22:57 / 14-11-2025
BMT-nin Baş katibi Kiyevdə Azərbaycan səfirliyinə raket zərbəsini pisləyib
18:17 / 14-11-2025
Ərəstun Oruclunu həbs etmək istəyirlər
18:05 / 14-11-2025
Zaxarova: Dialoqu bərpa etmək istəyi sürətli deyil
18:01 / 14-11-2025
Qanunu pozan şirkət rəhbəri 20 min manat cərimələnib
17:59 / 14-11-2025
Müğənni Dəniz Əsədovaya yeni ittiham irəli sürülüb
17:46 / 14-11-2025
Altay Göyüşov Baş Prokurorluğa çağırılıb
17:46 / 14-11-2025
Bəzi ukraynalılar ABŞ-dan deportasiya olunacaq
17:30 / 14-11-2025
Deputatlar bu tarixlərdə büdcəni müzakirə edəcəklər
17:13 / 14-11-2025
Vaqif Allahverdiyev Baş Prokurorluğa çağırılıb
17:02 / 14-11-2025
Zelenski Əliyevə zəng edib
17:00 / 14-11-2025
Professor: Ermənistanda ən azı üç Ramiz Mehdiyev var
16:47 / 14-11-2025
İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu 650 minlik xidməti maşınlar alır
16:32 / 14-11-2025
Ekspert: Ermənistan 5-10 il ərzində Azərbaycana qarşı silahlanmanı davam etdirəcək
16:29 / 14-11-2025
Bakıda iki tona yaxın yararsız ət aşkarlanıb
16:01 / 14-11-2025
Azərbaycan Rusiyaya nota verib
15:58 / 14-11-2025
Almaniya 260 min nəfərlik ordu formalaşdırır
15:49 / 14-11-2025
Azərbaycan əhalisinin sayı açıqlanıb
15:38 / 14-11-2025
Prezident Agentlik sədrinə yeni vəzifə verib
15:34 / 14-11-2025
Nazirliyin Şirvandakı zavodunda qəza: ölən var
15:24 / 14-11-2025
"Bakı Metropoliteni"ndə departament rəisi vəzifəsinə təyinat olub
14:49 / 14-11-2025
Afrikada vəbaya yoluxanların sayı 300.000-i keçib, 7000-dən çox ölüm qeydə alınıb
14:47 / 14-11-2025
Zəngilana daha 110 nəfər köçüb - (Yenilənib)
14:42 / 14-11-2025
Bakıda narkotik satışı ilə məşğul olunanlar saxlanılıb
14:03 / 14-11-2025
Xankəndidə türk dövlətlərinin təhlükəsizlik orqanlarının iclası keçirilib - Fotolar
14:01 / 14-11-2025
“ARB TV” MMC-nin fəaliyyətinə xitam verilir
13:52 / 14-11-2025
Ukraynalılar rus ordusuna ağır zərbə vurub - Video
13:48 / 14-11-2025
Paşinyan: Gizlətmirəm, Əliyevlə bu məsələni müzakirə etdik
13:27 / 14-11-2025
Xocalıya daha iki köç karvanı gedib - (Yenilənib) - Fotolar
13:22 / 14-11-2025
"Səs” qəzeti fəaliyyətini dayandırıb
16:17 / 10-11-2025
150 il yaşamaq reallığa çevrilir
18:00 / 10-11-2025
Çin illik orbital buraxılış rekordunu yeniləyib
16:53 / 12-11-2025
Təyyarə qəzasında həlak olan hərbçilər Türkiyə-Azərbaycan ittifaqının ilk şəhidləridir
09:47 / 11-11-2025
BMT qaçqın və köçkünlərlə bağlı həyəcan təbili çalır
00:50 / 12-11-2025
Qəzaya uğrayan Türkiyə hərbi təyyarəsinin bütün ekipaj üzvü həlak olub - (Yenilənib) - Fotolar
23:09 / 10-11-2025
Neftçala bazarında baş verən yanğın söndürülüb
12:45 / 11-11-2025
Ən uzun çayların yeni siyahısı tərtib olunub
17:00 / 14-11-2025
Professor: Ermənistanda ən azı üç Ramiz Mehdiyev var
12:13 / 11-11-2025
Yeni avtomobil dünya rekordu qazanıb
13:00 / 10-11-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
18:03 / 13-11-2025
Növbəti müharibələr kosmosda başlayacaq - Xəbərdarlıq
Azərbaycana qarşı mənəvi-siyasi strategiya: Rusiya nəyə nail olmaq istəyir?
Tarix: 02-07-2025 10:26 | Bölmə: Siyasət / Araşdırma
XIX əsrin əvvəllərində Azərbaycan torpaqları Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edildikdən sonra milli kimliyin, mədəniyyətin və dini həyatın yeni qaydalara uyğunlaşdırılması prosesi başlanıldı. Bu prosesin əsas xüsusiyyətlərindən biri də İslam dininin əvvəlcə məhdudlaşdırılması, ardınca imperiyanın idarəetmə vasitəsinə çevrilməsi idi. Çar Rusiyası dini sistem üzərində nəzarəti ələ keçirərək azərbaycanlıların mənəvi dayaqlarını zəiflətməyə və milli müqavimət potensialını zərərsizləşdirməyə çalışdı. Bu məqalədə həmin proseslərin əsas mərhələləri təhlil olunur.
İslama inzibati nəzarət
Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrindən sonra Azərbaycanın böyük hissəsi Rusiyanın nəzarətinə keçdi. Ardınca Rusiya çarizmi regionda dini idarəetmə sistemini nəzarətə götürdü. 1832-ci ildən başlayaraq Tiflisdə Şiə və Sünni Ruhani İdarələri yaradıldı. Bu idarələrin rəhbərləri - şeyxülislam və müftilər - birbaşa Peterburqdan təyin olunurdu. 1872-ci ildə qəbul edilən “Polojenie ob upravlenii zakavkazskim musulmanskim duchovenstvom” adlı qanuni sənəd bu dini strukturların imperiya çərçivəsinə salınmasını rəsmi şəkildə təsdiqlədi. Bu dəyişikliklər nəticəsində dini liderlər artıq xalqın deyil, dövlətin maraqlarına xidmət edən məmurlara çevrildi. İslam dini isə mənəviyyatın qaynağı olmaqdan çıxıb imperiyanın idarəetmə və itaət ideologiyasının bir hissəsinə çevrildi.
Məzhəblərarası parçalanmanın təşviqi
Rusiya imperiyası “Parçala və hökm sür!” prinsipinə uyğun olaraq Azərbaycan əhalisinin dini birliyini parçalamaq siyasəti güdürdü. Şiə və sünni icmalar arasında mövcud olan fərqlər qabardılır, hər iki tərəfdə imperiyaya sadiq ruhanilər irəli çəkilir, dini liderlər bir-birinə qarşı qoyulurdu. Bu məzhəbi parçalanma cəmiyyətin daxili inteqrasiyasını pozur, milli həmrəyliyi zəiflədir, imperial idarəçiliyin qarşısında təbii müqavimət ehtimallarını aradan qaldırırdı. Ənənəvi dini kimlik milli şüurla deyil, sadiq “müsəlman təbəə” obrazı ilə əvəz olunurdu.
Milli kimlidən dini kimliyə
Çarizmin ən hiyləgər addımlarından biri azərbaycanlıları sadəcə “müsəlman” adı ilə qeydiyyata almaq və beləliklə, onların etnik kimliyini arxa plana keçirmək idi. Əhalinin “müsəlman” kimi təqdim olunması onların azərbaycanlı, türk və ya yerli etnik qrup olaraq mövcudluğunu rəsmən tanımamaq məqsədi daşıyırdı. Bu, xalqın mədəni özünüdərkinə ciddi zərbə vurur, milli tarix, dil və yaddaşın kollektiv dəyər kimi formalaşmasını əngəlləyirdi.
Demoqrafik dəyişikliklər və dini balansın pozulması
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsinin ardından Rusiya imperiyası İran və Osmanlıdan Qafqaza, xüsusilə Qarabağa və Naxçıvana erməni əhalisinin kütləvi şəkildə köçürülməsini təşviq etdi. Rəsmi statistikaya görə, 1828–1831-ci illərdə təkcə İrandan 8 minə yaxın erməni ailəsi (90 min nəfərdən çox) bu torpaqlara yerləşdirildi. Bununla da həm dini, həm də etnik balans süni şəkildə dəyişdirildi. Bu dəyişikliklər nəticəsində bölgənin aborigen müsəlman əhalisi iqtisadi və sosial baxımdan sıxışdırıldı, öz torpaqlarında azlıq statusuna salınma təhlükəsi ilə üzləşdi. Bu, gələcək etnik və dini qarşıdurmaların təməlini qoyan strateji addım idi.
