23:30 / 03-10-2023
ABŞ-ın Ukraynaya yardım üçün vəsaiti azalıb
23:04 / 03-10-2023
SOCAR-ın birinci vitse-prezidenti vəfat edib
22:31 / 03-10-2023
Elçin Əmirbəyov: "Ermənistanla sülh müqaviləsi imzalamaq istəyirik"
21:36 / 03-10-2023
Kabus təşkilat Azərbaycandakı QHT və saytlara da pul verir
20:42 / 03-10-2023
DTX əməkdaşları Araik Arutyunyanı Bakıya gətirir
19:53 / 03-10-2023
DTX Qarabağdakı separatçıların keçmiş başçılarını saxlayıb
19:34 / 03-10-2023
Cənubi Qafqazda yeni qarşıdurma yaratmaq istəyirlər
19:17 / 03-10-2023
Deputatlar daha 17 qanuna dəyişiklik edəcək - Siyahı
18:33 / 03-10-2023
Peskov: “Paşinyanın ittihamlarını rədd edirik”
18:25 / 03-10-2023
Rusiya və Fransa Ermənistanın Roma Əsasnaməsini ratfikasiya etməsinə fərqli reaksiya verib
18:04 / 03-10-2023
Xəstəxana rəhbərliyinə cinayət işi açılıb
18:01 / 03-10-2023
Kolleclərin boş qalan yerlərinə qəbulun nəticələri elan olunub
17:46 / 03-10-2023
“Nərmin işi” üzrə məhkəmə: vəsatətlər təmin edilməyib
17:44 / 03-10-2023
Mərkəzi Bank: "Manatın nominal effektiv məzənnəsinin artması ilə inflyasiya azalıb"
17:32 / 03-10-2023
"Baku TV"yə peyk yayımçısı lisenziyası verilib
17:30 / 03-10-2023
Azərbaycan Beynəlxalq Radiosuna Qarabağda yayım üçün lisenziya verilib
17:04 / 03-10-2023
Ceyhun Bayramov ICESCO-nun baş direktoru ilə görüşüb
16:46 / 03-10-2023
Rusiya Çinə elektrik enerjisi ixracını dayandırır
16:36 / 03-10-2023
Sabiq icra başçısının məhkəməsi təxirə salınıb
16:31 / 03-10-2023
Rusiyadan açıqlama: “Roma Əsasnaməsinin ratifikasiyası Putinə qarşı qeyri-dost addımdır”
16:21 / 03-10-2023
Film müsabiqəsi: 87 layihə verilib
16:19 / 03-10-2023
Politoloq: “Putin Ukraynada döyüşləri uzatmaqdan faydalanacaq”
16:07 / 03-10-2023
Separatçıların daha bir “naziri” Qarabağı tərk etməyə hazırlaşır
16:06 / 03-10-2023
Prokurorluq: "Məhkəmə Tehrandakı səfirlikdə terror törədən şəxslə bağlı yekun qərar çıxarmayıb"
15:39 / 03-10-2023
Deputat Xandanyan: “Ermənistan kommunikasiyaları açmaq istəyir”
15:32 / 03-10-2023
Deputat Məşhur Məmmədova “Şöhrət” ordeni verilib
15:26 / 03-10-2023
DTX və DMX əməliyyat keçirib, 31 nəfər saxlanılıb
15:20 / 03-10-2023
İmişlidə yol tikintisinə 15,8 milyon manat vəsait ayrılıb - Sərəncam
15:04 / 03-10-2023
"Qəbələ”nin UEFA Gənclər Liqası üçün iştirak ərizəsi açıqlanıb
18:56 / 30-09-2023
Daha bir əsgərimiz şəhid olub
12:22 / 29-09-2023
Xocalıya qayıdışa hazırlıq başlayıb - Foto
10:54 / 29-09-2023
Kommunist Partiyasının rəhbəri vəfat edib
18:03 / 29-09-2023
Separatçı rejimin keçmiş “müdafiə naziri” Laçında ələ keçib
22:02 / 29-09-2023
Şuşa-Xankəndi yolunda tərk edilmiş döyüş mövqeləri... - Video
12:58 / 29-09-2023
Azərbaycan-Ermənistan böhranı Moskvanı təhdid edir - Rus nəşri
14:38 / 29-09-2023
Paşinyan kommunikasiyaları açacaq - Keçmiş nazir
16:33 / 29-09-2023
Qarabağda terrorlar törədən general-mayor həbs edilib - (Video) - Yenilənib
02:04 / 30-09-2023
Nyu-Yorkda fövqəladə vəziyyət elan edilib - Fotolar
15:08 / 30-09-2023
Baş Prokurorluq: separatçı qurumun daha iki təmsilçisi həbs olunub
15:34 / 29-09-2023
Professor: “Cəbrayılın dirçəldilməsi regionun strateji rolunu artıracaq”
20:50 / 02-10-2023
BMT missiyası Qarabağa dair yekun bəyanat yayıb
Azərbaycanın xarici borcu nə qədərdir? - Araşdırma
Tarix: 24-03-2023 22:33 | Bölmə: İqtisadiyyat / Araşdırma
“Azadlıq” radiosunun Azərbaycanın xarici borcu ilə bağlı hazırladığı videosüjetdə bildirilir ki, Azərbaycan son illərdə xarici borclar almaqla ölkənin borc yükünü artırır. Hökumət hər dəfə xaricdən borc alanda vətəndaşın ayağına yazılan məbləğ də artır. Qeyd edilir ki, hazırda adambaşına 655 dollar, yəni 1113.5 AZN xarici borc düşür. Bu, 2023-cü il yanvarın 1-nə olan göstəricidir.
İddia olunur ki, Azərbaycan qarşıdakı illərdə xarici borclanmanı artıracaq və 2030-cu ilə kimi 40-50 milyard dollar borc götürülməsi planlaşdırılır.
Reyting.az xəbər verir ki, faktyoxla Lab. bu iddiaların doğru olub-olmamasını araşdırıb.
Ölkəmizdə 2023-cü il yanvarın 1-nə olan rəqəmə əsasən, xarici borcun ÜDM-ə nisbəti 8,6 faiz təşkil edib. 2018-ci ildə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiya” sənədinin icrası sayəsində xarici borcun əhəmiyyətli şəkildə azaldılmasına nail olunub. 5 il əvvəl xarici dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti 20,3 faiz təşkil etdiyi halda hazırda bu rəqəm 2,5 dəfə azaldılaraq 8,6 faizə salınıb. Hazırda xarici borcun məbləği təxminən 6,7 milyard dollar təşkil edir, Bu, adambaşına (6,7 milyard : 10,2 milyon nəfər = 656 ) 656 dollar deməkdir.
“Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiyanın 2022–2025-ci illər üzrə yenilənməsi çərçivəsi” sənədində isə xarici borcun (Strategiya çərçivəsi. Səh 17) qarşıdakı illər üzrə 7-7,1 milyard dollardan yuxarı olmaması hədəflənib. Belə ki, 2023-cü ildə xarici borcun ÜDM-də nisbətinin 11,1%, 2024-cü ildə 11%, 2025-ci ildə isə 10,7 % nisbətində olması müəyyən edilib. Bu o deməkdir ki, borc növbəti illərdə həm xarici valyuta ifadəsi ilə, həm də faiz göstərici ilə azalacaqdır.
Həmin sənəddə o da qeyd ounur ki, xarici dövlət borcunun 2025-ci ilin sonunda 7,1 milyard ABŞ dolları məbləğində və ya ÜDM-in 10,7 faizi həcmində saxlanılması ilə bağlı strateji məqsədlər 2025-ci ildən sonra da milli hədəf kimi diqqətdə saxlanılacaq, 2025-2030-cu illərdə xarici dövlət borcunun ÜDM-ə nisbətinin 10%-dən aşağı salınmasına nail olunacaqdır.
Həmçinin, “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər” sənədində (“Prioritet 1.2. Daxili və xarici təsirlərə dayanıqlıq”) xarici dövlət borcunun dayanıqlıq səviyyəsinin qorunması, dövlət şirkətlərinin borclanmalarına nəzarət gücləndirilməsi və bu əsaslarda dövlət və kvazi-dövlət borcunun idarəedilməsinin təşkili başlıca istiqamətlərdən biridir.
“Azadlıq” radiosunun Azərbaycan Prezidentinin Almaniya iş adamları ilə görüşdə borcla bağlı səsləndirdiyi fikirləri konteksdən çıxararaq ölkəmizin yaxın onillikdə 40-50 milyard dollar xarici borc götürməsi barədə təqdimatı isə savadsızlığın göstəricisi və spekulyasiya nümunəsidir. Prezident İlham Əliyev həmin görüşdə bildirib ki, biz xarici borcumuzu azaltmışıq və 2023-cü il yanvarın 1-nə olan məlumata görə, bu, ÜDM-in 10 faizindən aşağı olub. Sitat: “Biz nisbətən bu yaxınlarda qəbul edilmiş 2030-cu il strategiyasına əsasən ölkəmizin qarşısında duran strateji hədəflərimiz üçün borc alacağıq və bu strategiyanın həyata keçirilməsi üçün toplayacağımız minimal məbləğ 40-50 milyard ABŞ dolları olacaq. Başqa sözlə, texnoloji keçidlə əlaqəli məsələlərlə bağlı borc almağa davam edəcəyik, eyni zamanda, gələcək iqtisadi planlarımızı əsas etibarilə öz ehtiyatlarımıza əsaslanaraq quracağıq”.
Söhbət “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”dən gedir, həmin strategiyanın həyata keçirilməsi üçün toplanacaq minimal 40-50 milyard dollar məbləğində vəsait dedikdə xarici borc deyil, ölkəmizin özünün milli gəlir resursları, texnoloji proqramların icrası üçün büdcə və özəl investisiyaları, dövlət vəsaitləri, büdcədən ayrılan daxili borclar və s. nəzərdə tutulur. Həmin texnoloji keçidə il ərzində təkcə büdcədən 4-5 milyard manat dövlət investisiyaları nəzərdə tutulur.
Sözsüz ki, Azərbaycan həmin strategiyaya əsasən, Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və bir neçə başqa beynəlxalq maliyyə institutları ilə əməkdaşlıq çərçivəsində texnoloji layihələr üçün borc kreditləri də cəlb edəcək. Borc strategiyasına əsasən, hər il təxminən 1 milyard manat borc alınması nəzərdə tutulur, məsələn 2022-ci ildə bu rəqəm 976,3 milyon manat təşkil edib.
Hər il 1 milyard manat borcun qaytarılmasını nəzərə alsaq, borclanma tam mütənasiblik təşkil edir və qarşıdakı illərdə borcun həcmi sabit qalacaq, üstəlik azalacaq. Yuxarıda da vurğuladıq ki, “Milli Prioritetlər” sənədində xarici dövlət borcunun dayanıqlı səviyyəsi qorunması başlıca məqsədlərdən biridir. Ona görə də, Azərbaycanın 2030-cu ilə qədər 40-50 milyard dollar xarici borc götürəcəyinə və adambaşına düşən borcun artacağına dair iddiaların heç bir əsası yoxdur.
BMT-nin proqnozlarına görə, 2030-cu ildə Azərbaycan əhalisinin sayı 10,68 milyon nəfərə çatacaq.
Azərbaycanda 2030-cu ilə qədər xarici borcun isə təxminən 7 milyard dollar həcmində saxlanılması nəzərdə tutulur. Bu o deməkdir ki, həmin dövrdə adambaşına düşən xarici borc (7 milyard:10,68 milyon nəfər = 654 dolar) 654 dollar olacaq, indikindən də az. Nəzərə alsaq ki, 2030-cu ildə əhalinin gəlirləri, orta aylıq əməkhaqqı xeyli artacaq və nisbi dəyər etibarilə adambaşına düşən borcun dəyəri də ən azı 2 dəfə azalacaq.
Bütün bu qeyd etdiklərimizdən sonra region və dünya ölkələrində xarici borcun vəziyyəti, mövcud statistika və s. göstəricilərə nəzər yetirərək Azərbaycan və digər dövlətlər arasındakı fərqə baxaq.
Qeyd edək ki, borc parametrləri ilə bağlı dəyərləndirmə Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu və digər aparıcı maliyyə institutlarının kriteriyalarına əsasən müəyyən edilir. Beynəlxalq fiskal qaydalara əsasən, borcun təhlükəli olmasını müəyyən edən bir neçə mühüm faktor mövcuddur.
Birincisi, borcun ÜDM-ə nisbətidir. Dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti 50%-dən yuxarı olduqda təhlükəli, 60%-dan yüksək olduqda isə daha təhlükəli hədd hesab edilir.
Dünya ölkələrinin əksəriyyətində xarici borcun ÜDM-ə nisbəti 40 %-dən yüksəkdir. Dünyada çox az ölkə var ki, borcun ÜDM-ə nisbəti 10 %-dən aşağıdır. Onların sırasında Azərbaycanın dövlət borcunun ÜDM-ə nisbətinə görə, ən yaxşı vəziyyətdə olan ölkələr sırasındadır.
Müqayisə üçün qeyd edək ki, Azərbaycanın yerləşdiyi region dövlətlərində, MDB məkanı və digər ölkələrdə xarici dövlət borcu ÜDM-in 40 faizindən çoxdur. Cənubi Qafqaz ölkələrindən Gürcüstanda xarici borc 25 milyard dolar olmaqla ÜDM-in 38 faizinə, Ermənistanda isə 10,6 milyard dollar olmaqla ÜDM-in 51-52 faizinə bərabərdir.
Adambaşına düşən xarici borc Gürcüstanda (25 milyard: 3,7 milyon nəfər=6,7 min) 6,7 min dollar, Ermənistanda (10,8 milyard: 2,9 milyon = 3,8 ) 3,8 min dollar təşkil edir. Yuxarıda vurğuladıq ki, Azərbaycanın adambaşına düşən xarici borcu 656 dollardır. Yəni, Cənubi Qafqazda adambaşına düşən ümumi 11,1 min dollar xarici borcun cəmi 6,7 %-i Azərbaycanın payına, qalan 93,3 faizi iki ölkənin payına düşür.
Müqayisənin bu məqamında Ermənistanın dövlət borcunun hər il sürətlə artmasını da vurğulamaq yerinə düşərdi. Təkcə 2022-ci ildə borc 1 milyard 412 milyon dollar artaraq 9,2 milyard dollardan 10,6 milyard dollara yüksəlib.
2018-ci ildə hakimiyyətə gələn Nikol Paşinyan iqtisadi-maliyyə islahatları adı altında imitasiya edərək ölkənin iqtisadi- maliyyə öhdəliklərini daha da ağırlaşdırıb, ölkəni yüksək borclanmaya məruz qoyub. 2018-ci ildə dövlət borcu 6,9 milyarda, 2019-ci ildə 7,3 milyard dollara, 2020-ci ildə 7,7 milyard dollara, 2021-ci ildə 9,2 milyard dollara, 2022-ci ildə isə 10,6 milyarda yüksəlib. Paşinyanın komandası ölkənin borcunu son 4 ildə 4 milyard dollar və yaxud 62 faiz artırıb.
İkincisi, xarici borcun təhlükəli həddə olmasını müəyyən edən başlıca amillərdən biri ölkənin strateji valyuta-qızıl ehtiyatlarının borca mütənasiblik əmsalıdır. Borcun həcmi ehtiyatlardan çox olduqda bu, həmin ölkənin milli iqtisadi təhlükəsizliyini təhdid altına salır.
2023-cü il yanvarın 1-ə olan göstəriciyə görə, Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatlarının həcmi 58 milyard dollar təşkil edib. Bu o deməkdir ki,valyuta rezervlərimiz xarici borcdan 8,7 dəfə çoxdur. Yəni, Azərbaycan rezervlərinin cəmi 11,5 faizini xərcləməklə borcu bu gün sıfırlaya bilər.
Dünyada ölkələrinin böyük əksəriyyətinin isə strateji ehtiyatları xarici borcundan bir neçə dəfə azdır. Hətta elə ölkələr var ki, məcmu qızıl-valyuta ehtiyatlarını 100 faiz satsa belə, borclarını bağlaya bilmir. Məsələn, Gürcüstanda strateji ehtiyatlarının həcmi 4,9 milyard dollar təşkil edir ki, bu da xarici borcdan 5,2 dəfə azdır.
Ermənistanın strateji rezervlərinin həcmi 2022-ci ilin dekabr ayında 4103 dollara bərabər olub. Xarici borc (10,6 mlrd dollar) beynəlxalq valyuta rezervlərini 2,6 dəfə üstələyir.
İndi isə, dünyanın ən güclü iqtisadiyyatı hesab edilən, “Azadlıq” radiosunu maliyyələşdirən ABŞ-da və Azərbaycanda xarici borcun mühüm parametrlər üzrə müqayisəsini verək.
ABŞ-da xarici borcun ÜDM-ə nisbəti 128 % təşkil edir. 2023-cü ilin fevral ayında Birləşmiş Ştatların dövlət borcu 31,5 trilyon dollara çatıbdır. Bu, olduqca təhlükəli rəqəmdir, dünya iqtisadi institutlarının fəlakətli hədd hesab etdiyi xətti də keçməkdir. Mövcud göstərici ilə Amerika “qırmızı xətti” bir neçə dəfə keçibdir.
Amerikada əhalinin sayı 336 milyon nəfər olmasını nəzərə alsaq, adambaşına düşən borcun məbləği (31,5 trilyon dollar:336 milyon = 93,8 min) təxminən 94 min dollar edir.
Amerikada isə orta aylıq əməkhaqı 4585 dollara bərabərdir, adambaşına düşən xarici borc 94 min dollar olduğundan borcu qaytarmaq üçün 24 aylıq iş günü -əməkhaqqı tələb olunur. Yəni, ölkəmizdə borcu sıfırlamaq üçün təxminən adambaşına bir aylıq əməkhaqqı kifayət edir, ancaq Amerikada 2 il vaxt lazımdır.
ABŞ-nin strateji valyuta ehtiyatları da borcundan dəfələrlə azdır. 2022-ci ilin məlumatına görə, rezervlər 242 milyard dollardır. Birləşmiş Ştatlar Valyuta rezervlərinin həcminə görə, Hindistan, Tayvan (Çin), Honk-Konq(Çin), Sinqapur kimi dövlətlərdən xeyli geridədir.
Beləliklə, ABŞ-nin xarici borcu (31,5 trilyon dollar) strateji valyuta ehtiyatlarından düz 130 dəfə çoxdur və bütün rezervlərini satsa belə borclarının 0,8 faizini ödəyə bilər. ABŞ isə bütün rezervlərini satsa belə yenə 99,2 faiz borcu qalır.
ABŞ-ın hazırda ÜDM-nin həcmi 25 trilyon dollardır. Yəni, xarici borcdan 6,5 trilyon dollar az. Bu o deməkdir ki, ölkənin bütün iqtisadi resurslarının, dövriyyə vəsaitlərinin, bir sözlə, maddi kapital dəyərinin ümumi məbləği də borcu bağlamağa çatmır.
Eləcə də, ABŞ-ın Federal büdcəsi 2023-cü ildə 6,2 trilyon dollar müəyyən edilib. Bu rəqəm xarici borcdan 5 dəfə azdır.
Faktiki olaraq son 40 ildə ABŞ hökuməti büdcə kəsirini borc hesabına maliyyələşdirir. 1980-ci ildə 908 milyard dollar borcu olan ölkə 1982-ci ildə 1,142 trilyon, 2022-ci ildə 30,8 trilyon dollar borc yığıb.
2023-cü ildə isə daha 1,6 trilyon dollar borc almaqla borc astronomik həddə (31,4 trilyon dollar) çıxıb. Yəni, son 42 ildə borc 35 dəfə artıb.
İqtisadi göstəricilərə, statistikaya və "beyin mərkəzlərinin" məlumatlarına əsaslanaraq demək olar ki, dünyanın "supergücü"nün az qala dünya ölkələrinin yarısına borcu var.
Çoxlarında belə təsəvvür formalaşlıb ki, Amerikanın dünya iqtisadiyyatında güc olmasının əsas səbəbi yerli resurslar və hər il yaranan əlavə dəyərdir. Bu, belə deyil, ABŞ iqtisadiyyatının pul-kredit və maliyyə ehtiyaclarının böyük bir qismi xarici kreditlərin və borc qiymətli kağızların üzərində qurulub. ABŞ-ın büdcəsi, maliyyə planları, iqtisadi proqramları da xarici borcdan qaynaqlanır. Vaşinqton hökuməti illik cari xərcləri maliyyələşdirmək, əməkhaqqı, pensiya, sosial ödəmələri, təhsil, səhiyyə, elm, müdafiə, hüquq-mühafizə və digər maliyyə öhdəliklərini təmin etmək üçün özünün daxili maliyyə potensialı ilə yanaşı, xaricdən cəlb etdiyi borc vəsaitlərinə bel bağlayır. Çünki borclar dayansa, demək bu ölkənin öhdəliklərinin icrasında da problemlər yaranacaq.
ABŞ-ın hər il səxavətlə sağa-sola xərclədiyi yardım və ianələrin, sosial ayırmaların, müxtəlif ölkələrə, o cümlədən Ermənistana və Qarabağdakı erməni icmasına ayırdığı qrant və yardımların maliyyə qaynağının da bir hissəsi xarici borc vəsaitləridir. Bu gün Ukraynaya ayrılan çoxmilyardlıq maliyyə ayırmalarının da kökündə borc kreditinin payı az deyil. ABŞ hər il 10-larla ölkədən borc alaraq həmin pulların bir qismini müxtəlif ölkələrə ayırmaqla səxavətli imic formalaşdırır.
Ancaq bu borcların necə geri qaytarılacağı sual altındadır, çünki strateji rezervləri və büdcə gəlirləri 31,5 trilyon dolları geri qaytarmağa imkan vermir. Ona görə də, Birləşmiş Ştatlar xarici ölkələrə olan borclarını sənaye malları, qiymətli kağızlar, texnologiyalar, eləcə də hərbi sənaye malları ilə əvəz etməyə çalışır. Xüsusilə də ərəb fondlarına və ərəb ölkələrinə olan borclar son illərdə müasir hərbi sənaye məhsulları hesabına əvəzləşdirilir. Astronomik borc yükünü minimallaşdırmaq üçün 20,30, 50 il, bəlkə də daha çox müddət lazımdır.
Beləliklə,
Statistikaya görə, Azərbaycanda son 5 ildə borcun hər il azalması dinamikası qeydə alınmaqdadır.
Azərbaycanın 2030-cu ilə qədər 40-50 milyard dollar xarici borc götürəcəyinə və adambaşına düşən borcun artacağına dair iddiaların heç bir əsası yoxdur.
Ölkəmizin yaxın onillikdə 40-50 milyard dollar xarici borc götürməsi barədə təqdimatı isə savadsızlığın göstəricisi və spekulyasiya nümunəsidir.
“Azadlıq” radiosu əsas donoru olan ABŞ-dakı xarici borclarla bağlı araşdırma yazısı hazırlayıb, vəziyyətin necə acınacaqlı olduğunu göstərə bilsə, daha çox faydası olar, nəinki, Azərbaycanla bağlı dezinformasiya yaymaq.
Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatlarının həcmi 58 milyard dollar təşkil edib. Bu o deməkdir ki,valyuta rezervlərimiz xarici borcdan 8,7 dəfə çoxdur. Yəni, Azərbaycan rezervlərinin cəmi 11,5 faizini xərcləməklə borcu bu gün sıfırlaya bilər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-03-2023 22:33 | Bölmə: İqtisadiyyat / Araşdırma
“Azadlıq” radiosunun Azərbaycanın xarici borcu ilə bağlı hazırladığı videosüjetdə bildirilir ki, Azərbaycan son illərdə xarici borclar almaqla ölkənin borc yükünü artırır. Hökumət hər dəfə xaricdən borc alanda vətəndaşın ayağına yazılan məbləğ də artır. Qeyd edilir ki, hazırda adambaşına 655 dollar, yəni 1113.5 AZN xarici borc düşür. Bu, 2023-cü il yanvarın 1-nə olan göstəricidir.
İddia olunur ki, Azərbaycan qarşıdakı illərdə xarici borclanmanı artıracaq və 2030-cu ilə kimi 40-50 milyard dollar borc götürülməsi planlaşdırılır.
Reyting.az xəbər verir ki, faktyoxla Lab. bu iddiaların doğru olub-olmamasını araşdırıb.
Ölkəmizdə 2023-cü il yanvarın 1-nə olan rəqəmə əsasən, xarici borcun ÜDM-ə nisbəti 8,6 faiz təşkil edib. 2018-ci ildə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiya” sənədinin icrası sayəsində xarici borcun əhəmiyyətli şəkildə azaldılmasına nail olunub. 5 il əvvəl xarici dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti 20,3 faiz təşkil etdiyi halda hazırda bu rəqəm 2,5 dəfə azaldılaraq 8,6 faizə salınıb. Hazırda xarici borcun məbləği təxminən 6,7 milyard dollar təşkil edir, Bu, adambaşına (6,7 milyard : 10,2 milyon nəfər = 656 ) 656 dollar deməkdir.
“Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiyanın 2022–2025-ci illər üzrə yenilənməsi çərçivəsi” sənədində isə xarici borcun (Strategiya çərçivəsi. Səh 17) qarşıdakı illər üzrə 7-7,1 milyard dollardan yuxarı olmaması hədəflənib. Belə ki, 2023-cü ildə xarici borcun ÜDM-də nisbətinin 11,1%, 2024-cü ildə 11%, 2025-ci ildə isə 10,7 % nisbətində olması müəyyən edilib. Bu o deməkdir ki, borc növbəti illərdə həm xarici valyuta ifadəsi ilə, həm də faiz göstərici ilə azalacaqdır.
Həmin sənəddə o da qeyd ounur ki, xarici dövlət borcunun 2025-ci ilin sonunda 7,1 milyard ABŞ dolları məbləğində və ya ÜDM-in 10,7 faizi həcmində saxlanılması ilə bağlı strateji məqsədlər 2025-ci ildən sonra da milli hədəf kimi diqqətdə saxlanılacaq, 2025-2030-cu illərdə xarici dövlət borcunun ÜDM-ə nisbətinin 10%-dən aşağı salınmasına nail olunacaqdır.
Həmçinin, “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər” sənədində (“Prioritet 1.2. Daxili və xarici təsirlərə dayanıqlıq”) xarici dövlət borcunun dayanıqlıq səviyyəsinin qorunması, dövlət şirkətlərinin borclanmalarına nəzarət gücləndirilməsi və bu əsaslarda dövlət və kvazi-dövlət borcunun idarəedilməsinin təşkili başlıca istiqamətlərdən biridir.
