22:44 / 02-07-2025
Ayxan Cavadov Avropa çempionu olub
21:18 / 02-07-2025
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri görüşüblər - (Yenilənib) - Fotolar
21:11 / 02-07-2025
Göygöldə təcili tibbi yardım briqadasına hücum olub
20:57 / 02-07-2025
İlham Əliyev və Özbəkistan prezidenti “Sea Breeze”də - Fotolar
20:51 / 02-07-2025
Yekaterinburqda həbs olunan azərbaycanlıların sayı səkkizə çatıb - Yenilənib
19:09 / 02-07-2025
Çexiya rusiyalı məmura sanksiya tətbiq edib
18:55 / 02-07-2025
Roma Papası Türkiyəyə səfər etmək niyyətindədir
18:41 / 02-07-2025
Türkiyədə yenidən zəlzələ baş verib
18:32 / 02-07-2025
Bakıda “Özbəkistan” parkının təməli qoyulub
18:01 / 02-07-2025
Kibercinayətkarlıqda təqsirləndirilən dəstə üzvlərinin məhkəməsi başlayıb
17:54 / 02-07-2025
Əli Əsədov Əfqanıstanın Baş nazirinin müavini ilə görüşüb
17:25 / 02-07-2025
Rusiyanın Bakıdakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb
17:18 / 02-07-2025
Daha üç şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Fotolar
17:05 / 02-07-2025
Məhkəmə vəzifəli şəxslərin cinayət əməlini araşdıracaq
16:55 / 02-07-2025
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
16:22 / 02-07-2025
Tramp Putinin işğal siyasətinə laqeyd yanaşır
15:59 / 02-07-2025
Bakıda qəzalı binalarla bağlı Xüsusi Komissiya yaradılıb
15:56 / 02-07-2025
Azərbaycan Rusiyadan tam uzaqlaşır?
15:33 / 02-07-2025
Rusiya daha da aqressivləşir
14:52 / 02-07-2025
Gürcüstandan çox sayda əcnəbi deportasiya olunub
14:37 / 02-07-2025
Avropa müharibəyə hazırlaşır - Foto
14:29 / 02-07-2025
Vilayət Eyvazov: "Bu yolda qüvvə və bacarığımızı əsirgəməyəcəyik"
14:10 / 02-07-2025
"City Net" "Jurnalistlərin binası"nda problem yaradıb
14:03 / 02-07-2025
Politoloq Azər Qasımlı hakim qarşısına çıxarılıb
14:01 / 02-07-2025
Ruslar gündəlik 500 PUA ilə hücum etməyə çalışır
13:27 / 02-07-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:23 / 02-07-2025
Polis Akademiyasında Məzun Günü keçirilib - Video
13:16 / 02-07-2025
Mədəniyyət nazirinə kulturoloji tövsiyə - Akif Əli yazır
12:52 / 02-07-2025
Kelloq Lukaşenkonun dediklərini təkzib edir
13:16 / 29-06-2025
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
17:57 / 30-06-2025
Bakıda əməliyyat: FTX-nın iki əməkdaşı saxlanılıb - (Yenilənib) - Fotolar
08:55 / 28-06-2025
İsrail-İran müharibəsi Orta Asiyanın yolunu bağlayıb?
00:01 / 28-06-2025
Jurnalist Seyfəddin Hüseynlinin qardaşları öldürülüb - (Yenilənib)
15:08 / 30-06-2025
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
11:12 / 28-06-2025
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
21:03 / 30-06-2025
Rusiyada öldürülən qardaşların cənazəsi Azərbaycana gətirilib - (Yenilənib)
13:20 / 29-06-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
23:20 / 27-06-2025
XİN İran səfirindən təkzib tələb edir
09:57 / 28-06-2025
İki məşhur aktyor 24 ildən sonra yenidən görüşüb
00:40 / 29-06-2025
Aleksey Overçukun Azərbaycana səfəri ləğv olunub
Azərbaycana qarşı mənəvi-siyasi strategiya: Rusiya nəyə nail olmaq istəyir?
Tarix: 02-07-2025 10:26 | Bölmə: Siyasət / Araşdırma
XIX əsrin əvvəllərində Azərbaycan torpaqları Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edildikdən sonra milli kimliyin, mədəniyyətin və dini həyatın yeni qaydalara uyğunlaşdırılması prosesi başlanıldı. Bu prosesin əsas xüsusiyyətlərindən biri də İslam dininin əvvəlcə məhdudlaşdırılması, ardınca imperiyanın idarəetmə vasitəsinə çevrilməsi idi. Çar Rusiyası dini sistem üzərində nəzarəti ələ keçirərək azərbaycanlıların mənəvi dayaqlarını zəiflətməyə və milli müqavimət potensialını zərərsizləşdirməyə çalışdı. Bu məqalədə həmin proseslərin əsas mərhələləri təhlil olunur.
