20:08 / 23-11-2024
"Qarabağ" qalib gəlib
Ərəblərin qiyamı Türkiyə üçün kritik hadisədir
Tarix: 10-09-2023 11:52 | Bölmə: Xəbərlər / Dünya
Ərəblərin qiyamı Türkiyə üçün kritik hadisədir

Suriyanın şərqindəki Deyr əz-Zor bölgəsində ərəb qəbilələri terror təşkilatı YPG-yə qarşı qiyam qaldırıb. Nəticədə ərəb qəbilələri bölgənin əksər hissəsinə nəzarəti ələ keçirib və YPG ünsürlərini ərazidən çıxarıblar.

Xarici siyasət və təhlükəsizlik eksperti Ömər Özkızılcıq Reyting.az-a deyib ki, qiyam regiondakı demoqrafik quruluşun və ABŞ-ın yanlış siyasətlərinin nəticəsidir.

Onun sözlərinə görə, bu qiyamın hara aparacağı iki əsas amildən asılıdır: Türkiyə necə davranacaq və ABŞ siyasətini dəyişəcəkmi?

Ekspert bildirib ki, ABŞ-ın mümkün siyasət dəyişikliyi Türkiyənin addımlarından asılı olduğundan, həlledici aktor Türkiyə olacaq:

“Türkiyənin 200 kilometr cənubunda baş verən hadisələrin taleyi qiyamın başlanmasında heç bir rolu olmayan Türkiyənin əlindədir. Qiyamın nəticəsi Türkiyənin terrorla mübarizəsində kritik və uzunmüddətli qazanclar əldə etmək potensialını daşıyır”.

Ö. Özkızılcıq əlavə edib ki, Deyr əz-Zor bölgəsində ərəb qəbilələrinin qiyamının arxasında sadə demoqrafik reallıq dayanır:

“YPG-nin nəzarətində olan ərazilərdə 3 milyon insan yaşayır. Bölgədə suriyalı kürdlərin nisbəti 19,9 faiz, ərəblərin nisbəti isə 76,6 faizdir.

Deyr əz-Zor bölgəsində iki böyük tayfa var: Akidat və Bekkara. Deyr əz-Zorda Akidat və Bekkara tayfalarından başqa Abid, Kulayin, Şammar, Zübeyd, Duleym, Cabur, Tayy, Ebu Saraya və El Rifai qəbilələri də yerləşir. Hətta Suriya kürdlərinin əksəriyyəti YPG-ni dəstəkləməsə də, YPG-nin ərəb qəbilələri üzərində hökmranlığı davamlı olmadı və üsyanla nəticələndi”.

Ekspert qeyd edib ki, siyasi və hərbi səbəblərə baxdıqda YPG-nin Deyr əz-Zor bölgəsində qurduğu Hərbi Şura strukturu önə çıxır: “Bu Hərbi Şura yerli ərəb əməkdaşlarının daxil olduğu və vitrin xüsusiyyətinə malik olan birləşmələrdir. Onlar rəsmi olaraq YPG-nin rəhbərlik etdiyi SDQ-nin bir hissəsidir. Bununla belə, digər hərbi şuralarla müqayisədə Deyr əz-Zor Hərbi Şurası YPG-dən ən çox muxtariyyət qazanan və hərbi cəhətdən ən güclü olan struktur idi. Bu yaxınlarda, xüsusilə ABŞ-dakı Hudson İnstitutunun dərc etdiyi hesabatda və sonrakı xəbərlərdə ABŞ-ın YPG-dən əl çəkəcəyi, ərəb qəbilələri və Deyr əz-Zor Hərbi Şurası ilə bölgəyə xas bir iş görəcəyi müzakirə olunub. YPG bu siyasət təklifini və bu istiqamətdəki xəbərləri təhdid kimi qəbul etmiş olmalıdır, ona görə də YPG komandirləri bu məsələ ilə bağlı mediaya təkzib xarakterli açıqlamalar veriblər. Ancaq Deyr əz-Zor Hərbi Şurasının sədri Əbu Havleni görüşə çağıran YPG onu həbs edib. YPG eyni əməliyyatı Rakkadan olan Liva əl-Raqqa qruplaşmasının lideri Əbu İsaya qarşı da həyata keçirib. YPG-nin məqsədi özünə alternativ ola biləcəkləri sıradan çıxarmaqdır”.

Ö. Özkızılcıq deyib ki, uzun illər ərəb qəbilələrini parçalamaq üçün böyük səylər göstərən YPG, ərəb qəbilələrinin birləşib ona qarşı üsyan edəcəyini gözləməyib: “YPG ərəb qəbilələrinin Əbu Həvlənin boşaltdığı yeri doldurmaq üçün yarışacaqlarını proqnozlaşdırmışdı. Üsyan edən ərəb qəbilələri qısa müddətdə Deyr əz-Zorda bir çox yaşayış məntəqəsini nəzarətə götürə bildi. YPG-nin ABŞ-dan tələb etdiyi hava dəstəyi gəlmədikdə, başmaqlı ərəb tayfa döyüşçüləri YPG-ni bir çox bölgədən çıxardı. ABŞ-ın illərdir öyrətdiyi YPG ünsürlərinin qaçması mənə Əfqanıstanda “Taliban”ın qarşısından qaçan Əfqanıstan ordusunu xatırlatdı”.

Ekspert əlavə edib ki, Suriyanın cənub-şərqində baş verənlər, şimal-qərbdə Deyr əz-Zor qəbilələrini də fəallaşdırıb:

“Əslində, Deyr əz-Zordan YPG-dən qaçaraq Türkiyənin yaratdığı təhlükəsiz bölgələrə sığınan 250 minə yaxın insan var. Döyüş çadırı quran qəbilə üzvləri daha sonra Menbicin qərbindən və şimalından YPG-yə qarşı hücuma keçib. Türkiyə Silahlı Qüvvələri və Suriya Milli Ordusu tərəfindən dəstək verilməyən hücumun ilk 3 saatında YPG və Əsəd rejiminin ortaq nəzarətindən 4 kənd və 2 təpə ələ keçirilib. Lakin Rusiya Hərbi Hava Qüvvələri YPG-nin köməyinə gəlib. Rusiyanın hava zərbələri və təhlükəsiz ərazilər üzərində uçuşlar nəticəsində ərəb qəbilələri əldə etdikləri mövqeləri tərk etmək məcburiyyətində qaldılar”.

Ekspertin fikrincə, ərəb tayfalarının YPG-yə qarşı qiyamı Türkiyə üçün son dərəcə kritik hadisədir. Onun sözlərinə görə, bu, ilk növbədə Türkiyənin arqumentlərinin nə qədər doğru olduğunu və ABŞ-ın YPG ilə əməkdaşlıq etməsinin yanlışlığını göstərir. “Üsyan həm də sosiologiyaya müharibə elan etməyin yanlış olduğunu, Türkiyənin haqlı olduğunu göstərdi. Bundan başqa, YPG-nin neft bölgələri üzərində hökmranlığı və neft gəlirləri də mənfi təsir göstərib. Ərəb qəbilələri uğur qazansa, YPG təkcə neft gəlirlərini deyil, həm də vergi gəlirlərini və ABŞ-ın bölgədəki dəstəyini itirə bilər. Əslində ABŞ-ın qalib ərəb qəbilələri ilə birgə işləməsi də mümkündür”,- deyən Ö. Özkızılcıq əlavə edib ki, üçüncü ssenari ərəb qəbilələrinin ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə YPG ilə razılığa gəlməsi və bölgədəki gərginliyin dayanmasıdır: “Ərəb qəbilələri çox güman ki, razılaşmanı qəbul edəcəklər. Əslində, Fərat çayının qərb sahilində Əsəd rejimi və İranın ciddi birləşməsi var. Əgər ABŞ müdafiəsi olmasaydı, İran və İranın dəstəklədiyi şiə silahlı dəstələri Fərat çayını keçib sünni ərəb qəbilələrini qıra bilərdi. Bu təhlükədən qorxan ərəb qəbilələri ABŞ-ı bölgədə saxlamaq üçün YPG ilə razılaşa bilər”.

Ö. Özkızılcıqın qeyd etdiyi üç ssenari Türkiyənin hadisəyə qarışmadığı ssenarilərdir: “Türkiyə YPG-yə qarşı hərbi əməliyyat keçirmək fürsətindən istifadə edərsə, şimalda SNA və TSK, cənubda isə ərəb qəbilələri YPG-yə təzyiq göstərəcək. Türk Silahlı Qüvvələri və SMO hücum etməsələr də, yalnız cəbhə xəttində cəmləşsələr belə, YPG bütün qüvvələrini cənubdan şimala keçirib, ərəb tayfalarına yol açılacaqdı. Digər bir hərbi ehtimal Türkiyənin Rusiyanı çəkindirə bilməsi və ərəb qəbilələrinin YPG-yə qarşı yolunu açmasıdır. Ukrayna ilə məşğul olan Rusiyanın YPG üçün Türkiyəyə qarşı çıxmaq gücü məhduddur. Təhlükəsiz bölgələrdən YPG-yə hücum edən ərəb qəbilələri Rusiyanın hava hücumu təhlükəsi olmadan YPG-yə qarşı sürətlə irəliləyəcək. Əslində, Mənbic və Rakkadakı ərəb tayfaları hələ də YPG-yə qarşı üsyan etməyiblər. Ərəb qəbilələri xaricdən irəliləyiş göstərsələr, o tayfalar da daxildən səfərbər olacaqlar”.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
20-11-2024, 08:43 Şamaxıda zəlzələ olub

bütün xəbərlər