23:48 / 06-10-2025
Gürcüstanın baş naziri keçmiş prezidenti "xarici agent" adlandırıb
22:17 / 06-10-2025
Ceyhun Bayramov Qəbələdə Hakan Fidanla görüşüb
22:05 / 06-10-2025
Şəmkirdə ər arvadını öldürüb
20:49 / 06-10-2025
Məhkəmədə Ermənistanın Gəncəyə zərbələri ilə bağlı sənədlər elan edilib
19:36 / 06-10-2025
Hakan Fidan Azərbaycana gəlib
19:24 / 06-10-2025
Mətbuat katibinə 11 bıçaq zərbəsi vurulub
18:47 / 06-10-2025
Saleh Səmədovun həbs müddəti uzadılıb
18:25 / 06-10-2025
Hərbi ekspert: Yanvar-fevral aylarında döyüşlər şüddətlənəcək
18:00 / 06-10-2025
Özbəkistan prezidenti Azərbaycana səfərə gəlib
17:12 / 06-10-2025
Tokayev Qəbələyə gəlib
17:07 / 06-10-2025
İlham Əliyev Qəbələdə Şimali Kiprin Prezidenti ilə görüşüb
16:58 / 06-10-2025
"Turan Tovuz” Roderik Millerlə müqavilə müddətini uzadıb
16:52 / 06-10-2025
Zakir Həsənov Böyük Britaniya səfiri ilə görüşüb
16:35 / 06-10-2025
Bakıda həyətdən oğurluq edən iki nəfər tutulub
16:13 / 06-10-2025
Samux rayonunda 44 yaşlı kişi ölümcül döyülüb
15:59 / 06-10-2025
Zukerberq 70 futbol meydançası böyüklüyündə süni intellekt mərkəzi tikir
15:42 / 06-10-2025
Qırğız prezidenti Qəbələyə gəlib
15:26 / 06-10-2025
500 dollara aldığı anbardan 60 min dollarlıq avtomobil çıxıb - Foto
15:13 / 06-10-2025
Ən innovativ ölkələrin adı açıqlanıb - Siyahı
15:05 / 06-10-2025
III MDB Oyunları: idmançılarımız bürünc medal qazanıb
14:56 / 06-10-2025
Zaqatala-Balakən zonasını böcəklər basıb
14:20 / 06-10-2025
Ukraynaya qarşı 5 minədək kubalı döyüşür
14:00 / 06-10-2025
Türkmən qazına maneə: bircə Azərbaycanla müqavilə toxunulmazdır
13:44 / 06-10-2025
Kansler Rusiyanı ittiham edir
13:32 / 06-10-2025
Viktor Orban Azərbaycana gəlib - (Yenilənib)
13:10 / 06-10-2025
Saxlanılan QHT sədrləri sərbəst buraxılıblar
13:06 / 06-10-2025
Ersin Tatar Qəbələyə gəlib
10:18 / 03-10-2025
32 xarici ali məktəbin diplomu Azərbaycanda tanınmır - Siyahı
21:07 / 03-10-2025
İlham Əliyev Türk Dövlətlərinin Əməkdaşlıq Günü ilə bağlı paylaşım edib
18:01 / 04-10-2025
Cəbrayılda Şəhər Günü qeyd edilib - Fotolar
11:49 / 04-10-2025
Bir qrup tələbəyə Prezident təqaüdü veriləcək - Sərəncam
11:00 / 02-10-2025
Qaçaqmalçılığa şərait yaradan vəzifəli şəxslər ifşa edilib
12:57 / 02-10-2025
ABŞ İrana qarşı yeni əməliyyat keçirə bilər
22:05 / 02-10-2025
Bakıda Ermənistan vətəndaşlarının məhkəməsi keçirilib - Fotolar
00:07 / 04-10-2025
Prezidentdən Cəbrayılla bağlı paylaşım - Video
10:28 / 02-10-2025
Bəşəriyyət “rəqəmsal qiyamət”ə yaxınlaşır - Xəbərdarlıq
14:22 / 03-10-2025
Rusiya üçün ən böyük təhlükə - demoqrafik böhran
14:13 / 04-10-2025
Oqtay Şirəliyev dəfn olunub - (Yenilənib) - Fotolar
09:07 / 02-10-2025
Qəddar qadınlar: onlar illərlə məsuliyyətdən yayınıblar
Azərbaycana qarşı mənəvi-siyasi strategiya: Rusiya nəyə nail olmaq istəyir?
Tarix: 02-07-2025 10:26 | Bölmə: Siyasət / Araşdırma
XIX əsrin əvvəllərində Azərbaycan torpaqları Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edildikdən sonra milli kimliyin, mədəniyyətin və dini həyatın yeni qaydalara uyğunlaşdırılması prosesi başlanıldı. Bu prosesin əsas xüsusiyyətlərindən biri də İslam dininin əvvəlcə məhdudlaşdırılması, ardınca imperiyanın idarəetmə vasitəsinə çevrilməsi idi. Çar Rusiyası dini sistem üzərində nəzarəti ələ keçirərək azərbaycanlıların mənəvi dayaqlarını zəiflətməyə və milli müqavimət potensialını zərərsizləşdirməyə çalışdı. Bu məqalədə həmin proseslərin əsas mərhələləri təhlil olunur.
İslama inzibati nəzarət
Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrindən sonra Azərbaycanın böyük hissəsi Rusiyanın nəzarətinə keçdi. Ardınca Rusiya çarizmi regionda dini idarəetmə sistemini nəzarətə götürdü. 1832-ci ildən başlayaraq Tiflisdə Şiə və Sünni Ruhani İdarələri yaradıldı. Bu idarələrin rəhbərləri - şeyxülislam və müftilər - birbaşa Peterburqdan təyin olunurdu. 1872-ci ildə qəbul edilən “Polojenie ob upravlenii zakavkazskim musulmanskim duchovenstvom” adlı qanuni sənəd bu dini strukturların imperiya çərçivəsinə salınmasını rəsmi şəkildə təsdiqlədi. Bu dəyişikliklər nəticəsində dini liderlər artıq xalqın deyil, dövlətin maraqlarına xidmət edən məmurlara çevrildi. İslam dini isə mənəviyyatın qaynağı olmaqdan çıxıb imperiyanın idarəetmə və itaət ideologiyasının bir hissəsinə çevrildi.
Məzhəblərarası parçalanmanın təşviqi
Rusiya imperiyası “Parçala və hökm sür!” prinsipinə uyğun olaraq Azərbaycan əhalisinin dini birliyini parçalamaq siyasəti güdürdü. Şiə və sünni icmalar arasında mövcud olan fərqlər qabardılır, hər iki tərəfdə imperiyaya sadiq ruhanilər irəli çəkilir, dini liderlər bir-birinə qarşı qoyulurdu. Bu məzhəbi parçalanma cəmiyyətin daxili inteqrasiyasını pozur, milli həmrəyliyi zəiflədir, imperial idarəçiliyin qarşısında təbii müqavimət ehtimallarını aradan qaldırırdı. Ənənəvi dini kimlik milli şüurla deyil, sadiq “müsəlman təbəə” obrazı ilə əvəz olunurdu.
Milli kimlidən dini kimliyə
Çarizmin ən hiyləgər addımlarından biri azərbaycanlıları sadəcə “müsəlman” adı ilə qeydiyyata almaq və beləliklə, onların etnik kimliyini arxa plana keçirmək idi. Əhalinin “müsəlman” kimi təqdim olunması onların azərbaycanlı, türk və ya yerli etnik qrup olaraq mövcudluğunu rəsmən tanımamaq məqsədi daşıyırdı. Bu, xalqın mədəni özünüdərkinə ciddi zərbə vurur, milli tarix, dil və yaddaşın kollektiv dəyər kimi formalaşmasını əngəlləyirdi.
Demoqrafik dəyişikliklər və dini balansın pozulması
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsinin ardından Rusiya imperiyası İran və Osmanlıdan Qafqaza, xüsusilə Qarabağa və Naxçıvana erməni əhalisinin kütləvi şəkildə köçürülməsini təşviq etdi. Rəsmi statistikaya görə, 1828–1831-ci illərdə təkcə İrandan 8 minə yaxın erməni ailəsi (90 min nəfərdən çox) bu torpaqlara yerləşdirildi. Bununla da həm dini, həm də etnik balans süni şəkildə dəyişdirildi. Bu dəyişikliklər nəticəsində bölgənin aborigen müsəlman əhalisi iqtisadi və sosial baxımdan sıxışdırıldı, öz torpaqlarında azlıq statusuna salınma təhlükəsi ilə üzləşdi. Bu, gələcək etnik və dini qarşıdurmaların təməlini qoyan strateji addım idi.
Maarifin məhdudlaşdırılması və ruhanilərin alətə çevrilməsi
Rusiya İslam təhsil sistemini də nəzarətə götürdü. Məktəb və mədrəsələrdə əsasən şəriət, fiqh (İslam hüququnu öyrənən elm) və əhkam (fiqh elminin nəticəsi olan şəriət hökmləridir) öyrədilir, dünyəvi elmlər tədris olunmurdu. Dini təhsil imperiyanın maraqlarına uyğunlaşdırılmışdı və xalqın maariflənməsi deyil, itaəti hədəfləyirdi. Bu fonda müasir təhsil müəssisələrinin yaradılması təşəbbüsləri ruhani dairələr tərəfindən müqavimətə məruz qalırdı. Sekulyar təhsilin təşviqinə cəhd edən maarifçi ziyalılar - Həsən bəy Zərdabi, Mirzə Fətəli Axundzadə və başqaları - xalq arasında geriliyin əsas səbəbini məhz bu ideoloji basqılarda görürdülər.
Milli müqavimət və dirçəlişin başlanğıcı
Mənəvi-siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, Azərbaycan cəmiyyətində maarifçi və milli dirçəliş hərəkatı formalaşdırmağa, XIX əsrin sonlarından milli mətbuat orqanları, yeni tipli məktəblər və maarif cəmiyyətləri yaratmağa başladılar. 1918-ci ildə yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müsəlman dünyasında ilk parlamentli, sekulyar respublika modelini təqdim etdi. Bu dövlətin əsas prinsipləri milli azadlıq, mədəni dirçəliş və hüquqi bərabərlik idi. Cümhuriyyətin yaradılması göstərdi ki, çarizmin apardığı dini və milli zərərverici siyasətlərə baxmayaraq, xalqın milli ruhu sönməyib.
Çar Rusiyasının Azərbaycandakı dini siyasəti məqsədyönlü şəkildə İslamı milli ruhdan ayırmağa, onu idarəetmə vasitəsinə çevirməyə yönəlmişdi. Ruhanilər imperiyaya xidmət edən bir təbəqəyə çevrilmiş, məzhəbi parçalanma ilə milli birlik zəiflədilmiş, milli kimlik dini kimliklə əvəz olunmuşdu. Bu proseslər nəticəsində Azərbaycan cəmiyyətinin sosial strukturu, təhsil sistemi və mənəvi dayaqları zədələnmişdi. Lakin bütün bu basqılara qarşı maarifçi hərəkatın formalaşması və Cümhuriyyətin qurulması xalqın milli iradəsinin sarsılmadığını sübuta yetirdi.
Post-sovet dövründə İslam təsir vasitəsi kimi
1991-ci ildə müstəqillik bərpa olunduqdan sonra Rusiya Federasiyası Azərbaycanda ideoloji, dini və geosiyasi təsir imkanlarını qoruyub saxlamaq üçün bir sıra strategiyalar həyata keçirdi. Xüsusilə dini sahədə İslamdan istifadə olunaraq milli həmrəyliyin zəiflədilməsi, dini parçalanma və radikalizm toxumlarının səpilməsi istiqamətində cəhdlər müşahidə edildi.
Vəhhabilik, sələfizm və şiə radikalizmi
Şimal bölgələrində (Qusar, Quba, Zaqatala) Rusiya mənşəli və ya Rusiyadan maliyyələşən "qardaşlıq fondları" və "maarif mərkəzləri" vasitəsilə sələfi ideologiyalar yayılmağa başladı. Paralel olaraq İran və digər aktorların dəstəyi ilə radikal şiəlik cərəyanları da inkişaf etdirildi. Bu iki ziddiyyəti qızışdırmaqla Rusiya Azərbaycanda dini əsaslı qarşıdurma və ideoloji xaos yaratmaq istəyirdi.
Rusiya pravoslav kilsəsi və "mədəni təsir siyasəti"
Moskva patriarxlığı Qafqaz regionunu "pravoslav məkanı" kimi təqdim etməyə çalışırdı. Azərbaycandakı pravoslav icmaları vasitəsilə informasiya mühitini və ictimai təsir sahələrini nəzarət altına alınmağa cəhd edirdilər.
Dini icmalara ideoloji nəzarət
2000-ci illərin əvvəllərində Rusiya yönümlü ruhanilər bəzi məscidlərdə təbliğat apararaq dövlətçiliyə qarşı şübhə yaratmağa, gəncləri sistemdən uzaqlaşdırmağa çalışırdı. Bunun qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycan dövləti ciddi addımlar atdı.
Bu gün Azərbaycan cəmiyyəti üçün həmin tarix bir xəbərdarlıqdır: dini dəyərlər milli varlığımızın ayrılmaz hissəsidir, lakin onlar siyasi məqsədlərlə manipulyasiya olunmamalı və kənar qüvvələrin nəzarətinə verilməməlidir. Güclü milli kimlik, sağlam dini düşüncə ilə birgə inkişaf etməlidir.
Azərbaycan dövlətinin qəti cavabı
Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət müstəqilliyinin təməl prinsiplərini qorumaq məqsədilə 2001-ci ildə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsini yaratdı. O, dəfələrlə bəyan edirdi ki, "din dövlətdən ayrı olsa da, dövlət dini təhlükəsizliyini təmin etməlidir".
Heydər Əliyev hər zaman qeyd edib ki, Azərbaycan xalqı öz tolerantlığı ilə həmişə fəxr etməlidir. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycanda dini ekstremizmə qarşı vahid hüquqi və inzibati nəzarət mexanizmi formalaşdı.
Prezident İlham Əliyev isə bu siyasəti daha da inkişaf etdirərək, Azərbaycanın dünyəvi və tolerant dövlət modelini beynəlxalq səviyyədə müdafiə etdi, dini radikalizmə qarşı hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyətini gücləndirdi.
İlham Əliyev “Azərbaycanda din dövlətdən ayrı olsa da, amma dövlətin nəzarətindədir”,- deyib. O, bunu, həm də vətəndaşların hüquqlarının qorunması ilə əlaqələndirib: “Biz radikalizmə qarşı mübarizəni dövlət təhlükəsizliyinin ayrılmaz hissəsi hesab edirik".
Rusiya Federasiyası müstəqil Azərbaycana qarşı İslamı alətə çevirməklə ideoloji və siyasi təsir yaratmaq istəsə də, dövlətin siyasi rəhbərliyi - Heydər Əliyev və İlham Əliyev bu cəhdlərin qarşısı vaxtında alıb, Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri balanslı şəkildə tənzimləyiblər.
Bu gün Azərbaycan regionda həm dini tolerantlığın, həm də milli təhlükəsizliyin uğurlu modelini təqdim edir. Rusiya tərəfindən aparılan yumşaq güc siyasətinə qarşı ideoloji müqavimət davam etməkdədir və dövlət bu sahədə prinsipiallığını qoruyur.
Elxan QARAYEV
Hüquqşünas
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-07-2025 10:26 | Bölmə: Siyasət / Araşdırma
XIX əsrin əvvəllərində Azərbaycan torpaqları Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edildikdən sonra milli kimliyin, mədəniyyətin və dini həyatın yeni qaydalara uyğunlaşdırılması prosesi başlanıldı. Bu prosesin əsas xüsusiyyətlərindən biri də İslam dininin əvvəlcə məhdudlaşdırılması, ardınca imperiyanın idarəetmə vasitəsinə çevrilməsi idi. Çar Rusiyası dini sistem üzərində nəzarəti ələ keçirərək azərbaycanlıların mənəvi dayaqlarını zəiflətməyə və milli müqavimət potensialını zərərsizləşdirməyə çalışdı. Bu məqalədə həmin proseslərin əsas mərhələləri təhlil olunur.
İslama inzibati nəzarət
Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrindən sonra Azərbaycanın böyük hissəsi Rusiyanın nəzarətinə keçdi. Ardınca Rusiya çarizmi regionda dini idarəetmə sistemini nəzarətə götürdü. 1832-ci ildən başlayaraq Tiflisdə Şiə və Sünni Ruhani İdarələri yaradıldı. Bu idarələrin rəhbərləri - şeyxülislam və müftilər - birbaşa Peterburqdan təyin olunurdu. 1872-ci ildə qəbul edilən “Polojenie ob upravlenii zakavkazskim musulmanskim duchovenstvom” adlı qanuni sənəd bu dini strukturların imperiya çərçivəsinə salınmasını rəsmi şəkildə təsdiqlədi. Bu dəyişikliklər nəticəsində dini liderlər artıq xalqın deyil, dövlətin maraqlarına xidmət edən məmurlara çevrildi. İslam dini isə mənəviyyatın qaynağı olmaqdan çıxıb imperiyanın idarəetmə və itaət ideologiyasının bir hissəsinə çevrildi.
Məzhəblərarası parçalanmanın təşviqi
Rusiya imperiyası “Parçala və hökm sür!” prinsipinə uyğun olaraq Azərbaycan əhalisinin dini birliyini parçalamaq siyasəti güdürdü. Şiə və sünni icmalar arasında mövcud olan fərqlər qabardılır, hər iki tərəfdə imperiyaya sadiq ruhanilər irəli çəkilir, dini liderlər bir-birinə qarşı qoyulurdu. Bu məzhəbi parçalanma cəmiyyətin daxili inteqrasiyasını pozur, milli həmrəyliyi zəiflədir, imperial idarəçiliyin qarşısında təbii müqavimət ehtimallarını aradan qaldırırdı. Ənənəvi dini kimlik milli şüurla deyil, sadiq “müsəlman təbəə” obrazı ilə əvəz olunurdu.
Milli kimlidən dini kimliyə
Çarizmin ən hiyləgər addımlarından biri azərbaycanlıları sadəcə “müsəlman” adı ilə qeydiyyata almaq və beləliklə, onların etnik kimliyini arxa plana keçirmək idi. Əhalinin “müsəlman” kimi təqdim olunması onların azərbaycanlı, türk və ya yerli etnik qrup olaraq mövcudluğunu rəsmən tanımamaq məqsədi daşıyırdı. Bu, xalqın mədəni özünüdərkinə ciddi zərbə vurur, milli tarix, dil və yaddaşın kollektiv dəyər kimi formalaşmasını əngəlləyirdi.
Demoqrafik dəyişikliklər və dini balansın pozulması
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsinin ardından Rusiya imperiyası İran və Osmanlıdan Qafqaza, xüsusilə Qarabağa və Naxçıvana erməni əhalisinin kütləvi şəkildə köçürülməsini təşviq etdi. Rəsmi statistikaya görə, 1828–1831-ci illərdə təkcə İrandan 8 minə yaxın erməni ailəsi (90 min nəfərdən çox) bu torpaqlara yerləşdirildi. Bununla da həm dini, həm də etnik balans süni şəkildə dəyişdirildi. Bu dəyişikliklər nəticəsində bölgənin aborigen müsəlman əhalisi iqtisadi və sosial baxımdan sıxışdırıldı, öz torpaqlarında azlıq statusuna salınma təhlükəsi ilə üzləşdi. Bu, gələcək etnik və dini qarşıdurmaların təməlini qoyan strateji addım idi.
Maarifin məhdudlaşdırılması və ruhanilərin alətə çevrilməsi
Rusiya İslam təhsil sistemini də nəzarətə götürdü. Məktəb və mədrəsələrdə əsasən şəriət, fiqh (İslam hüququnu öyrənən elm) və əhkam (fiqh elminin nəticəsi olan şəriət hökmləridir) öyrədilir, dünyəvi elmlər tədris olunmurdu. Dini təhsil imperiyanın maraqlarına uyğunlaşdırılmışdı və xalqın maariflənməsi deyil, itaəti hədəfləyirdi. Bu fonda müasir təhsil müəssisələrinin yaradılması təşəbbüsləri ruhani dairələr tərəfindən müqavimətə məruz qalırdı. Sekulyar təhsilin təşviqinə cəhd edən maarifçi ziyalılar - Həsən bəy Zərdabi, Mirzə Fətəli Axundzadə və başqaları - xalq arasında geriliyin əsas səbəbini məhz bu ideoloji basqılarda görürdülər.
Milli müqavimət və dirçəlişin başlanğıcı
Mənəvi-siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, Azərbaycan cəmiyyətində maarifçi və milli dirçəliş hərəkatı formalaşdırmağa, XIX əsrin sonlarından milli mətbuat orqanları, yeni tipli məktəblər və maarif cəmiyyətləri yaratmağa başladılar. 1918-ci ildə yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müsəlman dünyasında ilk parlamentli, sekulyar respublika modelini təqdim etdi. Bu dövlətin əsas prinsipləri milli azadlıq, mədəni dirçəliş və hüquqi bərabərlik idi. Cümhuriyyətin yaradılması göstərdi ki, çarizmin apardığı dini və milli zərərverici siyasətlərə baxmayaraq, xalqın milli ruhu sönməyib.
Çar Rusiyasının Azərbaycandakı dini siyasəti məqsədyönlü şəkildə İslamı milli ruhdan ayırmağa, onu idarəetmə vasitəsinə çevirməyə yönəlmişdi. Ruhanilər imperiyaya xidmət edən bir təbəqəyə çevrilmiş, məzhəbi parçalanma ilə milli birlik zəiflədilmiş, milli kimlik dini kimliklə əvəz olunmuşdu. Bu proseslər nəticəsində Azərbaycan cəmiyyətinin sosial strukturu, təhsil sistemi və mənəvi dayaqları zədələnmişdi. Lakin bütün bu basqılara qarşı maarifçi hərəkatın formalaşması və Cümhuriyyətin qurulması xalqın milli iradəsinin sarsılmadığını sübuta yetirdi.
Post-sovet dövründə İslam təsir vasitəsi kimi
1991-ci ildə müstəqillik bərpa olunduqdan sonra Rusiya Federasiyası Azərbaycanda ideoloji, dini və geosiyasi təsir imkanlarını qoruyub saxlamaq üçün bir sıra strategiyalar həyata keçirdi. Xüsusilə dini sahədə İslamdan istifadə olunaraq milli həmrəyliyin zəiflədilməsi, dini parçalanma və radikalizm toxumlarının səpilməsi istiqamətində cəhdlər müşahidə edildi.
Vəhhabilik, sələfizm və şiə radikalizmi
Şimal bölgələrində (Qusar, Quba, Zaqatala) Rusiya mənşəli və ya Rusiyadan maliyyələşən "qardaşlıq fondları" və "maarif mərkəzləri" vasitəsilə sələfi ideologiyalar yayılmağa başladı. Paralel olaraq İran və digər aktorların dəstəyi ilə radikal şiəlik cərəyanları da inkişaf etdirildi. Bu iki ziddiyyəti qızışdırmaqla Rusiya Azərbaycanda dini əsaslı qarşıdurma və ideoloji xaos yaratmaq istəyirdi.
Rusiya pravoslav kilsəsi və "mədəni təsir siyasəti"
Moskva patriarxlığı Qafqaz regionunu "pravoslav məkanı" kimi təqdim etməyə çalışırdı. Azərbaycandakı pravoslav icmaları vasitəsilə informasiya mühitini və ictimai təsir sahələrini nəzarət altına alınmağa cəhd edirdilər.
Dini icmalara ideoloji nəzarət
2000-ci illərin əvvəllərində Rusiya yönümlü ruhanilər bəzi məscidlərdə təbliğat apararaq dövlətçiliyə qarşı şübhə yaratmağa, gəncləri sistemdən uzaqlaşdırmağa çalışırdı. Bunun qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycan dövləti ciddi addımlar atdı.
Bu gün Azərbaycan cəmiyyəti üçün həmin tarix bir xəbərdarlıqdır: dini dəyərlər milli varlığımızın ayrılmaz hissəsidir, lakin onlar siyasi məqsədlərlə manipulyasiya olunmamalı və kənar qüvvələrin nəzarətinə verilməməlidir. Güclü milli kimlik, sağlam dini düşüncə ilə birgə inkişaf etməlidir.
Azərbaycan dövlətinin qəti cavabı
Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət müstəqilliyinin təməl prinsiplərini qorumaq məqsədilə 2001-ci ildə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsini yaratdı. O, dəfələrlə bəyan edirdi ki, "din dövlətdən ayrı olsa da, dövlət dini təhlükəsizliyini təmin etməlidir".
Heydər Əliyev hər zaman qeyd edib ki, Azərbaycan xalqı öz tolerantlığı ilə həmişə fəxr etməlidir. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycanda dini ekstremizmə qarşı vahid hüquqi və inzibati nəzarət mexanizmi formalaşdı.
Prezident İlham Əliyev isə bu siyasəti daha da inkişaf etdirərək, Azərbaycanın dünyəvi və tolerant dövlət modelini beynəlxalq səviyyədə müdafiə etdi, dini radikalizmə qarşı hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyətini gücləndirdi.
İlham Əliyev “Azərbaycanda din dövlətdən ayrı olsa da, amma dövlətin nəzarətindədir”,- deyib. O, bunu, həm də vətəndaşların hüquqlarının qorunması ilə əlaqələndirib: “Biz radikalizmə qarşı mübarizəni dövlət təhlükəsizliyinin ayrılmaz hissəsi hesab edirik".
Rusiya Federasiyası müstəqil Azərbaycana qarşı İslamı alətə çevirməklə ideoloji və siyasi təsir yaratmaq istəsə də, dövlətin siyasi rəhbərliyi - Heydər Əliyev və İlham Əliyev bu cəhdlərin qarşısı vaxtında alıb, Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri balanslı şəkildə tənzimləyiblər.
Bu gün Azərbaycan regionda həm dini tolerantlığın, həm də milli təhlükəsizliyin uğurlu modelini təqdim edir. Rusiya tərəfindən aparılan yumşaq güc siyasətinə qarşı ideoloji müqavimət davam etməkdədir və dövlət bu sahədə prinsipiallığını qoruyur.
Elxan QARAYEV
Hüquqşünas
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 22:17
Ceyhun Bayramov Qəbələdə Hakan Fidanla görüşüb
Dünən, 16:52
Zakir Həsənov Böyük Britaniya səfiri ilə görüşüb
Dünən, 13:10
Saxlanılan QHT sədrləri sərbəst buraxılıblar
Dünən, 10:09
Möhyəddin Orucov kassasiya şikayəti verib
Dünən, 08:06
Finlandiya “nümunəsi” Kiyev üçün fəlakət ola bilər
3-10-2025, 12:36
Ərdoğan: “Qlobal Sumud” Donanmasına hücum vəhşilikdir
3-10-2025, 10:19
Varşava Rusiya ilə diplomatik əlaqələri kəsə bilər
2-10-2025, 22:05
Bakıda Ermənistan vətəndaşlarının məhkəməsi keçirilib - Fotolar
2-10-2025, 16:34
Sahibə Qafarova Cənubi Afrikada G20-də çıxış edib
2-10-2025, 08:39
Kanada nüvə cinayətini ört-basdır edir?
2-10-2025, 07:36
İsrail 15 gəmini ələ keçirib, 25 türk fəal saxlanılıb
1-10-2025, 17:23
Ədalət Partiyasının sədr müavinləri bəlli olub
1-10-2025, 10:41
Kamran Əliyev Adnan Əhmədzadənin həbsi ilə bağlı açıqlama verib
1-10-2025, 10:15
Maya Sandu: Qaqauziya və Dnestryanıya yanaşma fərqli olmalıdır
1-10-2025, 07:43
ABŞ hökuməti fəaliyyətini niyə dayandırıb?
30-09-2025, 20:57
Vardanyanın növbəti məhkəmə prosesi keçirilib
30-09-2025, 17:37
Azərbaycan və Belarus baş nazirləri Minskdə görüşüb
30-09-2025, 16:33
Ceyhun Bayramov ABŞ rəsmisi ilə görüşüb
30-09-2025, 13:35
Deputat: "Bəhreyndə səfirlik çox vacibdir"
30-09-2025, 11:49
Bakı İqlim Fəaliyyəti Həftəsi çərçivəsində tədbir keçirilib - Foto
30-09-2025, 11:39
Deputat: "Bizdə hələ də bu problemlər qalır"
30-09-2025, 11:24
Spiker: "Prezidentin BMT-dəki çıxışı bir çox dövlətlər üçün son dərəcə əhəmiyyətli olacaq"
30-09-2025, 10:05
İqbal Ağazadə: “Olanlar acı bir tarixdir, lakin Cabir İmanovun ölümü..."
30-09-2025, 08:35
Qırğızıstanda növbədənkənar seçkilər keçiriləcək
30-09-2025, 08:30
Kreml Kişineunu “seçki sasxtakarlığında” ittiham edir
29-09-2025, 22:34
Bakıda Ermənistan vətəndaşlarının məhkəməsi keçirilib
29-09-2025, 10:25
VHP Ali Məclisinə sədr seçilib
29-09-2025, 10:17
Baş prokuror: "Heç bir ölkə ətraf mühitlə bağlı problemləri təkbaşına həll edə bilməz"
29-09-2025, 08:33
Moldovada seçkilər: MSK yeni nəticələri elan edib - Yenilənib
29-09-2025, 07:38
Pezeşkian: İran problem yaradacaq heç bir maneəni qəbul etməyəcək
27-09-2025, 17:37
Çili senatorları Şuşa və Xankəndidə olublar - Fotolar
26-09-2025, 14:40
Məzahir Pənahov Moldovada seçki prosesini izləyəcək
26-09-2025, 11:48
Milli Məclisin deputatları müraciət yayıblar
26-09-2025, 07:36
Toni Bleyr Qəzzada “ali siyasi hakimiyyətə” rəhbərlik edəcək?
25-09-2025, 20:19
Paşinyan: "Ermənistan AES-in fəaliyyətini 2036-cı ilə qədər uzadacaq"
25-09-2025, 17:23
Məhkəmə Əziz Orucovla bağlı qərar verib
25-09-2025, 11:55
Böyük Britaniyanın səfiri Gürcüstan XİN-ə çağırılıb
25-09-2025, 08:16
Ceyhun Bayramov ABŞ dövlət katibinin ev sahibliyi etdiyi tədbirə qatılıb
24-09-2025, 11:43
Tramp: NATO sərhədlərini pozan rus təyyarələri vurulmalıdır
23-09-2025, 18:00
Siyavuş Novruzov: "Bunu camaata göstərməyin mənası nədir?”
2-10-2025, 09:07
Qəddar qadınlar: onlar illərlə məsuliyyətdən yayınıblar
30-09-2025, 09:47
Ən güclü mafiyalar - Onların şəbəkələri sərhədləri aşır
29-09-2025, 13:04
Qandinin qətli - Hindistanın vicdanına atılan güllə
27-09-2025, 10:15
Mafiya qaydaları dəyişib: cinayətkarların yeni üsulu daha gəlirlidir
26-09-2025, 14:57
Sarayevo atəşi - Birinci Dünya müharibəsinin fitili - Fotolar
5-08-2023, 16:30
Məzar təpikləyənlərin xələfləri - fransızlar
12-04-2023, 09:12
Dünyada cinayət nisbəti: bəzi ölkələr cəhənnəm vadisi, bəziləri yer üzünün cənnətidir
10-04-2023, 16:34
Ən təhlükəli, ən zəgin və ən ucuz şəhərlərin adı açıqlanıb - Siyahı
10-04-2023, 06:58
Böyük təhlükə xəbərdarlığı - Professor dövlət başçısına müraciət edib
31-03-2023, 21:54
Demokratiyanın qətli... - Araşdırma
24-03-2023, 22:33
Azərbaycanın xarici borcu nə qədərdir? - Araşdırma
16-12-2022, 10:33
Ermənilərin statistik yalanı - Qarabağda nə qədər erməni yaşayır?
23-08-2022, 11:06
Professor Azərbaycan prezidentinə müraciət edib: “Elmimizi xilas edin!”
22-03-2022, 13:10
Dünya ticarətinin 80 faizini təşkil edən gəmiçilik məhv edilib
11-03-2022, 16:09
Taxıl qıtlığı: dünya gözünü Avropa istehsalçılarına zilləyib
11-03-2022, 14:33
Böyük güclər Ukrayna səmasını niyə qapatmaq istəmir?
17-02-2022, 15:45
Kürdə su azalır: "Vəziyyət yaxın illərdə düzəlməyəcək" - Araşdırma
11-11-2021, 16:47
Pandemiyanın daha bir fəsadı - Alimlər həyəcan təbili çalır
11-11-2021, 13:51
Ermənilərin törətdiyi ekoloji fəlakət beynəlxalq səviyyədə müzakirəyə çıxarılıb - Araşdırma
31-10-2021, 09:46
Baş tutmayan 12-ci abortun “fəsadı”: bioloji ana məşhur qızdan üzr istəyəcək - Fotolar
24-10-2021, 15:13
Naqafil güllə xanım-operatorun həyatına son qoyub - Fotolar
27-08-2021, 15:45
Azərbaycandakı əcnəbilərə vaksin vurulmur: pasportu necə alsınlar?
3-03-2021, 15:15
Koronavirusdan sağalanların səhhətində başqa problemlər yaranır
8-02-2021, 13:53
Azərbaycanın bir neçə universitetində dərslər bərpa olunmayacaq
6-11-2020, 12:21
Qarabağda ermənilərin yandırdığı və ya donuz tövləsinə çevrilən məbədlər - Araşdırma
7-08-2020, 14:27
Yeni idarəetmə sistemi gəlir: dövlət şirkətləri büdcənin “pulsoran”ı rolundan çıxarılacaq
19-06-2020, 15:03
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi Azərbaycan insanının qorxu indeksini öyrənmək üçün sorğu keçirib
12-06-2020, 14:15
Qarabağ üsyanı - 100 il: Mübarizə tariximizin şanlı səhifəsi
30-04-2020, 18:51
“8-ci kilometr bazarı”nın sahibi ilə bağlı müəmmalı hadisə: onu gecəyarısı kim və ya kimlər soyub?
2-04-2020, 13:39
Koronavirusdan sonra... - Dünyada böyük dəyişiklik gözlənilir
9-10-2019, 19:10
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
18-09-2019, 12:29
“Leş mafiyası”nı kimlər himayə edir? - Yeni detallar
2-09-2019, 08:06
Uşaqsız ailələrdə boşanma artıb - Statistika
27-08-2019, 22:16
Agentlik sədrinin biznes ortağı haqda yeni məlumatlar yayıldı - Fotolar
26-08-2019, 14:55
Komitə və ASC sədrlərinin keçirdiyi tenderlərin qalibi olan şirkət rəhbəri haqda sənədlər yayıldı - Siyahı
23-08-2019, 17:07
Deputat Ağalar Vəliyev xaricdə oğlunun adına nələr almayıb ki... - Siyahı yayıldı - Fotolar
26-06-2019, 12:20
Kimə hesabdan “2” yazaq? DSK sədri Tahir Budaqova, yoxsa MSK sədri Məzahir Pənahova... – Araşdırma
22-06-2019, 15:58
"Azəriqaz"dakı yoxlama niyə dayandırılıb? - Palatadan şübhəli qərar
10-05-2019, 13:38
İcra Hakimiyyəti heç bir səbəb göstərmədən bir ailəni evsiz qoydu
20-02-2019, 08:49
Dəmirqapı Dərbəndim: Rus işğalı, yoxsa... farsların əlindən nicat?
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
