18:45 / 15-05-2025
“Ulduz”lu görüşlər”in növbəti qonağı Elçin Mirzəbəyli olub - Fotolar
18:40 / 15-05-2025
Şəmkirdə ət dükanları niyə bağlanıb? - Açıqlama
18:20 / 15-05-2025
Ukrayna prezidenti Türkiyədə səfərdədir - (Yenilənib)
17:58 / 15-05-2025
Dəniz nəqliyyatı ilə yükdaşıma artıb
17:06 / 15-05-2025
Tramp: Putinlə özüm görüşməsəm irəliləyiş olmayacaq
16:59 / 15-05-2025
Mükafat alan məşhur aktyor prezidentə etiraz edir
16:25 / 15-05-2025
Ölən ulduzun səs yazısını mahnıya çeviriblər
16:10 / 15-05-2025
Hakan Fidan: Rusiya ilə Ukrayna atəşkəsə razılaşıblar
15:22 / 15-05-2025
Ərdoğanın zəfəri: PKK niyə silahı yerə qoyur?
14:50 / 15-05-2025
Prezident Elnur Çıraqovu vəzifəyə təyin edib
14:16 / 15-05-2025
Vəzifə arzusu həkimə baha başa gəlib - Məhkəmə prosesi
14:05 / 15-05-2025
Arif Babayevə Heydər Əliyev Mükafatı təqdim olunub - Foto
13:50 / 15-05-2025
Mehriban Xanlarova Mehriban Ələkbərzadəyə vaxt verib: "Üzr istə!”
13:41 / 15-05-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
13:30 / 15-05-2025
Şahbaz Şərif İlham Əliyevə təşəkkür edib
12:51 / 15-05-2025
736 əkiz, 42 üçəm doğulub
12:42 / 15-05-2025
Vəkil müğənnini həbs etdirib
12:37 / 15-05-2025
İnternet TV rəhbərinin cəzası azaldılıb
11:59 / 15-05-2025
Cəlaloğlu: Azərbaycan-Ermənistan müharibəsinin başlamasına nə şərait var, nə də səbəb
11:51 / 15-05-2025
Ramil Usubov Türkiyənin Milli Təhlükəsizlik Şurasının Baş katibi ilə görüşüb
11:47 / 15-05-2025
Fövqəladə Hallar Nazirliyinin yubiley medalı təsis edilib
11:44 / 15-05-2025
Natiq Məmmədli: "Gənc jurnalistlərə demək istəyirəm ki..."
11:30 / 15-05-2025
Məmurların cinayət işində prokurorluq əməkdaşı ifadə verib
11:22 / 15-05-2025
İki ölkə birlikdə yeni silah hazırlayacaq
10:51 / 15-05-2025
Mozalan Studiyasına direktor təyin olunub
10:30 / 15-05-2025
Daha beş şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq
10:25 / 15-05-2025
Qətər “Boeing 747-8”-i Trampa hədiyyə verməyib
10:14 / 15-05-2025
İstanbul danışıqları öncəsi: ruslar daha bir kəndi işğal edib, Dnepropetovskə yaxınlaşır
09:58 / 15-05-2025
Dövlətə xəyanətdə təqsirləndirilən şəxsin məhkəməsi başlayıb
09:31 / 15-05-2025
Əlibəyli: PKK-nın sivil fəaliyyət göstərəcəyi inandırıcı görünmür
20:00 / 10-05-2025
İlham Əliyev Ağdama gedib - (Yenilənib) - Fotolar
13:04 / 13-05-2025
Elnur Zeynalov: “Ağdam Muğam Mərkəzində solo-konsert verməyi düşünürəm”
16:13 / 12-05-2025
Mollazadə: PKK kürd məsələsi deyil, Sovet İttifaqının Türkiyəyə yaratdığı problemdir
09:28 / 12-05-2025
Terrorçuluqda şübhəli şəxsləri Azərbaycana gətiriblər
22:28 / 11-05-2025
"Qarabağ" "Araz-Naxçıvan"ı məğlub edib
15:32 / 12-05-2025
Prezident İlahiyyat İnstitutuna rektor təyin edib - Foto
11:15 / 12-05-2025
Paşinyan peşman olub: İrəvan yenidən Rusiyaya meyllənir
17:48 / 12-05-2025
İsazadə: Ərdoğan Rusiya ilə Ukrayna arasında vasitəçi kimi uğur qazana bilər
18:10 / 13-05-2025
Aydan Nuriyevanın musiqi dünyası - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
08:33 / 14-05-2025
Putini İstanbulda Uşakov və Lavrov əvəz edə bilər
00:01 / 12-05-2025
Ceyhun Bayramov BƏƏ XİN başçısı ilə müzakirə aparıb
Ərdoğanın zəfəri: PKK niyə silahı yerə qoyur?
Tarix: 15-05-2025 15:22 | Bölmə: Slayd
Dünya mətbuatı Ukrayna ilə bağlı danışıqlara hazırlığı və Donald Trampın Yaxın Şərq turunu izlədiyi bir vaxtda tarixi hadisə baş verib. Formal olaraq məsələ Türkiyəyə aiddir, lakin bunun ən azı İraq, İran, Suriya və bütün regiondakı ümumi vəziyyət üçün əhəmiyyəti var. Söhbət “Türk Kürdüstanı” adlanan layihədən gedir.
Artıq 40 ilə yaxındır ki, Kürdüstan Fəhlə Partiyası (PKK) Türkiyə hakimiyyəti və ordusuna qarşı silahlı mübarizə aparır. 1999-cu ildən Mərmərə dənizindəki İmralı adasında ömürlük həbs cəzası çəkən PKK lideri Abdullah Öcalanın mübarizəsi qruplaşmanın yaranmasından xeyli əvvəl başlayıb.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
1970-ci illərin əvvəllərində Ankara Universitetinin tələbəsi olan Öcalan solçu qruplara və partiyalara qoşulub. Sonuncular kürdlərin hüquqlarını müdafiə etdi, onların assimilyasiyasına və dövlət çevrilişi nəticəsində hakimiyyəti ələ keçirən hərbçilər tərəfindən repressiyaya məruz qalmalarına qarşı mübarizə apardı. Siyasi baxışlarına və mitinqlərin təşkilinə görə 23 yaşında həbsxanaya göndərildi və bu, onun üçün “siyasi mübarizə məktəbi” oldu.
Öcalan çox oxuyub, rus ədəbiyyatını, marksizmi öyrənib. O, xüsusilə Leninin separatizm və “kürd muxtariyyəti”nin əsasını uğurla formalaşdıran xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququ haqqında təlimini bəyəndi.
PKK-nın gələcək lideri azadlığa çıxandan sonra və 1970-ci illərin sonuna qədər siyasi fəaliyyətlə məşğul olmağa çalışdı, solçularla əməkdaşlıq etdi, ələvi və kürd yoxsulları arasında təbliğat apardı, mitinqlər keçirdi, lakin zorakılığa əl atmadı.
Onu silaha sarılmağa iki amil məcbur edib.
Türk solçuları kürdləri öz sıralarına qəbul etməkdən çox da məmnun deyildi və 1977-ci ildə onun ən yaxın silahdaşı Haki Karer şərqdəki Qaziantep şəhərində öldürüldü və bu, Öcalanın tökdüyü “ilk qan” oldu.
Məhz növbəti il Kürdüstan Fəhlə Partiyasını yaratdı. Əvvəlcə siyasi təşkilat kimi yaradılan Fəhlə Partiyası dərhal mübariz, partizan və terror təşkilatına çevrildi. 1980-ci illər boyu növbəti hərbi çevriliş nəticəsində Suriyaya qaçan Öcalan Türkiyəyə və Türkiyə rəsmilərinə qarşı terror hücumları etdi.
Bundan sonrakı mübarizənin məqsədi artıq Türkiyədə kürdlərin hüquqlarının, onların dili və mədəniyyətinin tanınması deyil, “Türk Kürdüstanı”nın yaradılması idi.
1990-cı illərdə və 2000-ci illərin əvvəllərində Ankara və PKK-nın razılığa gəlmək üçün ən azı üç cəhdi olub. Amma hər dəfə proses başlayan kimi pozulub.
İlk cəhd 1993-cü ildə pantürkizm və kürd köklü siyasətin partlayıcı qarışığını birləşdirən Türkiyənin keçmiş prezidenti Turqut Özal tərəfindən edilib. Danışıqlar başlayandan düz 1 ay sonra Özal vəfat edib. Ehtimallara görə, o, məhz kürdlərlə yaxınlaşan barışığa görə türk kəşfiyyat xidmətləri tərəfindən zəhərlənib.
İki il sonra PKK-nın törətdiyi terror aktı səbəbindən ikinci dil tapmaq cəhdi uğursuz oldu.
Üçüncü barışıq cəhdi Rəcəb Tayyib Ərdoğanın “mənəvi atası” Necmettin Erbakan tərəfindən edildi və Öcalanın özünün həbsi ilə uğursuzluğa düçar oldu.
Son hadisə, yəqin ki, ayrıca bir hekayəyə dəyər, amma qısaca olaraq, kürd liderinin saxlanmasının bütöv bir xüsusi əməliyyata çevrildiyini söyləməyə dəyər. Sığınacaq axtarışında Yunanıstan, İtaliya, Rusiya, Belarus və Hollandiya arasında köçdü. Lakin ABŞ, İsrail və İngiltərənin təzyiqi ilə Keniyadakı səfirliyində ona sığınan yunanlar Öcalanı Türkiyə xüsusi təyinatlılarına təslim etmək məcburiyyətində qaldılar. 1999-cu il fevralın 15-də təyyarə onu Ankaraya, oradan da İmralı həbsxana adasına apardı və bu, kürdlərlə Türkiyə hakimiyyəti arasında uzun müddət barışığa son qoydu.
Hakimiyyətə gələn Ərdoğan Türkiyənin şərqindəki separatizm problemini həll etmək istəyirdi. Türkiyənin yeni baş naziri öz partiyasını islamçılığın təməli üzərində birləşdirərək milli azlıqları öz tərəfinə çəkə bildi.
2009-cu ildə Ərdoğan üç onillik davam edən münaqişəyə son qoymağı planlaşdırdığını açıqladı. Planlara media və siyasi kampaniyalarda kürd dilinin istifadəsinin artırılması və şərqdəki şəhərlərə kürd adlarının qaytarılması daxildir. İki il sonra Türkiyə lideri 1930-cu illərdə zaza və ələvi kürdlərinin qətliamlarına görə üzr istəyib.
Ankara ilə əla münasibətləri olan və onunla neft alveri edən İraq Kürdüstanının lideri Məsud Bərzani ilə görüşdə Ərdoğan “(kürdlərin) rəddi, inkarı və assimilyasiyası bitdi” və türklərlə birlikdə Allaha imanla birləşmiş bir millət təşkil etdiklərini bəyan edib.
Ərdoğan sadə kürdlərə qalib gəlsə də, hələ də tam barışığa nail ola bilmədi. O, son səs-küylü çıxışlarını edərkən Türkiyə aviasiyası İraq dağlarında fəaliyyət göstərərək Səddam Hüseynin devrilməsindən sonra oraya köçmüş PKK yaraqlılarını axtarırdı.
2013-cü ildə İŞİD-dən gələn ortaq təhlükə fonunda Türkiyə və PKK atəşkəs əldə etdi, lakin iki il sonra Ərdoğan anladı ki, İŞİD-in məğlubiyyəti ilə PKK-nın Suriya qolu (YPG və PYD qrupları) daha da güclənir və indi “Suriya Kürdüstanı”nın məğlubiyyəti ilə mübarizə aparmaq lazımdır.
Bunun ardınca kürd kantonlarını bölmək və sonra onları tamamilə məhv etmək üçün üç hərbi əməliyyat keçirilib. Buna cavab olaraq İstanbul və Ankaranın meqapolislərində böyük terror aktları törədilib. O vaxtdan bu günə qədər heç bir ciddi kompromis işarələri olmayıb. Ərdoğan administrasiyası və nazirləri PKK terrorçularının tamamilə məğlub edilməsinin vacibliyinə böyük önəm verdilər. Üstəlik, bu vurğular təkcə daxili deyil, həm də xarici siyasət gündəmində səslənirdi.
Bu, Ərdoğanın daxili siyasətini çox sevməyən və onu Suriyadakı kürdlərə münasibətinə görə tənqid edən Co Baydenin prezidentliyi dövründə xüsusilə nəzərə çarpdı. Türkiyənin Daxili işlər naziri Süleyman Soylu 2022-ci ildə İstanbulda törədilən PKK hücumunda ABŞ-ı ittiham edib.
Keçmiş Xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu da ABŞ-nın planlaşdırılan terror aktından xəbəri ola biləcəyindən şikayətlənib və avropalı tərəfdaşlarından konsulluqlarını bağlamalarını istəyib, lakin bu məlumatı türk müttəfiqlərinə ötürməyib.
NATO-nun son genişlənməsi zamanı kürd məsələsi də gündəmə gəldi. Ərdoğan təxminən bir il İsveçə icazə vermədi və orada məskunlaşan kürd yaraqlılarının ekstradisiyasını axtararaq onu kənarda saxladı.
Suriyada PKK-ya qarşı mübarizə 2019-cu ilə qədər kifayət qədər uğurlu olub. “Sülh çeşməsi” əməliyyatında Türkiyə Silahlı Qüvvələri müxalif Suriya Milli Ordusu ilə birlikdə sərhədin yüzlərlə kilometrini zəbt edib və Ərdoğan Rusiya ilə YPG birləşmələrinin 30 kilometr cənuba çəkilməsi ilə bağlı razılığa gəlib.
O vaxta qədər türklər kürd qüvvələrini Fəratın şərqinə qovmuş, qərbdə Afrin şəhərini onların əlindən almışdılar.
Rusiya Türkiyənin Fərat bölgəsi tamamilə təmizlənənə qədər əməliyyatlarını davam etdirməsini tənqid, NATO ölkələri Ankaraya təkcə sözlə deyil, həm də sanksiyalarla təzyiq etsə də, 2024-cü ilin dekabrına qədər qalan status-kvo Türkiyəyə daha çox “yaraşırdı”.
Moskva, Tehran və Ankara “Astana formatı” çərçivəsində separatizmin istənilən formasını pisləyib və Suriyanın keçmiş prezidenti Bəşər Əsədlə Ərdoğan arasında yaranan yaxınlaşma kürdləri çıxılmaz vəziyyətdə qoyub. İdlibdən köçən üsyançılar və döyüşçülər Əsədi devirəndə kürd qruplaşmaları daha da pis vəziyyətdə qaldılar.
Türkiyə artıq Dəməşqin yeganə müttəfiqi olmasa da, hazırda Suriya rejiminin əsas sponsoru və dəstəkçisidir. Əcnəbilərdən yalnız türk hərbçiləri Əhməd əl-Şaraanın nəzarətində olan ərazilərdə sərbəst gəzə bilər.
Türkiyə hərbi bazalar tikir - İsrail üçün göz dağı! Tramp Ərdoğanı gücü, kəşfiyyatı və “Suriyanı ələ keçirməsi” üçün tərifləyir, Türkiyə prezidenti isə kürdlərdən silahlarını yerə qoymağı və muxtariyyətlərindən imtina etməyi tələb edir.
Suriya kürdlərinin əsas sponsoru kimi ABŞ-nın belə təsiri və dəstəyi ilə Türkiyə PKK ilə mübarizədə əsl kart qazandı. Nəticədə, mayın 12-də, qurulduğundan təxminən yarım əsr sonra Kürdüstan Fəhlə Partiyası buraxıldığını elan etdi. Bu tarixi hadisə təkcə ona görə baş vermədi ki, Suriyada hakimiyyət dəyişikliyi oldu və “kürd layihəsi” ağrılı zərbə aldı.
Dəməşq hadisələrindən xeyli əvvəl, keçən ilin oktyabrında Ərdoğanın hakim koalisiyadakı ən yaxın müttəfiqi, millətçi MHP partiyasının lideri Dövlət Baxçalı Öcalanı Türkiyə parlamentində çıxış etməyə və təşkilatını dağıtmağa çağırmışdı. Baxçalı vasitəçi rolunu Öcalanla danışıqlar aparmalı olan qanuni fəaliyyət göstərən kürd yönümlü Xalq Birlik və Demokratiya Partiyasından (DEM) olan deputatlara həvalə edib. Belə də oldu. Ötən il oktyabrın 24-də PKK lideri DEM millət vəkili və qardaşı oğlu Rihi Ömər Öcalanla görüşüb. Dekabrın sonunda DEM heyəti yenidən həbsxanaya baş çəkdi və PKK lideri Ərdoğan və Baxçalının irəli sürdüyü kürdlərlə münasibətlərin “yeni paradiqmasına lazımi müsbət töhfə verməyə” hazır olduğunu bildirdi.
Fevral ayında Öcalan artıq tərəfdarlarına müraciət edərək onları silahlarını yerə qoymağa çağırıb.
Əsas qərar verilmişdi, lakin PKK-çıların cavabını gözləmək lazım idi: Öcalanın həbsdə olduğu illərdə onlar müəyyən muxtariyyət əldə etmişdilər. Amma onların reaksiyası müsbət idi: biz özümüz dağılışırıq!
PKK-nın özünü ləğv etməsinin əhəmiyyətini qiymətləndirmək çətindir.
Türkiyənin ən böyük milli azlığının, müxtəlif hesablamalara görə, respublikanın 80 milyon əhalisinin 15-30 milyonu arasında olan insanların mənafeyini müdafiə edən təşkilatın silahlı mübarizəsi bununla da başa çatır.
Bu, NATO-nun əsas ölkəsini və Yaxın Şərqin bütövlüyünü təhdid edən terror və partizan müharibəsinin sonudur.
Türk dövlətçiliyinə qarşı bütün təhdidlərdən ən təhlükəlisi kürdlər idi. Axı dünyəvi İmamoğlu ilə Ərdoğanın mübarizəsi ideologiyaların mübarizəsidir, idarəetmə forması və inkişaf vektoru ilə bağlı mübahisədir və PKK ilə qarşıdurmada yalnız iki yol var idi: ya Türkiyə bütöv qalır, ya da dağılır.
Ərdoğan və nazirləri sevinirlər (baxmayaraq ki, onlar hələ də “terrorsuz Türkiyə” kimi kifayət qədər təvazökar qiymətləndirmələrdən istifadə edirlər), çünki 50 ildə heç bir türk liderinin bacarmadığını ediblər.
Ölçüsü baxımından bu qələbə yəqin ki, öz dövründə Türkiyənin parçalanmasının qarşısını ala bilən Atatürkün xidmətləri ilə müqayisə oluna bilər. Onun adını ölkə tarixinə salmaq və səlahiyyətlərinin uzadılmasına haqq qazandırmaq üçün daha bir səbəb.
Vəziyyətə görə, Ərdoğan Öcalan üzərindəki qələbədən İmamoğlu və Özəllə qarşıdurmada xal qazanmaq üçün arqument kimi istifadə edə bilər. Baxın, sizin partiya bunu edə bilmədi, amma biz bacardıq. Buna Gülənin son ölümünü də əlavə etsək, Ərdoğan demək olar ki, bütün düşmənlərinin öhdəsindən gələ bilib.
Əgər Türkiyənin xarici siyasətə təsirindən danışırıqsa, o zaman PKK-nın öz-özünə buraxılması, həm Suriyada, həm də Türkiyədə böyük səy və resurslara qarşı mübarizə aparması Ankaraya beynəlxalq arenada daha inamlı hərəkət etməyə imkan verəcək. Ən azından eyni Suriyada.
YPG üzvləri Əl-Şaraa ordusuna qoşulmaq istəyinə baxmayaraq, muxtariyyətlərindən əl çəkməyiblər. Ərdoğan açıq şəkildə bildirdi ki, PKK-nın ləğvi onların Suriyadakı üzvlərinə, yəni YPG-yə də aiddir. Beləliklə, Suriya kürdlərinə Əl-Şaraa və Ərdoğan tandemi tərəfindən təzyiq daha da artacaq.
Trampın Səudiyyə Ərəbistanına səfərindən, Əl-Şaraa ilə görüşündən və ABŞ sanksiyalarının ləğvindən sonra cütlük özlərini daha da inamlı hiss edir. Axı, Trampın sözlərinə görə, o, görüş və sanksiyalarla bağlı qərarını türkiyəli həmkarı ilə telefon danışığından sonra verib.
Ağ ev rəhbərinin Fəratın o tayındakı bölgədən qoşunları çıxarmaq planları YPG-nin məhvini sürətləndirə bilər. PKK-nın sağ qalması Türkiyənin rəqiblərinin, hətta NATO daxilində də hər an sıxışdıra biləcəyi ağrılı nöqtə idi. İndi ABŞ-dakı demokratların və ya Emmanuel Makronun artıq bu üstünlüyü yoxdur.
PKK-nın dağılmasına təkan verən amil Suriyadakı hadisələr - həm hakimiyyətin özünün dəyişməsi, həm də Türkiyə qoşunlarının əməliyyatları olub.
Eyni zamanda, Baxçalının bu prosesə təsirini də qiymətləndirməmək olmaz. Baxmayaraq ki, kürd məsələsində ən barışmaz partiyanı təmsil edir, amma İmamoğlunun həbsi ilə bağlı etirazlar zamanı nümayiş etdirdiyi praqmatik və çevik olmağı bilir. MHP başqanı Ərdoğandan İstanbul bələdiyyə sədrinin “məsələnin həllini” gecikdirməməsini istəyib: “Təqsiri sübuta yetirilərsə, həbsxanaya, bəraət qazanarsa, vəzifəsini yerinə yetirməyə, həbssiz məhkəməyə və televiziyada məhkəməyə müraciət etsin”.
PKK-nın özünü ləğv etməsinin motivi kimi başqa amilləri də qeyd etmək olar: Suriyada güclənən və ordusunu gücləndirən Türkiyəyə qarşı mübarizəni davam etdirmək getdikcə çətinləşirdi.
Onlar siyasətə miqrasiya edə, qanuni partiyaların, ilk növbədə DEM-in sıralarına qoşula bilərlər. Keçmiş əsgərlər, mafiozlar siyasətçi olmadılarmı? Və kim bilir, bəlkə siyasətdə keçmiş RPK-çılar kürdlərin hüquqlarını müdafiə etməkdə Qəndil dağlarından daha böyük uğur qazanacaqlar?
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 15-05-2025 15:22 | Bölmə: Slayd
Dünya mətbuatı Ukrayna ilə bağlı danışıqlara hazırlığı və Donald Trampın Yaxın Şərq turunu izlədiyi bir vaxtda tarixi hadisə baş verib. Formal olaraq məsələ Türkiyəyə aiddir, lakin bunun ən azı İraq, İran, Suriya və bütün regiondakı ümumi vəziyyət üçün əhəmiyyəti var. Söhbət “Türk Kürdüstanı” adlanan layihədən gedir.
Artıq 40 ilə yaxındır ki, Kürdüstan Fəhlə Partiyası (PKK) Türkiyə hakimiyyəti və ordusuna qarşı silahlı mübarizə aparır. 1999-cu ildən Mərmərə dənizindəki İmralı adasında ömürlük həbs cəzası çəkən PKK lideri Abdullah Öcalanın mübarizəsi qruplaşmanın yaranmasından xeyli əvvəl başlayıb.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
1970-ci illərin əvvəllərində Ankara Universitetinin tələbəsi olan Öcalan solçu qruplara və partiyalara qoşulub. Sonuncular kürdlərin hüquqlarını müdafiə etdi, onların assimilyasiyasına və dövlət çevrilişi nəticəsində hakimiyyəti ələ keçirən hərbçilər tərəfindən repressiyaya məruz qalmalarına qarşı mübarizə apardı. Siyasi baxışlarına və mitinqlərin təşkilinə görə 23 yaşında həbsxanaya göndərildi və bu, onun üçün “siyasi mübarizə məktəbi” oldu.
Öcalan çox oxuyub, rus ədəbiyyatını, marksizmi öyrənib. O, xüsusilə Leninin separatizm və “kürd muxtariyyəti”nin əsasını uğurla formalaşdıran xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququ haqqında təlimini bəyəndi.
PKK-nın gələcək lideri azadlığa çıxandan sonra və 1970-ci illərin sonuna qədər siyasi fəaliyyətlə məşğul olmağa çalışdı, solçularla əməkdaşlıq etdi, ələvi və kürd yoxsulları arasında təbliğat apardı, mitinqlər keçirdi, lakin zorakılığa əl atmadı.
Onu silaha sarılmağa iki amil məcbur edib.
Türk solçuları kürdləri öz sıralarına qəbul etməkdən çox da məmnun deyildi və 1977-ci ildə onun ən yaxın silahdaşı Haki Karer şərqdəki Qaziantep şəhərində öldürüldü və bu, Öcalanın tökdüyü “ilk qan” oldu.
Məhz növbəti il Kürdüstan Fəhlə Partiyasını yaratdı. Əvvəlcə siyasi təşkilat kimi yaradılan Fəhlə Partiyası dərhal mübariz, partizan və terror təşkilatına çevrildi. 1980-ci illər boyu növbəti hərbi çevriliş nəticəsində Suriyaya qaçan Öcalan Türkiyəyə və Türkiyə rəsmilərinə qarşı terror hücumları etdi.
Bundan sonrakı mübarizənin məqsədi artıq Türkiyədə kürdlərin hüquqlarının, onların dili və mədəniyyətinin tanınması deyil, “Türk Kürdüstanı”nın yaradılması idi.
1990-cı illərdə və 2000-ci illərin əvvəllərində Ankara və PKK-nın razılığa gəlmək üçün ən azı üç cəhdi olub. Amma hər dəfə proses başlayan kimi pozulub.
İlk cəhd 1993-cü ildə pantürkizm və kürd köklü siyasətin partlayıcı qarışığını birləşdirən Türkiyənin keçmiş prezidenti Turqut Özal tərəfindən edilib. Danışıqlar başlayandan düz 1 ay sonra Özal vəfat edib. Ehtimallara görə, o, məhz kürdlərlə yaxınlaşan barışığa görə türk kəşfiyyat xidmətləri tərəfindən zəhərlənib.
İki il sonra PKK-nın törətdiyi terror aktı səbəbindən ikinci dil tapmaq cəhdi uğursuz oldu.
Üçüncü barışıq cəhdi Rəcəb Tayyib Ərdoğanın “mənəvi atası” Necmettin Erbakan tərəfindən edildi və Öcalanın özünün həbsi ilə uğursuzluğa düçar oldu.
Son hadisə, yəqin ki, ayrıca bir hekayəyə dəyər, amma qısaca olaraq, kürd liderinin saxlanmasının bütöv bir xüsusi əməliyyata çevrildiyini söyləməyə dəyər. Sığınacaq axtarışında Yunanıstan, İtaliya, Rusiya, Belarus və Hollandiya arasında köçdü. Lakin ABŞ, İsrail və İngiltərənin təzyiqi ilə Keniyadakı səfirliyində ona sığınan yunanlar Öcalanı Türkiyə xüsusi təyinatlılarına təslim etmək məcburiyyətində qaldılar. 1999-cu il fevralın 15-də təyyarə onu Ankaraya, oradan da İmralı həbsxana adasına apardı və bu, kürdlərlə Türkiyə hakimiyyəti arasında uzun müddət barışığa son qoydu.
Hakimiyyətə gələn Ərdoğan Türkiyənin şərqindəki separatizm problemini həll etmək istəyirdi. Türkiyənin yeni baş naziri öz partiyasını islamçılığın təməli üzərində birləşdirərək milli azlıqları öz tərəfinə çəkə bildi.
2009-cu ildə Ərdoğan üç onillik davam edən münaqişəyə son qoymağı planlaşdırdığını açıqladı. Planlara media və siyasi kampaniyalarda kürd dilinin istifadəsinin artırılması və şərqdəki şəhərlərə kürd adlarının qaytarılması daxildir. İki il sonra Türkiyə lideri 1930-cu illərdə zaza və ələvi kürdlərinin qətliamlarına görə üzr istəyib.
Ankara ilə əla münasibətləri olan və onunla neft alveri edən İraq Kürdüstanının lideri Məsud Bərzani ilə görüşdə Ərdoğan “(kürdlərin) rəddi, inkarı və assimilyasiyası bitdi” və türklərlə birlikdə Allaha imanla birləşmiş bir millət təşkil etdiklərini bəyan edib.
Ərdoğan sadə kürdlərə qalib gəlsə də, hələ də tam barışığa nail ola bilmədi. O, son səs-küylü çıxışlarını edərkən Türkiyə aviasiyası İraq dağlarında fəaliyyət göstərərək Səddam Hüseynin devrilməsindən sonra oraya köçmüş PKK yaraqlılarını axtarırdı.
2013-cü ildə İŞİD-dən gələn ortaq təhlükə fonunda Türkiyə və PKK atəşkəs əldə etdi, lakin iki il sonra Ərdoğan anladı ki, İŞİD-in məğlubiyyəti ilə PKK-nın Suriya qolu (YPG və PYD qrupları) daha da güclənir və indi “Suriya Kürdüstanı”nın məğlubiyyəti ilə mübarizə aparmaq lazımdır.
Bunun ardınca kürd kantonlarını bölmək və sonra onları tamamilə məhv etmək üçün üç hərbi əməliyyat keçirilib. Buna cavab olaraq İstanbul və Ankaranın meqapolislərində böyük terror aktları törədilib. O vaxtdan bu günə qədər heç bir ciddi kompromis işarələri olmayıb. Ərdoğan administrasiyası və nazirləri PKK terrorçularının tamamilə məğlub edilməsinin vacibliyinə böyük önəm verdilər. Üstəlik, bu vurğular təkcə daxili deyil, həm də xarici siyasət gündəmində səslənirdi.
Bu, Ərdoğanın daxili siyasətini çox sevməyən və onu Suriyadakı kürdlərə münasibətinə görə tənqid edən Co Baydenin prezidentliyi dövründə xüsusilə nəzərə çarpdı. Türkiyənin Daxili işlər naziri Süleyman Soylu 2022-ci ildə İstanbulda törədilən PKK hücumunda ABŞ-ı ittiham edib.
Keçmiş Xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu da ABŞ-nın planlaşdırılan terror aktından xəbəri ola biləcəyindən şikayətlənib və avropalı tərəfdaşlarından konsulluqlarını bağlamalarını istəyib, lakin bu məlumatı türk müttəfiqlərinə ötürməyib.
NATO-nun son genişlənməsi zamanı kürd məsələsi də gündəmə gəldi. Ərdoğan təxminən bir il İsveçə icazə vermədi və orada məskunlaşan kürd yaraqlılarının ekstradisiyasını axtararaq onu kənarda saxladı.
Suriyada PKK-ya qarşı mübarizə 2019-cu ilə qədər kifayət qədər uğurlu olub. “Sülh çeşməsi” əməliyyatında Türkiyə Silahlı Qüvvələri müxalif Suriya Milli Ordusu ilə birlikdə sərhədin yüzlərlə kilometrini zəbt edib və Ərdoğan Rusiya ilə YPG birləşmələrinin 30 kilometr cənuba çəkilməsi ilə bağlı razılığa gəlib.
O vaxta qədər türklər kürd qüvvələrini Fəratın şərqinə qovmuş, qərbdə Afrin şəhərini onların əlindən almışdılar.
Rusiya Türkiyənin Fərat bölgəsi tamamilə təmizlənənə qədər əməliyyatlarını davam etdirməsini tənqid, NATO ölkələri Ankaraya təkcə sözlə deyil, həm də sanksiyalarla təzyiq etsə də, 2024-cü ilin dekabrına qədər qalan status-kvo Türkiyəyə daha çox “yaraşırdı”.
Moskva, Tehran və Ankara “Astana formatı” çərçivəsində separatizmin istənilən formasını pisləyib və Suriyanın keçmiş prezidenti Bəşər Əsədlə Ərdoğan arasında yaranan yaxınlaşma kürdləri çıxılmaz vəziyyətdə qoyub. İdlibdən köçən üsyançılar və döyüşçülər Əsədi devirəndə kürd qruplaşmaları daha da pis vəziyyətdə qaldılar.
Türkiyə artıq Dəməşqin yeganə müttəfiqi olmasa da, hazırda Suriya rejiminin əsas sponsoru və dəstəkçisidir. Əcnəbilərdən yalnız türk hərbçiləri Əhməd əl-Şaraanın nəzarətində olan ərazilərdə sərbəst gəzə bilər.
Türkiyə hərbi bazalar tikir - İsrail üçün göz dağı! Tramp Ərdoğanı gücü, kəşfiyyatı və “Suriyanı ələ keçirməsi” üçün tərifləyir, Türkiyə prezidenti isə kürdlərdən silahlarını yerə qoymağı və muxtariyyətlərindən imtina etməyi tələb edir.
Suriya kürdlərinin əsas sponsoru kimi ABŞ-nın belə təsiri və dəstəyi ilə Türkiyə PKK ilə mübarizədə əsl kart qazandı. Nəticədə, mayın 12-də, qurulduğundan təxminən yarım əsr sonra Kürdüstan Fəhlə Partiyası buraxıldığını elan etdi. Bu tarixi hadisə təkcə ona görə baş vermədi ki, Suriyada hakimiyyət dəyişikliyi oldu və “kürd layihəsi” ağrılı zərbə aldı.
Dəməşq hadisələrindən xeyli əvvəl, keçən ilin oktyabrında Ərdoğanın hakim koalisiyadakı ən yaxın müttəfiqi, millətçi MHP partiyasının lideri Dövlət Baxçalı Öcalanı Türkiyə parlamentində çıxış etməyə və təşkilatını dağıtmağa çağırmışdı. Baxçalı vasitəçi rolunu Öcalanla danışıqlar aparmalı olan qanuni fəaliyyət göstərən kürd yönümlü Xalq Birlik və Demokratiya Partiyasından (DEM) olan deputatlara həvalə edib. Belə də oldu. Ötən il oktyabrın 24-də PKK lideri DEM millət vəkili və qardaşı oğlu Rihi Ömər Öcalanla görüşüb. Dekabrın sonunda DEM heyəti yenidən həbsxanaya baş çəkdi və PKK lideri Ərdoğan və Baxçalının irəli sürdüyü kürdlərlə münasibətlərin “yeni paradiqmasına lazımi müsbət töhfə verməyə” hazır olduğunu bildirdi.
Fevral ayında Öcalan artıq tərəfdarlarına müraciət edərək onları silahlarını yerə qoymağa çağırıb.
Əsas qərar verilmişdi, lakin PKK-çıların cavabını gözləmək lazım idi: Öcalanın həbsdə olduğu illərdə onlar müəyyən muxtariyyət əldə etmişdilər. Amma onların reaksiyası müsbət idi: biz özümüz dağılışırıq!
PKK-nın özünü ləğv etməsinin əhəmiyyətini qiymətləndirmək çətindir.
Türkiyənin ən böyük milli azlığının, müxtəlif hesablamalara görə, respublikanın 80 milyon əhalisinin 15-30 milyonu arasında olan insanların mənafeyini müdafiə edən təşkilatın silahlı mübarizəsi bununla da başa çatır.
Bu, NATO-nun əsas ölkəsini və Yaxın Şərqin bütövlüyünü təhdid edən terror və partizan müharibəsinin sonudur.
Türk dövlətçiliyinə qarşı bütün təhdidlərdən ən təhlükəlisi kürdlər idi. Axı dünyəvi İmamoğlu ilə Ərdoğanın mübarizəsi ideologiyaların mübarizəsidir, idarəetmə forması və inkişaf vektoru ilə bağlı mübahisədir və PKK ilə qarşıdurmada yalnız iki yol var idi: ya Türkiyə bütöv qalır, ya da dağılır.
Ərdoğan və nazirləri sevinirlər (baxmayaraq ki, onlar hələ də “terrorsuz Türkiyə” kimi kifayət qədər təvazökar qiymətləndirmələrdən istifadə edirlər), çünki 50 ildə heç bir türk liderinin bacarmadığını ediblər.
Ölçüsü baxımından bu qələbə yəqin ki, öz dövründə Türkiyənin parçalanmasının qarşısını ala bilən Atatürkün xidmətləri ilə müqayisə oluna bilər. Onun adını ölkə tarixinə salmaq və səlahiyyətlərinin uzadılmasına haqq qazandırmaq üçün daha bir səbəb.
Vəziyyətə görə, Ərdoğan Öcalan üzərindəki qələbədən İmamoğlu və Özəllə qarşıdurmada xal qazanmaq üçün arqument kimi istifadə edə bilər. Baxın, sizin partiya bunu edə bilmədi, amma biz bacardıq. Buna Gülənin son ölümünü də əlavə etsək, Ərdoğan demək olar ki, bütün düşmənlərinin öhdəsindən gələ bilib.
Əgər Türkiyənin xarici siyasətə təsirindən danışırıqsa, o zaman PKK-nın öz-özünə buraxılması, həm Suriyada, həm də Türkiyədə böyük səy və resurslara qarşı mübarizə aparması Ankaraya beynəlxalq arenada daha inamlı hərəkət etməyə imkan verəcək. Ən azından eyni Suriyada.
YPG üzvləri Əl-Şaraa ordusuna qoşulmaq istəyinə baxmayaraq, muxtariyyətlərindən əl çəkməyiblər. Ərdoğan açıq şəkildə bildirdi ki, PKK-nın ləğvi onların Suriyadakı üzvlərinə, yəni YPG-yə də aiddir. Beləliklə, Suriya kürdlərinə Əl-Şaraa və Ərdoğan tandemi tərəfindən təzyiq daha da artacaq.
Trampın Səudiyyə Ərəbistanına səfərindən, Əl-Şaraa ilə görüşündən və ABŞ sanksiyalarının ləğvindən sonra cütlük özlərini daha da inamlı hiss edir. Axı, Trampın sözlərinə görə, o, görüş və sanksiyalarla bağlı qərarını türkiyəli həmkarı ilə telefon danışığından sonra verib.
Ağ ev rəhbərinin Fəratın o tayındakı bölgədən qoşunları çıxarmaq planları YPG-nin məhvini sürətləndirə bilər. PKK-nın sağ qalması Türkiyənin rəqiblərinin, hətta NATO daxilində də hər an sıxışdıra biləcəyi ağrılı nöqtə idi. İndi ABŞ-dakı demokratların və ya Emmanuel Makronun artıq bu üstünlüyü yoxdur.
PKK-nın dağılmasına təkan verən amil Suriyadakı hadisələr - həm hakimiyyətin özünün dəyişməsi, həm də Türkiyə qoşunlarının əməliyyatları olub.
Eyni zamanda, Baxçalının bu prosesə təsirini də qiymətləndirməmək olmaz. Baxmayaraq ki, kürd məsələsində ən barışmaz partiyanı təmsil edir, amma İmamoğlunun həbsi ilə bağlı etirazlar zamanı nümayiş etdirdiyi praqmatik və çevik olmağı bilir. MHP başqanı Ərdoğandan İstanbul bələdiyyə sədrinin “məsələnin həllini” gecikdirməməsini istəyib: “Təqsiri sübuta yetirilərsə, həbsxanaya, bəraət qazanarsa, vəzifəsini yerinə yetirməyə, həbssiz məhkəməyə və televiziyada məhkəməyə müraciət etsin”.
PKK-nın özünü ləğv etməsinin motivi kimi başqa amilləri də qeyd etmək olar: Suriyada güclənən və ordusunu gücləndirən Türkiyəyə qarşı mübarizəni davam etdirmək getdikcə çətinləşirdi.
Onlar siyasətə miqrasiya edə, qanuni partiyaların, ilk növbədə DEM-in sıralarına qoşula bilərlər. Keçmiş əsgərlər, mafiozlar siyasətçi olmadılarmı? Və kim bilir, bəlkə siyasətdə keçmiş RPK-çılar kürdlərin hüquqlarını müdafiə etməkdə Qəndil dağlarından daha böyük uğur qazanacaqlar?
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 18:20
Ukrayna prezidenti Türkiyədə səfərdədir - (Yenilənib)
Bu gün, 15:22
Ərdoğanın zəfəri: PKK niyə silahı yerə qoyur?
Bu gün, 13:30
Şahbaz Şərif İlham Əliyevə təşəkkür edib
Bu gün, 12:42
Vəkil müğənnini həbs etdirib
Bu gün, 10:30
Daha beş şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq
Bu gün, 10:14
İstanbul danışıqları öncəsi: ruslar daha bir kəndi işğal edib, Dnepropetovskə yaxınlaşır
Bu gün, 08:06
Tramp İstanbul danışıqlarına qatılmayacaq
Bu gün, 07:53
Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətinin tərkibi məlum olub
Dünən, 20:02
Tramp elçilərini İstanbula göndərir
Dünən, 13:03
Kobaxidze Trampın könlünü almağa çalışır
Dünən, 08:48
Ordumuzun mövqeləri iki istiqamətdən atəşə tutulub
Dünən, 08:17
Rusiya genişmiqyaslı hücuma hazırlaşır?
13-05-2025, 16:13
Professor: Türkiyənin təklifinin alternativi müharibədir
13-05-2025, 14:17
Sərdar Cəlaloğlu: PKK dəstəyini itirib, bazası sıradan çıxıb
13-05-2025, 12:49
Rəsmi Bakı Kremlin bostanına daş atır
13-05-2025, 11:28
İstanbul danışıqları: Zelenski gəlir, Tramp iştirakına eyham vurur, Putin hələ də manevr edir
13-05-2025, 07:33
Tramp Türkiyəyə gəlmək istəyir
12-05-2025, 16:13
Mollazadə: PKK kürd məsələsi deyil, Sovet İttifaqının Türkiyəyə yaratdığı problemdir
12-05-2025, 14:04
Putini yenə atəşkəsə çağırırlar
12-05-2025, 11:15
Paşinyan peşman olub: İrəvan yenidən Rusiyaya meyllənir
12-05-2025, 09:06
Dünyanın ən xoşbəxt şəhərləri... - Siyahı tərtib ediblər
11-05-2025, 14:22
"Xudafərin" körpüsünün sütun hissəsində qazıntı aparanlara qarşı əməliyyat keçirilib - Video
10-05-2025, 20:00
İlham Əliyev Ağdama gedib - (Yenilənib) - Fotolar
10-05-2025, 11:49
Mövqelərimiz atəşə tutulub
8-05-2025, 18:28
95 milyard avroluq məhsula rüsum tətbiqinə hazırlaşırlar
8-05-2025, 11:24
İsraillə gizli danışıqlar: Əhməd Şaraa etibarlı çətir axtarır
8-05-2025, 09:30
“ABŞ Rusiyadan Çinə qarşı da istifadə edəcək” - Professor
8-05-2025, 09:13
Bayden: Putin Varşava Müqaviləsi Təşkilatını bərpa etməyə çalışır
7-05-2025, 19:40
İlham Əliyev Moskvadakı Qələbə paradına qatılmayacaq
7-05-2025, 13:55
Putin nüvə silahından istifadə edə bilər
7-05-2025, 12:57
Rus ordusu mayın 9-dək Dnepropetrovsk vilayətini işğal etmək istəyir
7-05-2025, 09:50
Magistraturalara qəbul imtahanının vaxtı açıqlanıb
7-05-2025, 08:28
Diqqət! Yeni mobil-virus yayılır
7-05-2025, 06:30
Hindistan Pakistana hücum edib - (Yenilənib)
6-05-2025, 17:35
Britaniya Rusiya ilə müharibəyə hazırlaşır - Foto
6-05-2025, 16:07
Məhkəmələrə sədr və müavinlər təyin olunub - Siyahı
6-05-2025, 15:39
Professor: Azərbaycan Türkiyə-İsrail münasibətlərini nisbətən normal müstəviyə çəkə bilib
6-05-2025, 13:05
Dolaşıq kələf: Netanyahu Bakıya niyə uça bilməyib?
6-05-2025, 11:38
Hüseynəliyev nazir təyin edilib
5-05-2025, 18:48
Qəzzanın bütünlüklə ələ keçirilməsi planı təsdiqlənib
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
