16:59 / 24-04-2024
Keçmiş nazirin meyiti tapılıb
16:56 / 24-04-2024
Rus ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
16:44 / 24-04-2024
Məhkəmə saxlanılan nazir müavini ilə bağlı qərar verib
16:35 / 24-04-2024
Lukaşenko: "Anlamaq olmur, onlar bununla kimin qarşısını almaq istəyirlər?"
16:30 / 24-04-2024
Avropa qeyri-adi vəziyyətlə üzləşib
16:26 / 24-04-2024
Sabiq icra başçısının növbəti məhkəməsi keçirilib
16:08 / 24-04-2024
Yeni robotlar satışa çıxarılıb - Video
15:57 / 24-04-2024
Ərdoğan Almaniya prezidentini qəbul edib
15:26 / 24-04-2024
Borrell: "İranla diplomatik münasibətləri kəsmək olmaz"
15:12 / 24-04-2024
Ələsgər Məmmədlinin sağlıq durumu pisləşir
14:30 / 24-04-2024
Şuşaya ilkin mərhələdə 50 ailə köçürüləcək
14:30 / 24-04-2024
İlham Əliyevlə Sadır Japarov görüşüb, yeni sənədlər imzalanıb - (Yenilənib)
14:17 / 24-04-2024
Qırğızıstan Ağdamda məktəb binası inşa edəcək
14:16 / 24-04-2024
Nəzir - Akif Abbasov yazır
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
13:40 / 24-04-2024
İnfoqrafiya heyvanların ömrü haqqında nə deyir?
13:21 / 24-04-2024
Azərbaycanda Rusiya əleyhinə ikinci cəbhə olmayacaq
13:12 / 24-04-2024
Xəzər dənizində birgə təlimlər başlayıb
13:00 / 24-04-2024
Prezident generalı təltif edib - Sərəncam
12:48 / 24-04-2024
MMA döyüşçülərinin həbs müddəti uzadılıb - Biri azadlığa buraxılıb
12:18 / 24-04-2024
YAP-çı deputat Rəsul Quliyevin müdafiəsinə qalxıb
12:00 / 24-04-2024
Tərbiyəçi-müəllimlərin vakant yerlər üzrə qeydiyyatı başlayıb
11:56 / 24-04-2024
AMEA-da yeni şöbələr yaradılıb
11:42 / 24-04-2024
Müsavat Partiyası növbəti qurultaya hazırlaşır
11:30 / 24-04-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
11:00 / 24-04-2024
“Konsul leqallaşdırılması” informasiya sistemi yaradılacaq
10:23 / 24-04-2024
Xankəndidə yenə silah-sursat tapılıb
09:45 / 24-04-2024
Yarım milyonluq mənimsəmədə ittiham olunan politoloqla bağlı daha bir qərar çıxarılıb
09:28 / 24-04-2024
Səudiyyə Ərəbistanı pilləli "Nəcd" qülləsi tikəcək - Fotolar
19:13 / 20-04-2024
Bakıda taxta bazarında yanğın olub - Fotolar (Yenilənib)
22:20 / 20-04-2024
ABŞ Ukraynaya 61 milyard dollar ayırıb
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
21:22 / 19-04-2024
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
23:26 / 19-04-2024
Aİ-dən 4 kəndin qaytarılmasına reaksiya: "Davamlı nizamlanmanı tam dəstəkləyirik"
00:37 / 20-04-2024
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
20:45 / 19-04-2024
19-cu əsrin solğun dagerreotiplərini bərpa ediblər
Zülmətin ortaya çıxardığı həqiqətlər
Tarix: 14-07-2018 14:48 | Bölmə: Seymur BAYCAN
(Kəklik ovuna çıxan sərçəylə maraqlanmaz)
Atalar məsəli
Gəncənin başçısı Elmar Vəliyevə qarşı törədilmiş sui-qəsd hadisəsi Azərbaycan reallığının üstünə yekə bir güzgü tutdu. Hərə öz səviyyəsinə, üslubuna, düşüncəsinə, savadına, intellektinə uyğun bir şəkildə nə qədər insan utanmadan, çəkinmədən baş vermiş bu sui-qəsd hadisəsindən razı qaldığını, sevindiyini müxtəlif formalarda ifadə etdi. Hətta uzağa gedib sui-qəsd törətmiş şəxsi milli qəhrəman kimi qiymətləndirənlərin dəsayı az olmadı. Bu, dəhşətdir. Günümüzdə dəhşət sözündən tez-tez istifadə olunsa da, amma indi dəhşət sözünü burada işlətməklə bir qram da şişirtməyə, israfçılığa yol vermirik.
