00:12 / 15-05-2025
Azərbaycanlı tələbənin meyiti 40 gün sonra Kür çayından tapılıb
23:22 / 14-05-2025
Qələm fədailərindən biri... - Foto
23:15 / 14-05-2025
Goranboyda qadın güllələnib
23:10 / 14-05-2025
İnsanlar Marsda yaşaya bilərmi?
20:02 / 14-05-2025
Tramp elçilərini İstanbula göndərir
19:38 / 14-05-2025
Rusiya azərbaycanlı blogeri axtarışa verib - Foto
19:34 / 14-05-2025
Xəstəlik məşhur aktyoru taqətdən salıb - Fotolar
19:09 / 14-05-2025
Türkiyə mayın 15-də Trampı gözləmir
18:09 / 14-05-2025
Sabah Nərimanov, Səbail, Nizami, Binəqədi və Suraxanıda qaz olmayacaq
17:56 / 14-05-2025
Daha 12 maşın hərraca çıxarılıb
17:49 / 14-05-2025
Cavanşir Quliyev özünə məzar hazırlatdırıb
17:47 / 14-05-2025
Zəngin qadın bahalı çanta götürməyi utancverici sayır
17:44 / 14-05-2025
Bakıda Nobel qardaşlarının tikdiyi bina sökülür
17:31 / 14-05-2025
Deputat: “Rusiya müharibədə qalib gələ bilmir, Ukraynanın isə…”
17:13 / 14-05-2025
Tarladan tapılan 150 ton qızıl kəndlilər üçün problemə çevrilib
17:02 / 14-05-2025
Maşın 11-ci sinif şagirdini vuraraq öldürüb
16:38 / 14-05-2025
DİM abituriyentlərə müraciət edib
16:03 / 14-05-2025
Blogerlərin reklam elədiyi "şirkət rəhbəri" tutulub
16:01 / 14-05-2025
İlhamə Elşadqızı: "Narkoman deyiləm..."
15:55 / 14-05-2025
Mirzoyan: "İrəvan Bakı ilə sülh sazişini dərhal imzalamağa hazırdır"
15:27 / 14-05-2025
İran ABŞ-a yeni təklif verib
15:24 / 14-05-2025
Mərkəzi Bank sabiq deputatın qızından kəlağayı alıb
15:20 / 14-05-2025
Keçmiş mətbuat katibi İcra Hakimiyyətindəki vəzifəsindən ayrılııb
15:10 / 14-05-2025
Fransa Ukraynaya Sezar silahları verir
15:10 / 14-05-2025
Yeni hərbi prokuror kollektivə təqdim olunub
14:34 / 14-05-2025
İsrailli müğənni Türkiyədəki konsertlərini təxirə salmaq istəmir
14:24 / 14-05-2025
Zelenski Putinlə niyə Türkiyədə görüşmək istəyir?
14:11 / 14-05-2025
Rusiyaya işləyən qrup ifşa olunub
13:59 / 14-05-2025
Prezident Tural Piriyevi icraçı direktor təyin edib
20:00 / 10-05-2025

11:27 / 10-05-2025

16:13 / 12-05-2025

13:04 / 13-05-2025

09:28 / 12-05-2025

22:28 / 11-05-2025

11:49 / 10-05-2025

10:08 / 10-05-2025

15:32 / 12-05-2025

11:15 / 12-05-2025

17:48 / 12-05-2025

00:01 / 12-05-2025

İki dövlətin birləşməsinə fürsət yarana bilər
Tarix: 12-05-2022 16:34 | Bölmə: Siyasət

