Cənubi Qafqazda rus siyasətinin erməni fenomeni
Tarix: 19-08-2023 20:16 | Bölmə: Siyasət
Cənubi Qafqazda rus siyasətinin erməni fenomeni

Tətbiqi Tədqiqatlar Fondunun Azərbaycan Respublikasının QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Qərbi Azərbaycanın tarixi və mədəni köklərinin araşdırılması və təbliği” layihəsi ölkəmizin və xalqımızın həyatında mühüm əhəmiyyət daşıyan bir məsələyə həsr olunub.

Layihənin adından da göründüyü kimi, Qərbi Azərbaycanla bağlı problem doğma torpaqlarda milli tarixi və mədəni köklərimizin bir daha dərindən nəzərdən keçirilməsi, onların mənşəyinin, mənsubiyyətinin, spesifik xüsusiyyətlərinin, təkrarolunmaz çizgilərinin sistemli şəkildə araşdırılması, dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırılması, həmin məkanın Azərbaycana məxsusluğunu hər an vurğulanmasına nail olmaqdır. Tarixdə, onun bütün dövrlərində, xüsusən tarixin dönüş məqamlarında bu işin daha ardıcıl, daha intensiv şəkildə görülməsinə ehtiyac var. Bu dönüş anları isə ondan ibarətdir ki, dünya nizamı zaman-zaman qlobal dəyişikliklərə məruz qalır.

Dövlətlərin, beynəlxalq güclərin, təbii tarixi proseslərin gedişində mövcud dünya nizamı pozularaq, yeni reallıqlara uyğun olaraq yenidən qurulur. Hər dəfə formalaşan yeni dünya nizamında bu və ya digər dövlətin yeri, sanbalı, nüfuzu, potensialı həmin dövlətin bir sıra vacib keyfiyyətlərinin yüksəkliyindən asılı olur.

Azərbaycan bir türk ölkəsi, müsəlman əsilli bir dövlət olaraq XX əsrin axırları-XXI əsrin əvvəllərində öz torpaqlarına, sərvətlərinə, tarixinə, mədəniyyətinə sahib çıxmaq, öz haqqını təsdiq etmək, dünyada öz layiq olduğu yerini tutmaq uğrunda uğurla fəaliyyət göstərir. XVIII əsrin axırlarında parçalanaraq zəifləmiş, XIX əsrin əvvəllərində qonşu imperiyalar tərəfindən bölüşdürülmüş Azərbaycan asılılıq dövründə də itkilərə məruz qalıb. Onun torpaqlarında yadellilər məskunlaşdırılıb, xeyli əraziləri qoparılaraq zəpt olunub. Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdiyi dönəmlərdə öz torpaqlarına sahib çıxmaq şansı əldə etsə də, bu işi axıra çatdırmayıb. Cəmi 23 ay yaşamış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti öz torpaqlarını bir yerə toplamaq, öz ərazilərinə, sərvətlərinə, tarixinə və mədəniyyətinə sahib çıxmaq işini başa çatdıra bilməyib.


Azərbaycanın 1919-cu ildə Parisdə çap olunmuş xəritəsi

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra bolşeviklər hakimiyyəti zəpt edərək imperiya siyasətini yeni formada davam etdiriblər. Onlar proletar internasionalizmi, “xalqlar döstluğu” kimi qondarma şüarlarla pərdələnərək qeyri-xalqlara, o cümlədən Azərbaycan xalqına qarşı ayrı-seçkilik, düşmənçilik siyasətini davam etdiriblər. Sovet dövlətinin mövcudluğu dövründə Azərbaycan torpaqlarının hissə-hissə Ermənistana verilməsi, azərbaycanlıların Ermənistan ərazisindən deportasiya edilərək onların yerinə xarici ölkələrdən gətirilmiş ermənilərin yerləşdirilməsi prosesi fasiləsiz olaraq həyata keçirilib. Bununla paralel olaraq Ermənistan ərazisinə daxil edilmiş Qərbi Azərbaycanda xalqımızın milli köklərini silmək, onun mədəni irsini məhv etmək, bu ərazilərin ermənilərə məxsusluğunu sübut etmək üçün abidələr dağıdılıb, erməniləşdirilib, yer adları, toponimikası saxtalaşdırılıb. Bütün bu hərəkətlərə sovet dövlət orqanları nəinki mane olub, əksinə, özləri buna şərait yaradıb, türk-müsəlman əhalisinin tarixinə və mədəniyyətinə qarşı soyqırım siyasəti planlı şəkildə həyata keçirilib.

