Vahabzadə yaradıcılığı…

Xəbər lenti

14:37 / 29-10-2025

Azərbaycan və Oman XİN başçıları arasında görüş olub

14:34 / 29-10-2025

Baş rejissor: Hazırladığımız 12 tamaşanı “Axır Zaman”la yekunlaşdıracağıq - Müsahibə

14:20 / 29-10-2025

Əməkdar artist vəzifədən azad olunub

14:08 / 29-10-2025

Keçmiş baş nazir: "Təqaüddə olan adamam..."

13:59 / 29-10-2025

Qarabağa yeni köç karvanları gedib - (Yenilənib)

13:33 / 29-10-2025

Azərbaycan Rotterdam Konvensiyasına qoşulub

13:30 / 29-10-2025

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə yeni səlahiyyət verilib - Sərəncam

13:27 / 29-10-2025

Dünya üzrə dövlət borclarının əsas hissəsi beş ölkənin payına düşür - Siyahı

13:19 / 29-10-2025

Ağdərədə yararsız döyüş sursatları məhv ediləcək

12:55 / 29-10-2025

Qərbi Azərbaycan məsələsi İstanbulda müzakirə olunub - Fotolar

12:42 / 29-10-2025

Milli Məclisdə beynəlxalq parlament konfransı keçirilib - (Yenilənib)

12:39 / 29-10-2025

Sabah yağış yağacaq - Proqnoz

12:24 / 29-10-2025

Sabiq deputat 3 milyonluq mənimsəmədə ittiham olunur

12:24 / 29-10-2025

AMEA-da mənimsəmə və sui-istifadə halları araşdırılır

12:17 / 29-10-2025

I Qarabağ müharibəsinin daha üç şəhidi dəfn olunub

12:04 / 29-10-2025

Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva Qaxda: Axar-Baxar Milli Parkının açılışı olub - Fotolar

11:43 / 29-10-2025

Qafqazda sülh: Ağ ev Paşinyanı qorumalıdır

11:29 / 29-10-2025

“Azexport” portalı ən yaxşıların sırasına daxil edilib - Fotolar

11:27 / 29-10-2025

Ağdərədə yük maşını aşıb, sürücü ölüb

11:08 / 29-10-2025

Mehriban Əliyeva: "Xalqlarımızın qürur mənbəyi olan Azərbaycan-Türkiyə birliyi və..."

11:06 / 29-10-2025

Cokerin yeni obrazı nəşriyyata təqdim olunub - Foto

11:01 / 29-10-2025

Qlobal ticarətdən asılı ölkələrə təhlükə yaranıb

10:45 / 29-10-2025

Astarada hamilə qadın toyundan sonra ölüb

10:26 / 29-10-2025

Kiberdələduzluqla bağlı növbəti xəbərdarlıq edilib - Video

10:21 / 29-10-2025

Şəhid Azər Bayramovla vida mərasimi keçirilib

10:07 / 29-10-2025

Xarici parlamentarilər Fəxri və Şəhidlər xiyabanlarında olublar

09:48 / 29-10-2025

Mənzillər güzəştli qiymətlərlə satışa çıxarılıb - Qiymətlər

09:19 / 29-10-2025

Tramp üçüncü dəfə prezidentliyi barədə: Namizəd olmağa icazəm yoxdur

09:14 / 29-10-2025

Karlson Qərb siyasətçilərini Krıma görə ittiham edib

09:07 / 29-10-2025

Tacikistan parlamentinin sədri Azərbaycana gəlib - Foto

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

14:48 / 25-10-2025

Sədr postu uğrunda mübarizə ata-oğul qarşıdurmasına səbəb olub

17:14 / 24-10-2025

Dövlət Agentliyinin rəisi vəzifədən azad olunub - Yeni təyinat - (Yenilənib)

20:19 / 27-10-2025

Nazir Emin Əmrullayevə bir neçə sual

18:00 / 25-10-2025

Anar Əsədlidən 4 şikayətçi var

23:17 / 25-10-2025

Vəkil Zabil Qəhrəmanov həbs olunub

16:17 / 27-10-2025

Ramiz Mehdiyevin Rusiyaya yazdığı gizli məktub üzə çıxıb - Fotofakt

16:57 / 27-10-2025

1500 illik qızıl sikkə xəzinəsi tapılıb

16:37 / 27-10-2025

Prezident səfirləri geri çağırıb - Yeni təyinatlar - (Yenilənib)