Ölkə əhalisinin böyük bir hissəsi Gəncə şəhər başçısına qarşı törədilmiş sui-qəsd hadisəsinə sevinir. Bir qrup insan isə sui-qəsd hadisəsi nəticəsində yaranmış bu sevincin belə açıq-aşkar ifadə olunmasının humanistlikdən, insanlıqdan, dəyərlərdən kənar bir hərəkət olduğunu iddia etməkdədir. Lakin humanizm carçılarının şərhləri və izahları heç də səmimi görünmür. Ona görə ki, onlar bu sevincin niyə belə kütləvi hal aldığını və sevincin niyə beləaçıq-aşkar ifadə olunduğunu, bu acınacaqlı vəziyyətin necəyarandığını gözəl bilirlər.
Sui-qəsdə sevinənlər də öz növbələrində yaxşı başa düşürlər ki, bir qrup adamın humanizm çağırışları səmimi deyil, onlar sadəcə,bu cür humanizm çağırışları ilə hakimiyyətə yarınmaq istəyirlər.
Sui-qəsd hadisəsinə sevinənlərin gətirdikləri arqumentlər də kifayət qədər tarlıdır. Bəs camaatın anasını, bacısını, körpə uşağını polis bölməsinə aparanda humanizm, milli dəyərlər, insanlıq niyə yadınıza düşmürdü? Əgər həqiqətən dəmilli dəyərlərin tapdanması humanizmdən, insanlıqdan kənar hərəkətlər sizi belə bərk narahat edirsə, niyə onda səsinizi çıxarıb demirdiniz ki, körpə uşağı polis bölməsinə aparmaq humanizmdən, insanlıqdan, milli dəyərlərdən kənar hərəkətlərdir? Məhz bu səbəbdən bir qrup adamın humanizm çağırışları məlum hadisəyə sevinənləri qıcıqlandırmaqdadır.
Göründüyü kimi, xeyli qarışıq vəziyyətdir. Elə yazının müəllifinin özü də bu dəqiqə qarışıq hisslər keçirməkdədir. Həm yazmaq istəyir, həm də yazmaq istəmir. Həm hər şeyə inanır, həm heç nəyə inanmır. Amma bir müəllif kimi maksimum çalışacam ki, keçirdiyim qarışıq hisslər yazıya sirayət edərək, yazıda qarışıqlıq yaratmasın.
Bilmirəm nədənsə, hansısa özümə də məlum olmayan səbəbdən neçə gündür Tsqaltuba qəsəbəsində gördüyüm qardaşlıq məzarlığını xatırlamaqdayam. O məzarlığa təsadüfən yolum düşmüşdü. Amma deyilənə görə, həyatda təsadüfən heç nə baş vermir. Bütün təsadüflər zəruriyyətdən doğur. Bəlkə doğurdan da belədir. Açığı, bu sözdən elə də xoşum gəlmir. Mən təsadüfün elə təsadüf olmasının tərəfdarıyam. İstəmirəm bütün təsadüflər zəruriyyətdən yaransın...
Tsqaltubada yerli bir sakinlə İkinci Dünya Müharibəsi mövzusunda söhbət edirdik. Həmsöhbətim milliyətcə gürcü idi. Tsqaltuba qəsəbədir, Gürcüstanda, Kutaisi şəhərindən on kilometr aralıda yerləşir. Sovet vaxtı çox varlı qəsəbə olub. Sovetin hər yerindən ora adamlar müalicə olunmağa gəlirmişlər. O qəsəbəni tanıyan xeyli azərbaycanlı var. Hər il, xüsusən də yay aylarında xeyli azərbaycanlı Tsqaltuboya müalicə olunmağa gedirlər.
Belə bir söhbət var ki, Stalin İkinci Dünya Müharibəsi zamanı gürcüləri qoruyub, Gürcüstandan insan itkisinin çox olmamasına çalışıb. Həmsöhbətim bunun mif olduğunu sübut etmək istəyirdi və deyirdi ki, əksinə, Stalin gürcü olduğuna görə gürcülərə qarşı daha çox tələbkar olub. Bu cürə söhbət etdiyimiz vaxt birdən məlum oldu ki, Tsqaltuboda qardaşlıq məzarlığı var. Demə, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı burda məktəblərin birini çevirib ediblər hospital və hospitalda ölən əsgərləri elə burda da basdırırmışlar. Gürcü həmsöhbətimə qardaşlıq məzarlığını görmək istədiyimi bildirdim. Öz-özünmə dedim ki, gedim görüm orda nələr var. Maşına oturub getdik məzarlığa. Sovet vaxtı 9 May günü məktəblilər, pionerlər, komsomolçular, müəllimlər, partiya işçiləri, zəhmətkeşlər bura gəlib məzarların üstünə təzə güllər düzüb, şəkillər çəkdirirmişlər. Veteranlar çıxışlar edirmişlər. Sovet çökəndən sonra 9 May günü də bir gün kimi gözdən düşür. Məzarlıq da yavaş-yavaş dağılır. Lap sonralar Rusiyanın Gürcüstandakı səfirliyi məzarlığı bir az qaydasına salır.
Məzarlıqda gəzirəm. Yay fəslidir. İstidir. Cırcıramalar cırıldaşır. Adətən belə havalarda Turgenyevin kişi qəhrəmanları bekarçılıqdan kiməsə eşq elan edib aranı qatışdırırlar. Bilə-biləözlərin müşkülə salırlar...
Qardaşlıq məzarlığında balaca, dördkünc daşların üstündəki adları, familyaları oxuyuram. Burda cürbəcür, ən müxtəlif familiyalara rast gəlmək mümkündür. Rus, erməni, gürcü, müsəlman... Çoxusu cavan ölüb. Adları, familiyaları, doğum vəölüm tarixləri balaca, dördkünc daşların üstünə yazılmış və indi çürüyüb torpağa qarışmış bu adamların hərəsini tale bir eldən, bir obadan, bir ailədən yığıb bura gətirib. Onların hər biri kiminsə oğlu, kiminsə əmisi, kiminsə dayısı, kiminsə qardaşı olub... Qara kağızları gələndə doğmaları nə qədər ağrı, nə qədər iztirab çəkiblər.
İkinci Dünya Müharibəsində ölənlərin yaxınlarına qanpulu verirdilər. Elə analar, elə atalar olub ki, qanpulunu almayıblar. İnana bilməyiblər övladlarının ölümünə, inanmaq istəməyiblər, ölənə qədər yolunu gözləyiblər.
Dördkünc, balaca daşların üstündəki adları, familiyaları, doğum və ölüm tarixlərini oxuyuram və düşünürəm; heç zad, bu da axırı.
Bir suala cavab tapmaq istəyirəm; görəsən dünyaya nöş gəlir insan? İnsanlar bu fani, Süleymana da qalmayan dünyada niyəbir-birlərini didirlər? Nəyin üstündə? Doğrudanmı bunu dərk etmək çətindir ki, heç kim dünyadan özüylə heç nə aparmır? Başım çıxmır. Mat qalmışam.
Yazını oxuyan bir çox adamlara əlbəttə ki, bu suallar banal görünəcək. Amma onlar bir məsələni yaddan çıxarmasınlar; həyat həqiqətləri kifayət qədər banal deyilmi? Vəziyyəti yalandan mürəkkəbləşdirməyin, hər cürə xırda-xuruş şeyləri əldə etməyi nailiyyət, uğur adlandırmağın nə mənası var?
Hər dəfə hipermarketlərə, ticarət mərkəzlərinə yolum düşəndə adını müəyyən səbəblərə görə çəkmək istəmədiyim dahi filosofun sözün xatırlayıram; Bu dünyada mənə lazım olmayan nə qədər şey var. Necə dəqiq deyib. Sözün həqiqi mənasında insanların kreditə maşın, telefon almasını, ev təmir etdirməsini, kreditlə harasa istirahətə getməsini, kreditlə toya bahalı müğənni gətirməsini, yalan danışıb, şər atıb, ağa qara deyib villa tikməsini, kreslo, vəzifə, orden, medal qamarlamaq naminə özünü “hərraca” çıxarmasını, irili-xırdalı bu cürə əməllərlə məşğul olmalarını başa düşə bimirəm. Onu da bilirəm ki, onların özünü ifadə etməsi üçün hər cürə yolla madiyyat əldə etməkdən savayı başqa şansları, vasitələri yoxdur. Bununla belə yenə də təəccüblənməkdə davam etməkdəyəm. Burda dayanaq. Bu elə bir mövzudur ki, bu mövzuda nə qədər səmimi danışsam xeyli adamın gözündə bir o qədər də yalançı kimi görünəcəm.
