00:35 / 08-07-2020
Elza Seyidcahan şou-biznesdəki kişilərdən küsüb
00:24 / 08-07-2020
“Qalatasaray” çempionluq şansını itirdi
00:19 / 08-07-2020
Keçmiş rektor dünyasını dəyişib
00:00 / 08-07-2020
TƏBİB koronavirusla bağlı son vəziyyəti açıqladı: "Hazırda 8474 aktiv xəstə var" - Cədvəl
23:44 / 07-07-2020
Ramiz Mehdiyev ittihamları cavablandırdı: "Hədə-qorxulara baxmayaraq..."
23:14 / 07-07-2020
Tramp ÜST-lə əlaqələri kəsmək üçün Konqresə bildiriş göndərib
21:36 / 07-07-2020
Türkiyə parlamentinin yeni sədri seçildi
21:28 / 07-07-2020
18 və 19 iyunda keçirilmiş buraxılış imtahanlarının nəticələri açıqlandı
20:35 / 07-07-2020
Türkiyədə daha 1053 nəfər koronavirusa yoluxub
19:43 / 07-07-2020
Həcc ziyarətinə kimlər gedəcək?
19:30 / 07-07-2020
Bakıda hərbçiyə qarşı hörmətsizlik edən şəxs həbs edilib
19:10 / 07-07-2020
Partiya sədri: “Azərbaycan XİN-nin kadrları ermənilərin maraqlarına xidmət ediblər” - Müsahibə
19:00 / 07-07-2020
Azərbaycanda daha 537 nəfərdə COVID-19 aşkarlanıb, 7 nəfər vəfat edib
18:56 / 07-07-2020
Prezident daha bir qanuna dəyişikliyi təsdiqlədi - Rüsumlarla bağlı
18:40 / 07-07-2020
Dağıstanda qalan daha 250 Azərbaycan vətəndaşı ölkəyə gətirilib
18:31 / 07-07-2020
Azərbaycanda baş həkim və beş tibb bacısı COVID-19-a yoluxub
18:23 / 07-07-2020
PA-nın şöbə müdiri: "İqtidarla müxalifət arasında indiyədək müşahidə edilməyən yaxınlaşma var"
18:00 / 07-07-2020
Qazaxda qadın ərini və qayınatasını bıçaqlayıb
17:52 / 07-07-2020
Roqozin: “Safronovun gizli məlumatlara çıxışı olmayıb”
17:39 / 07-07-2020
PA rəsmisi və spikerin iştrakı ilə partiya sədrlərinin görüşü keçirilib - Nələr müzakirə olunub?
17:33 / 07-07-2020
Azərbaycanda polis mayoru koronavirusdan ölüb
17:27 / 07-07-2020
AQTA 95 müəssisədə qayda pozuntusu aşkarlayıb
17:19 / 07-07-2020
"Lotu Quli"nin dəstəsi saxlanıldı - Video
17:04 / 07-07-2020
Mərkəzi Bank dolların rəsmi məzənnəsini açıqladı
16:58 / 07-07-2020
Bakalavriat və əsas tibbi təhsillə bağlı təhsil xərclərinin yeni miqdarı təsdiqlənib
16:37 / 07-07-2020
"Məhkəmə-Hüquq Şurası haqqında" qanuna dəyişiklik təsdiqlənib
16:22 / 07-07-2020
Dövlət Vergi Xidmətinin şöbə rəisi: “Bəzi icazələr yenidən aktivləşdirilib”
16:14 / 07-07-2020
Azərbaycan Prezidenti Yaponiyanın İmperatoruna başsağlığı verib
16:03 / 07-07-2020
“Virtual məktəb”də müəllimlər üçün ixtisas hazırlığı təlimləri keçiriləcək
11:15 / 04-07-2020
Baş nazirə, hazırkı və sabiq səhiyyə nazirinə cinayət işi açıldı - Fotolar
10:25 / 03-07-2020
Diplomatlarımızdan koronavirusa yoluxanı var
21:46 / 03-07-2020
Asim Mollazadə: “Təcavüzkara qarşı ciddi tədbirlər görülmür və bu...”
11:37 / 03-07-2020
Röya sevdiyi oğlanlara görə dava edib
12:27 / 03-07-2020
Alqış Həsənoğlunu kim şantaj edib? - Siyavuş Novrzuovdan şok açıqlamalar
14:45 / 03-07-2020
“Xınalıq” qoruğu Dünya İrs Komitəsinin İlkin Siyahısına salınıb
18:02 / 03-07-2020
Karantin olan daha 8 rayon əhalisnə 190 manat yardım veriləcək
17:15 / 03-07-2020
Mərkəzi Bank dolların 3 günlük rəsmi məzənnəsini açıqladı
01:38 / 04-07-2020
"Arsenal" futbolçu ilə yeni müqavilə imzalayıb
23:26 / 04-07-2020
Müəllimlərin işə qəbulu imtahanı təxirə salınacaq? - Açıqlama
00:45 / 04-07-2020
16 şəhər və rayonda ictimai nəqliyyatın fəaliyyəti dayandırıldı
Çətindir... - S. Baycan yazır
Tarix: 21-11-2018 20:50 | Bölmə: Seymur BAYCAN
Hər dəfə nəsə yazmağa başlayanda yazıçıların həyatından bəhs edən əsərlər oxuyuram, filmlərə baxıram. Çünki mövcud şərtlər altında öz gücünlə nəsə yazmaq çətindir. Gərək başqalarından güc alasan. Gərək başqalarını köməyə çağırasan.
Müxtəlif dövrlərdə, müxtəlif məkanlarda bir çox ağır şərtlər altında yaşamış və yaratmış yazıçıların, rəssamların, bəstəkarların həyatı ilə tanış olduqca özüm-özümə belə bir fikir təlqin edirəm. Onlar dözüblərsə, mən də dözməliyəm. Onlar bacarıblarsa, mən də bacarmalıyam. Beləcə, ölüm-zülmlə özün-özünü yazmağa məcbur edirsən. Bununla belə, şübhələr yenə də adamın içini didir. Şübhələr adamın yaxasından yapışıb buraxmır. Yazdığım necə alındı? Bütün bunlar illüziya deyil ki? Ümumiyyətlə, bu yazılanlar lazımdırmı? Nəylə məşğulam? Kimə lazımam? Niyə yaşayıram?
Yaşadığımız şərtlər altında yazmaq çox çətindir. Adamın işləməyə əli qalxmır. Ölkədə ədəbiyyat adına yaxşı müsabiqələr keçirilmir. Müsabiqələr ədəbiyyatın inkişafı, təbliği üçün vacibdir. Adamı yazmağa həvəsləndirir. Udsan, lap yaxşı. Uduzsan da, eybi yox. Yazdığın sənə qalır. Növbəti müsabiqəyə daha yaxşı hazırlaşırsan. İndi ölkədə müxtəlif formatlarda, müxtəlif miqyaslarda ən azı iyirmi səviyyəli müsabiqə keçirilməlidir ki, yazarlar yarışa girsinlər, rəqabət mühiti yaransın, yeni imzalar ortaya çıxsın, əsərlər təbliğ olunsun, mətbuat ədəbiyyatdan danışmağa mövzu tapsın.
Fərqli, səviyyəli ədəbiyyat jurnalları olmalıdır. Bu jurnallar müəlliflərə normal qonorar verməlidirlər. Məsələn, indi beynimdə bir neçə hekayənin mövzusu var. Amma yazmağa motivasiya yoxdur. Normal bir jurnal ola, hər hekayəyə iki yüz manat qonorar verə, oturub bir-bir yazıb qonorarını alasan. Qonorarsız yazmaq çox çətindir. Biyar işi kimi bir şeydir. Başının üstündə yüz minlər, milyonlar o tərəfə-bu tərəfə axır, amma bu boyda ölkədə bir normal ədəbiyyat jurnalı yoxdur ki, hekayəni yazıb qonorarını alasan.
Bəs oxucular? Əgər publisistikayla məşğul olmasaydım yəqin ki, məni uzağı yüz-iki yüz adam tanıyacaqdı. Guya hələ allah qoymasa, kitabı yaxşı satılan müəlliflərdən biriyəm. Halbuki, “Quqark”dan sonra heç bir kitabımdan gəlir əldə etməmişəm. Satış şəbəkəsi zəifdir. Satılan kitabın pulu çox vaxt müəllifə çatmır. Hər şey itib batır. Ən yaxşı halda satılan kitabın əvəzinə, başqa kitab alıram. Başqalarından danışmıram. Öz vəziyyətimdən danışıram. Danışmaqdan da utanmıram. Utanmaqdan keçib...
