00:13 / 16-06-2025
İran XİN-in binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
00:07 / 15-06-2025
Bu gün Milli Qurtuluş Günüdür
20:24 / 14-06-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
19:00 / 14-06-2025
AZAL uçuşların sayını artırır
18:57 / 14-06-2025
İlham Əliyev krala məktub göndərib
18:19 / 14-06-2025
İranın 20-dən çox komandanı zərərsizləşdririlib
18:07 / 14-06-2025
Lənkəranda yeniyetmə dənizdə boğulub
17:50 / 14-06-2025
Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə yeni hakim ezam olunub
16:01 / 14-06-2025
Ceyhun Bayramov Hakan Fidanla telefonda danışıb
15:09 / 14-06-2025
Azərbaycan və İran XİN başçıları telefonda müzakirə aparıblar
14:29 / 14-06-2025
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
13:32 / 14-06-2025
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Avropa İttifaqı və Çin arasında vacib birləşdirici tərəfdir"
12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
11:49 / 14-06-2025
İranın Baş Qərargah rəisinin iki müavini həlak olub
08:51 / 14-06-2025
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
07:38 / 14-06-2025
Bu gün orta məktəblərdə “Son zəng” çalınacaq
23:40 / 13-06-2025
Putin Pezeşkian və Netanyahu ilə telefon danışıqları aparıb
13:40 / 11-06-2025

08:07 / 14-06-2025

14:57 / 12-06-2025

07:27 / 12-06-2025

07:17 / 12-06-2025

07:23 / 13-06-2025

21:06 / 11-06-2025

17:06 / 13-06-2025

22:53 / 11-06-2025

21:38 / 12-06-2025

18:49 / 13-06-2025

15:00 / 11-06-2025

Türkmənistan və Türkiyə qaz tranziti barədə sövdələşir - İran faktorundan yan keçməklə?
Tarix: 08-01-2024 11:55 | Bölmə: Slayd

Türkmənistan və onun böyük təbii qaz ehtiyatlarını Qərbə ixrac etmək ambisiyaları üçün İran cəlbedici, lakin potensial olaraq ucuz və sürətli B planıdır. Tehran kimi tərəfdaşa arxalanmaq potensial olaraq ciddi fəsadlar yaradır. Qərbin sanksiyalarının qurbanı olmaq ehtimalı da nəzərə alınmaya bilməz. İran isə bəzən etibarsız təchizatçı olduğunu sübut edib.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə eurasia.net yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, Türkmənistan Azərbaycanla svop razılaşması çərçivəsində də olsa, artıq İrana qaz göndərir:
“2 milyard kubmetr qaz İranın yanacağa ehtiyacı olan ucqar şimal-şərq bölgələrinə nəql olunur. İran isə daha sonra Azərbaycana ekvivalent məbləğ göndərir. Nəticədə, əgər sırf şərti mənada olsa, Azərbaycan Türkmənistan qazının alıcısıdır.
Tehran Azərbaycan-Türkmənistan arasında illik svop həcmini 5,5 milyard kubmetrə çatdırmaq məqsədi ilə boru kəmərinin imkanlarını genişləndirir. Bu modelin görünən uğuru eyni şeyi daha çox ilhamlandırdı”.
Təhlildə xatırlanır ki, noyabr ayında Türkmənistan və İraq rəsmiləri 5 il ərzində hər il 9 milyard kubmetrə qədər oxşar mübadilə perspektivini müzakirə etmək üçün Aşqabadda görüşüblər və yenə də İran vasitəçi rolunda çıxış edəcək:
“Avropaya qaz göndərməyi düşünərkən xəyal Türkmənistanı Azərbaycana bağlayacaq Transxəzər boru kəmərini və ya TCP adlandırılan kəməri tikmək idi. Bu həll 20 milyard dollara başa gələcək. Amma Rusiyadan gələn geosiyasi küləklər də var. Moskva Türkmənistandan Azərbaycana sualtı qaz kəmərinin tikintisinə icazə verən Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında 2018-ci il Konvensiyasını imzalamasına baxmayaraq, TCP-nin hər hansı formada tamamlanmasına qarşı olduğunu gizlətmir.
Bununla belə, Rusiya 2022-ci ilin əvvəlində Ukraynaya fəlakətli hücuma başlamaqla bu sahədə öz mövqelərini sarsıtdı. Əsas nəticələrdən biri Avropanın “Qazprom”dan aldığı qazın həcmini kökündən azaltmasıdır. Bu vəziyyət Azərbaycanın xeyrinə oldu. 2022-ci ilin iyulunda Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə 2027-ci ilə qədər Avropaya ixracını iki dəfə artıraraq ildə 20 milyard kubmetrə çatdırmalı olan mühüm razılaşma əldə edib”.
Bildirilir ki, Türkmənistan tərəfindən araşdırılan ən son TCP alternativi Türkiyənin tranzit marşrutu olmaqda daha aktiv rol oynamasını nəzərdə tutur:
“Dekabrın 6-da Aşqabadda Türkmənistan-Türkiyə İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə Hökumətlərarası Komissiyada türkmən qazının İran üzərindən Türkiyəyə tranzitinin mümkünlüyü ətrafında söhbətlər aparılıb. Hələlik təfərrüatlar azdır. Həmin mübadilələrə sədrlik edən Türkmənistan Xarici İşlər Nazirliyi yalnız “layihənin vədini”, habel hökumət və şirkətlər səviyyəsində daha ətraflı danışıqların “yaxın gələcəkdə” başlayacağını qeyd edir.
Mövcud infrastruktur nəyin mümkün ola biləcəyini göstərir.
Türkmənistandan İrana qaz nəql edə bilən iki boru kəməri var: illik gücü 8 milyard kubmetr olan Körpəcə-Kurtkuyu kəməri və 12,5 milyard kubmetr tutumlu Dauletabad-Sərəxs-Xangiran boru kəməri. İran və Türkiyəni isə 14 milyard kubmetrlik İran-Türkiyə boru kəməri birləşdirir.
Türkiyə artıq öz boru kəməri vasitəsilə ildə 9,6 milyard kubmetr İran qazını idxal edir və bu, Türkiyəyə ixrac üçün 4,4 milyard kubmetrə qədər və ya İranın Türkiyə sərhədinə qədər boru kəmərinin ötürmə qabiliyyətini genişləndirə biləcəyi təqdirdə daha çox ola biləcəyini göstərir.
Türkiyə rəsmiləri istər Türkmənistanla danışıqların necə getməsi, istərsə də yaxın iki ildə başa çatacaq İranla qaz tədarükünün yenilənməsi ilə bağlı paralel danışıqlarda hansı irəliləyişlərin olması barədə təfərrüatı açıqlamaqdan imtina ediblər:
“Sonuncu danışıqların dalana dirənməsi ilə bağlı şayiələr var. Tehranın birbaşa xəttin yenilənməsinə can atdığı deyilsə də, Ankaranın qiymətlərin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmasını və Tehranın 2022-ci ilin yanvarında olduğu kimi, tədarükləri özbaşına dayandırmayacağına dair konkret təminat istədiyinə inanılır.
İran çətin vəziyyətdədir. İllərdir davam edən beynəlxalq sanksiyalar onun daxili qaz sektorunu sərmayədən məhrum edib. Qışda fövqəladə soyuq havalar enəndə həm yüksək daxili tələbatı, həm də ixrac öhdəliklərini yerinə yetirməkdə çətinlik çəkir.
Türkiyənin boru kəmərləri şəbəkəsi vasitəsilə Türkmənistan qazına çıxışına icazə verilməsi İranın problemlərini yüngülləşdirə, eyni zamanda Ankaranın tədarük təhlükəsizliyini təmin edə bilər.
Türkmənistan qazı Türkiyənin qaz ticarət mərkəzinə ev sahibliyi etmək ambisiyalarında da rol oynaya bilər.
Hazırda Ankaranın planları Rusiyadan gəmi və qazla mayeləşdirilmiş təbii qaz və ya LNG idxalı ilə məhdudlaşır.
Bu, Ankaranın Rusiya qazını Moskvanın Ukraynaya müdaxiləsindən sonra Rusiya qazının idxalını dayandıran Avropa bazarlarına təkrar ixrac etmək üçün bu qovşaqdan örtük kimi istifadə edə biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlara səbəb olub.
Türkiyənin idxal edə biləcəyi ehtiyat qaz, daha sonra Türkiyənin Yunanıstan və Bolqarıstanla boru kəməri birləşmələri vasitəsilə Avropaya təkrar ixrac edilə bilər. Bunların hər hansı birinin İrandan asılı olması problemdir.
İranın Türkiyəyə öz boru kəmərləri ilə türkmən qazının idxalına icazə verməyə açıq olub-olmayacağı bəlli deyil. Ankaranın Tehranla davam edən danışıqlarda mümkün türkmən qazı idxalından sövdələşmə aləti kimi istifadə etməyə cəhd göstərməyəcəyi bilinmir.
Türkmən qazının İran vasitəsilə tranzitinin 2018-ci ildən Tehrana qarşı tətbiq edilən beynəlxalq sanksiyalara zidd olub-olmayacağı da eyni dərəcədə qeyri-müəyyəndir.
Azərbaycanın Türkmənistan və İranla qaz svop müqaviləsi sanksiyaya məruz qalmayıb, Türkiyənin dövlət qaz idxalçısı BOTAŞ-ın əlində olan Türkiyənin İranla mövcud qaz idxalı müqaviləsi isə həmişə sanksiyalardan azad edilib. Bununla belə, bu istisna hər hansı yeni sövdələşmələrə şamil edilə bilməz.
2022-ci ilin sonunda Ankara özəl şirkətlərə ehtiyat boru kəmərinin gücündən istifadə edərək İrandan qaz idxal etmək şansını təklif etdi, lakin beynəlxalq sanksiyalar rejimini pozacağından qorxduğu üçün bu addımdan dərhal imtina etməli oldu”.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-01-2024 11:55 | Bölmə: Slayd