İslama inzibati nəzarət
Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrindən sonra Azərbaycanın böyük hissəsi Rusiyanın nəzarətinə keçdi. Ardınca Rusiya çarizmi regionda dini idarəetmə sistemini nəzarətə götürdü. 1832-ci ildən başlayaraq Tiflisdə Şiə və Sünni Ruhani İdarələri yaradıldı. Bu idarələrin rəhbərləri - şeyxülislam və müftilər - birbaşa Peterburqdan təyin olunurdu. 1872-ci ildə qəbul edilən “Polojenie ob upravlenii zakavkazskim musulmanskim duchovenstvom” adlı qanuni sənəd bu dini strukturların imperiya çərçivəsinə salınmasını rəsmi şəkildə təsdiqlədi. Bu dəyişikliklər nəticəsində dini liderlər artıq xalqın deyil, dövlətin maraqlarına xidmət edən məmurlara çevrildi. İslam dini isə mənəviyyatın qaynağı olmaqdan çıxıb imperiyanın idarəetmə və itaət ideologiyasının bir hissəsinə çevrildi.
Məzhəblərarası parçalanmanın təşviqi
Rusiya imperiyası “Parçala və hökm sür!” prinsipinə uyğun olaraq Azərbaycan əhalisinin dini birliyini parçalamaq siyasəti güdürdü. Şiə və sünni icmalar arasında mövcud olan fərqlər qabardılır, hər iki tərəfdə imperiyaya sadiq ruhanilər irəli çəkilir, dini liderlər bir-birinə qarşı qoyulurdu. Bu məzhəbi parçalanma cəmiyyətin daxili inteqrasiyasını pozur, milli həmrəyliyi zəiflədir, imperial idarəçiliyin qarşısında təbii müqavimət ehtimallarını aradan qaldırırdı. Ənənəvi dini kimlik milli şüurla deyil, sadiq “müsəlman təbəə” obrazı ilə əvəz olunurdu.
Milli kimlidən dini kimliyə
Çarizmin ən hiyləgər addımlarından biri azərbaycanlıları sadəcə “müsəlman” adı ilə qeydiyyata almaq və beləliklə, onların etnik kimliyini arxa plana keçirmək idi. Əhalinin “müsəlman” kimi təqdim olunması onların azərbaycanlı, türk və ya yerli etnik qrup olaraq mövcudluğunu rəsmən tanımamaq məqsədi daşıyırdı. Bu, xalqın mədəni özünüdərkinə ciddi zərbə vurur, milli tarix, dil və yaddaşın kollektiv dəyər kimi formalaşmasını əngəlləyirdi.
Demoqrafik dəyişikliklər və dini balansın pozulması
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsinin ardından Rusiya imperiyası İran və Osmanlıdan Qafqaza, xüsusilə Qarabağa və Naxçıvana erməni əhalisinin kütləvi şəkildə köçürülməsini təşviq etdi. Rəsmi statistikaya görə, 1828–1831-ci illərdə təkcə İrandan 8 minə yaxın erməni ailəsi (90 min nəfərdən çox) bu torpaqlara yerləşdirildi. Bununla da həm dini, həm də etnik balans süni şəkildə dəyişdirildi. Bu dəyişikliklər nəticəsində bölgənin aborigen müsəlman əhalisi iqtisadi və sosial baxımdan sıxışdırıldı, öz torpaqlarında azlıq statusuna salınma təhlükəsi ilə üzləşdi. Bu, gələcək etnik və dini qarşıdurmaların təməlini qoyan strateji addım idi.
Maarifin məhdudlaşdırılması və ruhanilərin alətə çevrilməsi
Rusiya İslam təhsil sistemini də nəzarətə götürdü. Məktəb və mədrəsələrdə əsasən şəriət, fiqh (İslam hüququnu öyrənən elm) və əhkam (fiqh elminin nəticəsi olan şəriət hökmləridir) öyrədilir, dünyəvi elmlər tədris olunmurdu. Dini təhsil imperiyanın maraqlarına uyğunlaşdırılmışdı və xalqın maariflənməsi deyil, itaəti hədəfləyirdi. Bu fonda müasir təhsil müəssisələrinin yaradılması təşəbbüsləri ruhani dairələr tərəfindən müqavimətə məruz qalırdı. Sekulyar təhsilin təşviqinə cəhd edən maarifçi ziyalılar - Həsən bəy Zərdabi, Mirzə Fətəli Axundzadə və başqaları - xalq arasında geriliyin əsas səbəbini məhz bu ideoloji basqılarda görürdülər.
