01:02 / 19-04-2024
Konfrans liqası: "Fiorentina" 2 qolla qələbə qazanıb
00:35 / 19-04-2024
"Arsenal" türk oyunçunu "radar"a salıb
00:01 / 19-04-2024
ABŞ Fələstinin BMT-yə tam üzvlüyünə “yox” deyəcək
23:01 / 18-04-2024
Türkiyədə üç ard-arda güclü zəlzələ olub
21:24 / 18-04-2024
Bakıda litvalı dənizçi haqqında sənədli film nümayiş olunub
19:04 / 18-04-2024
Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradılıb
18:49 / 18-04-2024
Narkokuryer Hacıqabulda 12 kq narkotiklə saxlanılıb
18:03 / 18-04-2024
Bakıda qətl: Elvin Əsədovun cinayət işi məhkəməyə göndərilib
17:55 / 18-04-2024
ABŞ və Britaniya İrana qarşı sanksiyaları genişlənidirib
17:44 / 18-04-2024
Əfv edilənlərin içində niyə qadınlar az olur? - Açıqlama
17:40 / 18-04-2024
Kəmaləddin Heydərovun daha bir şirkəti məhkəməyə verilib
17:36 / 18-04-2024
Hacıqabulda qatar qadını vurub
16:31 / 18-04-2024
Makronun sözü ilə əməli uyğun gəlmir
16:29 / 18-04-2024
Səməd Seyidov: "Yeni Kaledoniyanın müstəqilliyini əldə edəcəyinə inanırıq"
16:15 / 18-04-2024
Prezident Nyu-Yorkda keçmiş prezidentlə görüşüb
16:01 / 18-04-2024
Bakıda iki nəfər dəm qazından ölüb
15:52 / 18-04-2024
Daha iki bankın əmlakları hərraca çıxarılıb
15:46 / 18-04-2024
Qubad İbadoğluya yekun ittiham aktı elan edilib
15:29 / 18-04-2024
Zəngilanda silah-sursat aşkarlanıb
15:13 / 18-04-2024
İcra başçısını söyən şəxsə 5 sutka həbs cəzası verilib
14:29 / 18-04-2024
Zaxarova: "Moskva Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin nizamlanması üçün hər şeyi edib"
14:20 / 18-04-2024
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
14:12 / 18-04-2024
Raketlərə qarşı yeni silah hazırlanır
13:54 / 18-04-2024
Azərbaycan və Yeni Kaledoniya parlamentləri əməkdaşlıq memorandumu imzalayıb
13:39 / 18-04-2024
Məhkəmə kokain kralı ilə bağlı qərar verib
13:12 / 18-04-2024
İki kluba texniki məğlubiyyət verilib
12:58 / 18-04-2024
Süni intellektdən qoruna biləcək sahələr sadalanıb
12:48 / 18-04-2024
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması başlayır
00:02 / 15-04-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistana gedib - Yenilənib
18:06 / 14-04-2024
İordaniya Kralı COP29-a dəvət olunub
20:08 / 15-04-2024
Rusiya Ukrayna ilə savaşa özgələri göndərir
23:11 / 14-04-2024
Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
14:18 / 14-04-2024
Azərbaycan və İordaniya müdafiə sahəsində əməkdaşlığa dair Saziş imzalayıb
18:51 / 15-04-2024
“Şəhid Əhməd – Oğluma məktub” filminin təqdimatı keçirilib - Fotolar
09:07 / 14-04-2024
Bu gün 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək
22:33 / 14-04-2024
İsrail prezidenti: "Bu, əsil müharibə elanıdır"
13:58 / 16-04-2024
Agentlik sədri vəzifədən azad edilib - Yeni təyinat
15:07 / 17-04-2024
Hikmət Hacıyev: “Sülhməramlıların Azərbaycandan çıxarılması barədə qərar qəbul edilib”
14:31 / 14-04-2024
Paris-2024: Azərbaycan millisi lisenziya qazanıb
10:57 / 18-04-2024
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
İrandakı vəziyyət Azərbaycana necə təsir edə bilər?
Tarix: 07-07-2018 16:07 | Bölmə: Slayd
ABŞ İranı sıxır, Tramp Putini neytrallaşdırmağa çalışır, Tahran isə yeni müdafiə xətti qurmağa cəhd göstərir
ABŞ prezidenti Donald Tramp Yaxın Şərq və Şimali Koreya ilə bağlı radikal siyasətini ustalıqla İranın üzərində cəmləşdirir.
Reyting.az-ın məlumatına görə, iyulun 16-da Rusiya prezidenti Putinlə Helsinkidə görüşəcək Trampın bundan sonra İrana qarşı siyasəti daha da sərtləşə bilər.