Əslində bir az geniş baxdıqda baş vermiş məlum hadisəyə insanların sevinməsi həqiqi həyəcan siqnalıdır. Bu hadisə göstərdi ki, hakimiyyətlə insanlar arasında necə böyük bir uçurum yaranıb. Bir dəfə bunu qeyd etmişdik, mövzumuza uyğundur deyə, bir daha qeyd edək. Avtoritar, totalitar və bu kimi, buna oxşar digər siyasi sistemlərə xas iki əcaib məsələ var ki, sonradan elə bu iki məsələ onların belə deyək, öz bəlasına çevrilir.
Birincisi, onlar o qədər yalan danışırlar ki, artıq öz yalanlarına özləri də inanmağa başlayırlar. Azad media sıradan çıxarılır, həqiqəti deyən, hətta demək istəyən adamlar “düşmən dəyirmanına su tökənlər”, “inkişafı görmək istəməyənlər”, hətta vətən xainləri kimi qələmə verilərək müxtəlif formalarda repressiya olunurlar. Mənfəətpərəst, mövcud vəziyyətdən yararlanmağı fürsət bilənlər isə həqiqəti, yarımhəqiqəti deyil, hakimiyyətin eşitmək istədiyini dilə gətirirlər. Ölkədə baş verən hadisələr, problemlər müzakirə olunmur, problemlərdən çıxış yolları axtarılmır, nəticədə xalqla hakimiyyət arasında böyük bir uçurum yaranır.
İkincisi, avtoritar, totalitar və bu kimi digər siyasi sistemlər repressiv üsullarla əhali arasında qorxu mühiti yaratmağı, demokratik institutları sıradan çıxartmağı özlərinin bir uğuru kimi başa düşürlər, bu uğur onlarda öz hakimiyyətlərinin sarsılmazlığına inam hissi yaradır, onları arxayınlaşdırır.
Gəncədə baş verən hadisə düşünməyi bacaran hər bir kiçik və iriçaplı məmurun, deputatın, jurnalistin, şairin, yazıçının, həkimin, müəllimin, vəkilin, aktivistin, ümumən hər bir şüurlu vətəndaşın nəticə çıxartmalı olduğu çox ağır hadisədir. Belə davam etsə, bu işlərin axırı yaxşı qurtarmayacaq. Nəhayət, bunu birdəfəlik başa düşmək lazımdır.
Müdrik Höte deyirdi ki, əgər iki adam dava edirsə, onlardan ən çox günahkarı ən ağıllı olanıdır. Hötenin sözünü bir az başqa formada istifadə etsək belə bir mənzərə yaranır. Əgər adamlar hakimiyyət nümayəndəsinin sui-qəsdə məruz qalmasına sevinirlərsə və sui-qəsdi törədəni qəhrəman adlandırırlarsa, bu cürə vəziyyətin, bu aqressiyanın yaranmasında hakimiyyət günahkardır. Gəncədə baş verən hadisə insanların nə qədər aqressiv, qəzəbli olduğunu, təəssüf ki, artıq heç bir qırmızı xəttin qalmadığını, mənəvi aşınmanı üzə çıxartdı. Bütün bunlar, xüsusən də insanların aqressiyası yaxşı heç nə vəd etmir. Tarixə nəzər salsaq görərik ki, bir çox ölkələrdə intihar mərhələsindən sonra siyasi təlatümlər mərhələsi başlayıbdır. Məsələn, Rusiyada inqilabdan əvvəl ölkəni intihar dalğası bürümüşdü. Bunun bədii inikasını rus klassiklərinin Dostoyevskinin, Çexovun, Kuprinin, Qorkinin əsərlərində görə bilərik. Hətta Qorkinin özü intihara cəhd etmişdi. Səhv etmirəmsə tapançayla özünü vurmuşdu. Sanki Azərbaycanda da intihar mərhələsindən siyasi təlatümlər mərhələsinə keçid prosesi baş verməkdədir. Çexovun təbirincə desək, milli vurma cədvəli olmadığı kimi, milli tarix də olmur. Hakimiyyət nümayəndələri Gəncədə baş vermiş hadisəni adi kriminal