Vahabzadə yaradıcılığı…

Xəbər lenti

22:34 / 30-07-2025

“Qarabağ” qalib gəlib

20:58 / 30-07-2025

Sabah Bakıda Suriya və İsrail nazirlərinin görüşü baş tutacaq

19:19 / 30-07-2025

Mars planeti ilə bağlı təsəvvürlər dəyişir - Foto

18:42 / 30-07-2025

Milyonluq mənimsəmə: “Şlyapa Zahid”ə hökm oxunub - Foto

18:04 / 30-07-2025

Trampın xüsusi nümayəndəsi İsrailə gəlir

18:00 / 30-07-2025

Təhsil sektoruna yeni müdir təyin olunub

17:57 / 30-07-2025

ABŞ-nın müvəqqəti işlər vəkili Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib

17:35 / 30-07-2025

"Sabah"ın baş məşqçisi: "Evdə qalib gəlmək istəyirik"

17:31 / 30-07-2025

Sənətçilərin teleqram hesabları oğurlanıb

17:21 / 30-07-2025

Qitələr sürətlə quruyur - Xəbərdarlıq

17:18 / 30-07-2025

SOCAR daha bir şirkət təsis edib

17:01 / 30-07-2025

Suriya Azərbaycandan hər gün 3,4 milyon kubmetr təbii qaz alacaq

16:57 / 30-07-2025

Yer kürəsində yeni fəsillər yaranıb

16:55 / 30-07-2025

Ramin Musayev: “Azərbaycan millisinə Allah rəhmət eləsin”

16:20 / 30-07-2025

Pezeşkian Pakistana səfərə hazırlaşır

16:11 / 30-07-2025

18 ölkə silah almaq üçün kredit götürür

16:06 / 30-07-2025

Azər Qasımlı hakim qarşısında - Zərərçəkmiş ifadə verib

15:46 / 30-07-2025

41 bağça müdiri işdən çıxarılıb

15:34 / 30-07-2025

Müəllimlərin işə qəbulunda yenilik ediləcək

15:32 / 30-07-2025

Vilayət Eyvazov vətəndaş qəbulu və sıra baxışı keçirib - Video

15:26 / 30-07-2025

Avropa orduları NATO tələblərinə cavab vermir

15:17 / 30-07-2025

“Baku Electronics” və “Kontakhome" istehlakçılara fırıldaq gəlib

15:00 / 30-07-2025

İcbari Tibbi Sığorta Fondu tələbləri pozub

14:55 / 30-07-2025

Bloger Qabil Məmmədova hökm oxunub

14:54 / 30-07-2025

Dövlət Agentliyində yoxlama - Nöqsanlar aşkarlanb

14:53 / 30-07-2025

Tarif Şurası istilik təchizatını bahalaşdırıb

14:18 / 30-07-2025

Saakaşvilinin partiyasının rəhbər şəxsi saxlanılıb

14:01 / 30-07-2025

Müğənni Dəniz Əsədova həbsdə qalıb

13:52 / 30-07-2025

Yardımlıda qədim dövrə aid əşyalar tapılıb

13:27 / 30-07-2025

Prezident Komitəyə 10,5 milyon manat ayırıb - Sərəncam

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

14:58 / 28-07-2025

Vilayəti Azərbaycana qarşı düşmən mövqeyindən çəkilmir - Foto

11:32 / 28-07-2025

Qazaxıstan neftinin Rusiyadan yan keçməklə nəqli: Azərbaycan nəqli məhdudlaşdıracaq

10:59 / 26-07-2025

“Sizə yalvaran olmuşdu ki, "Kontakt"dan mal alın?” - Şikayət

11:03 / 26-07-2025

Talış və Tapqaraqoyunluda yanğın başlayıb

09:45 / 26-07-2025

Tələbələrimiz Avropa çempionu olub - Foto

12:55 / 29-07-2025

Mərkəzi Nəbatat Bağında 7 yaşlı uşağı ilan sancıb - Vəziyyəti ağırdır

12:59 / 29-07-2025

Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)

11:24 / 26-07-2025

İlham Əliyev Məhəmməd Muizzuya məktub göndərib

10:56 / 30-07-2025

Dekan və prorektor vəzifədən azad edilib

19:16 / 28-07-2025

DTX imtahanlarda fırıldaqçılıq edən şəbəkə üzvlərini saxlayıb

13:59 / 29-07-2025

Cəlaloğlu: Sabitlik hər an pozula bilər

10:41 / 26-07-2025

Nazirlik əhaliyə müraicət edib

Vahabzadə yaradıcılığı… - Akif Abbasov yazır
Tarix: 30-07-2025 08:44 | Bölmə: Akif ABBASOV

Şirift ölçüsü:

Akif ABBASOV,
Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutunun elmi katibi,
pedaqogika elmləri doktoru, professor

(Bəxtiyar Vahabzadə yaradıcılığında ana mövzusu şagirdlərin tərbiyə vasitəsi kimi)

Bəxtiyar Vahabzadə xalqımızın Azərbaycana, dünya mədəniyyətinə, türk aləminə bəxş etdiyi çox qüdrətli şəxslərdən, şəxsiyyətlərdəndir. O, görkəmli ədəbiyyatşünas alim (AMEA-nın həqiqi üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor) olmaqla yanaşı, misli-bərabəri olmayan söz ustası, şairdir. İstedadlı alim olsa da, şeirə çox bağlı idi. Şairlyini hətta alimliyindən üstün tutardı. Bu barədə yazıb da: “Qoyar dizinin altına, alim Bəxtiyarı şair Bəxtiyar”.

Şeirə, şeiriyyətə vurğunluğun dərəcəsinə bir baxın! Hamımıza məlumdur ki, Bəxtiyar Vahabzadə çox yaxşı alim idi, 1947-ci ildən müəllim kimi fəaliyyət göstərirdi. Başqa işlə məşğul olmamışdı. Ömrünün sonuna kimi Bakı Dövlət Universitetinin professoru idi. Gözəl nitqə sahiblənmişdi, mühazirələrindən doymaq olmurdu. Amma şairliyə böyük dəyər verirdi.

Bəxtiyar Vahabzadə sözün qüdrətindən çox faydalanmağı, nəzərdən keçirdiyi məsələləri ustalıqla, böyük sənətkarlıqla mənalandırmağı çox yaxşı bacarırdı.

Şair çox möhtəşəm uğurlara ona görə nail olurdu ki, onda məsuliyyət hissi son dərəcə qüvvətli idi, özünə qarşı olduqca tələbkar idi, əlinə qələm alanda məntiqə söykənirdi. Odur ki, qəlbləri fəth edir, oxucunu düşündürürdü, ona yol göstərirdi.

Bəxtiyarın qənaətlərindən çoxları yararlanırdı. Yazıb yaradır, sözlə dünyanı fəth edirdi. Dünya ondan razı idi, oxucular da onu sevirdi, o isə özündən razı deyildi:

Narahatam, narazıyam,
Ömrüm boyu özümdən.
Bizim sənət dünyasının,
Qırıq telli sazıyam.
Bircə ondan razıyam ki,
Özümdən narazıyam.

Dahi şairdəki təvazökarlığa bax! Belə etirafı Bəxtiyar qayəli, Bəxtiyar hünərli şəxsiyyətlər edə bilərlər.

Bəxtiyar Vahabzadənin bədii yaradıcılığı son dərəcə çoxşaxəlidir. Çoxsaylı poemaları, pyesləri, saysız-hesabsız şeirləri var. Hamısı uğurlu, bitkin, heyrətamiz, tərbiyələndirici, təhsilləndirici, düşündürücü. Əsərləri müxtəlif mövzulara həsr olunub. Hər biri xüsusi tədqiqatın, araşdırmanın mövzusudur.

Biz bu məqalədə qürdətli şairin öz anasına, ümumiyyətlə, analara həsr etdiyi şeirləri üzərində dayanmaq istəyirik. Ana mövzusu ananın özü kimi müqəddəsdir. Ana bizə həyat, döşündən süd verib. Bizi böyüdüb, boya-başa çatdırıb, çinarboy edib. Təhsilimizin, sağlamlığımızın, təhlükəsizliyimizin qayğısına qalıb.

Anaların fədakarlığı tükənməz və əvəzedilməzdir. Hər birimiz anaya səcdə qılmağa borcluyuq. Bəxtiyar Vahabzadə demişkən,

“Ana həyat verir, öz övladına,

Həm də öz ömründən ömür bağışlayır”.

Şairin “Ana hədiyyəsi” şeirində ana namaz qılan vəziyyətdə təsvir olunub. O, əlini göylərə qaldırır, Allaha yalvararaq xahiş edir:

“Ya rəbbim! - deyə:
- Sənsən xəlq eliyən göyləri, yeri,
Candan şirin olur bala, ay Allah.
Sən mənim ömrümdən kəsib illəri,
Balamın ömrünə cala, ay Allah!

Ana öz ömrünü balasına hədiyyə verir. Şair ananın sözlərini, arzularını yüksək sənətkarlıqla mənalandırır. Onun istəyinin, diləyinin nə qədər önəmli olduğunu diqqətə çatdırır. Bildirir ki:

“Çoxdur bu dünyada hədiyyə… ancaq
Ömürdən hədiyyə görməmişəm mən.
İstərəm, bir ana, bir bala sözü
Lüğətdə sözlərin önündə gedə.
Uca olduğundan ananın özü
Ucadır, böyükdür hədiyyəsi də.

Bəxtiyar Vahabzadənin başqa şeiri “Məmin anam” adlanır. Şair anasının savadsız olduğunu, lakin mənəviyyatca çox zəngin, nümunəvi olduğunu bildirir. Şeirlə tanışlıqdan görünür ki, (bu, təbii ki, Bəxtiyarın öz qənaətidir) savadsız olmaq hələ heç nə demək deyildir. Əsas cəhət yüksək insani keyfiyyətlərə sahiblənmək, namuslu, ismətli, sədaqətli, qayğıkeş, mehriban, doğruçul, humanist, vəfalı, nümunəvi davranışlı olmaqdır.

Ana təhsil görməyib, heç adını da yaza bilmir. Nə olsun? Elə savadlılar var ki, başabəladırlar. Əsas odur ki, insan öz hərəkəti, duruşu, davranışı, qarşılıqlı münasibəti, ünsiyyət tərzi ilə nümunə göstərsin, hörmət və nüfuz qazansın.

Bəxtiyar Vahabzadə demişkən:

Savadsızdır,
Adını da yaza bilmir
Mənim anam…
Ancaq mənə,
Say öyrədib,
Ay öyrədib,
İl öyrədib;
Ən vacibi:
Dil öyrədib
Mənim anam…
Bu dil ilə tanımışam
Həm sevinci,
Həm də qəmi…
Bu dil ilə yaratmışam
Hər şeirimi,
Hər nəğməmi.
Yox, mən heçəm,
Mən yalanam,
Kitab-kitab sözlərimin
Müəllifi - mənim anam!..

Bizim hər birimiz ömrümüz boyu anamızı yanımızda görmək istəyirik (anaya, ataya vəfasız çıxan, xəyanətkar mövqe tutan şəxslər də var). Vaxtlı-vaxtsız ananı itirmək insan üçün böyük itki, böyük dərd olur. Belə deyim var: “İnsan atadan deyil, anadan yetim qalır”. Həmin sözlərdə dərin həqiqət vardır. Hər bir şəxsin həyatında hər iki valideynin böyük rolu var. İnsan neçə yaşda olmasına baxmayaraq, onun ataya da, anaya da eyni dərəcədə ehtiyacı var. Fəqət, gəlin etiraf edək, övlada münasibətdə ananın fədakarlığı ölçüyəgəlməzdir. Odur ki, anasının dünyadan köçməsi şairi yandırıb-yaxır. Hisslərini, dərdini şeirin dililə bildirir:

Anam öldü!
Bizə dedi əlvida!
bir duyan, hiss eləyən insan
Yatağında daş oldu.
Heçliyə doğru axan
Bir axına qoşuldu.
Anamın əvəzi başdaşı oldu,
Kölgəsi özüylə yanaşı oldu…
Bir ay tamam oldu,
düz bir ay, bir gün
Gəldim qəbiristana… anamla deyil,
Onun başdaşıyla görüşmək üçün.
“Yuxun şirin olsun” – deyərdin mənə,
“Yuxun şirin olsun” – deyimmi sənə?
Dünən nəfəsiylə səni isidən
Bu gün buza dönüb, daşa dönübdür.

İllər keçsə də ana unudulmur, ana yaddan çıxmır. Həmişə hörmətlə, məhəbbətlə yad olunur, xatirələrdə canlandırılır, yaddaşlarda qalır.

Bəxtiyar Vahabzadənin “Atılmışlar” poeması da diqqətəlayiqdir. Qız isməti, qadın namusu, şəxsi ləyaqət və şərəf hissi ön plana çıxır. Sevgidə aldanılan, ailə qurmadan ismətini ləkələyən qız hamilə qalır. Oğlan onu atır. Doğduğu körpə ilə qalan qızın (qadının) ağlı başına gəlir. Nə qədər böyük səhvə yol verdiyini anlayır, xəcalətindən yerə girməyə hazırdır. Təhsil almaq üçün şəhərə gəlib. Valideynlərinin gümanı ondadır. Qızlarının yaxşı mütəxəssis olub el-obasına qayıtmağını səbirsizliklə gözləyirlər. Qız isə onların ümidlərini doğrultmayıb. Nikah münasibətinə girməmiş, ailə qurmamış artıq uşaq sahibidir. Düşdüyü vəziyyəti ata-anasına necə başa salacaq. Qonşular, qohumlar onun barəsində nə düşünəcək, onu ismətsiz sanacaqlar. Şair bütün bunları fikirləşən qızın hiss-həyəcanlarını, düşüncələrini, planlarını aşağıdakı şəkildə nəzmə çəkir:

Körpəni aramla bükdü qundağa,
Basdı sinəsinə qalxdı ayağa…
Ümidə yas tutub, ağlayır güman,
Xeyiri şərləyir, şərə “dost” deyir.
Sevilib, sonra da atıldığından
O da balasını atmaq istəyir.
Ancaq… durdu yenə, duruxdu yenə,
Körpəni astaca qoydu yatağa.
Sıxdı döşlərini süd şüşəsinə,
Əmziklə bir yerdə bükdü qundağa.
O, qalxmaq istədi, yenə döyükdü.
O, bir də düşündü son niyyətini.
Bildi ki, şüşəylə birgə o, bükdü
Sonuncu analıq məhəbbətini.

Poemada təsvir olunan qız ana olub. Lakin övladından yaxa qurtarmaq istəyir. İstəməsə də, buna borcludur. Vəziyyət bunu tələb edir (“Sevilib, sonra da atıldığından o da balasını atmaq istəyir”).

Qız övladı üçün qida tədarükü görür, döşündən süd sağır və şüşəni qundağa, körpənin yanına qoyur. Başa düşür ki, (şair demişkən,) “şüşəylə birgə o, sonuncu analıq məhəbbətini də bükür”.

Müxtəlif sinif şagirdləri ilə ümumtəhsil məktəblərində tərbiyəvi işlər həyata keçirilir. Həm təlim prosesində, həm də sinifdənxaric tədbirlər zamanı. Təlim prosesində ayrı-ayrı fənlərin tədrisi prosesində, sinifdənxaric tədbirlərdə – söhbətlər, müzakirə və disputlar, tematik axşamlar gedişində.

Sinifdənxaric tədbirlərdə Səməd Vurğunun, Cəfər Cabbarlının “Ana” şeirləri ilə yanaşı Bəxtiyar Vahabzadənin anaya həsr edilmiş şeirləri də nəzərdən keçirilir. Bəxtiyar Vahabzadənin ana şeiri ilə Səməd Vurğunun “Ana” şeiri həmahəng səslənir. Səməd Vurğun da Bəxtiyar kimi anasına yas turur:

Sən bir günəş idin, doğdun da, batdın,
Yazıq evladını qəmlərə atdın.
Bir cavab ver, hanki murada çatdın
Torpaqlarda neçə zamandır, ana!
Bir ah çəksəm sənsiz, qopmazmı tufan?
Əzizim anacan, gözüm anacan!
Yumuq gözlərini aç da bir oyan,
Şimdi zaman başqa zamandır, ana!
Yıxılıb payinə öpmək istərəm,
Analıq mehrini görmək istərəm,
Səni görmək üçün ölmək istərəm,
Təsəlim ah ilə fəğandır, ana!

“Atılmışlar” poeması isə ayrıca müzakirə mövzusudur. Bu mövzu gənc nəslin ailə həyatına və gələcək övladlarının tərbiyəsi işinə hazırlanması problem ilə sıx surətdə bağlıdır.

Aparılmış sistemli, məqsədyönlü iş nəticəsində şagirdlərdə anaya, analığa dərin hörmət və məhəbbət hissləri qüvvətlənir.

Müəllifin bütün yazıları - Akif ABBASOV

Bütün yazarlar

Ana səhifəyə dön