Bir çox ekspertlərin iddiasına görə, Tramp Rusiyaya xüsusən Suriya məsələsində ciddi güzəşt edəcək. Amma bunun qarşılığında Putindən İranla bağlı ən azı neytral mövqedə durmasını istəyəcək.
Ekspertlərin fikirincə, belə olarsa, o zaman Tehran meydanda ciddi sıxıntıya məruz qalar və bu da Trampın İran siyasəstinin uğurla həyata keçirilməsinə vəsilə olar.
Sözsüz ki, rəsmi Tehran da bunu qulaqardı etmək fikrində deyil.
Tehran, Kreml və Pekin də daxil olmaqla 6 Avropa ölkəsinin liderlərinə müraciətində birgə görüş xahişini edib. Görünür, Tehran dünya siyasətinə yön verən 6 ölkə ilə anlaşaraq ABŞ-ın qarşısında duruş gətirməyi hesablayır.
Tramp isə durmadan İrana qarşı yeni-yeni təzyiq vasitələrini işə salır. O, dünya ölkələrinə səslənərək, İrandan neft almamağı tələb edir. Maraqlıdır ki, onun bu tələbinə yalnız iki dövlət rədd cavabı verib: Türkiyə və Hindistan.
Yəqin elə buna görədir ki, ABŞ İran neftinə sanksiya tətbiq etməyə hazırlaşır və Tehranın tərəfdaşlarını növbəti sanksiyalarla hədələyir. Buna cavab olaraq İran Hörmüz bağazını bağlaya biləcəyini bəyan edir.
Qeyd etdiyimiz kimi, Birləşmiş Ştatların İranla nüvə sazişindən çıxmasından sonra Tehran bu məsələdə ABŞ-ın mövqeyini bölüşməyən və anti-İran sanksiyalarına qarşı çıxan Avropa ölkələrinin dəstəyini qazanmağa çalışır.
Buna görə də ABŞ-la onun müttəfiqləri arasında dərinləşən fikir ayrılıqları fonunda İran prezidenti Həsən Ruhani Avropa turnesinə çıxıb.
Xatırladaq ki, Ruhaninin Avropa turnesi iki günlük İsveçrə səfəri ilə başladı. Həmin ərəfədə ABŞ Dövlət Departamenti bəyan etdi ki, Vaşinqton sanksiya tətbiq edərək İranın neft gəlirlərini sıfıra endirməyi düşünür. Ağ Ev isə xəbərdarlıq etdi ki, İranla əməkdaşlığı saxlayan ölkələr də sanksiyaya məruz qala bilər.
Ruhani bu ultimatumu cavabsız qoymadı. İsveçrə prezidenti Alen Berse ilə birgə keçirdiyi mətbuat konfransında bildirdi ki, elan edilən neft embarqosu qeyri-real ideyadır. Çünki onu hətta ABŞ-ın öz müttəfiqləri belə, dəstəkləmir:
“Fikrimcə, bəzi ABŞ rəsmilərinin İranın neft ixracını sıfıra endirməklə bağlı arzuları boş söhbətdən başqa bir şey deyil”.
Ruhani bildirdi ki, ABŞ-ın İrandan neft ixracını məhdudlaşdırmaq cəhdləri bütün Yaxın Şərqdə neft sənayesinə və Avropa Birliyinin enerji qaynaqlarına təhdid yaradır. İran lideri onu da əlavə etdi ki, ölkəsinin maraqları razılaşmanı imzalayan ölkələr tərəfindən qorunduqca, Tehran 2015-ci il nüvə sazişində qalacaq.
İsveçrə prezidenti isə qeyd etdi ki, ABŞ-ın sazişdən çıxması İranın nüvə böhranının tənzimlənməsinə dair əldə olunan razılaşmanın gələcəyini təhdid edir.
İran və İsveçrə quruda sərnişin və yükdaşıma sahəsində əməkdaşlığa dair saziş də imzaladı.
Həsən Ruhani iyulun 1-də başlayan Avstriya səfərində də dəstək gördü. Vyanada təmtəraqlı mərasimlə qarşılanan Ruhani prezident Aleksandr Van der Bellenlə görüşdü. İranla nüvəsazişini ciddi diplomatik nailiyyət adlandıran Avstriya lideri Tehrana qarşı sanksiyaları beynəlxalq hüququn pozulması kimi qiymətləndirdi.
Van der Bellen bildirdi ki, Avstriya və Avropa Birliyi İranla iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməyin tərəfdarıdır.
Bu arada, iyulun 1-dən Avropa Birliyi Şurasına sədrlik Avstriyaya keçib. Avropa Birliyinə üzv olduğu 1995-ci ildən bu yana Avstriya üçüncü dəfədir ki, AB Şurasına sədrlik edir. Avstriya 1998 və 2006-cı illərdə də Şuranın sədri olub.
Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, İran bəyan edib ki, ABŞ Tehrana qarşı sanksiyaları bərpa etsə və neft ixracına qadağa qoysa, Hörmüz boğazından neft daşınmasını bloklayacaq. Dünya neftinin 20 faizi isə bu boğaz vasitəsilə daşınır.
OPEK+ üzvləri qiymətləri stabilləşdirmək üçün hasilatın artırılmasına qərar veriblər. Bununla belə, “Brent” markalı neftin qiyməti bahalaşmaqda davam edir. İyulun 5-də bir barrelin qiyməti 78 dollar olub. Halbuki OPEK+ üzvlərinin məlum qərarından əvvəl – iyunun 19-da qiymət 74 dollar idi.
Neftlə yanaşı, bir neçə həftədir benzinin də qiymətində artım olub. Bu artım ABŞ prezidentinin sərt etirazı ilə qarşılanıb.
Tramp “Twitter” hesabında qeyd edib ki, OPEK ölkələri benzinin qiymətinin azaldılması üçün kifayət qədər səy göstərmirlər.
“Qiymətləri dərhal endirin”, – deyə ABŞ lideri çağırış edib. Tram, eyni zamanda Səudiyyə kralı ilə telefonda danışaraq, onları əzəli düşməni İrana qarşı iqtisadi həmləyə çağırıb. Daha dəqiqi, o, Səudiyyə Kralından OPEC-in gündəlik 1 milyon barel neft hasilatı haqda qərarına məhəl qoymadan hasilatı 2 milyona çatdırmağı istəyib. Diqqətçəkən odur ki, kral ABŞ prezidetninin bu xahişinə dərhal müsbət reaksiya verib.
Bunu da Tramın özü bəyan edib: “Krala dedim ki, neftin qiyməti çox yükəskdir, hasilatı buna görə 2 milyona qaldırın. Ona da razılşadı”.
Hadisələrin belə cərəyan etdiyi bir məqamda İran həm ölkə daxilində, həm də xaricində ABŞ-a qarşı dirənməyin yollarını arayır. İran pulunun kəskin devalvasiyası ölkədə iqtisadi durumu daha da çətinlşdirməklə yanaşı, həm də milyonlarla insanın “qanını qaynadır”. Bir yandan da, Trampın basqıları İranın neft bazarını da iflic edib. Təkcə may ayı ərzində İranın neft ixracı 300 min barel aşağı düşüb. Üstəlik, Çin İrandan 1 milyon barel neft alsa da, bunu azaldıb 600 min etdi. Cənubi Koreya İrandan sutkalıq 500 min barel neft alırdı, indi 250 min barel alır. Bir sözlə, İrandan neft alan ölkələr alış payını azaldıb. Sözsüz ki, hər müştəri bir az azaldanda İranın neft satışı da azalır. Bu da İranın gəlirinin azalması deməkdir.
Yada salın, ilin əvvəlində İranda nə baş verib? Rialın qiyməti 30 mindən 87 minə qalxıb, bir azdan 100 mini keçəcək. Bu, kəskin devalvasiyadır. Üstəlik, ölkə daxilində mal qıtlığı hiss edilir. Ölkədən kapital axını dəhşətli dərəcədə güclənib. İnsanlar əlində olan pulları Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycanda daşınmaz əmlaka yatırırlar ki, pulları batmasın. Kapitalın İrandan necə çıxarılması sualına isə sadə cavab var: kapital sərhəd tanımır. Rüşvətini verib, pullarını çıxarırlar.
Bu və ya digər məqamlar yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, rəsmi Tehranın ən çox narahat olduğu məsələdir. Yəni Tehran ABŞ-ı İsrailin dostu və s. məsələlərdə ittiham edərək, xalqı indiyə qədər dirənişə səfərbər edə bilirdisə, indi aclıq sınağı ilə bu səfərbərliyi necə edəcəyi sual doğurur. Təsadüfi deyil ki, çalxalanan İranın hər an “partlaya” biləcəyi qorxusu rəsmi Tehranı hazırda ən çox qayğılandıran məsələdir.
Bunu prezident Ruhani də son çıxışlarının hər birində dolayısı ilə etiraf edir, bundan daha çox narahat olduqlarını gizlətmirdi.
Bəs İran qarışarsa, bu, Azərbaycana necə təsir edə bilər?
İqtisadçı-ekspert İlham Şaban deyir ki, əgər qonşunun vəziyyəti yaxşıdırsa, deməli, ətraf dövlətlər üçün də narahatlıq yoxdur. Qonşunun vəziyyətinin pis olması qeyri-stabilliyə aparan yoldur:
“Biz onu müşahidə edirik ki, iranlı turistlərin Azərbaycana səfərləri azalır. Çünki pul yoxdur və ya pula qənaət edirlər. Bu, birmənalıdır. Nə qədər ki, beynəlxalq sanksiyalar İranın üzərindədir, deməli, alış-veriş məsələləri yenidən çətinləşəcək. Məsələn, 2016-cı ildə Azərbaycanla İran arasında ticarət dövriyyəsi 125 milyon dollara qədər azalıb. Ancaq pik vaxtı bu rəqəm 560 milyon dollar idi. Deməli, sanksiyalar öz təsirini göstərir. 2017-ci ildə isə ticarət dövriyyəsi 260 milyon dollara qədər artdı. Yəni yumşalma mövcud idi, ABŞ-İran arasında münasibətlər tədricən düzəlirdi. İndi vəziyyət yenidən kəskinləşdi, sanksiyalar işə salındı. Bu amil də bizim ticarət dövriyyəmizin azalmasına gətirib çıxarıb”.
Digər ekspertlər İrana qarşı təzyiqlərin artacağı, orada iqtisadi vəziyyətin daha da psiləşəcəyi təqdirdə, İranla Azərbaycan arasında yükdaşımalar, nəqliyyat və sair sahələrdə də ciddi sıxıntıların olacağını deyirlər.
Sonda xatırladaq ki, İranın nüvə proqramı üzrə Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planı 2015-ci ilin iyul ayında İran və “Altılıq ölkələri” – Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, Çin, Rusiya və ABŞ arasında qəbul edilib. İyulun 20-də plan BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən təsdiqlənib. Razılaşmaya əsasən, İran nüvə silahının əldə edilməsindən imtina edir, qarşılığında isə sanksiyalar tədricən ləğv olunur.
2017-ci ildə ABŞ prezidenti Donald Tramp İranla bağlı yeni strategiyanı elan edib. Tramp İranı terrorun maliyyələşdirilməsində ittiham edərək, rəsmi Tehranın nüvə razılaşmasının müddəalarını pozduğunu deyib.
Vaşinqton 12 tələb irəli sürərək onların icra olunacağı təqdirdə İranla yenidən dialoq qura biləcəyini bəyan edib.
Bu şərtlərə görə, İran özünün hərbi və nüvə proqramı üzrə apardığı fəaliyyətinin bütün detallarını Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin ixtiyarına verməli, agentlik müfəttişlərinin istənilən vaxtda hərbi və nüvə təsisatlarına baxış keçirməsinə şərait yaratmalıdır.
İran uranın zənginləşdirilməsi üzrə fəaliyyətini dayandırmalı, heç vaxt pluton emalı ilə məşğul olmamalı, ağır su təsisatlarını qapatmalıdır.
İran nüvə başlıqları daşımağa qadir olan ballistik raketlərin istehsalını dayandırmalı, nüvə silahı istehsalı üzrə apardığı əvvəlki proqramların məzmununu açıqlamalı, terrorizmə, o cümlədən də “Həmas”, “Hizbullah” və “İslam cihadı” kimi terrorçu qruplaşmalara dəstəyinə son qoymalıdır.
İran bölgədə, xüsusən də Yəməndəki şiə yaraqlılarına dəstəyini dayandırmalı, öz hərbi hissələrini Suriyadan çıxarmalı, Əfqanistanda “Taliban”a və digər terrorçu qruplaşmalara dəstəyindən əl çəkməlidir.
İran “Əl-Qaidə” terror təşkilatının rəhbərlərinə və onun komandirlərinə ev sahibliyi etməkdən əl çəkməli, region ölkələrinə, o cümlədən də öz qonşularına qarşı təhdid siyasətinə son qoymalıdır.
İran həmçinin bu ölkədə həbsdə saxladığı bütün Amerika vətəndaşlarını azadlığa buraxmalı, kiberhücumlarını dayandırmalıdır.
Eyni zamanda, ABŞ-ın regiondakı əsas müttəfiqləri olan İsrail, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi və Səudiyyə Ərəbistanının ünvanına bütün təhdidləri dayandırmalıdır.
Bu arada, iyulun 6-da İranın və nüvə sazişində iştiraklarını davam etdirən 5 ölkənin – Britaniya, Fransa, Rusiya, Almaniya və Çinin xarici işlər nazirləri Vyanada görüşəcək və nüvə sazişini qoruyub saxlamağın yollarını müzakirə edəcəklər.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-07-2018 16:07 | Bölmə: Slayd
ABŞ İranı sıxır, Tramp Putini neytrallaşdırmağa çalışır, Tahran isə yeni müdafiə xətti qurmağa cəhd göstərir
ABŞ prezidenti Donald Tramp Yaxın Şərq və Şimali Koreya ilə bağlı radikal siyasətini ustalıqla İranın üzərində cəmləşdirir.
Reyting.az-ın məlumatına görə, iyulun 16-da Rusiya prezidenti Putinlə Helsinkidə görüşəcək Trampın bundan sonra İrana qarşı siyasəti daha da sərtləşə bilər.
Bir çox ekspertlərin iddiasına görə, Tramp Rusiyaya xüsusən Suriya məsələsində ciddi güzəşt edəcək. Amma bunun qarşılığında Putindən İranla bağlı ən azı neytral mövqedə durmasını istəyəcək.
Ekspertlərin fikirincə, belə olarsa, o zaman Tehran meydanda ciddi sıxıntıya məruz qalar və bu da Trampın İran siyasəstinin uğurla həyata keçirilməsinə vəsilə olar.
Sözsüz ki, rəsmi Tehran da bunu qulaqardı etmək fikrində deyil.
Tehran, Kreml və Pekin də daxil olmaqla 6 Avropa ölkəsinin liderlərinə müraciətində birgə görüş xahişini edib. Görünür, Tehran dünya siyasətinə yön verən 6 ölkə ilə anlaşaraq ABŞ-ın qarşısında duruş gətirməyi hesablayır.
Tramp isə durmadan İrana qarşı yeni-yeni təzyiq vasitələrini işə salır. O, dünya ölkələrinə səslənərək, İrandan neft almamağı tələb edir. Maraqlıdır ki, onun bu tələbinə yalnız iki dövlət rədd cavabı verib: Türkiyə və Hindistan.
Yəqin elə buna görədir ki, ABŞ İran neftinə sanksiya tətbiq etməyə hazırlaşır və Tehranın tərəfdaşlarını növbəti sanksiyalarla hədələyir. Buna cavab olaraq İran Hörmüz bağazını bağlaya biləcəyini bəyan edir.
Qeyd etdiyimiz kimi, Birləşmiş Ştatların İranla nüvə sazişindən çıxmasından sonra Tehran bu məsələdə ABŞ-ın mövqeyini bölüşməyən və anti-İran sanksiyalarına qarşı çıxan Avropa ölkələrinin dəstəyini qazanmağa çalışır.
Buna görə də ABŞ-la onun müttəfiqləri arasında dərinləşən fikir ayrılıqları fonunda İran prezidenti Həsən Ruhani Avropa turnesinə çıxıb.
Xatırladaq ki, Ruhaninin Avropa turnesi iki günlük İsveçrə səfəri ilə başladı. Həmin ərəfədə ABŞ Dövlət Departamenti bəyan etdi ki, Vaşinqton sanksiya tətbiq edərək İranın neft gəlirlərini sıfıra endirməyi düşünür. Ağ Ev isə xəbərdarlıq etdi ki, İranla əməkdaşlığı saxlayan ölkələr də sanksiyaya məruz qala bilər.
Ruhani bu ultimatumu cavabsız qoymadı. İsveçrə prezidenti Alen Berse ilə birgə keçirdiyi mətbuat konfransında bildirdi ki, elan edilən neft embarqosu qeyri-real ideyadır. Çünki onu hətta ABŞ-ın öz müttəfiqləri belə, dəstəkləmir:
“Fikrimcə, bəzi ABŞ rəsmilərinin İranın neft ixracını sıfıra endirməklə bağlı arzuları boş söhbətdən başqa bir şey deyil”.
Ruhani bildirdi ki, ABŞ-ın İrandan neft ixracını məhdudlaşdırmaq cəhdləri bütün Yaxın Şərqdə neft sənayesinə və Avropa Birliyinin enerji qaynaqlarına təhdid yaradır. İran lideri onu da əlavə etdi ki, ölkəsinin maraqları razılaşmanı imzalayan ölkələr tərəfindən qorunduqca, Tehran 2015-ci il nüvə sazişində qalacaq.
İsveçrə prezidenti isə qeyd etdi ki, ABŞ-ın sazişdən çıxması İranın nüvə böhranının tənzimlənməsinə dair əldə olunan razılaşmanın gələcəyini təhdid edir.
İran və İsveçrə quruda sərnişin və yükdaşıma sahəsində əməkdaşlığa dair saziş də imzaladı.
Həsən Ruhani iyulun 1-də başlayan Avstriya səfərində də dəstək gördü. Vyanada təmtəraqlı mərasimlə qarşılanan Ruhani prezident Aleksandr Van der Bellenlə görüşdü. İranla nüvəsazişini ciddi diplomatik nailiyyət adlandıran Avstriya lideri Tehrana qarşı sanksiyaları beynəlxalq hüququn pozulması kimi qiymətləndirdi.
Van der Bellen bildirdi ki, Avstriya və Avropa Birliyi İranla iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməyin tərəfdarıdır.
Bu arada, iyulun 1-dən Avropa Birliyi Şurasına sədrlik Avstriyaya keçib. Avropa Birliyinə üzv olduğu 1995-ci ildən bu yana Avstriya üçüncü dəfədir ki, AB Şurasına sədrlik edir. Avstriya 1998 və 2006-cı illərdə də Şuranın sədri olub.
Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, İran bəyan edib ki, ABŞ Tehrana qarşı sanksiyaları bərpa etsə və neft ixracına qadağa qoysa, Hörmüz boğazından neft daşınmasını bloklayacaq. Dünya neftinin 20 faizi isə bu boğaz vasitəsilə daşınır.
OPEK+ üzvləri qiymətləri stabilləşdirmək üçün hasilatın artırılmasına qərar veriblər. Bununla belə, “Brent” markalı neftin qiyməti bahalaşmaqda davam edir. İyulun 5-də bir barrelin qiyməti 78 dollar olub. Halbuki OPEK+ üzvlərinin məlum qərarından əvvəl – iyunun 19-da qiymət 74 dollar idi.
Neftlə yanaşı, bir neçə həftədir benzinin də qiymətində artım olub. Bu artım ABŞ prezidentinin sərt etirazı ilə qarşılanıb.
Tramp “Twitter” hesabında qeyd edib ki, OPEK ölkələri benzinin qiymətinin azaldılması üçün kifayət qədər səy göstərmirlər.
“Qiymətləri dərhal endirin”, – deyə ABŞ lideri çağırış edib. Tram, eyni zamanda Səudiyyə kralı ilə telefonda danışaraq, onları əzəli düşməni İrana qarşı iqtisadi həmləyə çağırıb. Daha dəqiqi, o, Səudiyyə Kralından OPEC-in gündəlik 1 milyon barel neft hasilatı haqda qərarına məhəl qoymadan hasilatı 2 milyona çatdırmağı istəyib. Diqqətçəkən odur ki, kral ABŞ prezidetninin bu xahişinə dərhal müsbət reaksiya verib.
Bunu da Tramın özü bəyan edib: “Krala dedim ki, neftin qiyməti çox yükəskdir, hasilatı buna görə 2 milyona qaldırın. Ona da razılşadı”.
Hadisələrin belə cərəyan etdiyi bir məqamda İran həm ölkə daxilində, həm də xaricində ABŞ-a qarşı dirənməyin yollarını arayır. İran pulunun kəskin devalvasiyası ölkədə iqtisadi durumu daha da çətinlşdirməklə yanaşı, həm də milyonlarla insanın “qanını qaynadır”. Bir yandan da, Trampın basqıları İranın neft bazarını da iflic edib. Təkcə may ayı ərzində İranın neft ixracı 300 min barel aşağı düşüb. Üstəlik, Çin İrandan 1 milyon barel neft alsa da, bunu azaldıb 600 min etdi. Cənubi Koreya İrandan sutkalıq 500 min barel neft alırdı, indi 250 min barel alır. Bir sözlə, İrandan neft alan ölkələr alış payını azaldıb. Sözsüz ki, hər müştəri bir az azaldanda İranın neft satışı da azalır. Bu da İranın gəlirinin azalması deməkdir.
Yada salın, ilin əvvəlində İranda nə baş verib? Rialın qiyməti 30 mindən 87 minə qalxıb, bir azdan 100 mini keçəcək. Bu, kəskin devalvasiyadır. Üstəlik, ölkə daxilində mal qıtlığı hiss edilir. Ölkədən kapital axını dəhşətli dərəcədə güclənib. İnsanlar əlində olan pulları Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycanda daşınmaz əmlaka yatırırlar ki, pulları batmasın. Kapitalın İrandan necə çıxarılması sualına isə sadə cavab var: kapital sərhəd tanımır. Rüşvətini verib, pullarını çıxarırlar.
Bu və ya digər məqamlar yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, rəsmi Tehranın ən çox narahat olduğu məsələdir. Yəni Tehran ABŞ-ı İsrailin dostu və s. məsələlərdə ittiham edərək, xalqı indiyə qədər dirənişə səfərbər edə bilirdisə, indi aclıq sınağı ilə bu səfərbərliyi necə edəcəyi sual doğurur. Təsadüfi deyil ki, çalxalanan İranın hər an “partlaya” biləcəyi qorxusu rəsmi Tehranı hazırda ən çox qayğılandıran məsələdir.
Bunu prezident Ruhani də son çıxışlarının hər birində dolayısı ilə etiraf edir, bundan daha çox narahat olduqlarını gizlətmirdi.
Bəs İran qarışarsa, bu, Azərbaycana necə təsir edə bilər?
İqtisadçı-ekspert İlham Şaban deyir ki, əgər qonşunun vəziyyəti yaxşıdırsa, deməli, ətraf dövlətlər üçün də narahatlıq yoxdur. Qonşunun vəziyyətinin pis olması qeyri-stabilliyə aparan yoldur:
“Biz onu müşahidə edirik ki, iranlı turistlərin Azərbaycana səfərləri azalır. Çünki pul yoxdur və ya pula qənaət edirlər. Bu, birmənalıdır. Nə qədər ki, beynəlxalq sanksiyalar İranın üzərindədir, deməli, alış-veriş məsələləri yenidən çətinləşəcək. Məsələn, 2016-cı ildə Azərbaycanla İran arasında ticarət dövriyyəsi 125 milyon dollara qədər azalıb. Ancaq pik vaxtı bu rəqəm 560 milyon dollar idi. Deməli, sanksiyalar öz təsirini göstərir. 2017-ci ildə isə ticarət dövriyyəsi 260 milyon dollara qədər artdı. Yəni yumşalma mövcud idi, ABŞ-İran arasında münasibətlər tədricən düzəlirdi. İndi vəziyyət yenidən kəskinləşdi, sanksiyalar işə salındı. Bu amil də bizim ticarət dövriyyəmizin azalmasına gətirib çıxarıb”.
Digər ekspertlər İrana qarşı təzyiqlərin artacağı, orada iqtisadi vəziyyətin daha da psiləşəcəyi təqdirdə, İranla Azərbaycan arasında yükdaşımalar, nəqliyyat və sair sahələrdə də ciddi sıxıntıların olacağını deyirlər.
Sonda xatırladaq ki, İranın nüvə proqramı üzrə Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planı 2015-ci ilin iyul ayında İran və “Altılıq ölkələri” – Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, Çin, Rusiya və ABŞ arasında qəbul edilib. İyulun 20-də plan BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən təsdiqlənib. Razılaşmaya əsasən, İran nüvə silahının əldə edilməsindən imtina edir, qarşılığında isə sanksiyalar tədricən ləğv olunur.
2017-ci ildə ABŞ prezidenti Donald Tramp İranla bağlı yeni strategiyanı elan edib. Tramp İranı terrorun maliyyələşdirilməsində ittiham edərək, rəsmi Tehranın nüvə razılaşmasının müddəalarını pozduğunu deyib.
Vaşinqton 12 tələb irəli sürərək onların icra olunacağı təqdirdə İranla yenidən dialoq qura biləcəyini bəyan edib.
Bu şərtlərə görə, İran özünün hərbi və nüvə proqramı üzrə apardığı fəaliyyətinin bütün detallarını Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin ixtiyarına verməli, agentlik müfəttişlərinin istənilən vaxtda hərbi və nüvə təsisatlarına baxış keçirməsinə şərait yaratmalıdır.
İran uranın zənginləşdirilməsi üzrə fəaliyyətini dayandırmalı, heç vaxt pluton emalı ilə məşğul olmamalı, ağır su təsisatlarını qapatmalıdır.
İran nüvə başlıqları daşımağa qadir olan ballistik raketlərin istehsalını dayandırmalı, nüvə silahı istehsalı üzrə apardığı əvvəlki proqramların məzmununu açıqlamalı, terrorizmə, o cümlədən də “Həmas”, “Hizbullah” və “İslam cihadı” kimi terrorçu qruplaşmalara dəstəyinə son qoymalıdır.
İran bölgədə, xüsusən də Yəməndəki şiə yaraqlılarına dəstəyini dayandırmalı, öz hərbi hissələrini Suriyadan çıxarmalı, Əfqanistanda “Taliban”a və digər terrorçu qruplaşmalara dəstəyindən əl çəkməlidir.
İran “Əl-Qaidə” terror təşkilatının rəhbərlərinə və onun komandirlərinə ev sahibliyi etməkdən əl çəkməli, region ölkələrinə, o cümlədən də öz qonşularına qarşı təhdid siyasətinə son qoymalıdır.
İran həmçinin bu ölkədə həbsdə saxladığı bütün Amerika vətəndaşlarını azadlığa buraxmalı, kiberhücumlarını dayandırmalıdır.
Eyni zamanda, ABŞ-ın regiondakı əsas müttəfiqləri olan İsrail, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi və Səudiyyə Ərəbistanının ünvanına bütün təhdidləri dayandırmalıdır.
Bu arada, iyulun 6-da İranın və nüvə sazişində iştiraklarını davam etdirən 5 ölkənin – Britaniya, Fransa, Rusiya, Almaniya və Çinin xarici işlər nazirləri Vyanada görüşəcək və nüvə sazişini qoruyub saxlamağın yollarını müzakirə edəcəklər.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 14:20
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
Dünən, 12:24
İsrail İrana zərbəni niyə ləngidir?
Dünən, 11:51
46 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək
Dünən, 11:09
Prezident nazir müavini təyin edib - Sərəncam
Dünən, 10:57
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
Dünən, 10:00
Dövlət Departamenti Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsinə münasibət bildirib
Dünən, 00:40
Ermənistan qanunsuz mühacir alverinə qoşulur
17-04-2024, 19:37
Bir milyard insana və böyük iqtisadiyyata təhlükə yaranıb - Xəbərdarlıq
17-04-2024, 14:06
Rusiya sülhməramlıları Qarabağı tərk edir
17-04-2024, 12:15
İsrail-İran müharibəsi kölgədən çıxır - 2-ci raund olacaq?
17-04-2024, 10:53
Ermənistanın kvadrokopteri zərərsizləşdirilib - Fotolar
17-04-2024, 10:48
İrana yeni sanksiyalar tətbiq olunacaq
17-04-2024, 10:42
Fransa Azərbaycan-Ermənistan əlaqələrinin normallaşmasına imkan vermir
17-04-2024, 10:33
Kəşfiyyat Komitəsi Kiyevə yardımı dəstəkləməyə çağırır
17-04-2024, 09:33
Ərdoğan Putini Türkiyədə gözləyir
16-04-2024, 19:15
Siqaretin insan orqanizminə daha bir zərəri üzə çıxıb
16-04-2024, 16:27
Ukraynanın ikinci böyük şəhərini ələ keçirmək istəyirlər
16-04-2024, 13:34
Yaxın Şərq böyük müharibəyə daha yaxındır
16-04-2024, 13:25
İlham Əliyev Şirvan suvarma kanalının təməlini qoyub, tədbirdə çıxış edib - (Yenilənib)
16-04-2024, 11:57
Qarabağ Universiteti ilə bağlı daha bir qərar verilib
16-04-2024, 11:05
İsrail İrandan qisas almağa hazırlaşır
16-04-2024, 10:42
MAQATE İranın nüvə proqramından məlumatsızdır
15-04-2024, 20:08
Rusiya Ukrayna ilə savaşa özgələri göndərir
15-04-2024, 18:20
Ordunun illik xərci: İran 9, İsrail 24 milyard dollar ayırıb
15-04-2024, 17:41
Britaniya Rusiyanın aktivlərini müsadirə edə bilməyəcək
15-04-2024, 12:27
Tokayev və Paşinyan İrəvanda nəyi müzakirə edəcəklər?
15-04-2024, 12:07
Bayden vəziyyətə nəzarəti itirib
15-04-2024, 11:52
COP29-un keçiriləcəyi tarix bəlli olub
15-04-2024, 11:46
Yadplanetlilərin daha bir sirri açılır - Foto
15-04-2024, 11:24
Nazirlər Kabineti komitənin departamentini ləğv edib
15-04-2024, 11:08
Saxta müfəttişlər sahibkarları cərimə ilə təhdid edərək yoxlama aparıb
15-04-2024, 08:41
Yaxın Şərq dünya müharibəsi ilə üz-üzədir
14-04-2024, 00:07
İran İsrailə PUA-larla hücum edib
13-04-2024, 09:44
Tovuzun kəndi atəşə tutulub
12-04-2024, 20:16
Rusiyanın vaxtı daralır: 2025-ci ildə köhnə tanklar qalmayacaq
12-04-2024, 19:51
Ermənistan Rusiya ilə müzakirələrdən yayınır - Politoloq
12-04-2024, 19:33
İran İsrailə hücuma hazırlaşır
10-04-2024, 23:21
Paşinyan: “Qarabağ məsələsi çoxdan həll edilib”
10-04-2024, 18:06
Ermənilərdən daha bir təxribat: sərhədçimiz yaralanıb
9-04-2024, 18:36
Ermənilər növbəti təxribata əl atıb
9-04-2024, 15:38
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
9-04-2024, 13:41
İran Cənubi Qafqazda dəyişmiş geosiyasi mənzərəyə uyğunlaşır
9-04-2024, 11:56
İsrail İranın nüvə obyektlərinə zərbələr endirməyə hazırlaşır
9-04-2024, 11:39
Prezident İlham Əliyev bölgələrdə səfərdədir - (Yenilənib) - Foto
9-04-2024, 09:12
Laçında mövqelərimiz atəşə tutulub
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
