalarını genişləndirmək planı da var. Xüsusilə də bunu kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin hesabına etmək istəyirlər. O subyektlər ki, onların ÜDM-də, ixracda, büdcədə payı 2-3 faizdən çox deyil. Əksinə, onları stimullaşdırmaq, potensiallarını gücləndirmək, yüksək əlavə dəyər və mürəkkəb texnoloji məhsullar (xidmətlər) yaradan istehsal şəbəkəsinə qoşmaq əsas hədəf olmalıdır”.
R. Ağayev qeyd edib ki, kiçik və orta sahibkarlıqla bağlı Yol Xəritəsində hökumət hədəflər də müəyyənləşdirib. Həmin hədəflər belədir: kiçik-orta sahibkarların payının ÜDM-də 5 faizə, məşğulluqda 20 faizə, qeyri-neft ixracında 10 faizə çatdırılmalıdır.
Maraqlıdır, hökumətin yanaşmasında optimillaşma kiçik və orta sahibkarlar üçün vergi yükünü artırmaqlamı assosiasiya olunur?
Ekspert hesab edir ki, Vergi Məcəlləsinə 218.5.10-cu maddə təklif edilir. Yəni, vergi ödəyicisi kimi vergi orqanında uçotda olmayan şəxslərə (əhaliyə) göstərilən xidmətlərdən başqa, xidmətlərin göstərilməsini həyata keçirən şəxslər (bu Məcəllənin 220.10-cu maddəsində nəzərdə tutulan fiziki şəxslər tərəfindən xidmətlərin göstərilməsi istisna olmaqla) sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi ola bilməz: “Bu maddənin mahiyyəti odur ki, fərdi sahibkarlarla və hüquqi şəxslərlə xidmət müqaviləsi əsasında xidmət göstərən bütün fərdi sahibkarlar öz gəlirlərinin 20 faizi qədər gəlir vergisi ödəməli olacaqlar. Halbuki hazırda Bakı şəhərində 4 faiz, regionlarda 2 faiz sadələşdirilmiş vergi ödənir. Yəni vergi yükünün Bakıda 5, regionlarda 10 dəfə artımından söhbət gedir. Aydın məsələdir ki, hökumət bununla bəzi şirkətlərin vergidən yayınmaq üçün öz işçiləri ilə əmək müqaviləsi ilə yox, xidmət müqaviləsi əsasında münasibət qurmasının qarşısını almaq istəyir. Amma bu halda hər hansı şirkətə bağlı olmayan, gerçəkdən fərdi sahibkar kimi çalışan minlərlə fərdi sahibkarın günahı nədir? Yəni, əvvəllər 1000 manata görə 20 manat vergi ödəyən həmin sahibkarın indi 200 manat vergi ödəməsi arasında fərqi görmək, bunun işgüzar fəallıq üçün zərbəsini indidən hiss eləmək doğrudanmı çətindir?
Hökimət əmək müqaviləsi ilə çalışmalı olan şəxslərin xidmət müqaviləsinə can atmasının qarşısını almaq istəyirsə, bunun daha səmərəli yolları var. Əvvəla, Rusiya təcrübəsində olduğu kimi vergi tutulan dövriyyənin həcminə görə, sərbəst məşğul əhali ilə fərdi sahibkarı fərqləndirməyə ehtiyac duyulur. Hazırda Rusiyada 2-ci oxunuşdan keçmiş dəyişikliyə görə, aylıq dövriyyəsi 200 min rublu (təxminən 5000 manat) ötməyən şəxslər sərbəst məşğul hesab edilir və onların maksimum 6 faizlə vergiyə cəlbi təklif edilir.
Bizim Məcəllədə də illik dövriyyəsi 50 000 manatı (rüblük 12 500 manat) ötməyən subyektləri sərbəst məşğul əhali kimi qəbul etmək mümkündür. Bu halda onların sadələşdirilmiş vergiyə cəlb edilməsini saxlamaq, eyni zamanda kommersiya hüquqi şəxslərin əmək müqaviləsindən yayınmasının qarşısını almaq üçün Məcəlləyə belə bir dəyişiklik edilir: ixtiyari şirkət eyni fəaliyyətə (işə və ya xidmətə) görə yalnız bir fərdi sahibkarla müqavilə bağlaya bilər, bağlanmış xidmət müqaviləsinin müddəti rüb ərzində 1 aydan, il ərzində 4 aydan artıq ola bilməz. Bu halda xidmət müqaviləsinin dəyərinə də məhdudiyyət tətbiqi mümkündür. Məsələn, rüb ərzində eyni fəaliyyətə görə eyni şəxslə bağlanan xidmət müqaviləsinin dəyəri 12500 manatdan çox ola bilməz. Bu mexanizm işləyərsə, il ərzində dəyəri 50 000 manatdan çox olduqda, həmçinin, eyni fəaliyyətin icrası üçün 4 aydan artıq vaxt tələb edildikdə, bu fəaliyyətin 1 deyil, daha çox fərdi sahibkar tərəfindən həyata keçirilməsi qaçılmaz olduqda, 2 variant qalır: xidməti (işi) təklif edən şirkət ya bu işi əmək müqaviləsi əsasında həyata keçirməlidir, ya da hüquqi şəxslərə sifariş verməlidir. Bu halda sərbəst məşğul əhalinin dövriyyəsi 4-5 faizlə vergiyə cəlb edilə bilər.
Hazırda Gürcüstanda da illik dövriyyəsi 100 000 larini (68 000 manat) ötməyən fərdi sahibkarlar 5 faizlə vergiyə cəlb olunur. Lakin gəlirlərinin 60 faizinin xərclənməsini təsdiqləyən sənədlərə malik olduqda, bu, 3 faizlə olur”.