Rusiyanın Ukraynada apardığı işğalçı müharibə rəsmi Kremlin gücünü günbəgün tükədir. Rəsmi Moskva müharibəni inadla davam etdirmək istəsə də, muharibənin uzanması Kremlə əlavə problem yaradır. Bundan başqa, Rusiyanın Ukrayna müharibəsində məğlub olması “arxa baxçası” adlandırdığı bir çox regionda, konkret ölkələrdə nüfuzunu itirməsi ilə nəticələnə bilər. Belə ölkələrdən biri də Moldovadır.
Rusiyanın Ukraynada məğlub olub geri çəkilməsi ən çox Moldovanın maraqlarına uyğundur. Belə ki, rəsmi Kişinyov Ukrayna müharibəsi gedişində Kremlin ehtimal hədəf ölkələrindədir. Hətta bir müddət öncə Moldovanın Dnestryanı bölgəsində separatçı respublikanın paytaxtı Tiraspol şəhərində, "dövlət təhlükəsizlik nazirliyi"nin binası yaxınlığında partlayış baş vermişdi. Hadisə sonrasında Moldova prezidenti Maya Sandu Dnestryanıda baş verən hadisələrlə bağlı Təhlükəsizlik Şurasının iclasını çağırmış, Rusiya silahlı bölmələri isə tanınmamış Dnestryanıda tam döyüş hazırlığı vəziyyətinə gətirilmişdi.
Rusiya keçmiş MDB ölkələri içərisində ən çox Moldovaya təsir etmək gücünə sahibdir. Belə ki, Moskva Kişinyova tanınmamış Dnesteryanı Qaqauziya və ya daxildəki rus meyilli qüvvələr üzərindən uzun illərdir təzyiq edir. Bu mənada Rusiyanın Ukrayna ilə müharibədə məğlub olması ya da “pir qələbə” qazanması Kişinyovun maraqlarına uyğundur.
Kremlin təzyiqi olmasa Unionizm hərəkətı qalib gələr!
Unionizim hərkatı çox bilinməsə də dünyanın ən köklü hərəkatlarındandır. Rumın dilində “Unirea” birlik deməkdir. Rumıniya və Moldovanın birləşməsi, ya da unionizm hərəkatı, Moldova və Rumıniyanın müasir dövlətlərində fərqli xüsusiyyətlərə və fərqli dəstək səviyyələrinə sahib olan ictimai və siyasi-iqtisadi hərəkatdır.
Bu ideya uzun bir tarixə sahibdir və XIV əsrdə ilk orta əsr Dunay knyazlıqlarının yaranmasından ta bu günə qədər davam edir.
Prinsip etibarilə moldovan deyə bir xalq yoxdur. Bu gün özünü moldovan adlandıranlar əslində rumınlar ilə eyni millətdir. 1918-ci ildə Kişinyovda yerləşən yerli idarəetmə orqanı qonşu ölkə ilə birləşmə qərarı verdikdən sonra Rumıniya ordusu Moldovaya daxil olub. 1940-cı ilin iyununda Sovet İttifaqı Moldovanı öz ərazisinə qatsa da, 1991-ci ildə Kişinyov müstəqilliyini qazana bilib.
Moldova müstəqil olduqdan sonra bu bir millətin iki dövlətinin birləşməsi yenidən gündəmə gəldi. Panrumınizm hərəkatı hər iki dövlətin siyasi ritorikasında əsas yeri tuturdu. Dövlətin rəsmi dili rumın dili, rəsmi dövlət valyutası isə leu olan Rumıniya və Moldovada XX əsrin sonlarına yaxın birləşmə hərəkatı bir qədər zəifləsə də XXI əsrin ikinci onilliyində yenidən gücləndi. Rumınlar Moldova ilə birləşmənin və Moldavanın Avropa İttifaqına inteqrasiyasının tərəfdarıdırlar. Hətta 2018-ci ildə Rumıniya Parlamenti tarixən “Bessarabiya” kimi tanınan bugünkü Moldova torpaqlarının Rumıniya ilə birləşməsinin 100-cü ildönümü münasibətilə keçirdiyi birgə anma toplantısında Moldova ilə inteqrasiya niyyəti haqqında deklarasiyanı açıq elan etdi.