“Azadlıq” radiosunun Azərbaycan Prezidentinin Almaniya iş adamları ilə görüşdə borcla bağlı səsləndirdiyi fikirləri konteksdən çıxararaq ölkəmizin yaxın onillikdə 40-50 milyard dollar xarici borc götürməsi barədə təqdimatı isə savadsızlığın göstəricisi və spekulyasiya nümunəsidir. Prezident İlham Əliyev həmin görüşdə bildirib ki, biz xarici borcumuzu azaltmışıq və 2023-cü il yanvarın 1-nə olan məlumata görə, bu, ÜDM-in 10 faizindən aşağı olub. Sitat: “Biz nisbətən bu yaxınlarda qəbul edilmiş 2030-cu il strategiyasına əsasən ölkəmizin qarşısında duran strateji hədəflərimiz üçün borc alacağıq və bu strategiyanın həyata keçirilməsi üçün toplayacağımız minimal məbləğ 40-50 milyard ABŞ dolları olacaq. Başqa sözlə, texnoloji keçidlə əlaqəli məsələlərlə bağlı borc almağa davam edəcəyik, eyni zamanda, gələcək iqtisadi planlarımızı əsas etibarilə öz ehtiyatlarımıza əsaslanaraq quracağıq”.
Söhbət “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”dən gedir, həmin strategiyanın həyata keçirilməsi üçün toplanacaq minimal 40-50 milyard dollar məbləğində vəsait dedikdə xarici borc deyil, ölkəmizin özünün milli gəlir resursları, texnoloji proqramların icrası üçün büdcə və özəl investisiyaları, dövlət vəsaitləri, büdcədən ayrılan daxili borclar və s. nəzərdə tutulur. Həmin texnoloji keçidə il ərzində təkcə büdcədən 4-5 milyard manat dövlət investisiyaları nəzərdə tutulur.
Sözsüz ki, Azərbaycan həmin strategiyaya əsasən, Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və bir neçə başqa beynəlxalq maliyyə institutları ilə əməkdaşlıq çərçivəsində texnoloji layihələr üçün borc kreditləri də cəlb edəcək. Borc strategiyasına əsasən, hər il təxminən 1 milyard manat borc alınması nəzərdə tutulur, məsələn 2022-ci ildə bu rəqəm 976,3 milyon manat təşkil edib.
Hər il 1 milyard manat borcun qaytarılmasını nəzərə alsaq, borclanma tam mütənasiblik təşkil edir və qarşıdakı illərdə borcun həcmi sabit qalacaq, üstəlik azalacaq. Yuxarıda da vurğuladıq ki, “Milli Prioritetlər” sənədində xarici dövlət borcunun dayanıqlı səviyyəsi qorunması başlıca məqsədlərdən biridir. Ona görə də, Azərbaycanın 2030-cu ilə qədər 40-50 milyard dollar xarici borc götürəcəyinə və adambaşına düşən borcun artacağına dair iddiaların heç bir əsası yoxdur.
BMT-nin proqnozlarına görə, 2030-cu ildə Azərbaycan əhalisinin sayı 10,68 milyon nəfərə çatacaq.
Azərbaycanda 2030-cu ilə qədər xarici borcun isə təxminən 7 milyard dollar həcmində saxlanılması nəzərdə tutulur. Bu o deməkdir ki, həmin dövrdə adambaşına düşən xarici borc (7 milyard:10,68 milyon nəfər = 654 dolar) 654 dollar olacaq, indikindən də az. Nəzərə alsaq ki, 2030-cu ildə əhalinin gəlirləri, orta aylıq əməkhaqqı xeyli artacaq və nisbi dəyər etibarilə adambaşına düşən borcun dəyəri də ən azı 2 dəfə azalacaq.
Bütün bu qeyd etdiklərimizdən sonra region və dünya ölkələrində xarici borcun vəziyyəti, mövcud statistika və s. göstəricilərə nəzər yetirərək Azərbaycan və digər dövlətlər arasındakı fərqə baxaq.
Qeyd edək ki, borc parametrləri ilə bağlı dəyərləndirmə Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu və digər aparıcı maliyyə institutlarının kriteriyalarına əsasən müəyyən edilir. Beynəlxalq fiskal qaydalara əsasən, borcun təhlükəli olmasını müəyyən edən bir neçə mühüm faktor mövcuddur.
Birincisi, borcun ÜDM-ə nisbətidir. Dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti 50%-dən yuxarı olduqda təhlükəli, 60%-dan yüksək olduqda isə daha təhlükəli hədd hesab edilir.
Dünya ölkələrinin əksəriyyətində xarici borcun ÜDM-ə nisbəti 40 %-dən yüksəkdir. Dünyada çox az ölkə var ki, borcun ÜDM-ə nisbəti 10 %-dən aşağıdır. Onların sırasında Azərbaycanın dövlət borcunun ÜDM-ə nisbətinə görə, ən yaxşı vəziyyətdə olan ölkələr sırasındadır.
Müqayisə üçün qeyd edək ki, Azərbaycanın yerləşdiyi region dövlətlərində, MDB məkanı və digər ölkələrdə xarici dövlət borcu ÜDM-in 40 faizindən çoxdur. Cənubi Qafqaz ölkələrindən Gürcüstanda xarici borc 25 milyard dolar olmaqla ÜDM-in 38 faizinə, Ermənistanda isə 10,6 milyard dollar olmaqla ÜDM-in 51-52 faizinə bərabərdir.
Adambaşına düşən xarici borc Gürcüstanda (25 milyard: 3,7 milyon nəfər=6,7 min) 6,7 min dollar, Ermənistanda (10,8 milyard: 2,9 milyon = 3,8 ) 3,8 min dollar təşkil edir. Yuxarıda vurğuladıq ki, Azərbaycanın adambaşına düşən xarici borcu 656 dollardır. Yəni, Cənubi Qafqazda adambaşına düşən ümumi 11,1 min dollar xarici borcun cəmi 6,7 %-i Azərbaycanın payına, qalan 93,3 faizi iki ölkənin payına düşür.
Müqayisənin bu məqamında Ermənistanın dövlət borcunun hər il sürətlə artmasını da vurğulamaq yerinə düşərdi. Təkcə 2022-ci ildə borc 1 milyard 412 milyon dollar artaraq 9,2 milyard dollardan 10,6 milyard dollara yüksəlib.
2018-ci ildə hakimiyyətə gələn Nikol Paşinyan iqtisadi-maliyyə islahatları adı altında imitasiya edərək ölkənin iqtisadi- maliyyə öhdəliklərini daha da ağırlaşdırıb, ölkəni yüksək borclanmaya məruz qoyub. 2018-ci ildə dövlət borcu 6,9 milyarda, 2019-ci ildə 7,3 milyard dollara, 2020-ci ildə 7,7 milyard dollara, 2021-ci ildə 9,2 milyard dollara, 2022-ci ildə isə 10,6 milyarda yüksəlib. Paşinyanın komandası ölkənin borcunu son 4 ildə 4 milyard dollar və yaxud 62 faiz artırıb.
İkincisi, xarici borcun təhlükəli həddə olmasını müəyyən edən başlıca amillərdən biri ölkənin strateji valyuta-qızıl ehtiyatlarının borca mütənasiblik əmsalıdır. Borcun həcmi ehtiyatlardan çox olduqda bu, həmin ölkənin milli iqtisadi təhlükəsizliyini təhdid altına salır.
2023-cü il yanvarın 1-ə olan göstəriciyə görə, Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatlarının həcmi 58 milyard dollar təşkil edib. Bu o deməkdir ki,valyuta rezervlərimiz xarici borcdan 8,7 dəfə çoxdur. Yəni, Azərbaycan rezervlərinin cəmi 11,5 faizini xərcləməklə borcu bu gün sıfırlaya bilər.
Dünyada ölkələrinin böyük əksəriyyətinin isə strateji ehtiyatları xarici borcundan bir neçə dəfə azdır. Hətta elə ölkələr var ki, məcmu qızıl-valyuta ehtiyatlarını 100 faiz satsa belə, borclarını bağlaya bilmir. Məsələn, Gürcüstanda strateji ehtiyatlarının həcmi 4,9 milyard dollar təşkil edir ki, bu da xarici borcdan 5,2 dəfə azdır.
Ermənistanın strateji rezervlərinin həcmi 2022-ci ilin dekabr ayında 4103 dollara bərabər olub. Xarici borc (10,6 mlrd dollar) beynəlxalq valyuta rezervlərini 2,6 dəfə üstələyir.
İndi isə, dünyanın ən güclü iqtisadiyyatı hesab edilən, “Azadlıq” radiosunu maliyyələşdirən ABŞ-da və Azərbaycanda xarici borcun mühüm parametrlər üzrə müqayisəsini verək.
ABŞ-da xarici borcun ÜDM-ə nisbəti 128 % təşkil edir. 2023-cü ilin fevral ayında Birləşmiş Ştatların dövlət borcu 31,5 trilyon dollara çatıbdır. Bu, olduqca təhlükəli rəqəmdir, dünya iqtisadi institutlarının fəlakətli hədd hesab etdiyi xətti də keçməkdir. Mövcud göstərici ilə Amerika “qırmızı xətti” bir neçə dəfə keçibdir.
Amerikada əhalinin sayı 336 milyon nəfər olmasını nəzərə alsaq, adambaşına düşən borcun məbləği (31,5 trilyon dollar:336 milyon = 93,8 min) təxminən 94 min dollar edir.
Amerikada isə orta aylıq əməkhaqı 4585 dollara bərabərdir, adambaşına düşən xarici borc 94 min dollar olduğundan borcu qaytarmaq üçün 24 aylıq iş günü -əməkhaqqı tələb olunur. Yəni, ölkəmizdə borcu sıfırlamaq üçün təxminən adambaşına bir aylıq əməkhaqqı kifayət edir, ancaq Amerikada 2 il vaxt lazımdır.
ABŞ-nin strateji valyuta ehtiyatları da borcundan dəfələrlə azdır. 2022-ci ilin məlumatına görə, rezervlər 242 milyard dollardır. Birləşmiş Ştatlar Valyuta rezervlərinin həcminə görə, Hindistan, Tayvan (Çin), Honk-Konq(Çin), Sinqapur kimi dövlətlərdən xeyli geridədir.
Beləliklə, ABŞ-nin xarici borcu (31,5 trilyon dollar) strateji valyuta ehtiyatlarından düz 130 dəfə çoxdur və bütün rezervlərini satsa belə borclarının 0,8 faizini ödəyə bilər. ABŞ isə bütün rezervlərini satsa belə yenə 99,2 faiz borcu qalır.
ABŞ-ın hazırda ÜDM-nin həcmi 25 trilyon dollardır. Yəni, xarici borcdan 6,5 trilyon dollar az. Bu o deməkdir ki, ölkənin bütün iqtisadi resurslarının, dövriyyə vəsaitlərinin, bir sözlə, maddi kapital dəyərinin ümumi məbləği də borcu bağlamağa çatmır.
Eləcə də, ABŞ-ın Federal büdcəsi 2023-cü ildə 6,2 trilyon dollar müəyyən edilib. Bu rəqəm xarici borcdan 5 dəfə azdır.
Faktiki olaraq son 40 ildə ABŞ hökuməti büdcə kəsirini borc hesabına maliyyələşdirir. 1980-ci ildə 908 milyard dollar borcu olan ölkə 1982-ci ildə 1,142 trilyon, 2022-ci ildə 30,8 trilyon dollar borc yığıb.
2023-cü ildə isə daha 1,6 trilyon dollar borc almaqla borc astronomik həddə (31,4 trilyon dollar) çıxıb. Yəni, son 42 ildə borc 35 dəfə artıb.
İqtisadi göstəricilərə, statistikaya və "beyin mərkəzlərinin" məlumatlarına əsaslanaraq demək olar ki, dünyanın "supergücü"nün az qala dünya ölkələrinin yarısına borcu var.
Çoxlarında belə təsəvvür formalaşlıb ki, Amerikanın dünya iqtisadiyyatında güc olmasının əsas səbəbi yerli resurslar və hər il yaranan əlavə dəyərdir. Bu, belə deyil, ABŞ iqtisadiyyatının pul-kredit və maliyyə ehtiyaclarının böyük bir qismi xarici kreditlərin və borc qiymətli kağızların üzərində qurulub. ABŞ-ın büdcəsi, maliyyə planları, iqtisadi proqramları da xarici borcdan qaynaqlanır. Vaşinqton hökuməti illik cari xərcləri maliyyələşdirmək, əməkhaqqı, pensiya, sosial ödəmələri, təhsil, səhiyyə, elm, müdafiə, hüquq-mühafizə və digər maliyyə öhdəliklərini təmin etmək üçün özünün daxili maliyyə potensialı ilə yanaşı, xaricdən cəlb etdiyi borc vəsaitlərinə bel bağlayır. Çünki borclar dayansa, demək bu ölkənin öhdəliklərinin icrasında da problemlər yaranacaq.
ABŞ-ın hər il səxavətlə sağa-sola xərclədiyi yardım və ianələrin, sosial ayırmaların, müxtəlif ölkələrə, o cümlədən Ermənistana və Qarabağdakı erməni icmasına ayırdığı qrant və yardımların maliyyə qaynağının da bir hissəsi xarici borc vəsaitləridir. Bu gün Ukraynaya ayrılan çoxmilyardlıq maliyyə ayırmalarının da kökündə borc kreditinin payı az deyil. ABŞ hər il 10-larla ölkədən borc alaraq həmin pulların bir qismini müxtəlif ölkələrə ayırmaqla səxavətli imic formalaşdırır.
Ancaq bu borcların necə geri qaytarılacağı sual altındadır, çünki strateji rezervləri və büdcə gəlirləri 31,5 trilyon dolları geri qaytarmağa imkan vermir. Ona görə də, Birləşmiş Ştatlar xarici ölkələrə olan borclarını sənaye malları, qiymətli kağızlar, texnologiyalar, eləcə də hərbi sənaye malları ilə əvəz etməyə çalışır. Xüsusilə də ərəb fondlarına və ərəb ölkələrinə olan borclar son illərdə müasir hərbi sənaye məhsulları hesabına əvəzləşdirilir. Astronomik borc yükünü minimallaşdırmaq üçün 20,30, 50 il, bəlkə də daha çox müddət lazımdır.
Beləliklə,
Statistikaya görə, Azərbaycanda son 5 ildə borcun hər il azalması dinamikası qeydə alınmaqdadır.
Azərbaycanın 2030-cu ilə qədər 40-50 milyard dollar xarici borc götürəcəyinə və adambaşına düşən borcun artacağına dair iddiaların heç bir əsası yoxdur.
Ölkəmizin yaxın onillikdə 40-50 milyard dollar xarici borc götürməsi barədə təqdimatı isə savadsızlığın göstəricisi və spekulyasiya nümunəsidir.
“Azadlıq” radiosu əsas donoru olan ABŞ-dakı xarici borclarla bağlı araşdırma yazısı hazırlayıb, vəziyyətin necə acınacaqlı olduğunu göstərə bilsə, daha çox faydası olar, nəinki, Azərbaycanla bağlı dezinformasiya yaymaq.
Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatlarının həcmi 58 milyard dollar təşkil edib. Bu o deməkdir ki,valyuta rezervlərimiz xarici borcdan 8,7 dəfə çoxdur. Yəni, Azərbaycan rezervlərinin cəmi 11,5 faizini xərcləməklə borcu bu gün sıfırlaya bilər.
Bölməyə aid digər xəbərlər
2-10-2023, 17:41
Daha bir Agentliyə sədr təyinatı olub
2-10-2023, 17:09
Rusiyada dizel və benzin ucuzlaşıb
2-10-2023, 15:21
Rəqabət Məcəlləsi Milli Məclisdə müzakirəyə çıxarılıb
2-10-2023, 12:48
Deputat: "Ünvanlı sosial yardımın qaydalarında dəyişiklik olmalıdır"
2-10-2023, 12:37
Moldova Rusiyadan qazından imtina edib
2-10-2023, 09:54
MDM-nin İdarə Heyətinin yeni tərkibi təsdiqlənib - Fotolar
1-10-2023, 10:31
İlon Mask Bakıda Beynəlxalq Astronavtika Konqresində çıxış edəcək
29-09-2023, 15:34
Professor: “Cəbrayılın dirçəldilməsi regionun strateji rolunu artıracaq”
29-09-2023, 15:26
Azərbaycan Sərsəng su anbarına nəzarət etməyə başlayıb
29-09-2023, 13:36
Azərbaycanın ümumi ixracı artıb
29-09-2023, 12:12
Azərbaycan-Türkiyə 3-cü Enerji Forumunun Protokolu imzalanıb
29-09-2023, 09:22
Naxçıvanda Azərbaycan-Türkiyə 3-cü Enerji Forumu işinə başlayır
28-09-2023, 15:51
Antiterror əməliyyatında şəhid olmuş hərbçilərin kredit borcu silinəcək
28-09-2023, 12:53
Əli Məsimli: "Rəqabət Məcəlləsinin təkmilləşdirilməsində çox dərinə getmək lazım deyil"
28-09-2023, 09:22
Deputat: "Pul bazasının kiçilməsi arzuolunan deyil"
27-09-2023, 17:49
Amerika şirkətləri Polşada atom elektrik stansiyası tikəcək
27-09-2023, 12:39
Nəhəng kriptovalyuta birjası Rusiyanı tərk edəcək
26-09-2023, 13:15
SOCAR Qarabağın erməni sakinlərinə yenindən yanacaq göndərib
26-09-2023, 13:06
Vüqar Bayramov dolların son bahalaşma səbəbini açıqlayıb
26-09-2023, 09:58
Nazirlər Kabineti milli valyuta ilə bağlı qərar verib
25-09-2023, 09:22
Yenilənmiş 5 qəpiklik tədavülə buraxılıb
23-09-2023, 18:01
Baş nazir və nazirlər büdcəni müzakirə ediblər
22-09-2023, 17:31
Ukraynadakı müharibə Avropanı ciddi zərərlə üzləşdirib
22-09-2023, 17:16
Mikayıl Cabbarov Dünya Bankının rəsmisi ilə müzakirə aparıb
21-09-2023, 14:44
Sosial müdafiə və sosial təminat xərcləri artırılır
21-09-2023, 13:50
Gələn ilin Dövlət Büdcəsində xərclər artırılacaq
21-09-2023, 13:29
Azərbaycan neftinin büdcə qiyməti 60 dollar olacaq
21-09-2023, 10:13
Mikayıl Cabbarov Fariz Cəfərovu icraçı direktor təyin edib
20-09-2023, 11:52
Daha bir bankın əmlakları hərraca çıxarılır
19-09-2023, 16:38
“İqtisadi artım üzrə işçi qrupu”nun ilk iclası keçirilib
18-09-2023, 22:46
“Bakı Kristal Zalı” İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyinə verilib
18-09-2023, 15:08
1 manatlıq kağız pul nişanları tədavülə buraxılır - Foto
15-09-2023, 21:27
Avropa İttifaqı Ukrayna üçün taxıl qadağasını ləğv edib
15-09-2023, 18:01
İpoteka Kredit və Zəmanət Fondunun nizamnamə kapitalı artırılıb
15-09-2023, 16:21
Ölkəmizdə dərmanların qiyməti enə bilər - Qərar
15-09-2023, 15:45
G7 Rusiya almazlarına qadağa elan edəcək, amma...
15-09-2023, 13:49
Putinin Türkiyədəki layihəsi iflasa uğrayır?
15-09-2023, 11:46
Arxiv arayışlarının verilməsinə görə rüsumları ləğv olunur
15-09-2023, 11:14
Mobil cihazların qeydiyyatına görə rüsum azaldılır
15-09-2023, 11:09
Azərbaycanda elektrik enerjisinin istehsalı artıb
14-09-2023, 18:02
Dövlətə məxsus daha 6 nəqliyyat vasitəsi hərracda satılıb
14-09-2023, 16:32
Avropa Mərkəzi Bankı 3 əsas faiz dərəcəsini artırıb
14-09-2023, 09:18
Azərbaycan neftinin qiyməti 99 dollara yaxınlaşıb
13-09-2023, 17:05
Moldova təbii qazı Avropanın krediti hesabına alacaq
13-09-2023, 10:31
Vüqar Bayramov: "Qeyri-neft ixracatımızda Rusiya və Türkiyə əsasdır"
12-09-2023, 19:47
İqtisadi Şuranın növbəti iclası keçirilib
12-09-2023, 16:38
İstanbulda Türk Dünyası İş Forumu keçiriləcək
12-09-2023, 12:49
Almaniya Rusiya neftini almağa davam edir
5-08-2023, 16:30
Məzar təpikləyənlərin xələfləri - fransızlar
12-04-2023, 09:12
Dünyada cinayət nisbəti: bəzi ölkələr cəhənnəm vadisi, bəziləri yer üzünün cənnətidir
10-04-2023, 16:34
Ən təhlükəli, ən zəgin və ən ucuz şəhərlərin adı açıqlanıb - Siyahı
10-04-2023, 06:58
Böyük təhlükə xəbərdarlığı - Professor dövlət başçısına müraciət edib
31-03-2023, 21:54
Demokratiyanın qətli... - Araşdırma
24-03-2023, 22:33
Azərbaycanın xarici borcu nə qədərdir? - Araşdırma
16-12-2022, 10:33
Ermənilərin statistik yalanı - Qarabağda nə qədər erməni yaşayır?
23-08-2022, 11:06
Professor Azərbaycan prezidentinə müraciət edib: “Elmimizi xilas edin!”
22-03-2022, 13:10
Dünya ticarətinin 80 faizini təşkil edən gəmiçilik məhv edilib
11-03-2022, 16:09
Taxıl qıtlığı: dünya gözünü Avropa istehsalçılarına zilləyib
11-03-2022, 14:33
Böyük güclər Ukrayna səmasını niyə qapatmaq istəmir?
17-02-2022, 15:45
Kürdə su azalır: "Vəziyyət yaxın illərdə düzəlməyəcək" - Araşdırma
11-11-2021, 16:47
Pandemiyanın daha bir fəsadı - Alimlər həyəcan təbili çalır
11-11-2021, 13:51
Ermənilərin törətdiyi ekoloji fəlakət beynəlxalq səviyyədə müzakirəyə çıxarılıb - Araşdırma
31-10-2021, 09:46
Baş tutmayan 12-ci abortun “fəsadı”: bioloji ana məşhur qızdan üzr istəyəcək - Fotolar
24-10-2021, 15:13
Naqafil güllə xanım-operatorun həyatına son qoyub - Fotolar
27-08-2021, 15:45
Azərbaycandakı əcnəbilərə vaksin vurulmur: pasportu necə alsınlar?
3-03-2021, 15:15
Koronavirusdan sağalanların səhhətində başqa problemlər yaranır
8-02-2021, 13:53
Azərbaycanın bir neçə universitetində dərslər bərpa olunmayacaq
6-11-2020, 12:21
Qarabağda ermənilərin yandırdığı və ya donuz tövləsinə çevrilən məbədlər - Araşdırma
7-08-2020, 14:27
Yeni idarəetmə sistemi gəlir: dövlət şirkətləri büdcənin “pulsoran”ı rolundan çıxarılacaq
19-06-2020, 15:03
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi Azərbaycan insanının qorxu indeksini öyrənmək üçün sorğu keçirib
12-06-2020, 14:15
Qarabağ üsyanı - 100 il: Mübarizə tariximizin şanlı səhifəsi
30-04-2020, 18:51
“8-ci kilometr bazarı”nın sahibi ilə bağlı müəmmalı hadisə: onu gecəyarısı kim və ya kimlər soyub?
2-04-2020, 13:39
Koronavirusdan sonra... - Dünyada böyük dəyişiklik gözlənilir
9-10-2019, 19:10
Ölkə təhsilində ciddi problemlər aşkarlanıb - Araşdırma
18-09-2019, 12:29
“Leş mafiyası”nı kimlər himayə edir? - Yeni detallar
2-09-2019, 08:06
Uşaqsız ailələrdə boşanma artıb - Statistika
27-08-2019, 22:16
Agentlik sədrinin biznes ortağı haqda yeni məlumatlar yayıldı - Fotolar
26-08-2019, 14:55
Komitə və ASC sədrlərinin keçirdiyi tenderlərin qalibi olan şirkət rəhbəri haqda sənədlər yayıldı - Siyahı
23-08-2019, 17:07
Deputat Ağalar Vəliyev xaricdə oğlunun adına nələr almayıb ki... - Siyahı yayıldı - Fotolar
26-06-2019, 12:20
Kimə hesabdan “2” yazaq? DSK sədri Tahir Budaqova, yoxsa MSK sədri Məzahir Pənahova... – Araşdırma
22-06-2019, 15:58
"Azəriqaz"dakı yoxlama niyə dayandırılıb? - Palatadan şübhəli qərar
10-05-2019, 13:38
İcra Hakimiyyəti heç bir səbəb göstərmədən bir ailəni evsiz qoydu
20-02-2019, 08:49
Dəmirqapı Dərbəndim: Rus işğalı, yoxsa... farsların əlindən nicat?
26-01-2019, 20:20
“Ən böyük Niyazi, ondan böyük yox” - Fazil Rəhmanzadə
19-01-2019, 20:14
Qarabağla bağlı növbəti təhlükəli plan işə düşüb - Ekspertlər
11-01-2019, 13:48
“O olmasın, bu olsun” əsəri farslar tərəfindən oğurlanıb? - Araşdırma
30-11-2018, 23:34
Təhsilə ayrılan büdcə vəsaitlərini mənimsəyirlər: İnvestisiya xərcləri artırılsa da, şəffaflıq təmin edilmir
14-10-2018, 00:06
Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının yeni qaydaları narazılıq yaradıb
23-09-2018, 10:35
Minlərlə məzunun ali təhsil diplomu tanınmaya bilər - Xəbərdarlıq
26-05-2018, 21:11
On ikinci imza - Hacı Mirzə Səlim Axundzadə
Pavlo Narojnı deyir ki, Rusiyada hərbi obyektlər çoxdur və ruslar bunları hücumlardan qoruya bilməyəcəklər
Valeri Kondratyuk deyir ki, ya Rusiya elitasının, ya da silahlı qüvvələrin sui-qəsdi Putini hakimiyyətdən uzaqlaşdıra bilər
Taras Jovtenko deyir ki, Rusiyanın hərbi-siyasi rəhbərliyi uzunmüddətli qarşıdurmanı özünün geosiyasi planlarına daxil edib
Avropa Kino Akademiyasının üzvü deyir ki, Azərbaycan kinosunun problemləri çoxdur: “Azərbaycanfilm” kimi unikal sənət ocağına 6-7 aydır ki, dövlətdən maliyyə ayrılmırsa milli kinodakı vəziyyətdən necə rahat olmaq olar?”
Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ehtiyatda olan zabiti: “Hərbi əməliyyatlar başlayandan bəri rusların 18 gəmi və katerini zədələmiş və məhv etmişik”