R. Ağayev onu da qeyd edib ki, hökumət bu addımı atmasa, kiçik, xüsusilə də mikro sahibkarlığa ölümcül zərbə dəyəcək. Onun fikrincə, bu, həm də vergidə ədalətlilik və bərabərlik prinsipinin pozulması olacaq. “İllik dövriyyəsi hətta 1000-2000, 3000-5000 manatı ötməyən xırda sahibkarı 20 faiz vergi yükünün altında boğmağın adı nədirsə, 100 faiz ədalət deyil.
Belə bir arqument səslənə bilər ki, sadələşdirilmiş vergi bütün dövriyyədən tutulur, lakin gəlir vergisi xərclər çıxılmaqla. Amma, məsələn, bir sıra peşəkar və intellektual xidmətlər var ki, onları göstərənlərin xərci yoxdur. Bir bilgisayarı ilə evdə oturaraq internet üzərindən öz işlərini görürlər. Belə halda onların dövriyyələrinin tamamı 100 faiz gəlirdən ibarət olur. Deməli, sadələşdirilmiş vergidə olduğu kimi bütün dövriyyələr 20 faiz dərəcə ilə vergiyə cəlb edilməlidir”, - deyə müsahib fikrini tamamlayıb.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 12:14
Avropada NATO-nun ən böyük hərbi bazası qurulur
Bu gün, 11:19
Güclü maqnit qasırğası olacaq
Bu gün, 00:07
Azərbaycanda Novruz bayramı qeyd olunur
Dünən, 23:11
Ukrayna ordusu geri çəkilir
Dünən, 23:00
Rusiya Almaniyanı soyqırımda ittiham edir
Dünən, 21:30
NATO Baş katibi: "Azərbaycanla yeni çərçivə sənədinin razılaşdırılması üzərində iş aparırıq" - Müsahibə
Dünən, 20:16
Borrell ikibaşlı danışır
Dünən, 19:44
Keçmiş vəzifəli şəxslərin işi məhkəmə icraatındadır
Dünən, 16:28
Yuxusuzluq kökəlməyə səbəb olur - Araşdırma
Dünən, 12:35
Prezident Xankəndidə Novruz tonqalını alovlandırıb, xalqı təbrik edib - Fotolar (Yenilənib)
Dünən, 11:57
Füzuliyə daha 34 ailə yola salınıb - Yenilənib
16-03-2024, 15:07
Odessaya ballistik raket hücumu... - Nəticə dəhşətli olub
16-03-2024, 01:18
Rusiyaya qarşı yeni koalisiya yaradılıb
16-03-2024, 00:41
Milyarderlər TikTok-u almağa hazırlaşır
15-03-2024, 17:51
Putinin əlavə olaraq 2 min qeyri-strateji nüvə silahı var
15-03-2024, 12:11
İran öz sərhəddində “ikinci İsrail” istəyirmi?
14-03-2024, 23:57
Fransada ələ keçən 8659 əsər Türkiyəyə qaytarılacaq - Fotolar
14-03-2024, 23:47
Dəhşətli statistika: dünyadakı narkomanların təxmini sayı açıqlanıb
14-03-2024, 18:00
Magistraturaya qəbul imtahanlarının yekun nəticələri açıqlanıb
14-03-2024, 17:07
Vəzifəli şəxs cinayət başında yaxalanıb
14-03-2024, 12:11
Paşinyanın sülh qovşağı....
13-03-2024, 16:53
Vahid Hacıyev Prezidentin xüsusi nümayəndəsi təyin edilib
13-03-2024, 12:58
Paşinyan KTMT-yə mesaj göndərdi - İrəvan kimi müttəfiq sayır?
13-03-2024, 09:56
Putin: “Rusiya nüvə müharibəsinə hazırdır”
13-03-2024, 09:38
46 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək - Bu tarixdə
12-03-2024, 16:32
Azərbaycana qarşı daha bir təhlükəli plan hazırlanır
12-03-2024, 16:12
Rusiyada kütləvi həbslər başlayıb
12-03-2024, 13:21
Türkiyə ABŞ-a lazımdırmı? Lazımdırsa, hansı statusda?
12-03-2024, 12:53
Rusiya od içində: şəhər və kəndlər kütləvi hücuma məruz qalıb - Fotolar
12-03-2024, 10:55
ABŞ müttəfiqlərinə milyardlar xərcləmək istəyir
11-03-2024, 22:33
Avropa silah ticarətini artırır
11-03-2024, 19:08
Qazaxıstan prezidenti Azərbaycana gəlib, yeni sənədlər imzalanıb - (Yenilənib+) - Fotolar
11-03-2024, 16:53
Sabiq baş nazir: “Azərbaycan Ermənistanı blokadaya sala bilər”
11-03-2024, 12:07
Ermənistanın qaytaracağı 4 kənd və sovet xəritələri - Təhlil
11-03-2024, 11:00
Məhkəmə deputat Cavanşir Feyziyevin mülkləri üzərindəki həbs qərarını qüvvədə saxlayıb
11-03-2024, 00:02
Azərbaycanda Ramazan ayı başlayıb
10-03-2024, 23:40
Boris Conson Venesuelaya gizli səfər edib
9-03-2024, 19:18
Rəsmi Bakı Ermənistandan işğal altındakı kəndləri tələb edir
9-03-2024, 10:48
Paşinyanın böyük müharibəyə doğru 4 addımı
8-03-2024, 21:13
“Toplum TV”-nin beş əməkdaşı həbs edilib - Siyahı
7-03-2024, 20:06
Hollivud ulduzları böyük təhlükəyə qarşı səfərbər olunub - Çağırış
7-03-2024, 14:37
Erkən ölümlərdən necə qorunmaq olar?