hadisə kimi xarakterizə etməyə, kriminal hadisə kimi qələmə verməyə, hadisənin miqyasın kiçiltməyə çalışsalar da, adamlar bu cürə təqdimatı qəbul etmədilər, qəbul edə bilmədilər. Hakimiyyət mediasi, hakimiyyət nümayəndələri Gəncədə baş vermiş hadisədən sonra çox zəif, çaşbaş görünürdü. Bunun günahkarı hakimiyyətin özüdür. Azadlıqların boğulmasının, hakimiyyətin media siyasətinin ağır fəsadları ortadadır. İnsanların hakimiyyətin nəzarətində olan media orqanlarına, hakimiyyət nümayəndələrinə inamı, etimadı qalmayıb. Gəncədə baş verən hadisənin sırf yarıtmaz, ədalətsiz, kobud idarəetmənin nəticəsi olduğunu adamlar yaxşı başa düşür və ona görə də hadisəni törətmiş şəxsi asanlıqla qəhrəmana çevirdilər. Əgər hakimiyyətin yuxarı eşelonunda təmsil olunan məmurlar bu ağır hadisədən ciddi nəticələr çıxartmasalar, deməli, onlar reallıq hissini tamam itiriblər.
Allah axırın xeyir eləsin!
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 14-07-2018 14:48 | Bölmə: Seymur BAYCAN
(Kəklik ovuna çıxan sərçəylə maraqlanmaz)
Atalar məsəli
Gəncənin başçısı Elmar Vəliyevə qarşı törədilmiş sui-qəsd hadisəsi Azərbaycan reallığının üstünə yekə bir güzgü tutdu. Hərə öz səviyyəsinə, üslubuna, düşüncəsinə, savadına, intellektinə uyğun bir şəkildə nə qədər insan utanmadan, çəkinmədən baş vermiş bu sui-qəsd hadisəsindən razı qaldığını, sevindiyini müxtəlif formalarda ifadə etdi. Hətta uzağa gedib sui-qəsd törətmiş şəxsi milli qəhrəman kimi qiymətləndirənlərin dəsayı az olmadı. Bu, dəhşətdir. Günümüzdə dəhşət sözündən tez-tez istifadə olunsa da, amma indi dəhşət sözünü burada işlətməklə bir qram da şişirtməyə, israfçılığa yol vermirik.
Ölkə əhalisinin böyük bir hissəsi Gəncə şəhər başçısına qarşı törədilmiş sui-qəsd hadisəsinə sevinir. Bir qrup insan isə sui-qəsd hadisəsi nəticəsində yaranmış bu sevincin belə açıq-aşkar ifadə olunmasının humanistlikdən, insanlıqdan, dəyərlərdən kənar bir hərəkət olduğunu iddia etməkdədir. Lakin humanizm carçılarının şərhləri və izahları heç də səmimi görünmür. Ona görə ki, onlar bu sevincin niyə belə kütləvi hal aldığını və sevincin niyə beləaçıq-aşkar ifadə olunduğunu, bu acınacaqlı vəziyyətin necəyarandığını gözəl bilirlər.
Sui-qəsdə sevinənlər də öz növbələrində yaxşı başa düşürlər ki, bir qrup adamın humanizm çağırışları səmimi deyil, onlar sadəcə,bu cür humanizm çağırışları ilə hakimiyyətə yarınmaq istəyirlər.
Sui-qəsd hadisəsinə sevinənlərin gətirdikləri arqumentlər də kifayət qədər tarlıdır. Bəs camaatın anasını, bacısını, körpə uşağını polis bölməsinə aparanda humanizm, milli dəyərlər, insanlıq niyə yadınıza düşmürdü? Əgər həqiqətən dəmilli dəyərlərin tapdanması humanizmdən, insanlıqdan kənar hərəkətlər sizi belə bərk narahat edirsə, niyə onda səsinizi çıxarıb demirdiniz ki, körpə uşağı polis bölməsinə aparmaq humanizmdən, insanlıqdan, milli dəyərlərdən kənar hərəkətlərdir? Məhz bu səbəbdən bir qrup adamın humanizm çağırışları məlum hadisəyə sevinənləri qıcıqlandırmaqdadır.