Oxucular iki qrupa bölünür. Ənənəvi oxucular yazdıqlarımı qəbul etmir. Onlar üçün yazdıqlarım ədəbiyyat deyil. Küçə uşağının, ailə tərbiyəsi görməmiş əxlaqsız bir adamın cızma-qaralarıdır. Bu cızma-qaraların ədəbiyyata dəxli yoxdur. Ədəbiyyat tamam başqa şeydir. Yazdıqlarım fərqli görünmək, gündəmdə qalmaq üçündür. Bu tip adamların, bu cür düşünənlərin rəğbətini qazanmaq mümkünsüzdür. Gərək bütün prinsiplərindən imtina edib olasan aşıq, tamada.
İkinci qrup oxucuların da rəğbətini qazanmaq mümkün deyil. Çünki ikinci qrupa aid olan oxucular daha çox dünya ədəbiyyatı oxuyurlar və ənənəni, şərtləri nəzərə almadan yerli yazıçıdan da dünya standartına uyğun əsər tələb edirlər. Şərtlərin, ənənənin zəif olmasını nəzərə almadan üçüncü ölkənin yazarından dünya standartlarına cavab verən əsər gözləmək bir az insafsızlıqdır.
Bəs ümumilikdə götürəndə xalq nə istəyir? Xalq istəyir ki, yazar yalan danışsın. Yazsın ki, təbiətimizdən gözəl təbiət, mətbəximizdən gözəl mətbəx yoxdur. Biz dünyanın ən qonaqpərvər xalqıyıq. Adət-ənənəmizə də söz ola bilməz. Bizik, bizdən savayı yoxdur. Başqalarının həyatı həyat deyil.
Xalq nağıllar oxumaq istəyir. Deyir, sən nağıllar yaz, məni hər fürsətdə dayanmadan təriflə, ondan sonra biz də səni görərik. Xalq yazıçını yaltaqlığa vadar edir. Yazara sifariş edir ki, mənə yaltaqlan, məni hər fürsətdə təriflə. Heç bir pis tərəfimi görmə. Dindən nəsə yazırsan, nə qədər düşmən qazanırsan. Xalqdan, millətdən nəsə yazırsan, nə qədər düşmən qazanırsan. Axırda görürsən ki, beş-altı adamdan savayı yanında heç kim yoxdur. Üstünə ən müxtəlif adlar yapışdırılır. Biri avara, biri kafir, başqa biri millətini satan deyir. Aciz və gülünc vəziyyətə düşməyini arzulayırlar. Bir az normal düşünənləri haradansa eşidiblər ki, sənət adamı ya acından ölməlidir, ya da cır-cındırın içində yaşamalıdır. Xalq heç bir prosesdə iştirak etmək istəmir, üstəlik də ürəyindən keçir ki, böyük bir mədəniyyətə sahib olsun. Heç bir prosesdə iştirak etmədən istəyirlər ki, beş-altı adam bunlara böyük töhfələr versin. Gərək bir şeyə dəyər verəsən ki, həmin şeyin vacibliyi görünsün. Yarış yaransın. Nəsə ortaya çıxsın. Əlbəttə, ortaya çıxanların hamısı yaxşı olmur. Amma belə yaranır. Mədəniyyət belə formalaşır. Yüzü yazır, iki-üçü ortaya nəsə çıxarır. Qalanları isə ən pis halda mədəniyyət daşıyıcılarıdır.
Bəzən adamlar yazanların çox olduğunu düşünürlər. Nəyi pisdir? Qoy yazsınlar. Ən azı adamlar oxuculardır. Bu, Azərbaycan ədəbiyyatının ən azı tarixini yaşadacaq. Ən fərqli adamları oxuyacaq. Hərə öz istiqamətinə, hərə öz üslubuna uyğun olaraq. Burada dünyaya, hadisələrə, xalqa, dinə fərqli baxışdan doğan fərqli istiqamətlər olacaq. Bununla belə, bu, Azərbaycan ədəbiyyat tarixini davam etdirməkdir. Ən azı Axundovu, Cəlil Məmmədquluzadəni, Cəfər Cabbarlını, Yusif Vəzir Çəmənzəminlini, Mirzə İbrahimovu, İsi Məlikzadəni, Əkrəm Əylislini, Yusif Səmədoğlunu, İsa Hüseynovu, Sabir Əhmədovu oxuyacaq. Elə bilirsiniz bu azdır? Ölkədən xəbəriniz var?