Maarifin məhdudlaşdırılması və ruhanilərin alətə çevrilməsi
Rusiya İslam təhsil sistemini də nəzarətə götürdü. Məktəb və mədrəsələrdə əsasən şəriət, fiqh (İslam hüququnu öyrənən elm) və əhkam (fiqh elminin nəticəsi olan şəriət hökmləridir) öyrədilir, dünyəvi elmlər tədris olunmurdu. Dini təhsil imperiyanın maraqlarına uyğunlaşdırılmışdı və xalqın maariflənməsi deyil, itaəti hədəfləyirdi. Bu fonda müasir təhsil müəssisələrinin yaradılması təşəbbüsləri ruhani dairələr tərəfindən müqavimətə məruz qalırdı. Sekulyar təhsilin təşviqinə cəhd edən maarifçi ziyalılar - Həsən bəy Zərdabi, Mirzə Fətəli Axundzadə və başqaları - xalq arasında geriliyin əsas səbəbini məhz bu ideoloji basqılarda görürdülər.
Milli müqavimət və dirçəlişin başlanğıcı
Mənəvi-siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, Azərbaycan cəmiyyətində maarifçi və milli dirçəliş hərəkatı formalaşdırmağa, XIX əsrin sonlarından milli mətbuat orqanları, yeni tipli məktəblər və maarif cəmiyyətləri yaratmağa başladılar. 1918-ci ildə yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müsəlman dünyasında ilk parlamentli, sekulyar respublika modelini təqdim etdi. Bu dövlətin əsas prinsipləri milli azadlıq, mədəni dirçəliş və hüquqi bərabərlik idi. Cümhuriyyətin yaradılması göstərdi ki, çarizmin apardığı dini və milli zərərverici siyasətlərə baxmayaraq, xalqın milli ruhu sönməyib.
Çar Rusiyasının Azərbaycandakı dini siyasəti məqsədyönlü şəkildə İslamı milli ruhdan ayırmağa, onu idarəetmə vasitəsinə çevirməyə yönəlmişdi. Ruhanilər imperiyaya xidmət edən bir təbəqəyə çevrilmiş, məzhəbi parçalanma ilə milli birlik zəiflədilmiş, milli kimlik dini kimliklə əvəz olunmuşdu. Bu proseslər nəticəsində Azərbaycan cəmiyyətinin sosial strukturu, təhsil sistemi və mənəvi dayaqları zədələnmişdi. Lakin bütün bu basqılara qarşı maarifçi hərəkatın formalaşması və Cümhuriyyətin qurulması xalqın milli iradəsinin sarsılmadığını sübuta yetirdi.
Post-sovet dövründə İslam təsir vasitəsi kimi
1991-ci ildə müstəqillik bərpa olunduqdan sonra Rusiya Federasiyası Azərbaycanda ideoloji, dini və geosiyasi təsir imkanlarını qoruyub saxlamaq üçün bir sıra strategiyalar həyata keçirdi. Xüsusilə dini sahədə İslamdan istifadə olunaraq milli həmrəyliyin zəiflədilməsi, dini parçalanma və radikalizm toxumlarının səpilməsi istiqamətində cəhdlər müşahidə edildi.
Vəhhabilik, sələfizm və şiə radikalizmi
Şimal bölgələrində (Qusar, Quba, Zaqatala) Rusiya mənşəli və ya Rusiyadan maliyyələşən "qardaşlıq fondları" və "maarif mərkəzləri" vasitəsilə sələfi ideologiyalar yayılmağa başladı. Paralel olaraq İran və digər aktorların dəstəyi ilə radikal şiəlik cərəyanları da inkişaf etdirildi. Bu iki ziddiyyəti qızışdırmaqla Rusiya Azərbaycanda dini əsaslı qarşıdurma və ideoloji xaos yaratmaq istəyirdi.
Rusiya pravoslav kilsəsi və "mədəni təsir siyasəti"
Moskva patriarxlığı Qafqaz regionunu "pravoslav məkanı" kimi təqdim etməyə çalışırdı. Azərbaycandakı pravoslav icmaları vasitəsilə informasiya mühitini və ictimai təsir sahələrini nəzarət altına alınmağa cəhd edirdilər.
Dini icmalara ideoloji nəzarət
2000-ci illərin əvvəllərində Rusiya yönümlü ruhanilər bəzi məscidlərdə təbliğat apararaq dövlətçiliyə qarşı şübhə yaratmağa, gəncləri sistemdən uzaqlaşdırmağa çalışırdı. Bunun qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycan dövləti ciddi addımlar atdı.
Bu gün Azərbaycan cəmiyyəti üçün həmin tarix bir xəbərdarlıqdır: dini dəyərlər milli varlığımızın ayrılmaz hissəsidir, lakin onlar siyasi məqsədlərlə manipulyasiya olunmamalı və kənar qüvvələrin nəzarətinə verilməməlidir. Güclü milli kimlik, sağlam dini düşüncə ilə birgə inkişaf etməlidir.
Azərbaycan dövlətinin qəti cavabı
Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət müstəqilliyinin təməl prinsiplərini qorumaq məqsədilə 2001-ci ildə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsini yaratdı. O, dəfələrlə bəyan edirdi ki, "din dövlətdən ayrı olsa da, dövlət dini təhlükəsizliyini təmin etməlidir".
Heydər Əliyev hər zaman qeyd edib ki, Azərbaycan xalqı öz tolerantlığı ilə həmişə fəxr etməlidir. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycanda dini ekstremizmə qarşı vahid hüquqi və inzibati nəzarət mexanizmi formalaşdı.
Prezident İlham Əliyev isə bu siyasəti daha da inkişaf etdirərək, Azərbaycanın dünyəvi və tolerant dövlət modelini beynəlxalq səviyyədə müdafiə etdi, dini radikalizmə qarşı hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyətini gücləndirdi.
İlham Əliyev “Azərbaycanda din dövlətdən ayrı olsa da, amma dövlətin nəzarətindədir”,- deyib. O, bunu, həm də vətəndaşların hüquqlarının qorunması ilə əlaqələndirib: “Biz radikalizmə qarşı mübarizəni dövlət təhlükəsizliyinin ayrılmaz hissəsi hesab edirik".
Rusiya Federasiyası müstəqil Azərbaycana qarşı İslamı alətə çevirməklə ideoloji və siyasi təsir yaratmaq istəsə də, dövlətin siyasi rəhbərliyi - Heydər Əliyev və İlham Əliyev bu cəhdlərin qarşısı vaxtında alıb, Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri balanslı şəkildə tənzimləyiblər.
Bu gün Azərbaycan regionda həm dini tolerantlığın, həm də milli təhlükəsizliyin uğurlu modelini təqdim edir. Rusiya tərəfindən aparılan yumşaq güc siyasətinə qarşı ideoloji müqavimət davam etməkdədir və dövlət bu sahədə prinsipiallığını qoruyur.
Elxan QARAYEV
Hüquqşünas
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-07-2025 10:26 | Bölmə: Siyasət / Araşdırma
XIX əsrin əvvəllərində Azərbaycan torpaqları Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edildikdən sonra milli kimliyin, mədəniyyətin və dini həyatın yeni qaydalara uyğunlaşdırılması prosesi başlanıldı. Bu prosesin əsas xüsusiyyətlərindən biri də İslam dininin əvvəlcə məhdudlaşdırılması, ardınca imperiyanın idarəetmə vasitəsinə çevrilməsi idi. Çar Rusiyası dini sistem üzərində nəzarəti ələ keçirərək azərbaycanlıların mənəvi dayaqlarını zəiflətməyə və milli müqavimət potensialını zərərsizləşdirməyə çalışdı. Bu məqalədə həmin proseslərin əsas mərhələləri təhlil olunur.
İslama inzibati nəzarət
Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrindən sonra Azərbaycanın böyük hissəsi Rusiyanın nəzarətinə keçdi. Ardınca Rusiya çarizmi regionda dini idarəetmə sistemini nəzarətə götürdü. 1832-ci ildən başlayaraq Tiflisdə Şiə və Sünni Ruhani İdarələri yaradıldı. Bu idarələrin rəhbərləri - şeyxülislam və müftilər - birbaşa Peterburqdan təyin olunurdu. 1872-ci ildə qəbul edilən “Polojenie ob upravlenii zakavkazskim musulmanskim duchovenstvom” adlı qanuni sənəd bu dini strukturların imperiya çərçivəsinə salınmasını rəsmi şəkildə təsdiqlədi. Bu dəyişikliklər nəticəsində dini liderlər artıq xalqın deyil, dövlətin maraqlarına xidmət edən məmurlara çevrildi. İslam dini isə mənəviyyatın qaynağı olmaqdan çıxıb imperiyanın idarəetmə və itaət ideologiyasının bir hissəsinə çevrildi.
Məzhəblərarası parçalanmanın təşviqi
Rusiya imperiyası “Parçala və hökm sür!” prinsipinə uyğun olaraq Azərbaycan əhalisinin dini birliyini parçalamaq siyasəti güdürdü. Şiə və sünni icmalar arasında mövcud olan fərqlər qabardılır, hər iki tərəfdə imperiyaya sadiq ruhanilər irəli çəkilir, dini liderlər bir-birinə qarşı qoyulurdu. Bu məzhəbi parçalanma cəmiyyətin daxili inteqrasiyasını pozur, milli həmrəyliyi zəiflədir, imperial idarəçiliyin qarşısında təbii müqavimət ehtimallarını aradan qaldırırdı. Ənənəvi dini kimlik milli şüurla deyil, sadiq “müsəlman təbəə” obrazı ilə əvəz olunurdu.
Milli kimlidən dini kimliyə
Çarizmin ən hiyləgər addımlarından biri azərbaycanlıları sadəcə “müsəlman” adı ilə qeydiyyata almaq və beləliklə, onların etnik kimliyini arxa plana keçirmək idi. Əhalinin “müsəlman” kimi təqdim olunması onların azərbaycanlı, türk və ya yerli etnik qrup olaraq mövcudluğunu rəsmən tanımamaq məqsədi daşıyırdı. Bu, xalqın mədəni özünüdərkinə ciddi zərbə vurur, milli tarix, dil və yaddaşın kollektiv dəyər kimi formalaşmasını əngəlləyirdi.
Demoqrafik dəyişikliklər və dini balansın pozulması
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsinin ardından Rusiya imperiyası İran və Osmanlıdan Qafqaza, xüsusilə Qarabağa və Naxçıvana erməni əhalisinin kütləvi şəkildə köçürülməsini təşviq etdi. Rəsmi statistikaya görə, 1828–1831-ci illərdə təkcə İrandan 8 minə yaxın erməni ailəsi (90 min nəfərdən çox) bu torpaqlara yerləşdirildi. Bununla da həm dini, həm də etnik balans süni şəkildə dəyişdirildi. Bu dəyişikliklər nəticəsində bölgənin aborigen müsəlman əhalisi iqtisadi və sosial baxımdan sıxışdırıldı, öz torpaqlarında azlıq statusuna salınma təhlükəsi ilə üzləşdi. Bu, gələcək etnik və dini qarşıdurmaların təməlini qoyan strateji addım idi.
Maarifin məhdudlaşdırılması və ruhanilərin alətə çevrilməsi
Rusiya İslam təhsil sistemini də nəzarətə götürdü. Məktəb və mədrəsələrdə əsasən şəriət, fiqh (İslam hüququnu öyrənən elm) və əhkam (fiqh elminin nəticəsi olan şəriət hökmləridir) öyrədilir, dünyəvi elmlər tədris olunmurdu. Dini təhsil imperiyanın maraqlarına uyğunlaşdırılmışdı və xalqın maariflənməsi deyil, itaəti hədəfləyirdi. Bu fonda müasir təhsil müəssisələrinin yaradılması təşəbbüsləri ruhani dairələr tərəfindən müqavimətə məruz qalırdı. Sekulyar təhsilin təşviqinə cəhd edən maarifçi ziyalılar - Həsən bəy Zərdabi, Mirzə Fətəli Axundzadə və başqaları - xalq arasında geriliyin əsas səbəbini məhz bu ideoloji basqılarda görürdülər.
Milli müqavimət və dirçəlişin başlanğıcı
Mənəvi-siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, Azərbaycan cəmiyyətində maarifçi və milli dirçəliş hərəkatı formalaşdırmağa, XIX əsrin sonlarından milli mətbuat orqanları, yeni tipli məktəblər və maarif cəmiyyətləri yaratmağa başladılar. 1918-ci ildə yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müsəlman dünyasında ilk parlamentli, sekulyar respublika modelini təqdim etdi. Bu dövlətin əsas prinsipləri milli azadlıq, mədəni dirçəliş və hüquqi bərabərlik idi. Cümhuriyyətin yaradılması göstərdi ki, çarizmin apardığı dini və milli zərərverici siyasətlərə baxmayaraq, xalqın milli ruhu sönməyib.
Çar Rusiyasının Azərbaycandakı dini siyasəti məqsədyönlü şəkildə İslamı milli ruhdan ayırmağa, onu idarəetmə vasitəsinə çevirməyə yönəlmişdi. Ruhanilər imperiyaya xidmət edən bir təbəqəyə çevrilmiş, məzhəbi parçalanma ilə milli birlik zəiflədilmiş, milli kimlik dini kimliklə əvəz olunmuşdu. Bu proseslər nəticəsində Azərbaycan cəmiyyətinin sosial strukturu, təhsil sistemi və mənəvi dayaqları zədələnmişdi. Lakin bütün bu basqılara qarşı maarifçi hərəkatın formalaşması və Cümhuriyyətin qurulması xalqın milli iradəsinin sarsılmadığını sübuta yetirdi.
Post-sovet dövründə İslam təsir vasitəsi kimi
1991-ci ildə müstəqillik bərpa olunduqdan sonra Rusiya Federasiyası Azərbaycanda ideoloji, dini və geosiyasi təsir imkanlarını qoruyub saxlamaq üçün bir sıra strategiyalar həyata keçirdi. Xüsusilə dini sahədə İslamdan istifadə olunaraq milli həmrəyliyin zəiflədilməsi, dini parçalanma və radikalizm toxumlarının səpilməsi istiqamətində cəhdlər müşahidə edildi.
Vəhhabilik, sələfizm və şiə radikalizmi
Şimal bölgələrində (Qusar, Quba, Zaqatala) Rusiya mənşəli və ya Rusiyadan maliyyələşən "qardaşlıq fondları" və "maarif mərkəzləri" vasitəsilə sələfi ideologiyalar yayılmağa başladı. Paralel olaraq İran və digər aktorların dəstəyi ilə radikal şiəlik cərəyanları da inkişaf etdirildi. Bu iki ziddiyyəti qızışdırmaqla Rusiya Azərbaycanda dini əsaslı qarşıdurma və ideoloji xaos yaratmaq istəyirdi.
Rusiya pravoslav kilsəsi və "mədəni təsir siyasəti"
Moskva patriarxlığı Qafqaz regionunu "pravoslav məkanı" kimi təqdim etməyə çalışırdı. Azərbaycandakı pravoslav icmaları vasitəsilə informasiya mühitini və ictimai təsir sahələrini nəzarət altına alınmağa cəhd edirdilər.
Dini icmalara ideoloji nəzarət
2000-ci illərin əvvəllərində Rusiya yönümlü ruhanilər bəzi məscidlərdə təbliğat apararaq dövlətçiliyə qarşı şübhə yaratmağa, gəncləri sistemdən uzaqlaşdırmağa çalışırdı. Bunun qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycan dövləti ciddi addımlar atdı.
Bu gün Azərbaycan cəmiyyəti üçün həmin tarix bir xəbərdarlıqdır: dini dəyərlər milli varlığımızın ayrılmaz hissəsidir, lakin onlar siyasi məqsədlərlə manipulyasiya olunmamalı və kənar qüvvələrin nəzarətinə verilməməlidir. Güclü milli kimlik, sağlam dini düşüncə ilə birgə inkişaf etməlidir.
Azərbaycan dövlətinin qəti cavabı
Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət müstəqilliyinin təməl prinsiplərini qorumaq məqsədilə 2001-ci ildə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsini yaratdı. O, dəfələrlə bəyan edirdi ki, "din dövlətdən ayrı olsa da, dövlət dini təhlükəsizliyini təmin etməlidir".
Heydər Əliyev hər zaman qeyd edib ki, Azərbaycan xalqı öz tolerantlığı ilə həmişə fəxr etməlidir. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycanda dini ekstremizmə qarşı vahid hüquqi və inzibati nəzarət mexanizmi formalaşdı.
Prezident İlham Əliyev isə bu siyasəti daha da inkişaf etdirərək, Azərbaycanın dünyəvi və tolerant dövlət modelini beynəlxalq səviyyədə müdafiə etdi, dini radikalizmə qarşı hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyətini gücləndirdi.
İlham Əliyev “Azərbaycanda din dövlətdən ayrı olsa da, amma dövlətin nəzarətindədir”,- deyib. O, bunu, həm də vətəndaşların hüquqlarının qorunması ilə əlaqələndirib: “Biz radikalizmə qarşı mübarizəni dövlət təhlükəsizliyinin ayrılmaz hissəsi hesab edirik".
Rusiya Federasiyası müstəqil Azərbaycana qarşı İslamı alətə çevirməklə ideoloji və siyasi təsir yaratmaq istəsə də, dövlətin siyasi rəhbərliyi - Heydər Əliyev və İlham Əliyev bu cəhdlərin qarşısı vaxtında alıb, Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri balanslı şəkildə tənzimləyiblər.
Bu gün Azərbaycan regionda həm dini tolerantlığın, həm də milli təhlükəsizliyin uğurlu modelini təqdim edir. Rusiya tərəfindən aparılan yumşaq güc siyasətinə qarşı ideoloji müqavimət davam etməkdədir və dövlət bu sahədə prinsipiallığını qoruyur.
Elxan QARAYEV
Hüquqşünas
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 10:09
Pənah Hüseyn növbədənkənar qurultaya hazırlaşır
Dünən, 09:48
ABŞ tarixində ən uzunmüddətli şatdaun başa çatıb
Dünən, 08:04
Dövlət Departamentinin Avropaya maraqlı təklifi var
12-11-2025, 18:00
Ali Məclis Baş nazirlə bağlı qərar verib
12-11-2025, 17:42
Ceyhun Bayramov Banqladeşin qeyri-rezident səfirini qəbul edib
12-11-2025, 12:07
Pokrovskın itirilməsi Ukraynanı daha çətin vəziyyətə salacaq
12-11-2025, 07:50
Kremldə Putin-Tokayev görüşü başlayır
8-11-2025, 20:20
Bakıda keçirilən hərbi paradda iştirak edən ölkələr - Siyahı
7-11-2025, 08:17
Britaniya ordusu Ukraynada münaqişəyə cəlb olunmağa hazırdır
6-11-2025, 16:03
Paşinyan: “Zəngəzur dəhlizi” ifadəsi sülh üçün təhlükəlidir
6-11-2025, 14:19
Kreml Ukrayna ərazilərinə əlavə qüvvə yerləşdirəcək
6-11-2025, 08:10
Şatdaun respublikaçıların imicini ciddi zədələyib
5-11-2025, 23:27
Putin: Rusiyada daxili sabitliyi pozmağa çalışırlar
5-11-2025, 16:44
Misir Mərdanov: "Nazir postuna qayıtmaq arzusunda deyiləm"
5-11-2025, 15:52
Nazir: “Ramiz Mehdiyevə villa bağışlamamışam”
5-11-2025, 11:12
Moskvada Usubovla Şoyqunun görüşü olacaq
5-11-2025, 10:55
"Zəfər marşrutu: Orta dəhliz və yeni reallıqlar" mövzusunda təqdimat keçirilib - Fotolar
4-11-2025, 22:49
Ceyhun Bayramov əlcəzairli spikerlə görüşüb
4-11-2025, 15:23
Ramiz Mehdiyevin oğlundan xəbər var: "Hər gün işə gəlir və..."
4-11-2025, 12:31
Azərbaycan-Türkiyə əlaqələri müzakirə olunub
4-11-2025, 08:14
Tramp mərkəzi rolda Ankaranı görür
3-11-2025, 17:20
AVP-nin qalmaqallı qurultayı ilə bağlı araşdırma aparılacaq
3-11-2025, 15:03
Səyyad Aran: "Ramiz Mehdiyev kimdir ki, onunla ünsiyyətim olsun?"
3-11-2025, 14:56
Ceyhun Bayramov BBP sədrini qəbul edib
3-11-2025, 12:00
Ramiz Mehdiyevin köməkçisi həbs edilib
3-11-2025, 08:27
Rusiya İranla nüvə sazişinin həllini asanlaşdıra bilər
3-11-2025, 08:08
Tramp Ukrayna münaqişəsinə son qoya biləcəyinə əmindir
1-11-2025, 21:14
Ukrayna daha bir bölgəni itirir
1-11-2025, 20:50
Vaşinqtonda Suriya prezidentini gözləyirlər
1-11-2025, 16:04
Allahşükür Paşazadə Vatikanda Roma Papası ilə görüşüb
31-10-2025, 19:33
Sabiq icra başçısı barəsində həbs qərarı verilib
31-10-2025, 15:52
Əli Həsənov Türkiyəyə köçüb? - Açıqlama
31-10-2025, 15:50
Tavuş vilayətində demarkasiya işləri dayanıb - Qubernator
31-10-2025, 15:30
Zahid Oruc: "Onlar "söyüş blogerləri" yox, terror şəbəkəsidir"
31-10-2025, 15:29
“Aralıq dənizinin açarı Türkiyədədir” - Politoloq
31-10-2025, 15:11
Rus ordusu Pokrovskda irəliləyir
31-10-2025, 11:20
Arif Rəhimzadə Ramiz Mehdiyevdən danışıb: "Ramiz Mehdiyevlə bağlı məsələlər sübuta..."
31-10-2025, 08:43
Ərdoğan: Avropanın təhlükəsizliyi birgə səylər tələb edir
31-10-2025, 08:37
Qaluzin: Rusiya Kiyevlə danışıqlara hazırdır
30-10-2025, 22:30
Azərbaycanlı əsir və girovların qətli ilə bağlı sənəd tədqiq edilib
30-10-2025, 21:00
TİKA sədri Hikmət Hacıyevlə görüşüb - Foto
30-10-2025, 16:34
Sərdar Cəlaloğlu bacısı oğlunun həbsindən danışıb
30-10-2025, 14:57
Daha bir vəzifəli şəxsin adı Ramiz Mehdiyevlə hallanır
19-10-2025, 09:43
Pakistanın qara səhifəsi - Fotolar
12-10-2025, 09:24
Yarım əsrin ən ağır təyyarə qəzaları…
2-10-2025, 09:07
Qəddar qadınlar: onlar illərlə məsuliyyətdən yayınıblar
1-10-2025, 08:19
Dallas sirri - Prezident Kennedinin qətli
30-09-2025, 09:47
Ən güclü mafiyalar - Onların şəbəkələri sərhədləri aşır
29-09-2025, 13:04
Qandinin qətli - Hindistanın vicdanına atılan güllə
27-09-2025, 10:15
Mafiya qaydaları dəyişib: cinayətkarların yeni üsulu daha gəlirlidir
26-09-2025, 14:57
Sarayevo atəşi - Birinci Dünya müharibəsinin fitili - Fotolar
5-08-2023, 16:30
Məzar təpikləyənlərin xələfləri - fransızlar
12-04-2023, 09:12
Dünyada cinayət nisbəti: bəzi ölkələr cəhənnəm vadisi, bəziləri yer üzünün cənnətidir
10-04-2023, 16:34
Ən təhlükəli, ən zəgin və ən ucuz şəhərlərin adı açıqlanıb - Siyahı
10-04-2023, 06:58
Böyük təhlükə xəbərdarlığı - Professor dövlət başçısına müraciət edib
31-03-2023, 21:54
Demokratiyanın qətli... - Araşdırma
24-03-2023, 22:33
Azərbaycanın xarici borcu nə qədərdir? - Araşdırma
16-12-2022, 10:33
Ermənilərin statistik yalanı - Qarabağda nə qədər erməni yaşayır?
23-08-2022, 11:06
Professor Azərbaycan prezidentinə müraciət edib: “Elmimizi xilas edin!”
22-03-2022, 13:10
Dünya ticarətinin 80 faizini təşkil edən gəmiçilik məhv edilib
11-03-2022, 16:09
Taxıl qıtlığı: dünya gözünü Avropa istehsalçılarına zilləyib
11-03-2022, 14:33
Böyük güclər Ukrayna səmasını niyə qapatmaq istəmir?
17-02-2022, 15:45
Kürdə su azalır: "Vəziyyət yaxın illərdə düzəlməyəcək" - Araşdırma
11-11-2021, 16:47
Pandemiyanın daha bir fəsadı - Alimlər həyəcan təbili çalır
11-11-2021, 13:51
Ermənilərin törətdiyi ekoloji fəlakət beynəlxalq səviyyədə müzakirəyə çıxarılıb - Araşdırma
31-10-2021, 09:46
Baş tutmayan 12-ci abortun “fəsadı”: bioloji ana məşhur qızdan üzr istəyəcək - Fotolar
24-10-2021, 15:13
Naqafil güllə xanım-operatorun həyatına son qoyub - Fotolar
27-08-2021, 15:45
Azərbaycandakı əcnəbilərə vaksin vurulmur: pasportu necə alsınlar?
3-03-2021, 15:15
Koronavirusdan sağalanların səhhətində başqa problemlər yaranır
8-02-2021, 13:53
Azərbaycanın bir neçə universitetində dərslər bərpa olunmayacaq
6-11-2020, 12:21
Qarabağda ermənilərin yandırdığı və ya donuz tövləsinə çevrilən məbədlər - Araşdırma
7-08-2020, 14:27
Yeni idarəetmə sistemi gəlir: dövlət şirkətləri büdcənin “pulsoran”ı rolundan çıxarılacaq
19-06-2020, 15:03
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi Azərbaycan insanının qorxu indeksini öyrənmək üçün sorğu keçirib
12-06-2020, 14:15
Qarabağ üsyanı - 100 il: Mübarizə tariximizin şanlı səhifəsi
30-04-2020, 18:51
“8-ci kilometr bazarı”nın sahibi ilə bağlı müəmmalı hadisə: onu gecəyarısı kim və ya kimlər soyub?
2-04-2020, 13:39
Koronavirusdan sonra... - Dünyada böyük dəyişiklik gözlənilir
9-10-2019, 19:10
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
18-09-2019, 12:29
“Leş mafiyası”nı kimlər himayə edir? - Yeni detallar
2-09-2019, 08:06
Uşaqsız ailələrdə boşanma artıb - Statistika
27-08-2019, 22:16
Agentlik sədrinin biznes ortağı haqda yeni məlumatlar yayıldı - Fotolar
26-08-2019, 14:55
Komitə və ASC sədrlərinin keçirdiyi tenderlərin qalibi olan şirkət rəhbəri haqda sənədlər yayıldı - Siyahı
23-08-2019, 17:07
Deputat Ağalar Vəliyev xaricdə oğlunun adına nələr almayıb ki... - Siyahı yayıldı - Fotolar
26-06-2019, 12:20
Kimə hesabdan “2” yazaq? DSK sədri Tahir Budaqova, yoxsa MSK sədri Məzahir Pənahova... – Araşdırma
22-06-2019, 15:58
"Azəriqaz"dakı yoxlama niyə dayandırılıb? - Palatadan şübhəli qərar
Mikayıl Mikayılov deyir ki, festivalda nümayiş olunan tamaşa Azərbaycanla Meksika arasında teatr əlaqələrinin başlanğıcı sayıla bilər
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