Göründüyü kimi, xeyli qarışıq vəziyyətdir. Elə yazının müəllifinin özü də bu dəqiqə qarışıq hisslər keçirməkdədir. Həm yazmaq istəyir, həm də yazmaq istəmir. Həm hər şeyə inanır, həm heç nəyə inanmır. Amma bir müəllif kimi maksimum çalışacam ki, keçirdiyim qarışıq hisslər yazıya sirayət edərək, yazıda qarışıqlıq yaratmasın.
Bilmirəm nədənsə, hansısa özümə də məlum olmayan səbəbdən neçə gündür Tsqaltuba qəsəbəsində gördüyüm qardaşlıq məzarlığını xatırlamaqdayam. O məzarlığa təsadüfən yolum düşmüşdü. Amma deyilənə görə, həyatda təsadüfən heç nə baş vermir. Bütün təsadüflər zəruriyyətdən doğur. Bəlkə doğurdan da belədir. Açığı, bu sözdən elə də xoşum gəlmir. Mən təsadüfün elə təsadüf olmasının tərəfdarıyam. İstəmirəm bütün təsadüflər zəruriyyətdən yaransın...
Tsqaltubada yerli bir sakinlə İkinci Dünya Müharibəsi mövzusunda söhbət edirdik. Həmsöhbətim milliyətcə gürcü idi. Tsqaltuba qəsəbədir, Gürcüstanda, Kutaisi şəhərindən on kilometr aralıda yerləşir. Sovet vaxtı çox varlı qəsəbə olub. Sovetin hər yerindən ora adamlar müalicə olunmağa gəlirmişlər. O qəsəbəni tanıyan xeyli azərbaycanlı var. Hər il, xüsusən də yay aylarında xeyli azərbaycanlı Tsqaltuboya müalicə olunmağa gedirlər.
Belə bir söhbət var ki, Stalin İkinci Dünya Müharibəsi zamanı gürcüləri qoruyub, Gürcüstandan insan itkisinin çox olmamasına çalışıb. Həmsöhbətim bunun mif olduğunu sübut etmək istəyirdi və deyirdi ki, əksinə, Stalin gürcü olduğuna görə gürcülərə qarşı daha çox tələbkar olub. Bu cürə söhbət etdiyimiz vaxt birdən məlum oldu ki, Tsqaltuboda qardaşlıq məzarlığı var. Demə, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı burda məktəblərin birini çevirib ediblər hospital və hospitalda ölən əsgərləri elə burda da basdırırmışlar. Gürcü həmsöhbətimə qardaşlıq məzarlığını görmək istədiyimi bildirdim. Öz-özünmə dedim ki, gedim görüm orda nələr var. Maşına oturub getdik məzarlığa. Sovet vaxtı 9 May günü məktəblilər, pionerlər, komsomolçular, müəllimlər, partiya işçiləri, zəhmətkeşlər bura gəlib məzarların üstünə təzə güllər düzüb, şəkillər çəkdirirmişlər. Veteranlar çıxışlar edirmişlər. Sovet çökəndən sonra 9 May günü də bir gün kimi gözdən düşür. Məzarlıq da yavaş-yavaş dağılır. Lap sonralar Rusiyanın Gürcüstandakı səfirliyi məzarlığı bir az qaydasına salır.
Məzarlıqda gəzirəm. Yay fəslidir. İstidir. Cırcıramalar cırıldaşır. Adətən belə havalarda Turgenyevin kişi qəhrəmanları bekarçılıqdan kiməsə eşq elan edib aranı qatışdırırlar. Bilə-biləözlərin müşkülə salırlar...
Qardaşlıq məzarlığında balaca, dördkünc daşların üstündəki adları, familyaları oxuyuram. Burda cürbəcür, ən müxtəlif familiyalara rast gəlmək mümkündür. Rus, erməni, gürcü, müsəlman... Çoxusu cavan ölüb. Adları, familiyaları, doğum vəölüm tarixləri balaca, dördkünc daşların üstünə yazılmış və indi çürüyüb torpağa qarışmış bu adamların hərəsini tale bir eldən, bir obadan, bir ailədən yığıb bura gətirib. Onların hər biri kiminsə oğlu, kiminsə əmisi, kiminsə dayısı, kiminsə qardaşı olub... Qara kağızları gələndə doğmaları nə qədər ağrı, nə qədər iztirab çəkiblər.