İki gün əvvəl ölkənin ən böyük universitetində təşkil olunmuş kitab yarmarkasında kitab satırdım. Bu haqda geniş danışmaq istəmirəm. Gördüklərimin hamısını yazmayacam. Birini yazım bəs edər. Bir dəstə gənc yaxınlaşdı kitab düzülmüş masalara. Biri o birilərinə aman vermədən tez dedi: "Bu kitabların hamısını oxumuşam". Gülüşmə və dalbadal bu kimi zarafatlar. Hər şey eşitmişdim, "kitab oxuyanda ürəyim qalxır",- ifadəsini də eşitmək qismətimdə varmış. Baxdım bu adamlara. Soruşdum - siz tələbəsiniz? Dedilər- hə. Dedim - hansı fakültədə oxuyursunuz? Dedilər - kitabxanaçılıqda. Düşündüm, gör kitablar kimin ümidinə qalacaq. Bu adamlar kitab sevməyəcəklər. Sevdirməyəcəklər. Sevməyəcəklərsə qorumayacaqlar. Bu adamların zarafat etmələri üçün nə qədər yer var. Zatən bütün günü zarafat edirlər. Bu adamların çörək əvəzinə, kitab yeyən vaxtlarıdır. İndi də oxumayıb bəs nə vaxt oxuyacaqlar? Onlar isə gülürlər. Bunun axırı nə olacaq? Bu dəvəquşu siyasətinin bir sonu varmı? Niyə adamlar özləri özlərini aldadırlar? Nəyə lazımdır bu? Fəlakətli bir vəziyyəti zorla tərifləməklə nəyə nail olmaq olar?
Həkim publisisti yazısına görə söhbətə çağırır. "Gəl sənə başa salım həkim necə olur", - deyir. Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi Haqverdiyevi tanımır. Kənd məktəbləri yaman vəziyyətdədir. Orda ancaq oxumaq-yazmaq öyrədirlər. Bəzən heç onu da öyrətmirlər. Elə kəndlər var, ordan on ildi ali məktəbə qəbul olan adam yoxdur. Yaxşı, necə olacaq bunun sonu? Gəlin bu mənzərəni görməyək, özümüzü görməməzliyə vurub deyək ki, hər şey yaxşıdır, hər şey yaxşı olacaq. Bəyəm bununla vəziyyət dəyişəcək? Kimi aldadırıq? Adamlar başa düşmürlər, başa düşmək istəmirlər ki, yaltaqlanmağa qalsa, elə yaltaqlanaram, hamı mat qalar. Bəyəm yalanlar danışa bilmərəm? Tərifləməyə qalsa, təbiətimizi, mətbəximizi, tariximizi elə tərifləyərəm, adamların sevincdən gözü yaşarar. Lazımdırmı? Görünür, belə lazımdır. Əgər hər hansı bir dini təriqətə öz rəğbətimi bildirsəydim, vəziyyətim tamam başqa cür olardı. Yəni o qədər aciz oldum ki, yaltaqlanmağa bir adam, bir ünvan tapmadım?
Yazırsan ki, bir kitab var, nəşr etmək lazımdır. Kim köməklik edə bilər? Heç kimdən səs çıxmır. Bəs dövlət? Dövlətin ədəbiyyat və mədəniyyət siyasəti kökündən yalnışdır. Dövlət də yazıçıdan yaltaqlanmağı tələb edir. Bu cür siyasətlə heç bir ciddi uğura nail olmaq olmaz. Dövlətin ədəbiyyat və mədəniyyət siyasəti qoca kişilərin əllərindədir. Bu qoca kişilər öz əsərlərini və atalarının əsərlərini təbliğ etməklə məşğuldurlar. Şəffaflıq yoxdur. Dövlət siyasi və mədəni baxışından asılı olmayaraq, hər kəsə şərait yaratmalıdır. Fərqliliyə dözümlü yanaşmalıdır. Buyurun, kasıb Gürcüstanda dövlətin dəstəyi ilə yazıçıların əsərləri başqa dillərə tərcümə olunur. Amma mən kitabımın tərcümə olunması üçün özüm pul tapmalıyam. Niyə? İndi sabah bir gürcü yazıçısı gedib hansısa mükafatı alsa, populyarlıq qazansa, bizimkilərin əbədi və əzəli arqumenti ortaya çıxacaq - xristianlar bir-birlərinə dəstək verirlər. Yaxşı müsabiqələr keçirilmirsə, ədəbiyyat jurnalları yoxdursa, kitab satılmırsa, dövlət tərəfindən heç bir dəstək verilmirsə, bəs o zaman nə etməliyəm? Necə yazmalıyam? Necə yaşamalıyam?
Səsim yoxdur ki, gedib müğənnilik edəm. Yaş da o yaş deyil idmanla məşğul olum. Artıq gecdir. Yalnız yazmaqla özümü ifadə edə bilirəm. Bundan savayı özünüifadə vasitəm yoxdur. Yazı isə gərəksizdir. “Oblomov kimdir” yazısını yazmağa görə, təxminən min səhifə mətn oxumuşam. Buna görə cəmisi iyirmi-otuz manat qonorar alacam. Olsun. Amma yazını da oxuyan yoxdur. Çox az adama lazımdır. Rus dilində çıxan iki kitabımın mənə verdiyi həvəs Azərbaycan dilində çıxan səkkiz kitabın verdiyi həvəsdən daha çoxdur. Azərbaycanda yaşayan rusdilli oxucuları nəzərdə tutmuram. Azərbaycandan kənarda yaşayan rusdilli oxucuları nəzərdə tuturam. Burda yaşayan rusdilli oxucular varlığımdan xəbərsizdirlər. Onlar üçün maraqsızam. Belə də olmalıdır. Onların öz söhbətləri var. Təəssüf ki, başqa bir dildə yazmağı bacarmıram. Yoxsa Azərbaycan dilində bir abzas da yazmazdım. Başqa dildə yazmaq imkanı varkən Azərbaycan dilində yazan adamları da başa düşmürəm.
O gün bir adam sual verir – niyə roman yazmırsan? Deyirəm - roman yazmaq üçün maddi vəziyyət normal olmalıdır, gedib hardasa sakit bir vəziyyətdə yazmalısan. Başa düşmür. Sualı bir daha təkrar edir- bəyəm belə yazmaq olmaz? Deyirəm - sən maaş almadan hər gün işə gedib pulsuz-parasız işləyə bilərsən? Üstəlik də hələ buna görə səni qabaqlarına qoyub danlayırlar ki, bu nə işdir görmüsən.
Bütün bunları niyə detalla yazıram? Adamlar bilsin yazmaq nə qədər çətindir. Adam nə qədər möhkəm olmalıdır ki, bu şərtlər altında yaşamağı və nəsə yazmağı bacarsın.(Kultura.az)
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-11-2018 20:50 | Bölmə: Seymur BAYCAN
Hər dəfə nəsə yazmağa başlayanda yazıçıların həyatından bəhs edən əsərlər oxuyuram, filmlərə baxıram. Çünki mövcud şərtlər altında öz gücünlə nəsə yazmaq çətindir. Gərək başqalarından güc alasan. Gərək başqalarını köməyə çağırasan.
Müxtəlif dövrlərdə, müxtəlif məkanlarda bir çox ağır şərtlər altında yaşamış və yaratmış yazıçıların, rəssamların, bəstəkarların həyatı ilə tanış olduqca özüm-özümə belə bir fikir təlqin edirəm. Onlar dözüblərsə, mən də dözməliyəm. Onlar bacarıblarsa, mən də bacarmalıyam. Beləcə, ölüm-zülmlə özün-özünü yazmağa məcbur edirsən. Bununla belə, şübhələr yenə də adamın içini didir. Şübhələr adamın yaxasından yapışıb buraxmır. Yazdığım necə alındı? Bütün bunlar illüziya deyil ki? Ümumiyyətlə, bu yazılanlar lazımdırmı? Nəylə məşğulam? Kimə lazımam? Niyə yaşayıram?
Yaşadığımız şərtlər altında yazmaq çox çətindir. Adamın işləməyə əli qalxmır. Ölkədə ədəbiyyat adına yaxşı müsabiqələr keçirilmir. Müsabiqələr ədəbiyyatın inkişafı, təbliği üçün vacibdir. Adamı yazmağa həvəsləndirir. Udsan, lap yaxşı. Uduzsan da, eybi yox. Yazdığın sənə qalır. Növbəti müsabiqəyə daha yaxşı hazırlaşırsan. İndi ölkədə müxtəlif formatlarda, müxtəlif miqyaslarda ən azı iyirmi səviyyəli müsabiqə keçirilməlidir ki, yazarlar yarışa girsinlər, rəqabət mühiti yaransın, yeni imzalar ortaya çıxsın, əsərlər təbliğ olunsun, mətbuat ədəbiyyatdan danışmağa mövzu tapsın.
Fərqli, səviyyəli ədəbiyyat jurnalları olmalıdır. Bu jurnallar müəlliflərə normal qonorar verməlidirlər. Məsələn, indi beynimdə bir neçə hekayənin mövzusu var. Amma yazmağa motivasiya yoxdur. Normal bir jurnal ola, hər hekayəyə iki yüz manat qonorar verə, oturub bir-bir yazıb qonorarını alasan. Qonorarsız yazmaq çox çətindir. Biyar işi kimi bir şeydir. Başının üstündə yüz minlər, milyonlar o tərəfə-bu tərəfə axır, amma bu boyda ölkədə bir normal ədəbiyyat jurnalı yoxdur ki, hekayəni yazıb qonorarını alasan.
Bəs oxucular? Əgər publisistikayla məşğul olmasaydım yəqin ki, məni uzağı yüz-iki yüz adam tanıyacaqdı. Guya hələ allah qoymasa, kitabı yaxşı satılan müəlliflərdən biriyəm. Halbuki, “Quqark”dan sonra heç bir kitabımdan gəlir əldə etməmişəm. Satış şəbəkəsi zəifdir. Satılan kitabın pulu çox vaxt müəllifə çatmır. Hər şey itib batır. Ən yaxşı halda satılan kitabın əvəzinə, başqa kitab alıram. Başqalarından danışmıram. Öz vəziyyətimdən danışıram. Danışmaqdan da utanmıram. Utanmaqdan keçib...
Oxucular iki qrupa bölünür. Ənənəvi oxucular yazdıqlarımı qəbul etmir. Onlar üçün yazdıqlarım ədəbiyyat deyil. Küçə uşağının, ailə tərbiyəsi görməmiş əxlaqsız bir adamın cızma-qaralarıdır. Bu cızma-qaraların ədəbiyyata dəxli yoxdur. Ədəbiyyat tamam başqa şeydir. Yazdıqlarım fərqli görünmək, gündəmdə qalmaq üçündür. Bu tip adamların, bu cür düşünənlərin rəğbətini qazanmaq mümkünsüzdür. Gərək bütün prinsiplərindən imtina edib olasan aşıq, tamada.
İkinci qrup oxucuların da rəğbətini qazanmaq mümkün deyil. Çünki ikinci qrupa aid olan oxucular daha çox dünya ədəbiyyatı oxuyurlar və ənənəni, şərtləri nəzərə almadan yerli yazıçıdan da dünya standartına uyğun əsər tələb edirlər. Şərtlərin, ənənənin zəif olmasını nəzərə almadan üçüncü ölkənin yazarından dünya standartlarına cavab verən əsər gözləmək bir az insafsızlıqdır.
Bəs ümumilikdə götürəndə xalq nə istəyir? Xalq istəyir ki, yazar yalan danışsın. Yazsın ki, təbiətimizdən gözəl təbiət, mətbəximizdən gözəl mətbəx yoxdur. Biz dünyanın ən qonaqpərvər xalqıyıq. Adət-ənənəmizə də söz ola bilməz. Bizik, bizdən savayı yoxdur. Başqalarının həyatı həyat deyil.
Xalq nağıllar oxumaq istəyir. Deyir, sən nağıllar yaz, məni hər fürsətdə dayanmadan təriflə, ondan sonra biz də səni görərik. Xalq yazıçını yaltaqlığa vadar edir. Yazara sifariş edir ki, mənə yaltaqlan, məni hər fürsətdə təriflə. Heç bir pis tərəfimi görmə. Dindən nəsə yazırsan, nə qədər düşmən qazanırsan. Xalqdan, millətdən nəsə yazırsan, nə qədər düşmən qazanırsan. Axırda görürsən ki, beş-altı adamdan savayı yanında heç kim yoxdur. Üstünə ən müxtəlif adlar yapışdırılır. Biri avara, biri kafir, başqa biri millətini satan deyir. Aciz və gülünc vəziyyətə düşməyini arzulayırlar. Bir az normal düşünənləri haradansa eşidiblər ki, sənət adamı ya acından ölməlidir, ya da cır-cındırın içində yaşamalıdır. Xalq heç bir prosesdə iştirak etmək istəmir, üstəlik də ürəyindən keçir ki, böyük bir mədəniyyətə sahib olsun. Heç bir prosesdə iştirak etmədən istəyirlər ki, beş-altı adam bunlara böyük töhfələr versin. Gərək bir şeyə dəyər verəsən ki, həmin şeyin vacibliyi görünsün. Yarış yaransın. Nəsə ortaya çıxsın. Əlbəttə, ortaya çıxanların hamısı yaxşı olmur. Amma belə yaranır. Mədəniyyət belə formalaşır. Yüzü yazır, iki-üçü ortaya nəsə çıxarır. Qalanları isə ən pis halda mədəniyyət daşıyıcılarıdır.
Bəzən adamlar yazanların çox olduğunu düşünürlər. Nəyi pisdir? Qoy yazsınlar. Ən azı adamlar oxuculardır. Bu, Azərbaycan ədəbiyyatının ən azı tarixini yaşadacaq. Ən fərqli adamları oxuyacaq. Hərə öz istiqamətinə, hərə öz üslubuna uyğun olaraq. Burada dünyaya, hadisələrə, xalqa, dinə fərqli baxışdan doğan fərqli istiqamətlər olacaq. Bununla belə, bu, Azərbaycan ədəbiyyat tarixini davam etdirməkdir. Ən azı Axundovu, Cəlil Məmmədquluzadəni, Cəfər Cabbarlını, Yusif Vəzir Çəmənzəminlini, Mirzə İbrahimovu, İsi Məlikzadəni, Əkrəm Əylislini, Yusif Səmədoğlunu, İsa Hüseynovu, Sabir Əhmədovu oxuyacaq. Elə bilirsiniz bu azdır? Ölkədən xəbəriniz var?
İki gün əvvəl ölkənin ən böyük universitetində təşkil olunmuş kitab yarmarkasında kitab satırdım. Bu haqda geniş danışmaq istəmirəm. Gördüklərimin hamısını yazmayacam. Birini yazım bəs edər. Bir dəstə gənc yaxınlaşdı kitab düzülmüş masalara. Biri o birilərinə aman vermədən tez dedi: "Bu kitabların hamısını oxumuşam". Gülüşmə və dalbadal bu kimi zarafatlar. Hər şey eşitmişdim, "kitab oxuyanda ürəyim qalxır",- ifadəsini də eşitmək qismətimdə varmış. Baxdım bu adamlara. Soruşdum - siz tələbəsiniz? Dedilər- hə. Dedim - hansı fakültədə oxuyursunuz? Dedilər - kitabxanaçılıqda. Düşündüm, gör kitablar kimin ümidinə qalacaq. Bu adamlar kitab sevməyəcəklər. Sevdirməyəcəklər. Sevməyəcəklərsə qorumayacaqlar. Bu adamların zarafat etmələri üçün nə qədər yer var. Zatən bütün günü zarafat edirlər. Bu adamların çörək əvəzinə, kitab yeyən vaxtlarıdır. İndi də oxumayıb bəs nə vaxt oxuyacaqlar? Onlar isə gülürlər. Bunun axırı nə olacaq? Bu dəvəquşu siyasətinin bir sonu varmı? Niyə adamlar özləri özlərini aldadırlar? Nəyə lazımdır bu? Fəlakətli bir vəziyyəti zorla tərifləməklə nəyə nail olmaq olar?
Həkim publisisti yazısına görə söhbətə çağırır. "Gəl sənə başa salım həkim necə olur", - deyir. Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi Haqverdiyevi tanımır. Kənd məktəbləri yaman vəziyyətdədir. Orda ancaq oxumaq-yazmaq öyrədirlər. Bəzən heç onu da öyrətmirlər. Elə kəndlər var, ordan on ildi ali məktəbə qəbul olan adam yoxdur. Yaxşı, necə olacaq bunun sonu? Gəlin bu mənzərəni görməyək, özümüzü görməməzliyə vurub deyək ki, hər şey yaxşıdır, hər şey yaxşı olacaq. Bəyəm bununla vəziyyət dəyişəcək? Kimi aldadırıq? Adamlar başa düşmürlər, başa düşmək istəmirlər ki, yaltaqlanmağa qalsa, elə yaltaqlanaram, hamı mat qalar. Bəyəm yalanlar danışa bilmərəm? Tərifləməyə qalsa, təbiətimizi, mətbəximizi, tariximizi elə tərifləyərəm, adamların sevincdən gözü yaşarar. Lazımdırmı? Görünür, belə lazımdır. Əgər hər hansı bir dini təriqətə öz rəğbətimi bildirsəydim, vəziyyətim tamam başqa cür olardı. Yəni o qədər aciz oldum ki, yaltaqlanmağa bir adam, bir ünvan tapmadım?
Yazırsan ki, bir kitab var, nəşr etmək lazımdır. Kim köməklik edə bilər? Heç kimdən səs çıxmır. Bəs dövlət? Dövlətin ədəbiyyat və mədəniyyət siyasəti kökündən yalnışdır. Dövlət də yazıçıdan yaltaqlanmağı tələb edir. Bu cür siyasətlə heç bir ciddi uğura nail olmaq olmaz. Dövlətin ədəbiyyat və mədəniyyət siyasəti qoca kişilərin əllərindədir. Bu qoca kişilər öz əsərlərini və atalarının əsərlərini təbliğ etməklə məşğuldurlar. Şəffaflıq yoxdur. Dövlət siyasi və mədəni baxışından asılı olmayaraq, hər kəsə şərait yaratmalıdır. Fərqliliyə dözümlü yanaşmalıdır. Buyurun, kasıb Gürcüstanda dövlətin dəstəyi ilə yazıçıların əsərləri başqa dillərə tərcümə olunur. Amma mən kitabımın tərcümə olunması üçün özüm pul tapmalıyam. Niyə? İndi sabah bir gürcü yazıçısı gedib hansısa mükafatı alsa, populyarlıq qazansa, bizimkilərin əbədi və əzəli arqumenti ortaya çıxacaq - xristianlar bir-birlərinə dəstək verirlər. Yaxşı müsabiqələr keçirilmirsə, ədəbiyyat jurnalları yoxdursa, kitab satılmırsa, dövlət tərəfindən heç bir dəstək verilmirsə, bəs o zaman nə etməliyəm? Necə yazmalıyam? Necə yaşamalıyam?
Səsim yoxdur ki, gedib müğənnilik edəm. Yaş da o yaş deyil idmanla məşğul olum. Artıq gecdir. Yalnız yazmaqla özümü ifadə edə bilirəm. Bundan savayı özünüifadə vasitəm yoxdur. Yazı isə gərəksizdir. “Oblomov kimdir” yazısını yazmağa görə, təxminən min səhifə mətn oxumuşam. Buna görə cəmisi iyirmi-otuz manat qonorar alacam. Olsun. Amma yazını da oxuyan yoxdur. Çox az adama lazımdır. Rus dilində çıxan iki kitabımın mənə verdiyi həvəs Azərbaycan dilində çıxan səkkiz kitabın verdiyi həvəsdən daha çoxdur. Azərbaycanda yaşayan rusdilli oxucuları nəzərdə tutmuram. Azərbaycandan kənarda yaşayan rusdilli oxucuları nəzərdə tuturam. Burda yaşayan rusdilli oxucular varlığımdan xəbərsizdirlər. Onlar üçün maraqsızam. Belə də olmalıdır. Onların öz söhbətləri var. Təəssüf ki, başqa bir dildə yazmağı bacarmıram. Yoxsa Azərbaycan dilində bir abzas da yazmazdım. Başqa dildə yazmaq imkanı varkən Azərbaycan dilində yazan adamları da başa düşmürəm.
O gün bir adam sual verir – niyə roman yazmırsan? Deyirəm - roman yazmaq üçün maddi vəziyyət normal olmalıdır, gedib hardasa sakit bir vəziyyətdə yazmalısan. Başa düşmür. Sualı bir daha təkrar edir- bəyəm belə yazmaq olmaz? Deyirəm - sən maaş almadan hər gün işə gedib pulsuz-parasız işləyə bilərsən? Üstəlik də hələ buna görə səni qabaqlarına qoyub danlayırlar ki, bu nə işdir görmüsən.
Bütün bunları niyə detalla yazıram? Adamlar bilsin yazmaq nə qədər çətindir. Adam nə qədər möhkəm olmalıdır ki, bu şərtlər altında yaşamağı və nəsə yazmağı bacarsın.(Kultura.az)
Müəllifin bütün yazıları - Seymur BAYCAN
Bölməyə aid digər xəbərlər
21-04-2020, 00:05
Seymur BAYCAN - Quldurluğun cəngavərlik kimi təqdim olunması - Seymur Baycan yazır
CXP rəhbəri deyir ki, Azərbaycan dövləti və xalqının iradəsi xaricində rus imperiyasının siyasətinin Xarici İşlər Nazirliyimizin simasında hələ də davam etməsi dövlətçiliyimizə vurulan sarsıdıcı zərbədir
Deputat: "İnsanlarımız karantin qaydalartına riayət etmədikcə, bu virus bizim hər birimizin evinə gələcək"
Milli Məclisin üzvü: “Ölkədə biznesin çökməməsi üçün sahibkarlığa dəstək göstərilməli, birinci karantin mərhələsindəki kömək mexanizmi bərpa edilməlidir”
Azərbaycan-Avar Birliyinin rəhbəri deyir ki, etnik mənsubiyyətlərinə görə problemləri olmasa da, mənsub olduğu xalqın nümayəndəsi dövlətin rəhbər strukturlarında çox az təmsil olunur
Professor deyir ki, böyük güclər virusu salıb ortaya və müharibəni bu şəkildə aparırlar
