14:16 / 24-04-2024
Nəzir - Akif Abbasov yazır
Musiqi qanadlarında ötən ömür - Fotolar
Tarix: 07-03-2023 15:46 | Bölmə: Mədəniyyət
Musiqi qanadlarında ötən ömür

Şərq mədəniyyəti estetik təfəkkürünün inkişafında mühüm rol oynayan Azərbaycan qadınlarının musiqi tərənnümündə də iştirakı genişdir. XII-XIII əsrə aid ərəb, türk, rus, Avropa mənbələrində azərbaycanlı qadınların mədəniyyətimizin digər sahələri ilə yanaşı musiqi sahəsindəki fəaliyyətindən bəhs olunur. Belə məlumatlara sonrakı dövrlərdə də tarixlərdə daimi rast gəlirik. Belə Azərbaycan qadınlarından XI əsrin rubai ustası Məhsəti Gəncəvini, ilk qadın bəstəkarımız Ədilə Hüseynzadəni, müğənnilərimiz Səltənət Qacarini, Fatma Mehrəliyevanı, Həqiqət Rzayevanı, Cahan Talışınskayanı və başqalarını göstərmək olar.

Azərbaycan mədəniyyəti və musiqi sənətinin inkişafında mühüm yerlərdən birini tutan qadınlarımızdan biri də Ceyran Haşımovadır.

Ceyran Haşımova 8 mart 1934-cü ildə Bakı şəhərində musiqiçi ailəsində dünyaya gəlib. Ceyran Haşımovanın musiqiyə hədsiz sevgisi atası Əsəd Cəfərovadan miras qalmışdı. Onun atası Əsəd Cəfərov tarda və qarmonda gözəl ifalar edərmiş. Hüseynağa Sarabskidən dərs almış Əsəd Cəfərov bir çox rayon teatrlarında aktyor, rejissor kimi fəaliyyət göstərib. Ömür-gün yoldaşı Zübeydəni (Ceyran xanımın anası) gözəl səsi olduğuna görə özünə tərəf müqabili seçib və o da teatrlarda aktrisa kimi çalışıb. Valideynlərindən qalan sənətə olan sevgisi sayəsində Ceyran xanım hələ kiçik yaşlarından atasından tar çalmağı öyrənib. O, oxuduğu Bakı şəhəri 132 saylı orta məktəbdə daim bütün mədəni tədbirlərdə iştirak edib, həm tarda ifa edib, həm də oxuyub.

Ceyran xanım 1952-ci ildə Asəf Zeynallı adına müsiqi məktəbinin tar sinifinı daxil olub. O, istedadı, çalışqanlığı ilə başqalarından seçildiyinə görə oxuduğu illərdə ona məktəbində dərs deməyi təklif ediblər. O, 1958-cı ildə Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbini fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra məktəbdə müəllim saxlayıblar və 20 il həmin məktəbdə dərs deyib. Sonra Səid Rüstəmovun dəvəti ilə xalq çalğı alətləri orkestrində fəalliyyətə başlayıb. Həmin il Moskvada keçirilən Azərbaycan incəsənəti günlərində orkestrlə birlikdə böyük uğurla çıxışlar edib.

Hələ Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbində dərs deyən zaman yüksək yaradıcılıq qabliyyəti olan Ceyran xanım ətrafında olan gənc qızları toplayıb ansambl yaratmaq fikri olduğunu söyləyir. Bu arzuyla o, 8 mart 1964-cü ildə ansanbl yaradır. Qızların razılığı ilə ansambla “Lalə” qızlar ansanblı adı verilir. Ansambl ilk dəfə 8 mart 1966-ci ildə qadınlara hədiyyə olaraq televiziyada çıxış edib. Ansamblın heyətində səkkiz qız və bir oğlan (nağara ifa edən tapılmadığına görə) olmaqla solist Suğra İbrahimovanın iştirakı ilə “Xızı dağları” mahnısı oxunub.



6 ay axtarışdan sonra nağara ifaçısı Esmira Cəfərzadəni ansambla qəbul ediblər. Ceyran Haşımovanın rəhbərliyi vaxtı ansamblın sayəsində Nəzakət Məmmədova, Raziyə Şirinova, Nisə Qasımova, Mahrux Muradova, Kəmalə Rəhimli, Firuzə İbadova, Ruhəngiz Allahverdiyeva, Sevda Qurbanova, Xalidə Gözəl, Dilşad Muxtarova, Aşıq Ulduz Quliyeva, Aşıq Solmaz Kosayeva və bir çox müğənnilər səhnəyə gələrək məhşurlaşıblar. Bu gənclərin yetişdirilməsində böyük rolu olan Ceyran Haşımovanın xidməti xalq arasında dastanlara çevrilib.

Azəri yurdumun qız balaları,
Dindirir kamanı, dindirir tarı.
Bizim Ceyran xanım çıxsın səhnəyə,
Gəlsin arxasınca qızlar qatarı.
Hər qız tər çiçək, bir solmaz nərgiz,
Qalxsın Təranənin təranələri,
Oxusun Nəzakət xoş nəğmələri,
Raziyə oxusun yenə şikəstə,
Mahrux dilə gəlsin qoy Arza üstə,
Ulduz ulduz kimi parlasın bu gün,
Səsi şəlalə tək çağlasın bu gün.
Səslənsin nağara, Esmira çalsın,
Xoş xalq ritmləri göyə ucalsın.
Nailə kanonu gətirsin dilə,
Sevinc qarmonunu qaldırsın zilə.
Qədim musiqini salaraq yada,
Zəhra qəlb səsini qoy qatsın uda.
A dostlar, açılsın nəğmə süfrəmiz,
Bizim Naxçıvana xoş gəlmisiniz.
“Lalə”lər! Baharın müjdəsisiniz,
Bizim Naxçıvana xoş gəlmisiniz.


Ansanbl fəaliyyət göstərdiyi dövrlərdə Azərbaycanın bir çox rayonlarında konsertlər verərək gənclərlə bərabər Rubabə Muradova, Zeynəb Xanlarova, Şövkət Ələkbərova, Mirzə Babayev, Flora Kərimova, İlhamə Quliyeva və başqa dahi sənətkarları müşayət ediblər.

“Lalə” qızlar ansamblı Ceyran xanımın rəhbərliyi ilə Çexoslovakiyada, Rumuniyada, Özbəkistanda, Türkiyədə və bir çox ölkələrdə qastrollarda olub. Ansambl sərhəd zonalarında, cəbhə xəttində, 1993-cü ildə Tərtər bölgəsində, 1994-cü ildə Ağdam və Füzuli bölgələrində hərbçilər qarşısında konsertlər veriblər.

Ceyran xanım musiqi məktəbində dərs deyə-deyə “Lalə” qızlar ansamblına rəhbərlik etməklə bərabər, 1971–ci ildə Səid Rüstəmovun sinifində oxumaqla Konservatoriyanı bitirib.



Onun ailəsi müsiqicilərdən ibarətdir. Həyat yoldaşı Mirhaşım Haşımov da Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbində skripka dərsi deyib. 5 iyun 1971-ci ildə anadan olmuş yeganə övladı Rəşad Haşımov da valideynlərinin yolu ilə gedib, Asəf Zeynallı adına müsiqi məktəbini bitirib, caz diplomu alıb. Gənc cazmen fəaliyyətinin ilk anlarından özünü tanıtmağa başlayıb. O, “Rast” qrupunun bədii rəhbəri, KVN-nin musiqi rəhbəridir. 2006-ci ildə Azərbaycan Respublikasının “Əməkdar artist” fərxi adına layıq görülüb.

Musiqi sahəsində böyük rolu olan Ceyran Haşımovanın əməyi ölkə rəhbərliyi tərəfindən daima ehtiramla qarşılanıb. Ceyran xanım 1985-ci ildə “Əmək veteranı” medalı, 1987-ci ildə “Əməkdar artist” fəxri adı, 2003-cü ildə “Prezident təqaüdcüsü”, 2004-cü ildə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin “Fəxri” nişanı və 2006-ci ildə “Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülüb.

Qeyd edim ki, bu il Ceyran Haşımovanın 85 illik, “Lalə” qızlar ansamblının isə 55 illik yubileyi qeyd olunur.

Nərgiz MƏMMƏDOVA
S. Mümtaz adına Dövlət Ədəbiyyat və
İncəsənət Arxivinin əməkdaşı


P.S. Məqalənin hazırlanmasında 812 nömrəli fondun sənədlərindən istifadə olunub.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}