İkinci Dünya Müharibəsində ölənlərin yaxınlarına qanpulu verirdilər. Elə analar, elə atalar olub ki, qanpulunu almayıblar. İnana bilməyiblər övladlarının ölümünə, inanmaq istəməyiblər, ölənə qədər yolunu gözləyiblər.
Dördkünc, balaca daşların üstündəki adları, familiyaları, doğum və ölüm tarixlərini oxuyuram və düşünürəm; heç zad, bu da axırı.
Bir suala cavab tapmaq istəyirəm; görəsən dünyaya nöş gəlir insan? İnsanlar bu fani, Süleymana da qalmayan dünyada niyəbir-birlərini didirlər? Nəyin üstündə? Doğrudanmı bunu dərk etmək çətindir ki, heç kim dünyadan özüylə heç nə aparmır? Başım çıxmır. Mat qalmışam.
Yazını oxuyan bir çox adamlara əlbəttə ki, bu suallar banal görünəcək. Amma onlar bir məsələni yaddan çıxarmasınlar; həyat həqiqətləri kifayət qədər banal deyilmi? Vəziyyəti yalandan mürəkkəbləşdirməyin, hər cürə xırda-xuruş şeyləri əldə etməyi nailiyyət, uğur adlandırmağın nə mənası var?
Hər dəfə hipermarketlərə, ticarət mərkəzlərinə yolum düşəndə adını müəyyən səbəblərə görə çəkmək istəmədiyim dahi filosofun sözün xatırlayıram; Bu dünyada mənə lazım olmayan nə qədər şey var. Necə dəqiq deyib. Sözün həqiqi mənasında insanların kreditə maşın, telefon almasını, ev təmir etdirməsini, kreditlə harasa istirahətə getməsini, kreditlə toya bahalı müğənni gətirməsini, yalan danışıb, şər atıb, ağa qara deyib villa tikməsini, kreslo, vəzifə, orden, medal qamarlamaq naminə özünü “hərraca” çıxarmasını, irili-xırdalı bu cürə əməllərlə məşğul olmalarını başa düşə bimirəm. Onu da bilirəm ki, onların özünü ifadə etməsi üçün hər cürə yolla madiyyat əldə etməkdən savayı başqa şansları, vasitələri yoxdur. Bununla belə yenə də təəccüblənməkdə davam etməkdəyəm. Burda dayanaq. Bu elə bir mövzudur ki, bu mövzuda nə qədər səmimi danışsam xeyli adamın gözündə bir o qədər də yalançı kimi görünəcəm.
Əslində bir az geniş baxdıqda baş vermiş məlum hadisəyə insanların sevinməsi həqiqi həyəcan siqnalıdır. Bu hadisə göstərdi ki, hakimiyyətlə insanlar arasında necə böyük bir uçurum yaranıb. Bir dəfə bunu qeyd etmişdik, mövzumuza uyğundur deyə, bir daha qeyd edək. Avtoritar, totalitar və bu kimi, buna oxşar digər siyasi sistemlərə xas iki əcaib məsələ var ki, sonradan elə bu iki məsələ onların belə deyək, öz bəlasına çevrilir.
Birincisi, onlar o qədər yalan danışırlar ki, artıq öz yalanlarına özləri də inanmağa başlayırlar. Azad media sıradan çıxarılır, həqiqəti deyən, hətta demək istəyən adamlar “düşmən dəyirmanına su tökənlər”, “inkişafı görmək istəməyənlər”, hətta vətən xainləri kimi qələmə verilərək müxtəlif formalarda repressiya olunurlar. Mənfəətpərəst, mövcud vəziyyətdən yararlanmağı fürsət bilənlər isə həqiqəti, yarımhəqiqəti deyil, hakimiyyətin eşitmək istədiyini dilə gətirirlər. Ölkədə baş verən hadisələr, problemlər müzakirə olunmur, problemlərdən çıxış yolları axtarılmır, nəticədə xalqla hakimiyyət arasında böyük bir uçurum yaranır.
İkincisi, avtoritar, totalitar və bu kimi digər siyasi sistemlər repressiv üsullarla əhali arasında qorxu mühiti yaratmağı, demokratik institutları sıradan çıxartmağı özlərinin bir uğuru kimi başa düşürlər, bu uğur onlarda öz hakimiyyətlərinin sarsılmazlığına inam hissi yaradır, onları arxayınlaşdırır.
Gəncədə baş verən hadisə düşünməyi bacaran hər bir kiçik və iriçaplı məmurun, deputatın, jurnalistin, şairin, yazıçının, həkimin, müəllimin, vəkilin, aktivistin, ümumən hər bir şüurlu vətəndaşın nəticə çıxartmalı olduğu çox ağır hadisədir. Belə davam etsə, bu işlərin axırı yaxşı qurtarmayacaq. Nəhayət, bunu birdəfəlik başa düşmək lazımdır.
Müdrik Höte deyirdi ki, əgər iki adam dava edirsə, onlardan ən çox günahkarı ən ağıllı olanıdır. Hötenin sözünü bir az başqa formada istifadə etsək belə bir mənzərə yaranır. Əgər adamlar hakimiyyət nümayəndəsinin sui-qəsdə məruz qalmasına sevinirlərsə və sui-qəsdi törədəni qəhrəman adlandırırlarsa, bu cürə vəziyyətin, bu aqressiyanın yaranmasında hakimiyyət günahkardır. Gəncədə baş verən hadisə insanların nə qədər aqressiv, qəzəbli olduğunu, təəssüf ki, artıq heç bir qırmızı xəttin qalmadığını, mənəvi aşınmanı üzə çıxartdı. Bütün bunlar, xüsusən də insanların aqressiyası yaxşı heç nə vəd etmir. Tarixə nəzər salsaq görərik ki, bir çox ölkələrdə intihar mərhələsindən sonra siyasi təlatümlər mərhələsi başlayıbdır. Məsələn, Rusiyada inqilabdan əvvəl ölkəni intihar dalğası bürümüşdü. Bunun bədii inikasını rus klassiklərinin Dostoyevskinin, Çexovun, Kuprinin, Qorkinin əsərlərində görə bilərik. Hətta Qorkinin özü intihara cəhd etmişdi. Səhv etmirəmsə tapançayla özünü vurmuşdu. Sanki Azərbaycanda da intihar mərhələsindən siyasi təlatümlər mərhələsinə keçid prosesi baş verməkdədir. Çexovun təbirincə desək, milli vurma cədvəli olmadığı kimi, milli tarix də olmur. Hakimiyyət nümayəndələri Gəncədə baş vermiş hadisəni adi kriminal hadisə kimi xarakterizə etməyə, kriminal hadisə kimi qələmə verməyə, hadisənin miqyasın kiçiltməyə çalışsalar da, adamlar bu cürə təqdimatı qəbul etmədilər, qəbul edə bilmədilər. Hakimiyyət mediasi, hakimiyyət nümayəndələri Gəncədə baş vermiş hadisədən sonra çox zəif, çaşbaş görünürdü. Bunun günahkarı hakimiyyətin özüdür. Azadlıqların boğulmasının, hakimiyyətin media siyasətinin ağır fəsadları ortadadır. İnsanların hakimiyyətin nəzarətində olan media orqanlarına, hakimiyyət nümayəndələrinə inamı, etimadı qalmayıb. Gəncədə baş verən hadisənin sırf yarıtmaz, ədalətsiz, kobud idarəetmənin nəticəsi olduğunu adamlar yaxşı başa düşür və ona görə də hadisəni törətmiş şəxsi asanlıqla qəhrəmana çevirdilər. Əgər hakimiyyətin yuxarı eşelonunda təmsil olunan məmurlar bu ağır hadisədən ciddi nəticələr çıxartmasalar, deməli, onlar reallıq hissini tamam itiriblər.
Allah axırın xeyir eləsin!
Müəllifin bütün yazıları - Seymur BAYCAN
Bölməyə aid digər xəbərlər
18-06-2021, 09:14
Seymur BAYCAN - Ataları Anar, Elçin kimi istedadsızlardan... - Seymur Baycan yazır
21-04-2020, 00:05
Seymur BAYCAN - Quldurluğun cəngavərlik kimi təqdim olunması - Seymur Baycan yazır
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