Türkmənistan və onun böyük təbii qaz ehtiyatlarını Qərbə ixrac etmək ambisiyaları üçün İran cəlbedici, lakin potensial olaraq ucuz və sürətli B planıdır. Tehran kimi tərəfdaşa arxalanmaq potensial olaraq ciddi fəsadlar yaradır. Qərbin sanksiyalarının qurbanı olmaq ehtimalı da nəzərə alınmaya bilməz. İran isə bəzən etibarsız təchizatçı olduğunu sübut edib.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə eurasia.net yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, Türkmənistan Azərbaycanla svop razılaşması çərçivəsində də olsa, artıq İrana qaz göndərir:
“2 milyard kubmetr qaz İranın yanacağa ehtiyacı olan ucqar şimal-şərq bölgələrinə nəql olunur. İran isə daha sonra Azərbaycana ekvivalent məbləğ göndərir. Nəticədə, əgər sırf şərti mənada olsa, Azərbaycan Türkmənistan qazının alıcısıdır.
Tehran Azərbaycan-Türkmənistan arasında illik svop həcmini 5,5 milyard kubmetrə çatdırmaq məqsədi ilə boru kəmərinin imkanlarını genişləndirir. Bu modelin görünən uğuru eyni şeyi daha çox ilhamlandırdı”.
Təhlildə xatırlanır ki, noyabr ayında Türkmənistan və İraq rəsmiləri 5 il ərzində hər il 9 milyard kubmetrə qədər oxşar mübadilə perspektivini müzakirə etmək üçün Aşqabadda görüşüblər və yenə də İran vasitəçi rolunda çıxış edəcək:
“Avropaya qaz göndərməyi düşünərkən xəyal Türkmənistanı Azərbaycana bağlayacaq Transxəzər boru kəmərini və ya TCP adlandırılan kəməri tikmək idi. Bu həll 20 milyard dollara başa gələcək. Amma Rusiyadan gələn geosiyasi küləklər də var. Moskva Türkmənistandan Azərbaycana sualtı qaz kəmərinin tikintisinə icazə verən Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında 2018-ci il Konvensiyasını imzalamasına baxmayaraq, TCP-nin hər hansı formada tamamlanmasına qarşı olduğunu gizlətmir.
Bununla belə, Rusiya 2022-ci ilin əvvəlində Ukraynaya fəlakətli hücuma başlamaqla bu sahədə öz mövqelərini sarsıtdı. Əsas nəticələrdən biri Avropanın “Qazprom”dan aldığı qazın həcmini kökündən azaltmasıdır. Bu vəziyyət Azərbaycanın xeyrinə oldu. 2022-ci ilin iyulunda Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə 2027-ci ilə qədər Avropaya ixracını iki dəfə artıraraq ildə 20 milyard kubmetrə çatdırmalı olan mühüm razılaşma əldə edib”.
Bildirilir ki, Türkmənistan tərəfindən araşdırılan ən son TCP alternativi Türkiyənin tranzit marşrutu olmaqda daha aktiv rol oynamasını nəzərdə tutur:
“Dekabrın 6-da Aşqabadda Türkmənistan-Türkiyə İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə Hökumətlərarası Komissiyada türkmən qazının İran üzərindən Türkiyəyə tranzitinin mümkünlüyü ətrafında söhbətlər aparılıb. Hələlik təfərrüatlar azdır. Həmin mübadilələrə sədrlik edən Türkmənistan Xarici İşlər Nazirliyi yalnız “layihənin vədini”, habel hökumət və şirkətlər səviyyəsində daha ətraflı danışıqların “yaxın gələcəkdə” başlayacağını qeyd edir.
Mövcud infrastruktur nəyin mümkün ola biləcəyini göstərir.
Türkmənistandan İrana qaz nəql edə bilən iki boru kəməri var: illik gücü 8 milyard kubmetr olan Körpəcə-Kurtkuyu kəməri və 12,5 milyard kubmetr tutumlu Dauletabad-Sərəxs-Xangiran boru kəməri. İran və Türkiyəni isə 14 milyard kubmetrlik İran-Türkiyə boru kəməri birləşdirir.
Türkiyə artıq öz boru kəməri vasitəsilə ildə 9,6 milyard kubmetr İran qazını idxal edir və bu, Türkiyəyə ixrac üçün 4,4 milyard kubmetrə qədər və ya İranın Türkiyə sərhədinə qədər boru kəmərinin ötürmə qabiliyyətini genişləndirə biləcəyi təqdirdə daha çox ola biləcəyini göstərir.
Türkiyə rəsmiləri istər Türkmənistanla danışıqların necə getməsi, istərsə də yaxın iki ildə başa çatacaq İranla qaz tədarükünün yenilənməsi ilə bağlı paralel danışıqlarda hansı irəliləyişlərin olması barədə təfərrüatı açıqlamaqdan imtina ediblər:
“Sonuncu danışıqların dalana dirənməsi ilə bağlı şayiələr var. Tehranın birbaşa xəttin yenilənməsinə can atdığı deyilsə də, Ankaranın qiymətlərin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmasını və Tehranın 2022-ci ilin yanvarında olduğu kimi, tədarükləri özbaşına dayandırmayacağına dair konkret təminat istədiyinə inanılır.
İran çətin vəziyyətdədir. İllərdir davam edən beynəlxalq sanksiyalar onun daxili qaz sektorunu sərmayədən məhrum edib. Qışda fövqəladə soyuq havalar enəndə həm yüksək daxili tələbatı, həm də ixrac öhdəliklərini yerinə yetirməkdə çətinlik çəkir.
Türkiyənin boru kəmərləri şəbəkəsi vasitəsilə Türkmənistan qazına çıxışına icazə verilməsi İranın problemlərini yüngülləşdirə, eyni zamanda Ankaranın tədarük təhlükəsizliyini təmin edə bilər.
Türkmənistan qazı Türkiyənin qaz ticarət mərkəzinə ev sahibliyi etmək ambisiyalarında da rol oynaya bilər.
Hazırda Ankaranın planları Rusiyadan gəmi və qazla mayeləşdirilmiş təbii qaz və ya LNG idxalı ilə məhdudlaşır.
Bu, Ankaranın Rusiya qazını Moskvanın Ukraynaya müdaxiləsindən sonra Rusiya qazının idxalını dayandıran Avropa bazarlarına təkrar ixrac etmək üçün bu qovşaqdan örtük kimi istifadə edə biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlara səbəb olub.
Türkiyənin idxal edə biləcəyi ehtiyat qaz, daha sonra Türkiyənin Yunanıstan və Bolqarıstanla boru kəməri birləşmələri vasitəsilə Avropaya təkrar ixrac edilə bilər. Bunların hər hansı birinin İrandan asılı olması problemdir.
İranın Türkiyəyə öz boru kəmərləri ilə türkmən qazının idxalına icazə verməyə açıq olub-olmayacağı bəlli deyil. Ankaranın Tehranla davam edən danışıqlarda mümkün türkmən qazı idxalından sövdələşmə aləti kimi istifadə etməyə cəhd göstərməyəcəyi bilinmir.
Türkmən qazının İran vasitəsilə tranzitinin 2018-ci ildən Tehrana qarşı tətbiq edilən beynəlxalq sanksiyalara zidd olub-olmayacağı da eyni dərəcədə qeyri-müəyyəndir.
Azərbaycanın Türkmənistan və İranla qaz svop müqaviləsi sanksiyaya məruz qalmayıb, Türkiyənin dövlət qaz idxalçısı BOTAŞ-ın əlində olan Türkiyənin İranla mövcud qaz idxalı müqaviləsi isə həmişə sanksiyalardan azad edilib. Bununla belə, bu istisna hər hansı yeni sövdələşmələrə şamil edilə bilməz.
2022-ci ilin sonunda Ankara özəl şirkətlərə ehtiyat boru kəmərinin gücündən istifadə edərək İrandan qaz idxal etmək şansını təklif etdi, lakin beynəlxalq sanksiyalar rejimini pozacağından qorxduğu üçün bu addımdan dərhal imtina etməli oldu”.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 00:13
İran XİN-in binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 15:09
Azərbaycan və İran XİN başçıları telefonda müzakirə aparıblar
14-06-2025, 14:29
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
14-06-2025, 08:51
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 22:31
İran İsrailə raket hücumuna başlayıb
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib