12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
“1937-ci ilə qədər onunla tez-tez görüşərdik” - Süleyman Rüstəmin xatirələri
Tarix: 10-01-2024 16:37 | Bölmə: Slayd
“1937-ci ilə qədər onunla tez-tez görüşərdik” - Süleyman Rüstəmin xatirələri

Xalq şairi Süleyman Rüstəmin növbəti xatirəsini oxucularla bölüşürük.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu qeydlər mərhum ədib Seyid Hüseyn Sadiqə həsr olunub:

Seyid Hüseyni mən 1923-cü ildən tanıyırdım. O, Nərimanov texnikumunda bizim ədəbiyyat müəllimimiz idi. Gənclik illərimizdə aramızda "nadinc" tələbələr də vardı. Bəzi müəllimlərin yumşaq damarını tutub dərs zamanı dəcəlliklər etdiyimiz yaxşı yadımdadır. Bir dəfə Həsən adlı müəllimimiz bizimlə ədəbi gecədə iştirak etdi.

Onu deyim ki, Həsən müəllim öz ixtisasını gözəl bilən, mülayim xasiyyətli bir adamdı. O, səhnədə bir muğam dəstgahı oxudu. Yaxşı da səsi vardı. Onun bizə qohumluğu da çatırdı. Bir gün o sinfə girəndə hamımız bir ağızdan:

- Müəllim, "bir ağız", - deyə səs-küy saldıq. - Sakit, "nə bir ağız" başa düşmürəm, nə istəyirsiniz?

- Müəllim, bir ağız... Səhnədə oxuduğunuzdan bir ağız.

- Eyibdir. Şuluqluq salmayın, müdiriyyət otağında eşidərlər. Sonra yaxşı olmaz. Biz yenə inadla:

- Müəllim, bir ağız, müəllim, bir ağız, - deyib bağırdıq.

Həsən müəllim çox həlim bir adamdı. O naçar qalıb qızara-qızara pəsdən bizim üçün bir ağız oxudu. Əl çalıb Həsən müəllimi alqışladıqdan sonra sakit olduq. Sonra isə tutduğumuz işdən çox peşman olduq.

Seyid Hüseyn də çox sakit, xeyli həlim bir adamdı. Ona hamımız hörmət edirdik. O, bütün dərsləri aydın, rəvan, sadə bir dillə bizə yetirməyi bacarırdı. Seyid Hüseynin dərsləri səmərəli keçirdi. Hamımız onun dərsinə hazır gəlirdik ki, xəcalət çəkməyək. O özünü bizə belə tanıtdırmışdı. Mənim ilk şerim onun köməyilə nəşr olunub. Bu şerim çap olunmasaydı, bəlkə mən ədəbiyyat aləminə bu qədər tez atılmazdım.

Bu, belə olub: mən "Unudulmuş gənc" adlı kiçik bir şer yazmışdım. Onu utana-utana Seyid Hüseynə verib dedim ki, müəllim, mən bir şer yazmışam. Xahiş edirəm baxıb mənə fikrinizi deyəsiniz.

Seyid Hüseyn şeri alıb, çox gözəl, vaxt tapıb baxaram, dedi.

Həftələr keçdi, lakin Seyid Hüseyn şerim haqqında mənə heç bir söz demədi. Mən də onu narahat etməkdən çəkindim. Bunun üstündən 2 ay keçdi. Bir gün yoldaşlarım məni əhatəyə alıb təbrik etdilər.

- Gözün aydın, "Maarif və mədəniyyət" məcmuəsində şerin çıxıb.

- Necə? Mən ora şeir verməmişəm, ola bilməz.

Uşaqlar məni inandırdı ki, məcmuədə şeri gözlərilə görüblər. Mən bunu növbəti zarafat bildim. Məktəbdən çıxanda məcmuəni aldım, vərəqlədim, gözlərimə inanmadım. Seyid Hüseynə verdiyim şerin məcmuəmdə bir kəlməsinə toxunulmadan eynən dərc edildiyinin şahidi oldum. Bu münasibətlə Seyid Hüseynə müraciət etdim. Ona təşəkkürümü bildirdim, o dedi ki, şer xoşuma gəldiyindən jurnal redaksiyasına verdim, çap ediblər, sağ olsunlar.

Seyid Hüseyn mənə yazmağı və çox mütaliə etməyi, şer üzərində çox zəhmət çəkməyi məsləhət gördü. Bu hadisə mənə qol-qanad verdi. Seyid Hüseynin məsləhəti ilə ilhamlanıb gərgin mütaliəyə girişdim.

Seyid Hüseynlə 1937-ci ilə qədər tez-tez görüşərdik. Şəxsən mən Seyid Hüseynin hekayə yazdığını bilmirdim. Amma inqilabdan əvvəl mətbuatda bir neçə hekayəsi çıxıbmış.

Mən 1927-ci ildə Ruhulla Axundovun məsləhəti ilə "Maarif və mədəniyyət" məcmuəsinə məsul katib təyin olundum. Jurnalın arxivini əvvəlki katibdən təhvil alanda Seyid Hüseynin "Gilan qızı" adlı hekayəsinə rast gəldim. Üzərində "getmədi" yazılmışdı. Katibdən hekayənin çap olunmamasının səbəbini soruşdum. Dedi ki, hekayə zəif olduğundan dərc etmədik.

Mən hekayəni evə aparıb diqqətlə, böyük maraqla və həyəcanla oxudum. Sonra Ruhulla Axundov da oxudu. Hekayə çox xoşumuza gəldiyindən məcmuədə dərc etdik.

Beləliklə, mən müəllimimin borcunu ödəmiş oldum.

Seyid Hüseyni redaksiyaya çağırdıq. Jurnalımızda yaxından, fəal iştirak etməsini xahiş etdik. Seyid Hüseyn bir-birinin ardınca bizə "Bir kuçənin tarixi", "Gələcək həyat yollarında", "Yatmış kəndin qış gecələrində", "Sümük azarı" və qeyri hekayələrlə məcmuəmizin səhifələrini zinətləndirdi. Belə əsərlər məcmuəmizin oxucularının artmasına səbəb olurdu.

Biz Seyid Hüseyni proletar yazıçıları ittifaqına üzv qəbul etdik.

Seyid Hüseyn gənclərin yetişməsində də böyük fəaliyyət göstərirdi. Biz onu fəhlə rayonlarındakı ədəbiyyat dərnəklərinə təhkim etmişdik. Mirzə İbrahimov, Məmmədağa Sultanov və başqaları onun rəhbərlik etdiyi dərnəklərdəndir.

Seyid Hüseynin dili şirindi. Bəzi hərflər onun tələffüzündə zəif çıxırdı. Seyid Hüseyn çox prinsipial adamdı. Oxuduğu əsər haqqında açıq və qəti fikir söylərdi. İclaslarda "Kim söz istəyir, kim danışmaq istəyir",- deyiləndə salondan səs çıxmazdı. Heç kəs birinci danışmaq istəməzdi. Burada Seyid Hüseyn bizim köməyimizə çatardı. İlk o danışardı. Biz buna öyrəndiyimizdən müzakirə zamanı həmişə, "ağa, sözü sənə veririk",- deyəndə o imtinasız tribunaya qalxardı.

Yadımdadır, bir dəfə biri bizi evinə çağırdı. Seyid Hüseyn, Çəmənzəminli də bizimlə idi. Bu evdə qutabdan tutmuş plova qədər bişmişdi. Əsər oxundu. Yeməkdən sonra əsər haqqında söhbət başlandı.

İlk sözü Seyid Hüseyn dedi:

- Doğrudur, dadlı qutabınızı, plovunuzu yemişəm, inciməyin, ancaq əsəriniz çox zəifdir.

Müəllifə bir-bir sübutla, dəlillə əsərin nöqsanlarını açıb göstərdi.

Biz gənc şairlər o zaman Seyid Hüseynə zarafatla "Məzlum ağa" adı vermişdik. Çünki o çox təmiz, açıqürəkli, təvazökar bir insandı. Heç bir kəsə qarşı qəlbində həsəd, kin, qərəz hissi yoxudu. Gənclərə qayğıyla, öz həmyaşlarına isə ciddi yaradıcılıq tələbkarlığıyla yanaşardı. Onun yanında heç kəs başqasının qiybətini qırmağa cürət etməzdi.

Seyid Hüseyn novxanılı idi, mən də ata tərəfdən novxanılıyam. Yayda onunla Novxanı bağlarında görüşərdim.

1936-cı ildə Xalq Komissarları Şurası bədii əsərlər üçün müsabiqə elan etmişdi. Mən səhnəyə bir qədər bələd olduğumdan Seyid Hüseyn təklif etdi ki, birlikdə bir dram əsəri yazaq. Əvvəlcə mövzu seçdik. Plan qurduq. Hərəmiz öz öhdəmizə düşən hissəni yazdıq. Sonra birlikdə işlədik. Əsər üzərində həm onun içəri şəhərdəki kiçik mənzilində, həm də Novxanıda birlikdə çalışdıq.

Əsərin aqibəti yaxşı olmadı. Müsabiqədə əsər yaxşı qiymət almışdı. Zərf açılandan sonra Seyid Hüseynin imzasını mənim imzamla yanaşı görəndə diksinmişdilər. Nəticədə bizə mükafat verməməyi qərara almışdılar.

Seyid Hüseyn 1930-cu illərdə işçi teatrı üçün "Kölgə" adlı bir pyes yazmışdı. Mən həmin teatrda ədəbi hissə müdiri vəzifəsində çalışırdım. Bu əsər Abbas Mirzə Şərifovun iştirakı ilə oynanırdı. Əsər kənddə gedən sinfi mübarizədən bəhs edirdi.

1937-ci ilə qədər Seyid Hüseynlə tez-tez görüşərdik. Təəssüf, min təəssüf, bu böyük istedadı vaxtından çox tez itirdik. Sadə, təmiz geyimli, gözü eynəkli, əli əsalı Seyid Hüseyni sanki indi də Bakı küçələrində tələsik hara isə gedən görürəm.




Bölməyə aid digər xəbərlər