XVIII-XIX əsrin əvvəllərində Cənubi Qafqaza can atan, onu imperiya ərazilərinə qatmaq arzusunda olan Rusiya həmin ərazilərdə ağalığını əbədiləşdirmək üçün çoxşaxəli siyasət aparıb, ictimai həyatın bütün sahələrində müvafiq siyasət həyata keçirib. Ağalıq alətlərindən biri kimi türk-müsəlman əhalisinin əksəriyyət təşkil etdiyi ərazidə rus imperiyasının dayaqlarını yaratmaq üçün yerli xristianlarından istifadə edirdilər. Bu məsələnin köklü şəkildə həlli üçün tarixən müsəlman ölkələrində yaşamış xristian ermənilərdən də istifadə olunub. Onlar başa düşürdülər ki, buraya köçürülən rus, alman, bidətçi və təriqətçi xristianların hesabına bu məsələni həll etmək mümkün deyil. Rusiya imperiyasının Cənubi Qafqazda gözü və qulağı ola biləcək əhali hər zaman qonşularını satmaq vərdişinə malik olan ermənilərdir. Hələ rus imperatoru I Pyotr ermənilərin bu keyfiyyətinə diqqət yetirib, Cənubi Qafqazın işğalı və əsarət altında saxlanılmasında ermənilərin “xidmətindən” geniş istifadəni tövsiyə edib.

XIX əsrin əvvəllərində Rusiya Cənubi Qafqaza daxil olaraq onu işğal edən zaman Rusiya imperiyasının işğalçılıq siyasətinin tərkib hissəsi olan erməni amilindən istifadə planı daha aktiv və praktik mərhələyə daxil olur. Təsadüfi deyil ki, Türkmənçay müqaviləsinin şərtlərinə görə İran dövlətinin ödədiyi təzminatın böyük hissəsi ermənilərin bu regiona köçürülməsi və məskunlaşdırılmasına sərf edilib. Ermənilər ən yaxşı və münbit torpaqlarda məskunlaşdırılır, vergilərdən azad edilir, imperiya idarə sistemində geniş təmsil olunurdular. Xatırladaq ki,
ermənilər üçün bu güzəştlər son zamanlara qədər davam edib. Rusiya imperiyası, Sovetlər İttifaqı dövründə bu siyasət davam etdirilərək, gaha da gücləndirilib.


1828-ci ildə bağlanmış Türrkmənçay müqaviləsindən sonra İrandan ermənilərin Şimali Azərbaycan ərazilərinə köçürülməsi

Cənubi Qafqazda Rusiya imperiyası, Sovet dövləti və hazırkı Rusiya Federasiyası öz maraqlarına malik idi. Yeridilən siyasət bu maraqlara xidmət göstərirdi. Ermənilərin regionda yerləşdirilməsi yolu ilə imperiyanın dayaqlarını yaratmaq, onlardan türk-müsəlman əhalini itaətdə saxlamaqdan başqa Osmanlı dövlətinin Şərqlə - Türk dünyasının digər ölkələri ilə əlaqəsini məhdudlaşdırmaq məqsədilə də istifadə olunurdu.

Türk-müsəlman köklərinin və türk dünyası birliyinin tarixi-mədəni izlərinin zəiflədilməsi də imperiyanın maraqlarına xidlət edirdi. Buna görə də Rusiya ermənilərin Cənubi Qafqazın mədəni irsinə qarşı dağıdıcı və saxtalaşdırıcı fəaliyyətinə maksimum şərait yaradırdı. İlk növbədə ermənilərin regionda kök salmasına əsas yaradan amil 1836-cı ildə alban katalikosluğunun ləğvi və bunun maddi-mənəvi irsinin erməni-qriqoryan kilsəsinə verilməsi oldu. Bununla Cənubi Qafqazla ciddi əlaqəsi olmayan ermənilərə qüdrətli bir vasitə verilib. Məhz həmin vaxtdan etibarən Rusiya imperiyasının planı və rəhbərliyi altında alban kilsəsinin minilliklərlə ölçülən tarixindən erməni əfsanələri uydurulub, tarixi saxtalaşdırılıb, dini abidələri erməniləşdirilib. Cənubi Qafqazda məhz həmin dövrdən etibarən erməni kilsələri tikilib. O dövrdə olan alban kilsələri isə zahirən və daxilən dəyişdirilərək erməni kilsəsi kimi qələmə verilir.


Ermənilərin Şimali Qafqaza sonradan köçürülməsi sirr deyil. Hətta o hadisələrin ildönümləri rəsmi şəkildə qeyd olunub, şərəfinə abidələr qoyulub, medal buraxılıb

Azərbaycana və onun Albaniya səhifəsinə aid olan yazılı mənbələrin də saxtalaşdırılaraq erməniləşdirilməsi məhz XIX əsrin 30-cu illərindən sonrakı dövrdə baş verib. Bizim eramızın müxtəlif əsrlərində yazılması iddia edilən “erməni mənbələri”nin əksəriyyəti də ya alban mənbələrinin saxtalaşdırılması hesabına, ya da yenicə tərtib edilərək qədim dövrlərə aid edilməsi hesabına ortaya çıxıb.

Ermənilərin Xaçkar adlandırdıqları daş plitələrin də yaranma tarixi XIX-XX əsrdən uzağa getmir. Bu daşları sonradan, xüsusən XX-XXI əsrlərdə yaradaraq Cənubi Qafqazın ermənilər üçün əlçatan yerlərində yerləşdirib, sonra onları aşkar edərək ermənilərin tarixi köklərinin əyani sübutu kimi istifadə ediblər.

Ermənilərin yerləşdirildikləri ərazilərdə başlıca vəzifəsi müsəlman-türk əhalisi haqqında hakimiyyət orqanları üçün məlumat toplamaq və ötürmək, onların itaətdə saxlanmasına dəstək olmaq, imperiya üçün təhlükə ola biləcək hər bir hərəkət haqqında xəbər vermək idi. Əvəzində isə onlar bol-bol mükafatlar alır, məskunlaşdıqları yerlərdə üstünlüklər qazanırdılar. Onların xidmətlərindən biri də yerli əhalini sıxışdırmaq, yaşayış yerlərini ələ keçirmək, erməniləşdirmə və daha dərin kök salaraq imperiya hakimiyyətinin əbədiləşdirilməsinə xidmət etmək olub. Yerlərin, yaşayış məskənlərinin adları dəyişdirilir, maddi və mənəvi dəyərlər mənlmsənilir, tarix saxtalaşdırılır, əhali doğma yerlərindən didərgin salınırdı. Bu proses fasiləsiz şəkildə, günümüzə qədər davam edib.



Uzun zaman ərzində belə ləyaqətsiz və cəzasız fəaliyyət göstərən ermənilər hazırkı dövrdə ağalarının imkanlarının məhdudlaşması üzündən “xidmətlərinin” haqqını istədikləri səviyyədə ala bilməyəndə yeni ağa axtarışına çıxıb, dünyada yaranan yeni geosiyasi durumdan bəhrələnməyə çalışırlar. Beyinləri avantürist ideyalarla zəhərlənmiş ermənilər, xüsusən onların mövcud vəziyyətdən gəlir mənbəyi kimi istifadə edən siyasi elitası köhnə ideologiyadan yararlanaraq yeni ağalara xidmət etmək arzusundadırlar.

Tətbiqi Tədqiqatlar Fondu




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}