Vəliməhəmməd xan Seyidmahmudlu-Cavanşir
Tarix: 08-04-2020 18:13 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Vəliməhəmməd xan Seyidmahmudlu-Cavanşir

Vəliməhəmməd xan Lütfəli bəy oğlu Qarabağın Arazbar qəzasında Cavanşir elinin Seyidmahmudlu oymağında anadan olmuşdu. Molla yanında təhsil almışdı. Ailəsi ilə birlikdə Xorasanın Səraxs bölgəsinə köçürülmüşdü. Bir müddət Nadir şah Qırxlı-Avşara xidmət etmişdi.

Vəliməhəmməd xanın böyük qardaşı Heydərxan bəy də Nadir şahın sərkərdələrindən idi. Şahın qətlindən sonra Qarabağa qayıtmışdı.

Vəliməhəmməd xan Nadir şahın öldürülməsindən sonra Əhməd şah Dürraniyə (1722-1773) xidmət etmişdi. Şahın xas qvardiyasının (Qulamxananın) rəisi olmuşdu. Onun başçılığı ilə bütün el əhli Kabula köçürülmüşdü. (Ludwig W. Adamec and Frank A. Clements. Conflict in Afghanistan: An Encyclopedia. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2003.)

Elfinstona görə isə cavanşirlər Qulamxananın (qvardiya) üçdə birini təşkil edirdilər. Bununla belə qvardiyanın say-seçmə hissəsi hesab edilirdi. (Mountstuart Elphinstone. Vol.II // An Account of the Kingdom of Caubul, and Its Dependencies in Persia, Tartary, and India. — 1839. — С. 318.)

Vəliməhəmməd xan haqqında məşhur əfqan tarixçisi Mir Qulam Məhəmməd Qubar da geniş məlumat verir. (Mir Qulam Məhəmməd Qubar, Əfqanıstan dər Məsəər-e-Tareex (Əfqanıstan tarix boyunca), 1967, I cild, Kabul, 840 s. s.145.)

Vəliməhəmməd xan Cavanşir 1755-ci ildə Əhməd şah Dürraninin əmri ilə çəndəvulbaşı təyin olunmuşdu. Çəndəvul - qoşunun, arxa cəbhənin müdafiəsini, qoşunun geri çəkilməsini təşkil edən hərbçi idi. Çəndəvullar arerqardı qoruyurdular. Qaçmaq istəyən fərariləri cəzalandırırdılar.

Vəliməhəmməd xan el əhlini Teymur şah Dürraninin dövründə Kabulun bir məhəlləsində yerləşdirdi. Vəliməhəmməd xan Çəndavulbaşı vəzifəsini daşıdığından onun yaşadığı məhəllə sonralar Çəndəvul adlandı. Bu məhəllənin sakinlərini qızılbaşlar adlandırırdılar. (Edward Balfour. The cyclopaedia of India and of Eastern and Southern Asia, commercial, industrial, and scientific; products of the mineral, vegetable, and animal kingdoms, useful arts and manufactures. — Vol.II, Third Edition. — 1885. — С. 181.)

Çəndəvul qızılbaşları sonralar Herat, Qəndahar və Əfqanıstan Türküstanınında yayıldı. (Howard Hensman. The Afghan War, 1879-1880. — С. 408)

Vəliməhəmməd xan bir müddət Kəşmirin şimalına hakim təyin edilmişdi. Bu bölgə 1756-cı ildən dürranilərin hakimiyyəti altına keçmişdi.

Vəliməhəmməd xan Cavanşir 1770-ci ildə Kəşmirdə şəhid oldu.

Vəliməhəmməd xanın Gülməhəmməd xan, Sadıqməhəmməd xan, Əmirməhəmməd xan adlı oğlanları vardı.

Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU



Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}