Milli müqavimət və dirçəlişin başlanğıcı
Mənəvi-siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, Azərbaycan cəmiyyətində maarifçi və milli dirçəliş hərəkatı formalaşdırmağa, XIX əsrin sonlarından milli mətbuat orqanları, yeni tipli məktəblər və maarif cəmiyyətləri yaratmağa başladılar. 1918-ci ildə yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müsəlman dünyasında ilk parlamentli, sekulyar respublika modelini təqdim etdi. Bu dövlətin əsas prinsipləri milli azadlıq, mədəni dirçəliş və hüquqi bərabərlik idi. Cümhuriyyətin yaradılması göstərdi ki, çarizmin apardığı dini və milli zərərverici siyasətlərə baxmayaraq, xalqın milli ruhu sönməyib.
Çar Rusiyasının Azərbaycandakı dini siyasəti məqsədyönlü şəkildə İslamı milli ruhdan ayırmağa, onu idarəetmə vasitəsinə çevirməyə yönəlmişdi. Ruhanilər imperiyaya xidmət edən bir təbəqəyə çevrilmiş, məzhəbi parçalanma ilə milli birlik zəiflədilmiş, milli kimlik dini kimliklə əvəz olunmuşdu. Bu proseslər nəticəsində Azərbaycan cəmiyyətinin sosial strukturu, təhsil sistemi və mənəvi dayaqları zədələnmişdi. Lakin bütün bu basqılara qarşı maarifçi hərəkatın formalaşması və Cümhuriyyətin qurulması xalqın milli iradəsinin sarsılmadığını sübuta yetirdi.
Post-sovet dövründə İslam təsir vasitəsi kimi
1991-ci ildə müstəqillik bərpa olunduqdan sonra Rusiya Federasiyası Azərbaycanda ideoloji, dini və geosiyasi təsir imkanlarını qoruyub saxlamaq üçün bir sıra strategiyalar həyata keçirdi. Xüsusilə dini sahədə İslamdan istifadə olunaraq milli həmrəyliyin zəiflədilməsi, dini parçalanma və radikalizm toxumlarının səpilməsi istiqamətində cəhdlər müşahidə edildi.
Vəhhabilik, sələfizm və şiə radikalizmi
Şimal bölgələrində (Qusar, Quba, Zaqatala) Rusiya mənşəli və ya Rusiyadan maliyyələşən "qardaşlıq fondları" və "maarif mərkəzləri" vasitəsilə sələfi ideologiyalar yayılmağa başladı. Paralel olaraq İran və digər aktorların dəstəyi ilə radikal şiəlik cərəyanları da inkişaf etdirildi. Bu iki ziddiyyəti qızışdırmaqla Rusiya Azərbaycanda dini əsaslı qarşıdurma və ideoloji xaos yaratmaq istəyirdi.
Rusiya pravoslav kilsəsi və "mədəni təsir siyasəti"
Moskva patriarxlığı Qafqaz regionunu "pravoslav məkanı" kimi təqdim etməyə çalışırdı. Azərbaycandakı pravoslav icmaları vasitəsilə informasiya mühitini və ictimai təsir sahələrini nəzarət altına alınmağa cəhd edirdilər.
Dini icmalara ideoloji nəzarət
2000-ci illərin əvvəllərində Rusiya yönümlü ruhanilər bəzi məscidlərdə təbliğat apararaq dövlətçiliyə qarşı şübhə yaratmağa, gəncləri sistemdən uzaqlaşdırmağa çalışırdı. Bunun qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycan dövləti ciddi addımlar atdı.
Bu gün Azərbaycan cəmiyyəti üçün həmin tarix bir xəbərdarlıqdır: dini dəyərlər milli varlığımızın ayrılmaz hissəsidir, lakin onlar siyasi məqsədlərlə manipulyasiya olunmamalı və kənar qüvvələrin nəzarətinə verilməməlidir. Güclü milli kimlik, sağlam dini düşüncə ilə birgə inkişaf etməlidir.
Azərbaycan dövlətinin qəti cavabı
Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət müstəqilliyinin təməl prinsiplərini qorumaq məqsədilə 2001-ci ildə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsini yaratdı. O, dəfələrlə bəyan edirdi ki, "din dövlətdən ayrı olsa da, dövlət dini təhlükəsizliyini təmin etməlidir".
Heydər Əliyev hər zaman qeyd edib ki, Azərbaycan xalqı öz tolerantlığı ilə həmişə fəxr etməlidir. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycanda dini ekstremizmə qarşı vahid hüquqi və inzibati nəzarət mexanizmi formalaşdı.
Prezident İlham Əliyev isə bu siyasəti daha da inkişaf etdirərək, Azərbaycanın dünyəvi və tolerant dövlət modelini beynəlxalq səviyyədə müdafiə etdi, dini radikalizmə qarşı hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyətini gücləndirdi.
İlham Əliyev “Azərbaycanda din dövlətdən ayrı olsa da, amma dövlətin nəzarətindədir”,- deyib. O, bunu, həm də vətəndaşların hüquqlarının qorunması ilə əlaqələndirib: “Biz radikalizmə qarşı mübarizəni dövlət təhlükəsizliyinin ayrılmaz hissəsi hesab edirik".
Rusiya Federasiyası müstəqil Azərbaycana qarşı İslamı alətə çevirməklə ideoloji və siyasi təsir yaratmaq istəsə də, dövlətin siyasi rəhbərliyi - Heydər Əliyev və İlham Əliyev bu cəhdlərin qarşısı vaxtında alıb, Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri balanslı şəkildə tənzimləyiblər.
Bu gün Azərbaycan regionda həm dini tolerantlığın, həm də milli təhlükəsizliyin uğurlu modelini təqdim edir. Rusiya tərəfindən aparılan yumşaq güc siyasətinə qarşı ideoloji müqavimət davam etməkdədir və dövlət bu sahədə prinsipiallığını qoruyur.
Elxan QARAYEV
Hüquqşünas
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-07-2025 10:26 | Bölmə: Siyasət / Araşdırma
XIX əsrin əvvəllərində Azərbaycan torpaqları Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edildikdən sonra milli kimliyin, mədəniyyətin və dini həyatın yeni qaydalara uyğunlaşdırılması prosesi başlanıldı. Bu prosesin əsas xüsusiyyətlərindən biri də İslam dininin əvvəlcə məhdudlaşdırılması, ardınca imperiyanın idarəetmə vasitəsinə çevrilməsi idi. Çar Rusiyası dini sistem üzərində nəzarəti ələ keçirərək azərbaycanlıların mənəvi dayaqlarını zəiflətməyə və milli müqavimət potensialını zərərsizləşdirməyə çalışdı. Bu məqalədə həmin proseslərin əsas mərhələləri təhlil olunur.
İslama inzibati nəzarət
Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrindən sonra Azərbaycanın böyük hissəsi Rusiyanın nəzarətinə keçdi. Ardınca Rusiya çarizmi regionda dini idarəetmə sistemini nəzarətə götürdü. 1832-ci ildən başlayaraq Tiflisdə Şiə və Sünni Ruhani İdarələri yaradıldı. Bu idarələrin rəhbərləri - şeyxülislam və müftilər - birbaşa Peterburqdan təyin olunurdu. 1872-ci ildə qəbul edilən “Polojenie ob upravlenii zakavkazskim musulmanskim duchovenstvom” adlı qanuni sənəd bu dini strukturların imperiya çərçivəsinə salınmasını rəsmi şəkildə təsdiqlədi. Bu dəyişikliklər nəticəsində dini liderlər artıq xalqın deyil, dövlətin maraqlarına xidmət edən məmurlara çevrildi. İslam dini isə mənəviyyatın qaynağı olmaqdan çıxıb imperiyanın idarəetmə və itaət ideologiyasının bir hissəsinə çevrildi.
Məzhəblərarası parçalanmanın təşviqi
Rusiya imperiyası “Parçala və hökm sür!” prinsipinə uyğun olaraq Azərbaycan əhalisinin dini birliyini parçalamaq siyasəti güdürdü. Şiə və sünni icmalar arasında mövcud olan fərqlər qabardılır, hər iki tərəfdə imperiyaya sadiq ruhanilər irəli çəkilir, dini liderlər bir-birinə qarşı qoyulurdu. Bu məzhəbi parçalanma cəmiyyətin daxili inteqrasiyasını pozur, milli həmrəyliyi zəiflədir, imperial idarəçiliyin qarşısında təbii müqavimət ehtimallarını aradan qaldırırdı. Ənənəvi dini kimlik milli şüurla deyil, sadiq “müsəlman təbəə” obrazı ilə əvəz olunurdu.
Milli kimlidən dini kimliyə
Çarizmin ən hiyləgər addımlarından biri azərbaycanlıları sadəcə “müsəlman” adı ilə qeydiyyata almaq və beləliklə, onların etnik kimliyini arxa plana keçirmək idi. Əhalinin “müsəlman” kimi təqdim olunması onların azərbaycanlı, türk və ya yerli etnik qrup olaraq mövcudluğunu rəsmən tanımamaq məqsədi daşıyırdı. Bu, xalqın mədəni özünüdərkinə ciddi zərbə vurur, milli tarix, dil və yaddaşın kollektiv dəyər kimi formalaşmasını əngəlləyirdi.
Demoqrafik dəyişikliklər və dini balansın pozulması
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsinin ardından Rusiya imperiyası İran və Osmanlıdan Qafqaza, xüsusilə Qarabağa və Naxçıvana erməni əhalisinin kütləvi şəkildə köçürülməsini təşviq etdi. Rəsmi statistikaya görə, 1828–1831-ci illərdə təkcə İrandan 8 minə yaxın erməni ailəsi (90 min nəfərdən çox) bu torpaqlara yerləşdirildi. Bununla da həm dini, həm də etnik balans süni şəkildə dəyişdirildi. Bu dəyişikliklər nəticəsində bölgənin aborigen müsəlman əhalisi iqtisadi və sosial baxımdan sıxışdırıldı, öz torpaqlarında azlıq statusuna salınma təhlükəsi ilə üzləşdi. Bu, gələcək etnik və dini qarşıdurmaların təməlini qoyan strateji addım idi.
Maarifin məhdudlaşdırılması və ruhanilərin alətə çevrilməsi
Rusiya İslam təhsil sistemini də nəzarətə götürdü. Məktəb və mədrəsələrdə əsasən şəriət, fiqh (İslam hüququnu öyrənən elm) və əhkam (fiqh elminin nəticəsi olan şəriət hökmləridir) öyrədilir, dünyəvi elmlər tədris olunmurdu. Dini təhsil imperiyanın maraqlarına uyğunlaşdırılmışdı və xalqın maariflənməsi deyil, itaəti hədəfləyirdi. Bu fonda müasir təhsil müəssisələrinin yaradılması təşəbbüsləri ruhani dairələr tərəfindən müqavimətə məruz qalırdı. Sekulyar təhsilin təşviqinə cəhd edən maarifçi ziyalılar - Həsən bəy Zərdabi, Mirzə Fətəli Axundzadə və başqaları - xalq arasında geriliyin əsas səbəbini məhz bu ideoloji basqılarda görürdülər.
Milli müqavimət və dirçəlişin başlanğıcı
Mənəvi-siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, Azərbaycan cəmiyyətində maarifçi və milli dirçəliş hərəkatı formalaşdırmağa, XIX əsrin sonlarından milli mətbuat orqanları, yeni tipli məktəblər və maarif cəmiyyətləri yaratmağa başladılar. 1918-ci ildə yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müsəlman dünyasında ilk parlamentli, sekulyar respublika modelini təqdim etdi. Bu dövlətin əsas prinsipləri milli azadlıq, mədəni dirçəliş və hüquqi bərabərlik idi. Cümhuriyyətin yaradılması göstərdi ki, çarizmin apardığı dini və milli zərərverici siyasətlərə baxmayaraq, xalqın milli ruhu sönməyib.
Çar Rusiyasının Azərbaycandakı dini siyasəti məqsədyönlü şəkildə İslamı milli ruhdan ayırmağa, onu idarəetmə vasitəsinə çevirməyə yönəlmişdi. Ruhanilər imperiyaya xidmət edən bir təbəqəyə çevrilmiş, məzhəbi parçalanma ilə milli birlik zəiflədilmiş, milli kimlik dini kimliklə əvəz olunmuşdu. Bu proseslər nəticəsində Azərbaycan cəmiyyətinin sosial strukturu, təhsil sistemi və mənəvi dayaqları zədələnmişdi. Lakin bütün bu basqılara qarşı maarifçi hərəkatın formalaşması və Cümhuriyyətin qurulması xalqın milli iradəsinin sarsılmadığını sübuta yetirdi.
Post-sovet dövründə İslam təsir vasitəsi kimi
1991-ci ildə müstəqillik bərpa olunduqdan sonra Rusiya Federasiyası Azərbaycanda ideoloji, dini və geosiyasi təsir imkanlarını qoruyub saxlamaq üçün bir sıra strategiyalar həyata keçirdi. Xüsusilə dini sahədə İslamdan istifadə olunaraq milli həmrəyliyin zəiflədilməsi, dini parçalanma və radikalizm toxumlarının səpilməsi istiqamətində cəhdlər müşahidə edildi.
Vəhhabilik, sələfizm və şiə radikalizmi
Şimal bölgələrində (Qusar, Quba, Zaqatala) Rusiya mənşəli və ya Rusiyadan maliyyələşən "qardaşlıq fondları" və "maarif mərkəzləri" vasitəsilə sələfi ideologiyalar yayılmağa başladı. Paralel olaraq İran və digər aktorların dəstəyi ilə radikal şiəlik cərəyanları da inkişaf etdirildi. Bu iki ziddiyyəti qızışdırmaqla Rusiya Azərbaycanda dini əsaslı qarşıdurma və ideoloji xaos yaratmaq istəyirdi.
Rusiya pravoslav kilsəsi və "mədəni təsir siyasəti"
Moskva patriarxlığı Qafqaz regionunu "pravoslav məkanı" kimi təqdim etməyə çalışırdı. Azərbaycandakı pravoslav icmaları vasitəsilə informasiya mühitini və ictimai təsir sahələrini nəzarət altına alınmağa cəhd edirdilər.
Dini icmalara ideoloji nəzarət
2000-ci illərin əvvəllərində Rusiya yönümlü ruhanilər bəzi məscidlərdə təbliğat apararaq dövlətçiliyə qarşı şübhə yaratmağa, gəncləri sistemdən uzaqlaşdırmağa çalışırdı. Bunun qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycan dövləti ciddi addımlar atdı.
Bu gün Azərbaycan cəmiyyəti üçün həmin tarix bir xəbərdarlıqdır: dini dəyərlər milli varlığımızın ayrılmaz hissəsidir, lakin onlar siyasi məqsədlərlə manipulyasiya olunmamalı və kənar qüvvələrin nəzarətinə verilməməlidir. Güclü milli kimlik, sağlam dini düşüncə ilə birgə inkişaf etməlidir.
Azərbaycan dövlətinin qəti cavabı
Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət müstəqilliyinin təməl prinsiplərini qorumaq məqsədilə 2001-ci ildə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsini yaratdı. O, dəfələrlə bəyan edirdi ki, "din dövlətdən ayrı olsa da, dövlət dini təhlükəsizliyini təmin etməlidir".
Heydər Əliyev hər zaman qeyd edib ki, Azərbaycan xalqı öz tolerantlığı ilə həmişə fəxr etməlidir. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycanda dini ekstremizmə qarşı vahid hüquqi və inzibati nəzarət mexanizmi formalaşdı.
Prezident İlham Əliyev isə bu siyasəti daha da inkişaf etdirərək, Azərbaycanın dünyəvi və tolerant dövlət modelini beynəlxalq səviyyədə müdafiə etdi, dini radikalizmə qarşı hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyətini gücləndirdi.
İlham Əliyev “Azərbaycanda din dövlətdən ayrı olsa da, amma dövlətin nəzarətindədir”,- deyib. O, bunu, həm də vətəndaşların hüquqlarının qorunması ilə əlaqələndirib: “Biz radikalizmə qarşı mübarizəni dövlət təhlükəsizliyinin ayrılmaz hissəsi hesab edirik".
Rusiya Federasiyası müstəqil Azərbaycana qarşı İslamı alətə çevirməklə ideoloji və siyasi təsir yaratmaq istəsə də, dövlətin siyasi rəhbərliyi - Heydər Əliyev və İlham Əliyev bu cəhdlərin qarşısı vaxtında alıb, Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri balanslı şəkildə tənzimləyiblər.
Bu gün Azərbaycan regionda həm dini tolerantlığın, həm də milli təhlükəsizliyin uğurlu modelini təqdim edir. Rusiya tərəfindən aparılan yumşaq güc siyasətinə qarşı ideoloji müqavimət davam etməkdədir və dövlət bu sahədə prinsipiallığını qoruyur.
Elxan QARAYEV
Hüquqşünas
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 14:03
Politoloq Azər Qasımlı hakim qarşısına çıxarılıb
Bu gün, 08:05
Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar müzakirə olunur
Dünən, 23:39
Bakıda Rusiya vətəndaşlarından ibarət dəstə üzvləri həbs olunub - (Yenilənib) - Fotolar
Dünən, 17:45
İşğal Azərbaycana 150 milyard dollar zərər vurub
Dünən, 17:31
Moskva ilə münasibətlər niyə pisləşir?
Dünən, 16:16
Rusiya NATO ölkələrinə təhdidlərini davam etdirir
Dünən, 09:39
DTX dövlətə xəyanətdə ittiham olunan şəxsi saxlayıb
Dünən, 08:05
KTMT-çilər artan təhlükədən ciddi narahatdırlar
Dünən, 07:52
ABŞ gözlənilmədən Moskvaya ultimatum verib
Dünən, 07:39
İlon Mask “Amerika” Partiyası yaradacaq?
30-06-2025, 23:24
Rus İcmasının Mədəniyyət Mərkəzi bağlanıb?
30-06-2025, 13:13
Mirzoyan Lavrova xəbərdarlıq edib
30-06-2025, 10:37
Keçmiş deputat Hüseyn Abdullayevin şikayəti təmin olunmayıb
30-06-2025, 09:24
Fransa Ermənistanın Azərbaycanla şərti sərhədinə yaxın ərazilərə nüvə tullantıları daşıyır
30-06-2025, 08:02
Putinin Çinə səfəri planlaşdırılıb
29-06-2025, 16:18
Deputatlarımızın Moskvaya səfəri ləğv olunub
28-06-2025, 18:01
Səbinə Əliyeva Rusiya Ombudsmanına məktub ünvanlayıb
28-06-2025, 13:41
Hacızadə: İran səfirinin Qərbi Azərbaycan İcması ilə bağlı təhrifəri qəzəb doğurur
25-06-2025, 19:56
Ceyhun Bayramov İranın yeni səfirini qəbul edib
25-06-2025, 17:27
Ceyhun Bayramov Sudanın yeni səfiri ilə görüşüb
25-06-2025, 15:35
Tramp Haaqada Zelenski ilə görüşəcək
25-06-2025, 12:06
Tramp “B-2” və “İranı bombala” mahınısı ilə şok yaradıb
25-06-2025, 11:39
Rusiya hərbi gəmisi Manş kanalından gizli keçir
25-06-2025, 08:38
NATO bu gün tarixi qərarlar verə bilər
25-06-2025, 00:29
Orban: Dörd ölkə Zelenskini NATO sammitində görmək istəmir
25-06-2025, 00:17
İranın nüvə proqramını məhv edə bilməyiblər
24-06-2025, 16:59
Rəsmi Bakı: "İsrail və İran arasında atəşkəsi alqışlayırıq"
24-06-2025, 16:26
Tramp İran və İsrail arasında vasitəçiliyi necə edib?
24-06-2025, 14:56
Azərbaycan ilk dəfə BMT-nin Bürosuna sədr seçilib
24-06-2025, 11:08
İsrail İranla atəşkəs razılaşmasını rəsmən təsdiqləyib
24-06-2025, 07:50
Zaxarova: Qərb İranda hakimiyyəti dəyişməyə cəhd edir
24-06-2025, 07:44
Polkovnik İran XİN-nin bəyanatını dəyərləndirib
24-06-2025, 07:09
İran və İsrail atəşkəsə razılaşıblar?
23-06-2025, 15:15
Azərbaycan Suriyaya başsağlığı verib
23-06-2025, 15:01
Zelenski: Rusiya, İran və KXDR qatillər koalisiyasıdır
23-06-2025, 13:10
Prokuror "Toplum TV" işi üzrə ittiham aktını elan edib
23-06-2025, 11:41
Ermənilər Bakıda hakim qarşısına çıxarılıb
23-06-2025, 07:39
İsrail planının son mərhələsindədir?
23-06-2025, 00:17
ABŞ vətəndaşları İrandan Azərbaycana təxliyə olunub
22-06-2025, 20:20
Rəsmi Bakı ABŞ-ın İranı bombalaması barədə bəyanat yayıb
5-08-2023, 16:30
Məzar təpikləyənlərin xələfləri - fransızlar
12-04-2023, 09:12
Dünyada cinayət nisbəti: bəzi ölkələr cəhənnəm vadisi, bəziləri yer üzünün cənnətidir
10-04-2023, 16:34
Ən təhlükəli, ən zəgin və ən ucuz şəhərlərin adı açıqlanıb - Siyahı
10-04-2023, 06:58
Böyük təhlükə xəbərdarlığı - Professor dövlət başçısına müraciət edib
31-03-2023, 21:54
Demokratiyanın qətli... - Araşdırma
24-03-2023, 22:33
Azərbaycanın xarici borcu nə qədərdir? - Araşdırma
16-12-2022, 10:33
Ermənilərin statistik yalanı - Qarabağda nə qədər erməni yaşayır?
23-08-2022, 11:06
Professor Azərbaycan prezidentinə müraciət edib: “Elmimizi xilas edin!”
22-03-2022, 13:10
Dünya ticarətinin 80 faizini təşkil edən gəmiçilik məhv edilib
11-03-2022, 16:09
Taxıl qıtlığı: dünya gözünü Avropa istehsalçılarına zilləyib
11-03-2022, 14:33
Böyük güclər Ukrayna səmasını niyə qapatmaq istəmir?
17-02-2022, 15:45
Kürdə su azalır: "Vəziyyət yaxın illərdə düzəlməyəcək" - Araşdırma
11-11-2021, 16:47
Pandemiyanın daha bir fəsadı - Alimlər həyəcan təbili çalır
11-11-2021, 13:51
Ermənilərin törətdiyi ekoloji fəlakət beynəlxalq səviyyədə müzakirəyə çıxarılıb - Araşdırma
31-10-2021, 09:46
Baş tutmayan 12-ci abortun “fəsadı”: bioloji ana məşhur qızdan üzr istəyəcək - Fotolar
24-10-2021, 15:13
Naqafil güllə xanım-operatorun həyatına son qoyub - Fotolar
27-08-2021, 15:45
Azərbaycandakı əcnəbilərə vaksin vurulmur: pasportu necə alsınlar?
3-03-2021, 15:15
Koronavirusdan sağalanların səhhətində başqa problemlər yaranır
8-02-2021, 13:53
Azərbaycanın bir neçə universitetində dərslər bərpa olunmayacaq
6-11-2020, 12:21
Qarabağda ermənilərin yandırdığı və ya donuz tövləsinə çevrilən məbədlər - Araşdırma
7-08-2020, 14:27
Yeni idarəetmə sistemi gəlir: dövlət şirkətləri büdcənin “pulsoran”ı rolundan çıxarılacaq
19-06-2020, 15:03
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi Azərbaycan insanının qorxu indeksini öyrənmək üçün sorğu keçirib
12-06-2020, 14:15
Qarabağ üsyanı - 100 il: Mübarizə tariximizin şanlı səhifəsi
30-04-2020, 18:51
“8-ci kilometr bazarı”nın sahibi ilə bağlı müəmmalı hadisə: onu gecəyarısı kim və ya kimlər soyub?
2-04-2020, 13:39
Koronavirusdan sonra... - Dünyada böyük dəyişiklik gözlənilir
9-10-2019, 19:10
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
18-09-2019, 12:29
“Leş mafiyası”nı kimlər himayə edir? - Yeni detallar
2-09-2019, 08:06
Uşaqsız ailələrdə boşanma artıb - Statistika
27-08-2019, 22:16
Agentlik sədrinin biznes ortağı haqda yeni məlumatlar yayıldı - Fotolar
26-08-2019, 14:55
Komitə və ASC sədrlərinin keçirdiyi tenderlərin qalibi olan şirkət rəhbəri haqda sənədlər yayıldı - Siyahı
23-08-2019, 17:07
Deputat Ağalar Vəliyev xaricdə oğlunun adına nələr almayıb ki... - Siyahı yayıldı - Fotolar
26-06-2019, 12:20
Kimə hesabdan “2” yazaq? DSK sədri Tahir Budaqova, yoxsa MSK sədri Məzahir Pənahova... – Araşdırma
22-06-2019, 15:58
"Azəriqaz"dakı yoxlama niyə dayandırılıb? - Palatadan şübhəli qərar
10-05-2019, 13:38
İcra Hakimiyyəti heç bir səbəb göstərmədən bir ailəni evsiz qoydu
20-02-2019, 08:49
Dəmirqapı Dərbəndim: Rus işğalı, yoxsa... farsların əlindən nicat?
26-01-2019, 20:20
“Ən böyük Niyazi, ondan böyük yox” - Fazil Rəhmanzadə
19-01-2019, 20:14
Qarabağla bağlı növbəti təhlükəli plan işə düşüb - Ekspertlər
11-01-2019, 13:48
“O olmasın, bu olsun” əsəri farslar tərəfindən oğurlanıb? - Araşdırma
30-11-2018, 23:34
Təhsilə ayrılan büdcə vəsaitlərini mənimsəyirlər: İnvestisiya xərcləri artırılsa da, şəffaflıq təmin edilmir
14-10-2018, 00:06
Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının yeni qaydaları narazılıq yaradıb
23-09-2018, 10:35
Minlərlə məzunun ali təhsil diplomu tanınmaya bilər - Xəbərdarlıq
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
