10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
Hakimiyyətin atadan oğula keçidi: Tacikistanda yumşaq “çevriliş” olacaqmı?
Tarix: 06-02-2024 14:10 | Bölmə: Slayd
Hakimiyyətin atadan oğula keçidi: Tacikistanda yumşaq “çevriliş” olacaqmı?

Yanvarın 29-da Çin Tacikistanın hökumət binasında konfrans zalının tikintisini maliyyələşdirmək üçün Düşənbəyə 2 milyon dollar hədiyyə verilməsi haqqında saziş imzalayıb.

Qrantın məbləği böyük deyil, amma məsələnin əsl mahiyyəti başqadır.

Reyting.az-ın məlumatına görə, rəsmi press-relizdə bildirilir ki, pul ümumiyyətlə, prezident Emomali Rəhmonun oğlu olması ilə ictimaiyyətə daha çox tanınan, Senatın 36 yaşlı sədri Rüstəm Emomalinin Pekinə səfərinin nəticəsidir.

2022-ci ildə Qurbanqulu Berdıməhəmmədovun prezident kreslosunu Serdar Berdıməhəmmədova təhvil verməsi ilə Türkmənistanda atadan oğula keçidi xatırladan modellə gənc Rəhmon getdikcə beynəlxalq arenada ölkəsinin simasına çevrilir.

O, Azərbaycana və Qazaxıstana səfər edib, orada prezidentlərlə görüşlər keçirib. Qırğızıstan, Rusiya, Türkmənistan və Özbəkistanda hökumət başçıları və ya başçı müavinləri ilə görüşüb.

Yanvarın 8-9-da o, İranda olub və orada prezident İbrahim Rəisi ilə danışıqlar aparıb və 120 milyon dollarlıq əməkdaşlıq sazişləri və müqavilələri imzalayaraq vətənə dönüb. Onun Çin səfəri Tacikistana 400 milyon dollarlıq təzə sərmayə qazandırıb.

Ancaq yenə də keçid üçün uzun müddət gözləmək bəzi narahatlıq doğurur.

Ümumiyyətlə, varislik planı ilə bağlı söhbətlər təxminən on ildir ki, davam edir.

2016-cı ilin mayında keçirilən referendumla təsdiqlənmiş konstitusiyaya edilən dəyişikliklərə əsasən, bir şəxsin prezidentliyə namizəd ola bilməsi üçün yaş həddi 35-dən 30-a endirilib. Çoxları bunun oğul-Rəhmona yol açmaq üçün edildiyini düşünürdü. 2020-ci il seçkilərində namizədliyini irəli sürmək üçün həmin vaxt onun 26 yaşı vardı.

2017-ci ildə prezident Rəhmon oğlunu paytaxt Düşənbənin meri təyin etdi və bununla da köhnə yoldaşı və Kremlin sevimlisi Məhmədsəid Ubaydulloyevi özündən uzaqlaşdırdı. 3 il sonra Rüstəm parlamentin yuxarı palatasının rəhbəri seçildi. O, hər iki vəzifəni eyni vaxtda icra edir.

Tacikistanda karyera nərdivanında daha boş pillə yoxdur.

71 yaşında olan Rəhmon heç də qoca deyil, lakin o, şübhəsiz, faniliyinin fərqindədir. Onun böyük qardaşı Nuriddin, ən yaxşı tibbi yardım almasına baxmayaraq, 2017-ci ildə 67 yaşında ürək çatışmazlığından vəfat etdi. Heç kim zəhmətkeş liderin də həmişə sağlam qalacağına inanmır.

Bəs o niyə gözləyir?

Yayılan bir izahat budur ki, Rəhmonun yaxın tarixində məlum vətəndaş müharibəsi olan ölkənin sükanını oğluna təhvil verməsi ilə bağlı davamlı əsəbilik var. Keçmiş Sovet İttifaqından çıxan ən kasıb ölkə - Tacikistan bir çox gözlənilməz sarsıntılara məruz qalıb.

Ən son prezident seçkiləri ilində, 2020-ci ildə, Tacikistan, bütün dünya ilə birlikdə, COVID-19 pandemiyası ilə ziyan çəkib. Az sayda tacik əməkçi miqrantın, adətən, Rusiyadan evə göndərmək üçün pul qazana bilməsi pisləşib, bunun nəticəsində taciklərin öz vətənində ərzaq ala bilməsi çətinləşib.

Bu həyəcan təbili yatandan sonra cənub sərhəddində başqa bir həyəcan yarandı. 2021-ci ilin avqustunda “Taliban” Əfqanıstanda hakimiyyəti ələ keçirdi, Tacikistanın nəzarət etməsi çətin olan 1357 kilometrlik sərhədin o tayında. Bu, ata-Rahmonun Pamirdə Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayətinin “qeyri-rəsmi rəhbərlik” şəbəkəsinin qalıqlarını darmadağın etmək üçün əlindən gələni edərək, daxili təhlükəsizlik böhranı ilə qəddarcasına mübarizə apardıqdan sonra oldu.

Bir çox Pamir liderləri və fəallarının ya ölməsi, ya da həbsxanada olması ilə nəticələnən bu qarşıdurma vətəndaş müharibəsinə son verən 1997-ci il sülh sazişindən qısa müddət sonra qurulan nümunənin bir hissəsi idi. Ümumiyyətlə, Rəhmon daim bu və ya digər seçki dairəsindən önə çıxan şəxslə mübarizə aparır, çünki onlar prezidentin nüfuzuna qarşı çıxa bilərlər. Ata-Rəhmon hələ də onların məhvinə davam edir.

Tacikistan İslam İntibah Partiyasının və ya TİİP-nin demək olar ki, bütün rəhbərliyinin dəmir barmaqlıqlar arxasına atıldığı 2015-ci ildən bəri ölkədə real, həyat qabiliyyətli siyasi müxalifət qrupu yoxdur.

Ən son problem 2021 və 2022-ci illərdə Qırğızıstanla ölümcül sərhəd münaqişələri şəklində baş verdi. Gözləntilərin əksinə, bu miniatür müharibələrin, ərazi üzrə fikir ayrılıqlarının tezliklə həllini tapa biləcəyinə dair işarələr var. Hazırda proses davam edir.

“Prezident Rəhmon gənc liderin öhdəsindən gələ bilmədiyi çətin məsələləri həll etməlidir. Əgər yaxın vaxtlarda daxili siyasi məsələlər yaranmasa, Qırğızıstanla sərhəd məsələləri həll edildikdən sonra növbədənkənar seçkilər elan olunacaq”, - hökumət salonlarındakı mənbələrdən biri anonimlik şərti ilə “Eurasianet”-ə bildirib.

Əgər bu proqnoz dəqiqdirsə...

Qırğızıstan prezidenti Sadır Japarov deyib ki, o, Qırğızıstan-Tacikistan sərhədi məsələsinin bu yaza qədər yekunlaşa biləcəyini düşünür.

Analitik Qaliya İbrahimovanın fikrincə, gələcək prezident üçün yolda başqa əngəllər var. O, öz mənbələrinə istinadla bildirib ki, geniş hakim ailədə Rüstəmlə bağlı şübhələr mövcuddur.

“Rəhmonun böyük ailəsində heç də hamı Rüstəmi varis kimi görmür”, - deyə İbrahimova yazıb. - Prezidentin hökumətdə və biznes aləmində yüksək vəzifələrdə çalışan çoxsaylı qohumları hakimiyyət dəyişikliyindən sonra, hətta atadan oğula keçsə belə, hər şeyini itirməkdən qorxurlar”.

Prezident ailəsi doğrudan da böyükdür. Rəhmonun doqquz övladı var: yeddi qızı, onların çoxu mühüm dövlət postlarını tutur və ya qeyri-şəffaf üsullarla qiymətli sərvətlərini ələ keçirmiş ərləri və iki oğlu.

Bununla belə, varisliklə bağlı qaçılmaz bir siyasi ab-hava var. Son illərdə Rüstəm atasının yanında çox görünür, yeni fabriklərin və məktəblərin açılışında həmişə onun yanında dayanır. O, iş adamları və uğurlu idmançılarla görüşlərdə diqqəti özünə çəkməyə çalışır. Onun xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə bağlı xəbərlər geniş yayılır.

Dekabrın 28-də xalqa müraciətində prezident Rəhmon bildirib ki, bələdiyyə rəhbərləri çoxlu sayda yeni iş yerləri yaratmağı Düşənbə merindən öyrənsələr yaxşı olar.

“Ölkə hökumətinin Düşənbə şəhərinin rəhbərliyinə minnətdarlığını bildirmək istərdim. Təkcə bu il onlar 40 000 iş yeri yaradıblar... Onlardan 5 000-i qadınlar üçün”, - deyə Rəhmon digər məmurlar cərgəsində oturan Rüstəmi tərifləyib və kameralar ona yönəlib.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər