20:08 / 23-11-2024
"Qarabağ" qalib gəlib
Sağlamlığa təhlükə yaradan, cinayətkarlığı artıran vərdiş
Tarix: 29-05-2019 09:06 | Bölmə: Cəmiyyət
Sağlamlığa təhlükə yaradan, cinayətkarlığı artıran vərdiş

Bəşəriyyətin ən böyük bəlası sayılan “Ağ ölüm”dən bu gün minlərlə insan əziyyət çəkir. Ən dəhşətlisi isə odur ki, narkotik maddələrdən istifadə edənlərin yaşı gündən-günə cavanlaşır. Əvvəllər valideynlər övladlarının siqaret çəkməyindən qorxuya düşürdüsə, indi “birdən övladım kənarda narkotikadan istifadə edər”,- qorxusu ilə yaşayırlar. Bu da bir fakt olaraq onu göstərir ki, bir qisim yeniyetmələr, məktəblilər, gənclər narkotika aludəçiliyinin qurbanıdırlar.

Bu sahədə məktəblərdə keçirilən tədbirlər hər bir yeniyetmə gənci bütün əqidəsi və iradəsi ilə narkomaniyaya “yox” deməyə çağırır. Çünki narkomaniya insanların həyat və sağlamlıqlarına ciddi təhlükə yaradır, cinayətkarlığın artmasına təkan verir. Gənclərin narkotik asılılığını kimisi valideyn nəzarətsizliyi, kimisi isə məlumatsızlıqla əlaqələndirir. Hər iki halda bu sahəyə xüsusi diqqət ayrılması vacibdir. Narkomaniya ilə mübarizə aparmanın yollarını, onun fəsadlarını tədbirlər vasitəsilə daha da ictimailəşdirmək, valideynləri isə bu barədə xüsusən diqqətli olmağa çağırmaq lazımdır. Gənclər bilməlidir ki, narkomanlıq insan səhhətinə sağalmaz yaralar vurur.

Ölkəmizdə “ağ ölüm”ə qurşananların sayındakı artımdan danışan sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu qeyd edir ki, insanların bu bəlaya yoluxmalarının səbəbləri müxtəlifdir: “Narkomaniyanın qarşısını almaq üçün təkcə inzibati yollarla müdaxilə doğru deyil. Çünki qadağalara baxmayaraq, bu, yayılmağa davam edir. Biz başqa yollar axtarmalıyıq. Hər bir gəncin, yeniyetmənin formalaşıb ortaya çıxmasında 3 əsas institut rol oynayır: ailə, məktəb və cəmiyyət. 30-40 il bundan əvvəl bu üçü bir-biri ilə ahəngdar işləyirdi və narkomanlar barmaqla sayılacaq qədər az idi. O dövrdəki statistika ilə indikini müqayisə edəndə çox yaxşı görürəm ki, rəqəmlər kəskin dərəcədə dəyişib. İndi təəssüf ki, ailələrimizdə də, cəmiyyətdə də gərginlik çoxalıb. Bu məsələdə yük daha çox məktəbin üzərinə düşür. Təəssüf ki, bu gün ölkəmizdə narkomaniya ilə mübarizə aparmaq üçün metodika, tələb olunan təcrübə yoxdur. Bundan başqa, elmdə artıq çoxdan əsaslandırılıb ki, hər bir davranışın formalaşmasında 3 faktor mühüm rol oynayır: birinci mühit, ikinci alınan informasiyaların xarakteri, üçüncü insanların üstünlük verdiyi dəyərlər. Bu gün ölkəmizdə narkotik istifadəçilərinin sayı günü-gündən artırsa, bu o deməkdir ki, həmin 3 faktorun hər birində problem var. Yəni mühitimizdə narkomanlar var. Biz narkomaniyanın qarşısını almırıq və onlar da yeni aludəçilərin ortaya çıxması üçün hər cür səy göstərirlər. Çünki hər bir aludəçi narkotik əldə etmək və ya satışını həyata keçirmək üçün ətrafındakılara da bunu təlqin edir”.

Sosioloqun sözlərinə görə, orta məktəblərdə sözügedən problemlə əlaqədar psixoloq, sosioloq və həkimlərlə birlikdə fəaliyyət proqramı hazırlanmalıdır: “Çalışmalıyıq ki, insanlarımız get-gedə daha çox mənəvi dəyərə üstünlük versin. Əfsus ki, indi mənəvi dəyərlər müəyyən qədər basqı altında qalıb, əvəzinə maddi dəyərlər ön plana keçib. Bu istiqamətdə də işlər görülməlidir. Yoxsa narkomaniyanı bir göstərişlə, əmrlə qabaqlamaq olmaz. Bu, bir az da cəmiyyətin özünün xüsusiyyətidir. Mühit şərait yaradanda, maarifləndirmə yetərli səviyyədə olmayanda, dəyərlərdə müəyyən qədər problem olanda bunların baş verməsi qaçılmazdır. Əgər belə getsə, gələn il narkotik istifadəçilərinin sayı bundan da çox olacaq. Məktəblərə gedib “narkotik pis şeydir”,- demək əks-təbliğat deyil. Şagirdləri elə başa salmaq lazımdır ki, bunun mahiyyətini və zərərini anlasınlar. Sosiologiyada dəfələrlə sübut olunub ki, insan qadağa olan şeyə daha çox meyllənir”.

Qeyd edək ki, Narkoloji Dispanser 2017-ci ildə Azərbaycanda 30 min nəfərin narkotik istifadəçisi kimi qeydiyyata alındığını açıqlayıb. Məlumata əsasən, istifadəçilər arasında 18-25 yaş arasında olanlar üstünlük təşkil edir. Son üç ildə həmin siyahıda qadınların sayında hiss olunacaq artım müşahidə edilib.

Mütəxəssislər narkomaniyanın dünyada özü ilə heç bir rəqabət aparılmayacaq dərəcədə gəlir götürən böyük biznes vasitəsi olduğunu vurğulayırlar. Çox cüzi miqdarının gətirdiyi böyük pulların başqa gəlir vasitələrindən fərqi ondadır ki, onun aludəçiləri gün ərzində bir dəfə qida qəbul etdikləri halda bir neçə dəfə narkotik maddə qəbul etməsələr yaşaya bilmirlər. Bunun üçün də bu kiçik maddə, öz aludəçilərini özünə elə bağlayır ki, onlar hansı vasitə ilə olursa-olsun mütləq narkotikanı əldə etməlidirlər. Bunun üçün soyğunçuluq, oğurluq, hətta adam öldürmək belə narkomanı qorxutmur. Çünki o, bihuş vəziyyətində olduğundan öz əməllərinə cavabdehlik daşımır. O, kimi isə hədələyərkən marağında yalnız tez bir zamanda əldə edəcəyi narkotikadan başqa bir şey olmadığı üçün hər bir addımı atmağa hazırdır. Belə aludəçilik qəti mütilik yaradır ki, bu da narkotikanı böyük gəlir mərkəzinə çevirir. Təbii ki, belə olan halda narkotika aludəçisi bu vasitəni əldə etmək məcburiyyətindədir. Bu baxımdan bu istəklər daxili imkanlar hesabına gerçəkləşməsi məcburiyyətini ortaya qoyur. Elə problemin başlanğıcı da buradan meydana gəlir.

Narkomanlığa və digər zərərli vərdişlərə aludə olmamış, lakin belə ehtimalı olan yeniyetmələrin risk qruplarını psixoloji işlərlə üzə çıxarmaq lazımdır. Ailələrin sosial-iqtisadi vəziyyətinin aşağı düşməsi nəticəsində yeniyetmələrdə addiktiv davranışın artması, cinsi tərbiyə işinin lazımi səviyyədə aparılmaması, son zamanların bəlasına çevrilən QİÇS xəstəliyi haqda informasiyanın məhdudluğu ilə əlaqədar treninq zamanı bu problemin işıqlandırılması vacibdir. Elmi cəhətdən əsaslandırılmış, praktikada özünü doğruldan qabaqlayıcı tədbirlərlə yeniyetmələri bu işdən çəkindirmək, təhrikedici vəziyyətlərə, stressə, əlacsız vəziyyətə düşən, münaqişəli situasiyada yaşayan, həmyaşıdlarının təsirinə məruz qalan yeniyetmələrdə sui-qəsd hallarının artması ilə əlaqədar profilaktik işin ön plana keçməsinə tələbatın artmasını göstərmək lazımdır.

L. Hüseyn

Bu yazı “Azərbaycan Milli İnkişaf layihəsi” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi “Narkotik vasitələrdən və psixotrop maddələrdən istifadə edən şəxslərin sağlam həyat tərzinə qaytarılması üçün təbliğat və maarifləndirmə işinin təşkili” layihə çərçivəsində çap olunur.




Bölməyə aid digər xəbərlər
19-11-2024, 12:53 Sabah yağış yağacaq
18-11-2024, 12:54 Sabah yağış yağacaq

bütün xəbərlər