Taxıl qıtlığı: dünya gözünü Avropa istehsalçılarına zilləyib

Xəbər lenti

11:01 / 29-03-2025

“Starlink” layihəsi artıq Azərbaycanda - Yeni internet xidmətinin qiymətləri

09:51 / 29-03-2025

Bakıda "Kolonializm: Dini-Milli Kimliyin Silinməsi" adlı beynəlxalq konfrans keçirilir

09:43 / 29-03-2025

Premyer Liqa: bu gün daha iki qarşılaşma olacaq

23:32 / 28-03-2025

Tramp: “Əgər Tehran bizimlə razılığa gəlməsə..."

23:29 / 28-03-2025

Azərbaycan solçuları Türkiyə kommunistlərindən narazıdır

21:35 / 28-03-2025

"Qarabağ" "Turan Tovuz"a qalib gəlib

20:04 / 28-03-2025

Ramazanın 29-cu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı

19:04 / 28-03-2025

Sabah Günəş tutulması olacaq

18:37 / 28-03-2025

Dünyada yeganə kristala qiymət qoya bilmirlər

18:21 / 28-03-2025

Ali Rada ABŞ-dan Ukraynaya təklif olunan sazişi rədd edə bilər

18:02 / 28-03-2025

İlham Əliyev Azərbaycan xalqını təbrik edib

16:59 / 28-03-2025

Gimnastlarımız finala vəsiqə qazanıb

16:37 / 28-03-2025

İmişlidə zəlzələ olub

16:21 / 28-03-2025

Zəlzələ 30 mərtəbəli evi dağıdıb - (Yenilənib) - Video

13:11 / 28-03-2025

Ramazan bayramında namaz vaxtı açıqlanıb

12:24 / 28-03-2025

Yevlaxda ağır qəza: xəsarət alanların sayı artıb - (Yenilənib)

12:02 / 28-03-2025

Sabah yağış yağacaq

11:43 / 28-03-2025

Myanma beşik kimi yellənib - 7,7 bal gücündə zəlzələ (Foto)

11:05 / 28-03-2025

Sakinin evini başına uçuran tikinti şirkətinin rəhbəri saxlanılıb

10:21 / 28-03-2025

Tramp iftar süfrəsində: "Biz artıq razılaşmaları həyata keçirməyə başlayırıq"

00:34 / 28-03-2025

İran Trampın məktubuna cavab verib

22:59 / 27-03-2025

Ramazanın 28-ci günü:İmsak və iftar vaxtı

20:24 / 27-03-2025

Beşmərtəbəli villanı “gecəqondu” adı ilə sökmək istəyirlər

18:50 / 27-03-2025

Ad günü - Hekayə

18:21 / 27-03-2025

Yasamalda ağacları doğrayan şirkət 117 min manat cərimələnib

16:38 / 27-03-2025

Növbəti iki gündə güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq

16:12 / 27-03-2025

İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşada bir sıra açılışlarda iştirak ediblər - Fotolar

16:01 / 27-03-2025

İcra başçısı bacısı oğlu ilə birlikdə xoruz döyüşdürüb - Fotolar

15:52 / 27-03-2025

Vətəndaşların evini dağıdan tikinti şirkətinin işçiləri saxlanılıb

15:42 / 27-03-2025

Cüt bacıların söhbəti - Akif Əli yazır

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

21:35 / 24-03-2025

Ər-Riyad görüşü: Rusiya-ABŞ danışıqları başa çatıb - (Yenilənib)

14:18 / 25-03-2025

Ərdoğanın müxalifətlə qarşıdurmasına səbəb nədir?

13:54 / 25-03-2025

ABŞ İrana 4 trilyon dollarlıq paket təklif edə bilər

14:21 / 24-03-2025

Vəzifəli şəxs istintaqa cəlb edilib - Foto

11:19 / 24-03-2025

Professor: Həmin media qurumları bizim fikirlərimizə yer vermirdilər

19:24 / 25-03-2025

Ayxan Hacızadə: "Mirzoyanın iddiaları tamamilə əsassızdır”

13:07 / 26-03-2025

Rusiya və Ukrayna arasında razılıq əldə olunub

23:51 / 25-03-2025

Azərbaycan millisi Belarusa məğlub olub

16:40 / 25-03-2025

Mavi qızıla tələbat artır

11:54 / 24-03-2025

Dünya Kuboku: gimnastlarımız qızıl medal qazanıb

19:03 / 26-03-2025

Xəstəxana direktoru vəzifədən azad edilib

15:58 / 25-03-2025

Ukrayna ballistik raketlə vurulub: 100-dən çox yaralı var

Taxıl qıtlığı: dünya gözünü Avropa istehsalçılarına zilləyib
Tarix: 11-03-2022 16:09 | Bölmə: Araşdırma / Slayd

Şirift ölçüsü:

Dünyanın iki ən böyük taxıl ixracatçısı olan Rusiya və Ukrayna arasındakı müharibə qiymətləri rekord səviyyəyə çatdırıb və ilin sonunda Avropa, Asiya, Yaxın Şərq və Afrikadakı idxalçı ölkələrdə potensial qıtlıq qorxusunu artırıb.

Reyting.az xəbər verir ki, bunu “BNE Intellinews” saytı yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Birlikdə Rusiya və Ukrayna qlobal buğda ticarətinin dörddə birindən çoxunu və qarğıdalının təxminən beşdə birini təşkil edir. Taxıl alıcıları çatışmazlığın bir hissəsini doldurmaq üçün Qazaxıstan, Polşa və Rumıniya kimi ikinci dərəcəli istehsalçılara, eləcə də Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropadan kiçik təchizatçılara müraciət edirlər, lakin bu, itkini kompensasiya etmək üçün kifayət deyil.

Ukraynadakı müharibə artıq onun Qara dəniz və Azov dənizi limanlarının gəmiçilik üçün bağlanması ilə nəticələnib. Xerson işğaldan qısa müddət sonra rus qoşunları tərəfindən ələ keçirilib, mühasirəyə alınmış Mariupol inkişaf etməkdə olan humanitar fəlakətin yeridir və Odessa Rusiyanın növbəti hədəfinə çevrilə bilər.

Ukraynanın böyük hissəsi bir neçə cəbhədə hücuma məruz qaldığı və milyonlarla insanın Rusiyanın işğalından qaçdığı bir vaxtda ölkənin əksər hissəsində yaz əkini davam etdirilməyəcək.

Rusiyanın bu il taxıl tədarük etmək qabiliyyəti və istəyi də sual altındadır. Rusiya prezidenti Vladimir Putin Moskvanın Qərbə qarşı sanksiyalarla cavab zərbəsi endirəcəyini açıqlayıb. Təfərrüatlar hələ açıqlanmayıb, lakin Putin 2022-ci ilin sonuna qədər Rusiya mallarının ixracını qadağan etməyi planlaşdırır.

Putinin 8 mart tarixli fərmanı 2022-ci il dekabrın 31-dək “xüsusi iqtisadi tədbirlərə” icazə verir (O cümlədən Rusiya hökuməti tərəfindən müəyyən ediləcək ölkələrə mal və ya malların idxalı və ixracına məhdudiyyətlər).

İqtisadiyyat Nazirliyi martın 10-da Qərb ölkələrinə qarşı sanksiyalardan əlavə, Rusiyanın Avrasiya İqtisadi İttifaqına (Aİİ) buğda, çovdar, arpa və qarğıdalı ixracını avqustun sonuna qədər dayandırmağı planlaşdırdığını bildirib. Bununla Rusiya daxili təklifi effektiv şəkildə artıracaq və qiymətlərdə artımın qarşısını alacaq.

Bəzi rus ixracatçıları hələ də mövcud müqavilələri yerinə yetirirlər; buna baxmayaraq, Rusiya gəmiçiliyi müharibə nəticəsində pozulur. Putinin sanksiya planlarının təfərrüatları hələ məlum olmadığından, ticarətçilər təmaslarını yerinə yetirə biləcəklərinə əmin olmadıqları üçün Rusiya taxılından yayınırlar.

Buğdanın qiyməti artıq 2011-ci ildə “Ərəb baharı” etirazlarına səbəb olan səviyyələri üstələyib. Yaxın Şərq və Şimali Afrikanın bir çox ölkəsi, o cümlədən Misir, Liviya, Yəmən və Livan da daxil olmaqla, Ukrayna taxılından ciddi şəkildə asılıdır. Onlar indi Cənub-Şərqi Avropanın Albaniya və Şimali Makedoniya kimi buğda idxal edən ölkələri kimi alternativ mənbələr axtarırlar. Misirin təchizat və daxili ticarət nazirinin müavini İbrahim Aşmavi martın 7-də “Reuters” agentliyinə bildirib ki, ölkəsi bu il Aİ ölkələrindən buğda idxal etməyi nəzərdən keçirir və ABŞ, Qazaxıstan və Rumıniya kimi ixracatçıları “xarici saymayacaq”.

Müharibə və bunun nəticəsində qlobal taxıl bazarlarının pozulması xüsusilə pis bir vaxta təsadüf edir, çünki keçən il Aralıq dənizi regionunda baş verən quraqlıqdan sonra Çinin kənd təsərrüfatı naziri qış buğdasının zəif məhsulu barədə xəbərdarlıq edib.

Hava ilə bağlı məsələlərə əlavə olaraq, 2021-ci ilin ortalarından neft, gübrə və digər kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərinin artması, qlobal iqtisadiyyatın tac böhranından çıxması nəticəsində artıq Rusiya işğalından əvvəl taxılın qiymətləri yüksəlmişdi. Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının Ərzaq Qiymətləri İndeksi fevral ayında rekord həddə çatıb. Qiymətlərin gündəlik dəyişməsi ilə buğda və digər taxılların yüksək qiymətlərinin fermerlər üçün daha yüksək giriş qiymətlərini nə dərəcədə kompensasiya edəcəyi hələ də bəlli deyil.

Polşa üçün çətin il…

Polşa 2021-ci ildə Rusiya və Ukraynadan sonra Avropanın ən böyük istehsalçısı olub. Ukraynadakı müharibənin yaratdığı enerji turbo qiymətləri olmadan belə, Polşada taxıl məhsulu baxımından çətin bir il olacaq. Rusiyanın hücumu bazarları sarsıtmazdan əvvəl Polşada taxıl məhsulu ilə bağlı proqnozlar elektrik enerjisi, nəqliyyat və hər şeydən əvvəl gübrələrin bahalaşması ilə bağlı azalırdı.

Keçən il Polşanın taxıl yığımı uzunmüddətli tendensiyaya uyğun olub və cəmi 3 faiz azalaraq 34,44 milyon tona düşüb və bu, tarixdə ikinci ən yaxşı nəticə olub. Məhsulun ən böyük hissəsi - yumşaq buğda ötən il 12,12 milyon ton və ya ümumi istehsalın 35,2 faizini təşkil edib.

Polşanın 2022-ci ildə məhsulu ilə bağlı dəqiq proqnozlar yoxdur, lakin müharibədən əvvəl bazar vəziyyəti kifayət qədər dəyişkən idi və indi daha da dəyişkən olur.

“Bəzi mühüm istehsal sahələrində 2022-ci ilin məhsulu, gübrədən istifadənin azalması ilə potensiala nisbətən tükənəcək. Bu, onların məhdud olması və dənli bitkilərin qiymətləri ilə gübrələrin qiymətləri arasında əlaqənin tarixən aşağı səviyyədə olması, onlardan istifadənin rentabelliyini aşağı salması ilə əlaqədar olacaqdır. Bundan əlavə, dekabrın ikinci yarısında Rusiya tərəfindən tədarükün azalması səbəbindən qaz qiymətlərinin artması gübrə qiymətlərinin daha da artmasına səbəb ola bilər”, - Polşa bankı PKO BP dekabrda bildirb.

Polşanın taxıl ixracı keçən il 8,58 milyon ton olub ki, bu da 2020-ci illə müqayisədə 6,3 faiz azdır. Bununla belə, avro və ABŞ dolları zlotiyə qarşı dəyər qazandıqca, ixracın dəyəri 12 faiz artaraq 1,93 milyard PLN (400 milyon avro) olub. 2020-ci ilin iyulundan 2021-ci ilin aprelinə qədər (Polşanın dövlət kənd təsərrüfatı məlumat mərkəzi KOWR-dan əldə edilən ən son məlumatlar) Polşa əsasən Almaniyaya taxıl ixrac edib - ümumi ixracın 42 faizi - Səudiyyə Ərəbistanı və Əlcəzair müvafiq olaraq təxminən 13 faiz və 11 faiz təşkil edib. İspaniya və Hollandiya hər biri 7 faiz, Mərakeş 4 faiz, Cənubi Afrika 3 faiz və Türkiyə 2 faiz idi.

Bəzi analitiklər deyirlər ki, müharibə nəticəsində Ukrayna və Rusiyadan ixracın pozulması Yaxın Şərq və Şimali Afrika bazarlarını Polşa istehsalçılarına aça bilər.

Polşa Baş nazirinin müavini və kənd təsərrüfatı naziri Henrik Kovalçuk martın 8-də deyib ki, müharibə dünyada və Polşada taxılın qiymətlərinin artmasına böyük təsir göstərəcək.

Nazir, həmçinin bildirib ki, bu, “açıq şəkildə digər kənd-ərzaq məhsullarının qiymətlərinin artmasına gətirib çıxaracaq”, -lakin əmin edib ki, Polşanın ərzaq təhlükəsizliyinə gəldikdə, “təhlükəsiz”dir. “Polşa böyük ərzaq ixracatçısıdır və bu, təkcə ölkə əhalisini deyil, həm də Ukraynadan olan qaçqınları qidalandırmaq üçün kifayətdir”, - Kovalçik deyib.

Litvada gübrə çatışmazlığı var

Əkin mövsümünün arxada qalması ilə Litvada ehtiyac duyduğu gübrələrin təxminən beşdə biri çatışmır. Ukraynanın taxıl ixracına qadağa qoyulması ilə bağlı xəbərlər vəziyyəti daha da gərginləşdirir, bir çox litvalı fermerlər çörəyin həddindən artıq baha olacağını proqnozlaşdırırlar.

“Taxılın qiymət artımının ilk dalğası ötən ilin payızında olub. Təxminən 30-50 faiz səviyyəsində idi və COVID pandemiyasının nəticəsi olan taxıl tədarükünün pozulması ilə əlaqədar idi. Biz dibini gözləyirdik, lakin Ukrayna müharibəsi hər şeyi kökündən dəyişdirdi. Ukrayna və Rusiya ən böyük taxıl ixracatçıları olduğundan, müharibə bazara birbaşa təsir deməkdir. Taxıl birjalarında gündəlik dalğalanmalar ağlasığmazdır - 5-15 faiz, yəni bir ton buğdanın qiyməti gündəlik 70 avroya qalxa bilər. Bu arada köhnə məhsul da bahalaşır”, - Litvanın taxıl bazarının əsas oyunçusu olan “Agrokoncerno grudai” şirkətinin rəhbəri Karolis Simas bildirib.

Yerli fermerlər də Rusiyanın gübrə ixracına qoyulan qadağaya hazırlaşırlar. Simas deyir ki, Litva Kanada, Çili və Mərakeş kimi uzaqlardan gübrə idxal etməli olacaq.

Xatırladaq ki, Litva hökuməti kalium əsaslı əsas gübrə ixracatçısı və avtoritar Belarus hökumətinin iri pul inəyi “Belaruskali” ilə müqaviləni kəsib.

“Bir çox fermerlər bundan sonra nə edəcəyini bilmirlər. Çoxları gözləmə oyunu oynayır, yəni qiymətlər qalxacaq”, - deyə Simas bildirib. İcraçı əlavə edib ki, hələlik Litvada keçənilki məhsuldan təxminən 1,5 milyon ton taxıl var ki, bu da bir ilə qədər davam edə bilər.

Quraqlıq

Polşadan sonra Qazaxıstan 2021-ci ildə regionun dördüncü ən böyük taxıl ixracatçısı olub, bu il Mərkəzi Asiya üzrə dağıdıcı quraqlıq ilə yadda qalıb və Qazaxıstanda məhsul illik 18 faiz azalaraq cəmi 17 milyon tona düşüb ki, bu da son on ildə ən aşağı göstəricidir.

Ölkə əvvəlcə 2021-2022-ci illər mövsümündə tədarükünü yüksək ehtiyatlar və Rusiyadan taxıl idxalı hesabına dəstəkləyəcəyini gözləyirdi. Amma Rusiyaya qarşı sanksiyaların bu planlara necə təsir edəcəyi bəlli deyil. Bundan əlavə, məhsul çatışmazlığına və minlərlə mal-qaranın ölümünə səbəb olan 2021-ci il quraqlığından sonra Orta Asiyanın 2022-ci ildə də oxşar quraqlıqla üzləşəcəyi gözlənilir.

Qazaxıstan 2021-ci il iyulun 1-də başlayan bu marketinq ili üçün 7,3 milyon ton taxıl tədarükünü planlaşdırır ki, bu da əvvəlki marketinq ilində satılan 6,5 milyon tondan çox, lakin Mərkəzi Asiya ölkəsinin gələn ildə ixrac etməyi planlaşdırdığı 9 milyon tondan azdır, - “İnterfax” xəbər agentliyi fevralın 17-də kənd təsərrüfatı nazirliyinin rəqəmlərinə istinadla məlumat yayıb.

İşğaldan sonra Qazaxıstan Rusiyaya bağlı marşrutlardan yan keçmək üçün Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (TCITR) vasitəsilə taxıl ixracını artırmağa başladı. Türkiyəyə taxıl satışı Qazaxıstanın TCITR vasitəsilə əldə edəcəyi ən yaxın gəlir kimi qiymətləndirilir. Qazaxıstan Ukrayna müharibəsi başlayandan taxıl qiymətlərinin kəskin bahalaşmasından faydalanmağa hazırlaşır.

Rumıniyada rekord məhsul yığılıb

Qazaxıstandan fərqli olaraq, Rumıniyanın 2021-ci ildə buğda məhsulu 2020-ci ildəki quraqlıqdan sonra hasilatı bərpa edib, 14 ilin ən yüksək səviyyəsinə çataraq 11,3 milyon tona çatıb. Hətta müharibədən əvvəl Rumıniya Rusiyanın taxıla ixrac vergisi tətbiq etmək qərarından faydalanıb. Bu, Rumıniyaya adətən böyük miqdarda Rusiya taxılını idxal edən Misir kimi ölkələrdə bazar payı əldə etməyə imkan verib.

Mövcud böhrana baxmayaraq, Rumıniya hökuməti taxıl ixracını qadağan etməmək qərarına gəlib. Martın 9-da çörəkçilər və taxıl tacirləri ilə görüşdükdən sonra kənd təsərrüfatı naziri Adrian Çesnoyu belə qənaətə gəlib ki, bazarda qıtlıq gözləmək üçün heç bir səbəb yoxdur, baxmayaraq ki, monitorinq davam edəcək.

Çesnoyu qeyd edib ki, Rumıniya bir ildə 11 milyon tondan çox buğda istehsal edə bilər, daxili istehlak isə təxminən 4,3 milyon tondur. Fermerlərin nümayəndələri deyirlər ki, martın birinci yarısında yağan yağıntılar 2022-ci ilin normal kənd təsərrüfatı ili olacağından xəbər verir.

İxrac qadağaları, yanacaq çatışmazlığı…

Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropadakı kiçik ixracatçıların bəziləri taxıl ixracını qadağan edərək və ya məhdudlaşdıraraq fərqli yanaşma nümayiş etdirdilər.

Macarıstanın Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi martın 6-da taxıl ixracına nəzarət elan edib. İxrac üçün nəzərdə tutulan buğda, çovdar, arpa, yulaf, qarğıdalı, soya və günəbaxan Milli Qida Zəncirinin Təhlükəsizliyi Təşkilatında qeydiyyata alınmalı və hökumətin prioritet hüququ olmalıdır. Kənd təsərrüfatı naziri İstvan Naqi bu qərarın taxıl və xammal qiymətlərinin kəskin yüksəlməsindən sonra verildiyini söyləyib; Rusiyanın Ukraynanı işğalından sonra Macarıstan taxılına tələbat artıb.

Qərar taxıl idxalının təxminən yarısını Macarıstandan əldə edən qonşu Sloveniyada çaşqınlıq yaradıb. Sloveniyanın kənd təsərrüfatı naziri Yoze Podqorsek martın 8-də Macarıstanın taxıl ixracına qoyduğu qadağanın qida sektorunda tədarük zəncirinin pozulmasına səbəb olacağı ilə bağlı narahatlığını ifadə edib.

Serbiya prezidenti Aleksandar Vuçic martın 10-dan etibarən neft, buğda, qarğıdalı və unun ixracına qadağa qoyulduğunu açıqlayıb. Buğda və qarğıdalı ilə bağlı vəziyyətdən də danışan Vuçiç bildirib ki, Serbiyanın özünə və bölgəyə kifayət qədər ehtiyatı olacaq.

Statistika idarəsinin məlumatlarına görə, 2021-ci ilin yayında tərəvəz və digər bitkilərin istehsalına təsir edən quraqlığa baxmayaraq, Serbiya güclü buğda məhsulu əldə edib və məhsul 23,1 faiz artaraq 3,538 milyon tona çatıb.

Serbiya artıq Açıq Balkanın qurucusu Şimali Makedoniyaya taxıl göndərməyi öhdəsinə götürüb. Vuçiç bildirib ki, Serbiya qonşusuna 50 min ton buğda və 25 min ton qarğıdalı tədarük edəcək. Bu yaxınlarda Rusiya buğdasının son göndərişini alan Albaniya da qıtlıq qorxusu fonunda Serbiya taxılını təmin etmək niyyətindədir.

Bolqarıstan ixraca rəsmi qadağa elan etməyib, lakin Milli Taxıl İstehsalçıları Assosiasiyası (NAZ) Bolqarıstanın ixracı azaltmaq üçün inzibati yoxlamaların sayını artıraraq taxıl gəmilərinin yüklənməsini yavaşlatdığını söyləyib. Assosiasiya yükün qeyri-rəsmi və Aİ qanunvericiliyinə zidd olaraq limanlarda bloklandığını iddia edir.

Martın 9-da maliyyə naziri Assen Vassilev Ukraynadan idxalın çatışmazlığını kompensasiya etmək üçün buğda, qarğıdalı və günəbaxan toxumlarına 1,1 milyard leva (511,3 milyon avro) xərcləyəcəyini dedikdə hökumət öz mövqeyini açıqlayıb. Sofiya həmçinin ixraca mane olması ilə bağlı iddiaları araşdırmaq niyyətindədir.

Bölgədəki digər ştatlar məhdudiyyətlər elan etməyiblər, lakin rəsmilər qiymətləri narahatlıqla izləyirlər. Məsələn, Çexiya hər il təxminən 8 milyon ton taxıl istehsal edir ki, bunun da 5 milyon tonu daxili istehlakdır. Beləliklə, mövcud məlumatlara görə, Çexiya taxıl çatışmazlığı ilə təhdid edilməməlidir. Lakin bu, yəqin ki, ölkəni ərzaq qiymətlərinin artımından qoruya bilməyəcək. Denik.cz-nin yazdığına görə, aqrar analitik Petr Havel deyib ki, istehsalın azaldılması qlobal qiymətlərə təsir göstərəcək və qiymətlər yüksələcək, bu da dolayı yolla Çexiyada qiymətlərə təsir edəcək.

Taxılın bahalaşması xüsusilə ötən ilin sonunda enerjinin bahalaşması səbəbindən dəyəri xeyli artmış çörəkbişirənləri narahat edir. Çörəkçilər və Şirniyyatçılar Assosiasiyasının icraçı direktoru Bohumil Hlavatı deyib: "Çörək olmayacağından qorxmuruq, amma daha baha olacaq".

İri fermerləri təmsil edən Çexiya Aqrar Palatası hökumətin gələcəkdə kənd təsərrüfatı sənayesinə, xüsusilə də planlaşdırılan orqanik layihələrə və bitki mühafizə vasitələrinin istifadəsinə qoyulan məhdudiyyətlərə münasibətini dəyişməsini istəyir. “Bütün bunlar istehsalın azalmasına gətirib çıxaracaq ki, Avropa indi onu ödəyə bilməz”, - deyə direktor Yan Dolezal əlavə edib.

Reyting.az

Ana səhifəyə dön