16:46 / 19-04-2024
İlham Əliyev Rusiyaya gedir
Türklər Tehranın bu işə cəlb olunmasını istəmir - Ekspert
Tarix: 31-01-2023 11:16 | Bölmə: Slayd
Türklər Tehranın bu işə cəlb olunmasını istəmir

Türkiyə rəhbərliyinin Suriya ilə münasibətlərin bərpasına dair danışıqlara özünün ən mühüm müttəfiqlərindən biri olan Tehranı da daxil etmək istəyi İranın diplomatik prosesin kənarına çəkilməsindən narazılığı ilə bağlı xəbərlərə cavabdır. Ekspertlərin fikrincə, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın müsbət siqnallarına baxmayaraq, qarşıdan gələn ümumi seçkilər fonunda onun ritorikasına tam inanmaq lazım deyil. Ankara ilə Tehran arasında həddindən artıq fikir ayrılığı var.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rus nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Tehranın vasitəçi kimi Ankara ilə Dəməşq arasında münasibətlərin normallaşdırılması üzrə dialoqa qoşula biləcəyi barədə Ərdoğan Biləcik şəhərindəki çıxışında deyib: “Biz üçtərəfli təmaslar keçirməyi, nə baş verdiyini görmək üçün təklif etdik: Rusiya, Türkiyə və Suriya. İranı da əlavə edə bilərik. Gəlsin, iştirak etsin”.

Onun sözlərinə görə, bu danışıqlar Yaxın Şərqə "sakitlik gətirməyə" yönəlib. “Qoy bu bölgə indiki problemlərlə yaşamağa son qoysun. Bəli, biz nəticələr əldə etdik, yəni Suriya rəhbərliyi ilə dialoqda buna nail oluruq və onları almağa davam edəcəyik”, - deyə Ərdoğan qeyd edib.

Yanvarın birinci yarısında İran Xarici İşlər Nazirliyi Ankara ilə Dəməşq arasında 10 ildən çox əvvəl kəsilmiş münasibətlərin ehtiyatlı şəkildə bərpası prosesini yarırəsmi səviyyədə alqışlamasına baxmayaraq, İslam Respublikasının rəsmiləri məsələyə daha az münasibət bildirib. “Əl-Qüds əl-Ərəbi”nin istinad etdiyi İran siyasi isteblişmentinin nümayəndələri narahatlıqlarını ifadə ediblər ki, Suriyanın münaqişədən sonrakı gələcəyi üçün formalaşan düstur Tehranın xaric edilməsini nəzərdə tutur.



Bu, bəzi Qərb və ərəb nəşrlərinin İran hakimiyyətinin bu aylarda Suriya prezidenti Bəşər Əsədə güzəştli şərtlərlə öz neftini verməkdən imtinasını izah edən narazılıq idi. Mənbələr “Wall Street Journal”-a bildiriblər ki, rəsmi Dəməşqə indi yanacaq pulunu bazar qiymətləri ilə ödəməli olduğunu deyiblər. Üstəlik, nəşrin məlumatına görə, iranlılar Suriya rəhbərliyindən avans tələb ediblər.

Rusiya Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun Ərəb və İslam Araşdırmaları Mərkəzinin elmi işçisi, Ali İqtisadiyyat Məktəbinin (HSE) baş müəllimi Qriqori Lukyanov NG-yə deyib ki, Tehranın rolunda ciddi fərq var:

“Bu gün İranda və İran ətrafında baş verənlər Ərdoğana Suriya məsələsini həm avropalılar, həm də amerikalılarla öz müzakirələrində alət etmək imkanı verir. Xüsusilə bu yazda keçiriləcək seçkilər ərəfəsində, geniş problemlər siyahısında özünə mürəkkəb güzəştləri aradan qaldırmaq üçün Ərdoğan gündəmi mümkün qədər kəskinləşdirməlidir”.

Analitikin fikrincə, Suriya dosyesi bu məntiqə uyğundur. “Ərdoğan qaynar gündəmdə oynayır, Avropa və ABŞ-dakı rəqiblərini mümkün qədər təxribata çəkir və məsələnin bu cür bəyanatı onu Suriyada nizamlanmanın real gedişatı ilə bağlı şərh verməkdən uzaqlaşdırır, - deyə Lukyanov qeyd edib. - İran və Türkiyənin bütün bu illər ərzində Suriya üzrə ikitərəfli danışıqlar prosesi qurmağa mane olan obyektiv fikir ayrılıqları var. Bu münaqişə faktorları son illər aradan qalxmayıb”.

NG-nin həmsöhbətinin fikrincə, bu cür ziddiyyətləri bir gecədə həll etmək olmaz, ona görə də çox güman ki, hazırkı şəraitdə Ərdoğan diqqətini Suriya münaqişəsinin tezliklə həllinə yönəltməyib.

Ekspertin fikrincə, Ankara ilə Tehran arasındakı fikir ayrılıqları Suriyada gələcək siyasi nizamlanmanın xarakteri və trayektoriyası ilə bağlı fundamental məsələlərlə bağlıdır. “Rəsmi Ankaranın rəsmi Dəməşqlə münasibətlərin paradiqmasını dəyişməyə və hətta Əsədlə Ərdoğan arasında görüş ehtimalını qəbul etməyə hazır olmasına baxmayaraq, Türkiyə Suriya qaçqınlarının təhlükəsizliyinə zəmanət verməklə onların geri qayıtmasında ilk növbədə öz maraqlarını rəhbər tutur. Yəni “Kürdüstan Fəhlə Partiyası”nın Suriya ərazisində fəaliyyəti və s.”, - Lukyanov izah edib. Onun sözlərinə görə, sonuncu məsələ ilə bağlı irəliləyişlərə baxmayaraq, hələ də çoxlu risklər var.



Müstəqil suriyalı ekspert Taha Əbdülvahid NG-yə deyib ki, İran hakimiyyəti indi Dəməşqlə digər ölkələr arasında rəsmi münasibətlərin bərpasında ən az maraqlıdır: “Bu, bir sadə səbəbə görə baş verir: belə bir ssenari reallaşarsa və İranın özünün sanksiyalar altında olduğu bir vaxtda Suriyanın yenidən qurulması layihələrinin maliyyələşdirilməsinə başlanarsa, iranlıların Suriya tortundan öz paylarını almaq çətin olacaq”.

Əbdülvahidin sözlərinə görə, “buzların əriməsi” ssenarisi Tehran üçün uzun müddətdir ki, Dəməşqdəki prezident sarayına hərtərəfli dəstək verərək, bu arenada dərinləşdirməyə çalışdığı təsir imkanlarının itirilməsi ilə doludur.

T. Əbdülvahid xatırladıb ki, Türkiyə NATO-nun üzvü olaraq qalır, burada müəyyən öhdəliklər var, İran isə şərti Qərblə qarşıdurmadadır: "Ankara ilə Dəməşq arasında münasibətlərin normallaşması Suriyada İrandan daha güclü oyunçunun meydana çıxması demək olacaq, çünki Türkiyə heç bir sanksiyalara məruz qalmır və onun iqtisadi fəaliyyətdə tam azadlığı var. Ankara real iqtisadi layihələrlə ölkəni sadəcə, öz qanadı altına ala bilər. Eyni zamanda, türklərin Əsədin həqiqətən də Suriya nizamlanmasına daxil olmasını istəməsi və müxalifətə hakimiyyətdə olmaq şansı vermə ehtimalı var. Bu, İranın maraqlarına uyğun deyil, ona zəif Əsəd lazımdır”.

Eyni zamanda, NG-nin həmsöhbətinin sözlərinə görə, Türkiyənin Suriya üzrə ilk növbədə Rusiya ilə danışıqlara üstünlük verməsi İranı qıcıqlandırmaya bilməz. “Bu, onu deməyə əsas verir ki, türklər ya Tehranı bu məsələlərdə mühüm oyunçu hesab etmirlər, ya da sadəcə olaraq onun olmasını istəmirlər”, - deyə Əbdülvahid yekunlaşdırıb.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}