12:22 / 27-10-2025

Azərbaycanın Yaxın Şərq həmləsi: Vaşinqtondan dəstək var

18:09 / 26-10-2025

"Neftçi" qələbə qazanıb

00:01 / 25-10-2025

Qubadlı şəhərinin işğaldan azad olunmasından 5 il ötür

16:11 / 27-10-2025

ASC-də nöqsanlar aşkar edilib

Vahabzadə yaradıcılığı… - Akif Abbasov yazır
Tarix: 30-07-2025 08:44 | Bölmə: Akif ABBASOV

Şirift ölçüsü:

Akif ABBASOV,
Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutunun elmi katibi,
pedaqogika elmləri doktoru, professor

(Bəxtiyar Vahabzadə yaradıcılığında ana mövzusu şagirdlərin tərbiyə vasitəsi kimi)

Bəxtiyar Vahabzadə xalqımızın Azərbaycana, dünya mədəniyyətinə, türk aləminə bəxş etdiyi çox qüdrətli şəxslərdən, şəxsiyyətlərdəndir. O, görkəmli ədəbiyyatşünas alim (AMEA-nın həqiqi üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor) olmaqla yanaşı, misli-bərabəri olmayan söz ustası, şairdir. İstedadlı alim olsa da, şeirə çox bağlı idi. Şairlyini hətta alimliyindən üstün tutardı. Bu barədə yazıb da: “Qoyar dizinin altına, alim Bəxtiyarı şair Bəxtiyar”.

Şeirə, şeiriyyətə vurğunluğun dərəcəsinə bir baxın! Hamımıza məlumdur ki, Bəxtiyar Vahabzadə çox yaxşı alim idi, 1947-ci ildən müəllim kimi fəaliyyət göstərirdi. Başqa işlə məşğul olmamışdı. Ömrünün sonuna kimi Bakı Dövlət Universitetinin professoru idi. Gözəl nitqə sahiblənmişdi, mühazirələrindən doymaq olmurdu. Amma şairliyə böyük dəyər verirdi.

Bəxtiyar Vahabzadə sözün qüdrətindən çox faydalanmağı, nəzərdən keçirdiyi məsələləri ustalıqla, böyük sənətkarlıqla mənalandırmağı çox yaxşı bacarırdı.

Şair çox möhtəşəm uğurlara ona görə nail olurdu ki, onda məsuliyyət hissi son dərəcə qüvvətli idi, özünə qarşı olduqca tələbkar idi, əlinə qələm alanda məntiqə söykənirdi. Odur ki, qəlbləri fəth edir, oxucunu düşündürürdü, ona yol göstərirdi.

Bəxtiyarın qənaətlərindən çoxları yararlanırdı. Yazıb yaradır, sözlə dünyanı fəth edirdi. Dünya ondan razı idi, oxucular da onu sevirdi, o isə özündən razı deyildi:

Narahatam, narazıyam,
Ömrüm boyu özümdən.
Bizim sənət dünyasının,
Qırıq telli sazıyam.
Bircə ondan razıyam ki,
Özümdən narazıyam.

Dahi şairdəki təvazökarlığa bax! Belə etirafı Bəxtiyar qayəli, Bəxtiyar hünərli şəxsiyyətlər edə bilərlər.

Bəxtiyar Vahabzadənin bədii yaradıcılığı son dərəcə çoxşaxəlidir. Çoxsaylı poemaları, pyesləri, saysız-hesabsız şeirləri var. Hamısı uğurlu, bitkin, heyrətamiz, tərbiyələndirici, təhsilləndirici, düşündürücü. Əsərləri müxtəlif mövzulara həsr olunub. Hər biri xüsusi tədqiqatın, araşdırmanın mövzusudur.

Biz bu məqalədə qürdətli şairin öz anasına, ümumiyyətlə, analara həsr etdiyi şeirləri üzərində dayanmaq istəyirik. Ana mövzusu ananın özü kimi müqəddəsdir. Ana bizə həyat, döşündən süd verib. Bizi böyüdüb, boya-başa çatdırıb, çinarboy edib. Təhsilimizin, sağlamlığımızın, təhlükəsizliyimizin qayğısına qalıb.

Anaların fədakarlığı tükənməz və əvəzedilməzdir. Hər birimiz anaya səcdə qılmağa borcluyuq. Bəxtiyar Vahabzadə demişkən,

“Ana həyat verir, öz övladına,

Həm də öz ömründən ömür bağışlayır”.

Şairin “Ana hədiyyəsi” şeirində ana namaz qılan vəziyyətdə təsvir olunub. O, əlini göylərə qaldırır, Allaha yalvararaq xahiş edir:

“Ya rəbbim! - deyə:
- Sənsən xəlq eliyən göyləri, yeri,
Candan şirin olur bala, ay Allah.
Sən mənim ömrümdən kəsib illəri,
Balamın ömrünə cala, ay Allah!

Ana öz ömrünü balasına hədiyyə verir. Şair ananın sözlərini, arzularını yüksək sənətkarlıqla mənalandırır. Onun istəyinin, diləyinin nə qədər önəmli olduğunu diqqətə çatdırır. Bildirir ki:

“Çoxdur bu dünyada hədiyyə… ancaq
Ömürdən hədiyyə görməmişəm mən.
İstərəm, bir ana, bir bala sözü
Lüğətdə sözlərin önündə gedə.
Uca olduğundan ananın özü
Ucadır, böyükdür hədiyyəsi də.

Bəxtiyar Vahabzadənin başqa şeiri “Məmin anam” adlanır. Şair anasının savadsız olduğunu, lakin mənəviyyatca çox zəngin, nümunəvi olduğunu bildirir. Şeirlə tanışlıqdan görünür ki, (bu, təbii ki, Bəxtiyarın öz qənaətidir) savadsız olmaq hələ heç nə demək deyildir. Əsas cəhət yüksək insani keyfiyyətlərə sahiblənmək, namuslu, ismətli, sədaqətli, qayğıkeş, mehriban, doğruçul, humanist, vəfalı, nümunəvi davranışlı olmaqdır.

Ana təhsil görməyib, heç adını da yaza bilmir. Nə olsun? Elə savadlılar var ki, başabəladırlar. Əsas odur ki, insan öz hərəkəti, duruşu, davranışı, qarşılıqlı münasibəti, ünsiyyət tərzi ilə nümunə göstərsin, hörmət və nüfuz qazansın.

Bəxtiyar Vahabzadə demişkən:

Savadsızdır,
Adını da yaza bilmir
Mənim anam…
Ancaq mənə,
Say öyrədib,
Ay öyrədib,
İl öyrədib;
Ən vacibi:
Dil öyrədib
Mənim anam…
Bu dil ilə tanımışam
Həm sevinci,
Həm də qəmi…
Bu dil ilə yaratmışam
Hər şeirimi,
Hər nəğməmi.
Yox, mən heçəm,
Mən yalanam,
Kitab-kitab sözlərimin
Müəllifi - mənim anam!..

Bizim hər birimiz ömrümüz boyu anamızı yanımızda görmək istəyirik (anaya, ataya vəfasız çıxan, xəyanətkar mövqe tutan şəxslər də var). Vaxtlı-vaxtsız ananı itirmək insan üçün böyük itki, böyük dərd olur. Belə deyim var: “İnsan atadan deyil, anadan yetim qalır”. Həmin sözlərdə dərin həqiqət vardır. Hər bir şəxsin həyatında hər iki valideynin böyük rolu var. İnsan neçə yaşda olmasına baxmayaraq, onun ataya da, anaya da eyni dərəcədə ehtiyacı var. Fəqət, gəlin etiraf edək, övlada münasibətdə ananın fədakarlığı ölçüyəgəlməzdir. Odur ki, anasının dünyadan köçməsi şairi yandırıb-yaxır. Hisslərini, dərdini şeirin dililə bildirir:

Anam öldü!
Bizə dedi əlvida!
bir duyan, hiss eləyən insan
Yatağında daş oldu.
Heçliyə doğru axan
Bir axına qoşuldu.
Anamın əvəzi başdaşı oldu,
Kölgəsi özüylə yanaşı oldu…
Bir ay tamam oldu,
düz bir ay, bir gün
Gəldim qəbiristana… anamla deyil,
Onun başdaşıyla görüşmək üçün.
“Yuxun şirin olsun” – deyərdin mənə,
“Yuxun şirin olsun” – deyimmi sənə?
Dünən nəfəsiylə səni isidən
Bu gün buza dönüb, daşa dönübdür.

İllər keçsə də ana unudulmur, ana yaddan çıxmır. Həmişə hörmətlə, məhəbbətlə yad olunur, xatirələrdə canlandırılır, yaddaşlarda qalır.

Bəxtiyar Vahabzadənin “Atılmışlar” poeması da diqqətəlayiqdir. Qız isməti, qadın namusu, şəxsi ləyaqət və şərəf hissi ön plana çıxır. Sevgidə aldanılan, ailə qurmadan ismətini ləkələyən qız hamilə qalır. Oğlan onu atır. Doğduğu körpə ilə qalan qızın (qadının) ağlı başına gəlir. Nə qədər böyük səhvə yol verdiyini anlayır, xəcalətindən yerə girməyə hazırdır. Təhsil almaq üçün şəhərə gəlib. Valideynlərinin gümanı ondadır. Qızlarının yaxşı mütəxəssis olub el-obasına qayıtmağını səbirsizliklə gözləyirlər. Qız isə onların ümidlərini doğrultmayıb. Nikah münasibətinə girməmiş, ailə qurmamış artıq uşaq sahibidir. Düşdüyü vəziyyəti ata-anasına necə başa salacaq. Qonşular, qohumlar onun barəsində nə düşünəcək, onu ismətsiz sanacaqlar. Şair bütün bunları fikirləşən qızın hiss-həyəcanlarını, düşüncələrini, planlarını aşağıdakı şəkildə nəzmə çəkir:

Körpəni aramla bükdü qundağa,
Basdı sinəsinə qalxdı ayağa…
Ümidə yas tutub, ağlayır güman,
Xeyiri şərləyir, şərə “dost” deyir.
Sevilib, sonra da atıldığından
O da balasını atmaq istəyir.
Ancaq… durdu yenə, duruxdu yenə,
Körpəni astaca qoydu yatağa.
Sıxdı döşlərini süd şüşəsinə,
Əmziklə bir yerdə bükdü qundağa.
O, qalxmaq istədi, yenə döyükdü.
O, bir də düşündü son niyyətini.
Bildi ki, şüşəylə birgə o, bükdü
Sonuncu analıq məhəbbətini.

Poemada təsvir olunan qız ana olub. Lakin övladından yaxa qurtarmaq istəyir. İstəməsə də, buna borcludur. Vəziyyət bunu tələb edir (“Sevilib, sonra da atıldığından o da balasını atmaq istəyir”).

Qız övladı üçün qida tədarükü görür, döşündən süd sağır və şüşəni qundağa, körpənin yanına qoyur. Başa düşür ki, (şair demişkən,) “şüşəylə birgə o, sonuncu analıq məhəbbətini də bükür”.

Müxtəlif sinif şagirdləri ilə ümumtəhsil məktəblərində tərbiyəvi işlər həyata keçirilir. Həm təlim prosesində, həm də sinifdənxaric tədbirlər zamanı. Təlim prosesində ayrı-ayrı fənlərin tədrisi prosesində, sinifdənxaric tədbirlərdə – söhbətlər, müzakirə və disputlar, tematik axşamlar gedişində.

Sinifdənxaric tədbirlərdə Səməd Vurğunun, Cəfər Cabbarlının “Ana” şeirləri ilə yanaşı Bəxtiyar Vahabzadənin anaya həsr edilmiş şeirləri də nəzərdən keçirilir. Bəxtiyar Vahabzadənin ana şeiri ilə Səməd Vurğunun “Ana” şeiri həmahəng səslənir. Səməd Vurğun da Bəxtiyar kimi anasına yas turur:

Sən bir günəş idin, doğdun da, batdın,
Yazıq evladını qəmlərə atdın.
Bir cavab ver, hanki murada çatdın
Torpaqlarda neçə zamandır, ana!
Bir ah çəksəm sənsiz, qopmazmı tufan?
Əzizim anacan, gözüm anacan!
Yumuq gözlərini aç da bir oyan,
Şimdi zaman başqa zamandır, ana!
Yıxılıb payinə öpmək istərəm,
Analıq mehrini görmək istərəm,
Səni görmək üçün ölmək istərəm,
Təsəlim ah ilə fəğandır, ana!

“Atılmışlar” poeması isə ayrıca müzakirə mövzusudur. Bu mövzu gənc nəslin ailə həyatına və gələcək övladlarının tərbiyəsi işinə hazırlanması problem ilə sıx surətdə bağlıdır.

Aparılmış sistemli, məqsədyönlü iş nəticəsində şagirdlərdə anaya, analığa dərin hörmət və məhəbbət hissləri qüvvətlənir.

Müəllifin bütün yazıları - Akif ABBASOV

Bütün yazarlar

Ana səhifəyə dön