Moldovada isə vəziyyət bir qədər fərqlidir. Belə ki, moldovanlar əsrlərlə davam edən rus işğalının nəticəsi kimi bu birləşməyə rumınlar qədər maraq göstərmirlər. Eks-prezident İqor Dodon hakimiyyəti dövründə moldovanların təxminən 60 faizi birləşmə əleyhinə idi və ruspərəst mövqe sərgiləyirdi.
Moldovanın indiki prezidenti xanım Maya Sandu isə Rusiyanın Ukraynada başlatdığı işğalçı müharibəyə qədər bu məsələdə neytral mövqe sərgiləyirdi. Misal üçün, xanım Sandu Rusiya-Ukrayna müharibəsi öncəsi “Jurnal” TV-yə müsahibəsi zamanı iki ölkənin birləşməsinin mümkünlüyü ilə bağlı sualı cavablandırarkən demişdi ki “Bu, yalnız xalqın dəstəyi ilə mümkündür. Hələ ki, xalq bunu istəmir və ya həmin hədəfi dəstəkləyən kritik kütlə hələ formalaşmayıb”.
Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsi sonrası Kişinyovun da ehtimal hədəf olması xanım Sandu başda olmaqla, bir çox siyasi elita nümayəndəsinin Unionizm hərəkatına yanaşmasını dəyişdi. Hətta Moldovanın sabiq baş naziri Yuri Lyanke ölkəsinin hərbi təhlükəyə qarşı NATO və Avropa İttifaqının müdafiəsini təmin etməsi üçün Rumıniya ilə birləşməli olduğunu deyib. Moldova qanunvericiliyə görə, belə məsələlər respublika referendumuna çıxarılmalıdır.
Sandu nədən ehtiyat edir?
Hesab edirəm, indiki məqamda xanım Sandunu narahat edən bir sıra məqamlar var:
Birincisi, aydındır ki, Rumıniya və Moldovanın yenidən birləşməsinin öz xərcləri var. Moldova isə belə bir xərci qarşılayacaq iqtisadiyyata sahib deyil. Rəsmi statistikaya görə, Moldova Avropanın ən kasıb ölkələrindəndir. Lakin Moldovanın Rumıniyaya birləşməsinin faydaları da var. Belə ki, Moldova və Rumıniyanın birləşməsi ilk növbədə əhali artımının 1/6 çoxalmasına gətirib çıxara bilər. İqtisadi baxımdan isə bu birləşmə illik 1,5-2 faizlik, ümumi isə 4 faiz iqtisadi artıma səbəb olar. Bundan başqa, Moldovanın Rumıniyaya birləşməsi investisiya cəlbediciliyinin artması, daxili bazarın böyüməsi, bankların və iri biznes şirkətlərinin genişləndirilməsi ilə də nəticələnə bilər.
İkincisi, mümkündür ki, xanım Sandu bu müsbət dividentləri bilir, lakin daha ciddi risklərdən ehtiyat edir. İndiki məqamda ən çətin məsələ Dnestryanı və Qaqauziyadır. Kremlin belə bir birləşməyə razı olmayacağı ortadadır. Xüsusilə bu narazılığını qaqauzlar üzərindən sərgiləyir. Qaqauzlar Moldovanın Rumıniyaya birləşmsi halında öz müqəddaratını təyin edəcəyinə dair Kişinyova bir neçə dəfə xəbərdarlıq edib.
Bütün bunlara baxmayaraq Rusiyanın Ukrayna ilə müharibədə qələbə qazanması mümkün görünmür. Kreml hər gün gücünü biraz da tükədir. Rusiya müharibədə məğlub olsa, bu gün Baltik ölkələri və Polşada olduğu kimi, Ukrayna və Moldovaya da təzyiq imkanları zəifləyəcək. Bu isə rumınlara tarixi birləşmə üçün ən ideal fürsəti verəcək.
Turan RZAYEV
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-05-2022 16:34 | Bölmə: Siyasət

Rusiyanın Ukraynada apardığı işğalçı müharibə rəsmi Kremlin gücünü günbəgün tükədir. Rəsmi Moskva müharibəni inadla davam etdirmək istəsə də, muharibənin uzanması Kremlə əlavə problem yaradır. Bundan başqa, Rusiyanın Ukrayna müharibəsində məğlub olması “arxa baxçası” adlandırdığı bir çox regionda, konkret ölkələrdə nüfuzunu itirməsi ilə nəticələnə bilər. Belə ölkələrdən biri də Moldovadır.
Rusiyanın Ukraynada məğlub olub geri çəkilməsi ən çox Moldovanın maraqlarına uyğundur. Belə ki, rəsmi Kişinyov Ukrayna müharibəsi gedişində Kremlin ehtimal hədəf ölkələrindədir. Hətta bir müddət öncə Moldovanın Dnestryanı bölgəsində separatçı respublikanın paytaxtı Tiraspol şəhərində, "dövlət təhlükəsizlik nazirliyi"nin binası yaxınlığında partlayış baş vermişdi. Hadisə sonrasında Moldova prezidenti Maya Sandu Dnestryanıda baş verən hadisələrlə bağlı Təhlükəsizlik Şurasının iclasını çağırmış, Rusiya silahlı bölmələri isə tanınmamış Dnestryanıda tam döyüş hazırlığı vəziyyətinə gətirilmişdi.
Rusiya keçmiş MDB ölkələri içərisində ən çox Moldovaya təsir etmək gücünə sahibdir. Belə ki, Moskva Kişinyova tanınmamış Dnesteryanı Qaqauziya və ya daxildəki rus meyilli qüvvələr üzərindən uzun illərdir təzyiq edir. Bu mənada Rusiyanın Ukrayna ilə müharibədə məğlub olması ya da “pir qələbə” qazanması Kişinyovun maraqlarına uyğundur.
Kremlin təzyiqi olmasa Unionizm hərəkətı qalib gələr!
Unionizim hərkatı çox bilinməsə də dünyanın ən köklü hərəkatlarındandır. Rumın dilində “Unirea” birlik deməkdir. Rumıniya və Moldovanın birləşməsi, ya da unionizm hərəkatı, Moldova və Rumıniyanın müasir dövlətlərində fərqli xüsusiyyətlərə və fərqli dəstək səviyyələrinə sahib olan ictimai və siyasi-iqtisadi hərəkatdır.
Bu ideya uzun bir tarixə sahibdir və XIV əsrdə ilk orta əsr Dunay knyazlıqlarının yaranmasından ta bu günə qədər davam edir.
Prinsip etibarilə moldovan deyə bir xalq yoxdur. Bu gün özünü moldovan adlandıranlar əslində rumınlar ilə eyni millətdir. 1918-ci ildə Kişinyovda yerləşən yerli idarəetmə orqanı qonşu ölkə ilə birləşmə qərarı verdikdən sonra Rumıniya ordusu Moldovaya daxil olub. 1940-cı ilin iyununda Sovet İttifaqı Moldovanı öz ərazisinə qatsa da, 1991-ci ildə Kişinyov müstəqilliyini qazana bilib.
Moldova müstəqil olduqdan sonra bu bir millətin iki dövlətinin birləşməsi yenidən gündəmə gəldi. Panrumınizm hərəkatı hər iki dövlətin siyasi ritorikasında əsas yeri tuturdu. Dövlətin rəsmi dili rumın dili, rəsmi dövlət valyutası isə leu olan Rumıniya və Moldovada XX əsrin sonlarına yaxın birləşmə hərəkatı bir qədər zəifləsə də XXI əsrin ikinci onilliyində yenidən gücləndi. Rumınlar Moldova ilə birləşmənin və Moldavanın Avropa İttifaqına inteqrasiyasının tərəfdarıdırlar. Hətta 2018-ci ildə Rumıniya Parlamenti tarixən “Bessarabiya” kimi tanınan bugünkü Moldova torpaqlarının Rumıniya ilə birləşməsinin 100-cü ildönümü münasibətilə keçirdiyi birgə anma toplantısında Moldova ilə inteqrasiya niyyəti haqqında deklarasiyanı açıq elan etdi.
Moldovada isə vəziyyət bir qədər fərqlidir. Belə ki, moldovanlar əsrlərlə davam edən rus işğalının nəticəsi kimi bu birləşməyə rumınlar qədər maraq göstərmirlər. Eks-prezident İqor Dodon hakimiyyəti dövründə moldovanların təxminən 60 faizi birləşmə əleyhinə idi və ruspərəst mövqe sərgiləyirdi.
Moldovanın indiki prezidenti xanım Maya Sandu isə Rusiyanın Ukraynada başlatdığı işğalçı müharibəyə qədər bu məsələdə neytral mövqe sərgiləyirdi. Misal üçün, xanım Sandu Rusiya-Ukrayna müharibəsi öncəsi “Jurnal” TV-yə müsahibəsi zamanı iki ölkənin birləşməsinin mümkünlüyü ilə bağlı sualı cavablandırarkən demişdi ki “Bu, yalnız xalqın dəstəyi ilə mümkündür. Hələ ki, xalq bunu istəmir və ya həmin hədəfi dəstəkləyən kritik kütlə hələ formalaşmayıb”.
Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsi sonrası Kişinyovun da ehtimal hədəf olması xanım Sandu başda olmaqla, bir çox siyasi elita nümayəndəsinin Unionizm hərəkatına yanaşmasını dəyişdi. Hətta Moldovanın sabiq baş naziri Yuri Lyanke ölkəsinin hərbi təhlükəyə qarşı NATO və Avropa İttifaqının müdafiəsini təmin etməsi üçün Rumıniya ilə birləşməli olduğunu deyib. Moldova qanunvericiliyə görə, belə məsələlər respublika referendumuna çıxarılmalıdır.
Sandu nədən ehtiyat edir?
Hesab edirəm, indiki məqamda xanım Sandunu narahat edən bir sıra məqamlar var:
Birincisi, aydındır ki, Rumıniya və Moldovanın yenidən birləşməsinin öz xərcləri var. Moldova isə belə bir xərci qarşılayacaq iqtisadiyyata sahib deyil. Rəsmi statistikaya görə, Moldova Avropanın ən kasıb ölkələrindəndir. Lakin Moldovanın Rumıniyaya birləşməsinin faydaları da var. Belə ki, Moldova və Rumıniyanın birləşməsi ilk növbədə əhali artımının 1/6 çoxalmasına gətirib çıxara bilər. İqtisadi baxımdan isə bu birləşmə illik 1,5-2 faizlik, ümumi isə 4 faiz iqtisadi artıma səbəb olar. Bundan başqa, Moldovanın Rumıniyaya birləşməsi investisiya cəlbediciliyinin artması, daxili bazarın böyüməsi, bankların və iri biznes şirkətlərinin genişləndirilməsi ilə də nəticələnə bilər.
İkincisi, mümkündür ki, xanım Sandu bu müsbət dividentləri bilir, lakin daha ciddi risklərdən ehtiyat edir. İndiki məqamda ən çətin məsələ Dnestryanı və Qaqauziyadır. Kremlin belə bir birləşməyə razı olmayacağı ortadadır. Xüsusilə bu narazılığını qaqauzlar üzərindən sərgiləyir. Qaqauzlar Moldovanın Rumıniyaya birləşmsi halında öz müqəddaratını təyin edəcəyinə dair Kişinyova bir neçə dəfə xəbərdarlıq edib.
Bütün bunlara baxmayaraq Rusiyanın Ukrayna ilə müharibədə qələbə qazanması mümkün görünmür. Kreml hər gün gücünü biraz da tükədir. Rusiya müharibədə məğlub olsa, bu gün Baltik ölkələri və Polşada olduğu kimi, Ukrayna və Moldovaya da təzyiq imkanları zəifləyəcək. Bu isə rumınlara tarixi birləşmə üçün ən ideal fürsəti verəcək.
Turan RZAYEV
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 19:09
Türkiyə mayın 15-də Trampı gözləmir
Dünən, 14:24
Zelenski Putinlə niyə Türkiyədə görüşmək istəyir?
13-05-2025, 18:11
"Georgi lenti" taxan Ağsaqqallar Şurasının sədri vəzifədən azad edilib
13-05-2025, 17:38
Trampın xüsusi elçiləri İstanbula gəlir
13-05-2025, 14:58
Deputatlar daha 12 məsələni müzakirəyə çıxaracaq
13-05-2025, 14:01
Zakir Həsənov Yaşar Gülərlə görüşüb - Fotolar
13-05-2025, 08:45
Ruslar digər ölkələrə hücum edə bilərlər - Deputat
13-05-2025, 08:06
Avropa İttifaqı İstanbul görüşünü gözləyir
12-05-2025, 20:58
Zərərçəkmiş: "Ermənistan silahlı qüvvələri mülki şəxsləri mühasirəyə salıb məhv etdilər" - Yenilənib
12-05-2025, 18:45
XİN: "PKK-nın ləğvi ilə bağlı elanı alqışlayırıq"
12-05-2025, 16:48
Ceyhun Bayramov Bəhreyn Krallığına gedib - (Yenilənib
12-05-2025, 10:20
PKK özünü ləğv edib
12-05-2025, 09:28
Terrorçuluqda şübhəli şəxsləri Azərbaycana gətiriblər
12-05-2025, 00:01
Ceyhun Bayramov BƏƏ XİN başçısı ilə müzakirə aparıb
9-05-2025, 16:47
Rövnəq Abdullayev yeni naziri kollektivə təqdim edib
9-05-2025, 08:50
Bayden: Trampın hakimiyyətə gəlməsində məsuliyyətim var
8-05-2025, 21:05
Məhkəmə: Kəlbəcərin işğalını əks etdirən videomaterial nümayiş olunub - (Yenilənib)
8-05-2025, 19:31
Putin və Si Cinpinin danışıqları 7 saatdan çox davam edib
8-05-2025, 17:30
Tofiq Yaqublu ilə bağlı Azərbaycan prezidentinə müraciət ediblər
8-05-2025, 11:00
Ceyhun Bayramov Vyetnam xarici işlər naziri ilə görüşüb
8-05-2025, 08:16
Vladimir Putin və Si Cinpin bu gün görüşürlər
7-05-2025, 20:03
Mehriban Əliyeva No Fon Li ilə görüşüb - Foto
7-05-2025, 17:50
Prezidentin köməkçisi NATO nümayəndəsi ilə görüşüb
7-05-2025, 16:48
İraq prezidenti Ceyhun Bayramovu qəbul edib
7-05-2025, 16:16
Serbiya prezidentinin təyyarəsi Bakıda məcburi eniş edib
7-05-2025, 15:36
Əvəz Zeynallı: "Analizləri verdik, bu günlərdə açıqlanacaq"
7-05-2025, 14:39
Rüfət Səfərovun ibtidai istintaqı başa çatıb
7-05-2025, 13:04
ABŞ: Ukrayna təkliflərlə razılaşsa da, Rusiya rədd edir
7-05-2025, 12:15
Vyetnam parlamentinin sədri Nikol Paşinyana qadın şərfi bağışlayıb
7-05-2025, 11:16
Azərbaycan Pakistana qarşı hərbi hücumları pisləyib
7-05-2025, 09:21
Tramp: Hindistanın Pakistana hücumu biabırçılıqdır
6-05-2025, 17:58
Partiyaların pulu niyə kəsilib? - Açıqlamalar
6-05-2025, 15:53
AĞ Partiyaya ayrılan dövlət vəsaiti dayandırılıb
6-05-2025, 15:51
Tramp: Neftin ucuzlaşması Putini sülhə meylləndirir
6-05-2025, 13:43
Tofiq Yaqublunun məhkəməsi başlayıb
6-05-2025, 07:50
Trampla Putinin şəxsi görüşü olacaq
5-05-2025, 13:42
Simonyan: Rusiya Ermənistana qarşı hibrid müharibə aparır
5-05-2025, 13:20
Rusiyayönlü siyasətçi prezident seçkisində qalib gəlib
5-05-2025, 12:29
Nəsirov deputat Badamovun Rusiyaya buraxılmamasından danışıb
5-05-2025, 11:11
Vitse-spiker Sloveniyaya gedir
5-05-2025, 07:43
Tramp: “Yaxşı danışıqlar apardıq, amma nifrət qalır”
4-05-2025, 16:27
Ayxan Hacızadə: Rusiya tərəfi qeyri-dost addım atıb
3-05-2025, 19:59
İlham Əliyev Rusiyanın Patriarxı ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar