12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Şəkinin 37-ci şairi - Süleyman Rüstəmin xatirələri
Tarix: 22-12-2023 11:39 | Bölmə: Slayd
Şəkinin 37-ci şairi - Süleyman Rüstəmin xatirələri

Süleyman Rüstəmin həyat və yaradıcılığına ziddiyyətli baxış mövcuddur. Onun barəsində fərqli fikirlərə baxmayaraq, mərhum xalq şairi koloritli şəxsiyyət olub və onun yadigar qoyduğu şeirlərlə yanaşı, xatirələri zəmanədaşlarına dair geniş bilgi verir.

Reyting.az
Süleyman Rüstəmin xatirələrindən bəzi epizodları təqdim edir:

“Rəşid bəy Əfəndiyevi bir maarifpərvər, bir pedaqoq, bir şair kimi biz uşaqlıq çağlarımızdan tanıyırdıq. Onun ağır illərdə xalqın balaları üçün yazdığı, tərtib etdiyi tədris məcmuələri, uşaq şeirləri, rus klassik şairlərindən etdiyi tərcümələr cəsarətlə demək olar ki, böyük fədakarlıqdır.

“Quşlar, quşlar, a quşlar,

Qaranquşlar, a quşlar”

- şeiri indi də bizim nəsildən olanların hafizəsindədir.

Rəşid bəyin öz dövrünün qabaqcıl, tərəqqipərvər, proqressiv, azadlıq uğrunda mübarizə aparan nümayəndələri ilə görüşləri, dostluğu öz xalqının vətənpərvər övladı olduğuna dəlalət edir.

Gözəl bilirik ki, çar dövründə məktəblərimizdə ana dilimizdə şeirlərə, mahnılara, çox böyük ehtiyac vardı. Bu ehtiyacı aradan qaldırıb azərbaycanlı balalarının köməyinə çatmaq istəyənlər sırasında Rəşid bəy Əfəndiyev də vardı.

Bəli, illər keçdi. Vətənimizdə sovet hakimiyyəti quruldu, xalq öz müqəddəratını əlinə aldı, çar dövründə millətin səadəti, mədəniyyəti haqqında düşünən, çarələr axtaran Rəşid bəy indiki bu qaynar həyatdan, bu coşqun hərəkatdan kənarda qala bilməzdi. O, Oktyabr inqilabının fütuhatını, qələbələrini ürəkdən alqışladı.

Rəşid bəy Əfəndiyev Şəkidə yaşayırdı. O, tez-tez gənc Qızıl Qələmlər İttifaqına məktublar yazırdı. Gənclərin müvəffəqiyyətlərinə ürəkdən, candan sevindiyini bildirirdi.

Yadimdadır, 1927-ci ildə Şəkiyə gənc Qızıl Qələmlər İttifaqının bölməsini təşkil etməyə getdim. Yevlaxdan kiçik, köhnə bir avtobusa minərək çala-çuxurlu yollarla gəlib Şəkiyə çatdım. Avtobus dayanacağında xeyli fayton dayanmışdı. Faytonçular iki görkəmdə idi. Bəziləri həddindən artıq şişman, bəziləri isə olduqca arıq idi.

Bir faytona minib mehmanxanaya doğru hərəkət etdik. Şəkinin təmiz havası, könül açan mənzərəsi yol yorğunluğumu apardı. Mehmanxanaya düşdüm. Bir saat keçməmişdi ki, Şəkinin həvəskar yazıçıları, şairləri yanıma gəldilər. Bu mənim gənc qələmlərlə ilk tanışlığım idi.

Axşamüstü pəncərədən şəhərin dağ hissəsini seyr edirdim. Birdən mehmanxananın qarşısında bir fayton dayandı. Faytondan əli əsalı, gözü eynəkli, dolğun, bığı, saqqalı qar kimi ağ bir adam düşdü. Mehmanxana qapısındakılar onunla hörmətlə salamlaşdılar. Dedim, görəsən, bu hörmətli adam kimdir. Birdən olduğum otağın qapısı astaca döyüldü. Tez qapını açdım, qarşımda faytondan düşən adamı gördüm.

- Salam, oğlum, xoş gəlmisən. Rəşid bəy Əfəndiyev!

Qulaqlarıma inanmadım. Bakıdan yola düşərkən mütləq bu adamla görüşməyi qərara almışdım. Artıq budur, o özü lapdan yanıma gəlmişdir. Onunla mehribancasına görüşdük.

- Oğlum, mən sənin dalınca gəlmişəm. Özünü görməsəm də, səni mətbuat vasitəsilə yaxşı tanıyıram. Amma yaxşı iş görməmisən. Şəkiyə gələsən, özü də mehmanxanaya düşəsən, tez ol, otaqda nəyin varsa götür gedək bizim evə.

Dedim: "Hörmətinizə görə təşəkkür edirəm. Lakin burda qalsam yaxşıdır. Çünki nəni cavanlardan və təşkilatlardan axtaranlar olacaq".

"Oğlum nə olar ki... Məgər cavanlar, təşkilatlar Rəşid bəyin evini tanımırlar. Getməsən, məni incitmiş olarsan".

Bunun üstündən artıq bir söz demək olmazdı. Faytona minib Rəşid bəygilə getdik. Rəşid bəyin ailəsi bizi ləziz xörəkləri ilə heyran etdilər. Mən Şəki şüyütplovunun, Şəki şirnilərinin adını, tərifini eşitmişdim, amma dadını bilmirdim. Mən bunları ilk dəfə Rəşid bəyin evində gördüm. Sanki dadı indi də ağzımdadır.

Rəşid bəyin sinəsi canlı, maraqlı, xatirələrlə dolu idi. Söhbətimiz gecə yarıya qədər çəkirdi. O məni vaxtilə çap olunmuş və olunmamış səhnə əsərləri ilə də tanış etdi.

Biz Şəkidə, Azərbaycan gənc Qızıl Qələmlər İttifaqının şöbəsini təşkil etdik. Yerli təşkilatların, gənc həvəskar yazıçıların arzusuyla Rəşid bəyi bu bölməyə sədr seçdik. Bu, Rəşid bəyi bir qədər cavanlaşdırdı.

Şəkidə olduğum müddətdə Xan sarayını gəzdim. Evlərə qonaq çağırıldım. Hər evdə yenə də məşhur Şəki plovu və şirniyyatı daddım. Bakıdan Şəkiyə yola düşərkən, bir şəkili qələm dostum mənə demişdi ki, "sənə bir kağız verim, dostlarım səninçün şüyütplov bişirtsinlər".

Mən ondan kağız almadan Şəkiyə gəlmişdim. Mənə kağız vermək istəyən dostum səhv edirmiş. Çünki mən plovu hər evdə kağızsız yedim. Ondan kağız almış olsaydım, bəlkə də Şəkidə yediyim plovları o öz kağızının hesabına yazardı.

Şəki ziyalılarının təşəbbüsü ilə Şəkidə bir ədəbi gecə təşkil edildi. Ədəbi gecəni Rəşid bəy idarə edirdi. Şəkinin gənc qüvvələri ilk dəfə idi ki, kütlə qarşısında çıxış edirdilər. Gənclər tribunaya qalxanda həyəcan keçirirdilər. Nədənsə iştirak etdiyim məclislər gülgüsüz, hadisəsiz olmur. Bəli, bu ədəbi gecə də bunsuz olmadı. Rəşid bəy çıxış edənlərin böyük siyahısını tutmuşdu. Onlara söz verdikdə siyahıya baxıb belə deyirdi: "Söz verilir Şəkinin birinci şairinə, söz verilir Şəkinin ikinci şairinə və i.a."

Çıxış edənlərə gecənin sonuna qədər bu şəkildə söz verildi. Salonda oturmuş bir nəfər tez-tez əl qaldırıb söz istəyirdi. Rəşid bəy isə bu adama əsla əhəmiyyət vermirdi. Bu əl qaldıran adam mənim nəzərimdən qaçmırdı.

Nəhayət, dedim: "Rəşid bəy, yaxşı deyil axı. Bəlkə əl qaldıran adamın bir sözü, bir təklifi var. Xahiş edirəm ona söz verin".

- Oğlum sən onu tanımırsan axı. Şuluq sala bilər.

- Niyə şuluq salır. Qorxmayın ona söz verin.

Nəhayət, Rəşid bəy elan etdi: "İndi isə söz verilir Şəkinin 37-ci şairinə".

Tribunaya orta yaşlı, üzü gülər bir adam qalxdı. Salonda bir gülüş oldu. Tribunadakı adam çox ciddiyyətlə şairanə görkəm alıb belə başladı:

Çəpərdə oturmuşdu sərçə,

Düşdü kəndirə oldu büryan...


Rəşid bəy ayağa qalxıb dedi: "Əbucabbar bəy, ayıbdır axı, sən nə özünə, nə bizə hörmət qoyursan. Bu nə cəfəngiyatdır ki, oxuyursan".

Rəşid bəyin dediyi Əbucabbar bəy aşağı düşərkən dedi: "Acığın niyə tutur Rəşid bəy, Şəkinin 37-ci şairi mənim kimi olar".

Mən sonra öyrəndim ki, bu Əbucabbar kişi Şəkinin ən zarafatcıl, hazırcavab adamlarındandır. Bakıda bir neçə məclisdə onunla görüşüb söhbətlərindən zövq aldım. Bu səfərdən başqa Rəşid bəylə digər vaxtlarda da Bakıda, təkrar Şəkidə bir neçə dəfə görüşmüşəm.

Şəkidə bölmə düzələndən sonra gənc şairlərin, yazıçıların şeirləri “Şəki fəhləsi" qəzetində və ayda bir dəfə qəzetə əlavə olaraq nəşr edilən ədəbi səhifələrdə şeirləri, hekayələri, oçerkləri dərc edilirdi. Bu səhifələrdə Rəşid bəyin məqalələrinə və şeirlərinə də yer verilirdi. Rəşid bəyin o illərdə Bakı mətbuatında da bir sıra şeirləri çap olunmuşdur. 1937-ci il "Maarif və mədəniyyət" məcmuəsində də maraqlı bir şerini dərc etdik. Həmin şeirdə bu sətirlər səslənirdi:

Əcəb nə keçdi o dövran əhli bizar idi.

Nə qəlbi şad, nə də ruhunda bir fərəh var idi.

Sirur, zövq nadir, bilməziydi, əğyar idi.

O əsr-lənətə layiq, zəmanəyi çar idi.

Tamam varlığım ilə həyam ağlar idi,

Bütün o dövrdəki xatiratım ağlar idi.

Həyatın bər cəhəti cəbridi, fəlakət idi,

Xəlayiqi bürüyən fəqridi, səfalət idi,

Çəkil, çəkil, geri dur, Şaki, hər şikayətdən,

Alıb qızıl qələmi sən də yaz həqiqətdən.


O vaxt Şəkidə şair Nikamın adına bir küçə vardı. Mən bir dəfə Rəşid bəylə o küçədən keçərkən dedi: "Kim bilir, bəlkə gündən-günə gözəlləşən, bu şəhərdə bir küçə də mənim adımı daşıyacaq".

Rəşid bəy belə bir adamdı.

V. QULİYEV




Bölməyə aid digər xəbərlər