13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
İran baş sındırır: Laricani seçkiyə gedəcək, ya getməyəcək?
Tarix: 30-05-2024 12:10 | Bölmə: Slayd
İran baş sındırır: Laricani seçkiyə gedəcək, ya getməyəcək?

İran mediası mayın 19-da İbrahim Rəisinin ölümündən sonra yaranan boşluğu kimin dolduracağı ilə bağlı fərziyyələrlə doludur. Ölkədə iyunun 28-də növbədənkənar prezident seçkiləri keçiriləcək. Mötədillər arasında eks-prezident Həsən Ruhaninin (2013-21) siyasi müttəfiqi olan keçmiş parlament sədri Əli Laricani (2008-20) vurğulanan əsas fiqurdur.

Yeri gəlmişkən, mümkün mühafizəkar namizədlər arasında üç dəfə prezidentliyə namizəd olmuş hazırkı spiker Məhəmməd Baqer Qalibaf və iki dəfə prezidentliyə namizədliyini uğursuz şəkildə davam etdirmiş keçmiş nüvə müzakirəçisi Səid Cəlili də var.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Amwaj.media” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Mühafizəkarların üstünlük təşkil etdiyi Nəzarətçilər Şurası 2020-ci ildən bəri demək olar ki, bütün islahatçılar və mötədil namizədlərin ümumi seçkilərdə iştirakına qadağa qoyub və bu, seçici fəallığının rekord səviyyədə aşağı olmasına gətirib-çıxarıb. Bu fonda diqqət mərkəzində olan məqam Ali Rəhbər Ayətullah Əli Xameneinin Rəisinin ölümünü kursu dəyişmək və siyasi məkanı açmaq üçün bir fürsət kimi istifadə edib-etməyəcəyi, yaxud hakimiyyəti mühafizəkarların əlində təmin edən, lakin İslam Respublikasının legitimliyi sarsıdan trayektoriyaya sadiq qalacağıdır.

Bu dinamikanı nəzərə alaraq, erkən sorğuların ictimaiyyətin quruluşdan məyusluğunu daha da vurğulayacağı ilə bağlı narahatlıqlar var. Xameneinin baş müşaviri Əli Şəmxaniyə yaxın olan “Nour News” mayın 26-da xəbərdarlıq edib ki, qarşıdan gələn seçkilərdə “həqiqi rəqabətin yoxluğu son nəticədə seçicilərin aşağı iştirakı ilə nəticələnəcək”.

“Amwaj.media”-ya danışan Tehrandakı yüksək səviyyəli siyasi mənbə, Laricaninin vəzifə üçün mümkün təkliflə bağlı Xamenei ilə görüşdüyünü iddia edib.

Ruhaninin dövründə Qərblə əlaqənin əsas tərəfdarı kimi ortaya çıxan Laricani 2021-ci il seçkiləri ərəfəsində Rəisinin əsas rəqibi kimi görünürdü. Nəzarətçilər Şurası onun bu sorğulara qatılmasını qadağan etmək qərarına gəldikdə, bu qərar müşahidəçilər üçün şok yaradıb. Laricani dəfələrlə yoxlama orqanından onun diskvalifikasiyasının səbəblərini açıqlamasını tələb etdiyindən, bu tükürpədici vəziyyət qısa zamanda ictimailəşib. Əgər indi onun namizədliyini irəli sürməsinə icazə verilsə, bu, böyük dəyişiklik və islahat tərəfdarı olan düşərgənin siyasi səhnəyə potensial yenidən daxil olacağına işarədir. Lakin potensial olaraq yarışdan kənarlaşdırılmaqla yanaşı, Laricani və mötədil düşərgə seçki qutularından getdikcə qaçan seçiciləri səfərbər etmək problemi ilə üzləşir.

Keçmiş parlament sədrinin prezidentliyə iddialı olmaq üçün qərar verib-verməməsi ilə bağlı suala cavabında mənbə, İran siyasi rəhbərliyinin işlərə necə yanaşmaq istəyinə işarə edib: “Şəxsən mən belə hesab edirəm, amma bu, yaşıl işıqdan asılıdır”.

Onu da qeyd edək ki, “Amwaj.media” Laricaninin mayın 25-də Rəisinin xatirəsini anma üçün keçirilən tədbirdə Ruhani ilə yanaşı əyləşməsinə də diqqət çəkib.

Bildirilir ki, Laricaninin potensial namizədliyini irəli sürmək üçün təkan islahatçıların hansısa “böyük ad” irəli sürməməsi ilə bağlıdır.

Sayt daha sonra yazır: “İran paytaxtındakı məlumatlı mənbələr bildiriblər ki, 2021-ci ildə keçirilən səsvermə öncəsi mümkün namizədlər arasında haqqında şayiələr yayılan keçmiş xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərif (2013-21) seçki siyasətindən kənarda qalmağa üstünlük verdiyini bəyan edib. Mənbələrin “Amwaj.media”-ya verdiyi məlumata görə, bu təfəkkür yeni parlamentin hazırkı sərt quruluşu ilə vurğulanır ki, bu da istənilən islahat tərəfdarı hökuməti sarsıda bilər.

Keçmişdə Laricanini tənqid edən İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusuna (“Sepah”) bağlı sərt mövqedən çıxış edən “Təsnim” Xəbər Agentliyi keçmiş spikerin hər hansı siyasi qrup tərəfindən dəstəklənəcəyinin qeyri-müəyyən olduğunu yazıb. Eyni zamanda “Təsnim” iddia edib ki, bəzi islahat tərəfdarı olan partiyalar Laricanini dəstəkləməyi düşünür”.

Məlumata görə, pezidentliyə namizədliyini irəli sürdüyü deyilən digər tanınmış sima keçmiş nüvə müzakirəçisi Cəlilidir. Hazırda o, Xameneinin Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasında (SNSC) şəxsi nümayəndəsidir.

Deputat Meysam Zohurian mayın 26-da bildirib ki, Cəlili namizədliyini irəli sürmək niyyətini ölkənin şimal-şərqindəki Məşhəd şəhərinin millət vəkilləri ilə görüşü zamanı bəyan edib.

Zohurianın sözlərinə görə, Cəlili artıq gündəmini hazırlayıb və hətta onu vaxtilə prezident Rəisi ilə də bölüşüb.

Müzakirə olunan digər potensial mühafizəkar namizədlər arasında Əlireza Zəkani, Mehrdad Bəzrpaş və Pərviz Fəttah da var.

Əvvəllər dörd dəfə parlamentə seçilən Tehran meri Zəkani 2021-ci ildə prezidentliyə namizədliyini uğursuz şəkildə irəli sürüb. Mübahisəli mer, insan haqlarının pozulması iddiası ilə Böyük Britaniyanın sanksiyaları altındadır.

Bəzrpaş hazırda yollar və şəhərsalma naziri vəzifəsində çalışan sərt xətt siyasətçisi, keçmiş deputatdır (2012-16). 2020-2022-ci illər arasında o, Ali Audit Məhkəməsinin (Hesablama Palatası) sədri vəzifəsində, keçmiş prezident Mahmud Əhmədinejadın ikinci müddətində (2005-13) bir il (2009-10) vitse-prezident vəzifəsində çalışıb.

Keçmiş energetika naziri (2005-9), Fəttahın son üç əsas vəzifəsi Xamenei tərəfindən birbaşa təyinatlar olub. O, hazırda “İmam Xomeyninin Əmri”nin başçısı vəzifəsində çalışır. Əvvəllər o, “Mostəzafan Fondu”na (2019-23) və İmam Xomeyni Yardım Fonduna (2015-19) rəhbərlik edib.

Parlament spikeri Qalibafın da prezidentliyə namizədliyini nəzərdən keçirdiyi deyilir.

Prezidentliyə namizəd olmaq üçün qeydiyyatdan keçmə müddəti iki gün sonra, mayın 30-da başlayır və iyunun 3-də başa çatacaq.

Prezidentin səlahiyyətlərini icra edən Məhəmməd Moxber – Rəisinin birinci müavini də mümkün mühafizəkar namizəddir, baxmayaraq ki, onun prezidentliyə namizədliyini irəli sürmək niyyətində olub-olmaması barədə heç bir təsdiqləyici məlumat yoxdur.

Xamneinin mayın 22-də Fələstin HƏMAS hərəkatının siyasi büro rəhbəri İsmayıl Haniyəyə İranın Fələstinə dair siyasətinin Rəisinin ölümündən sonra Moxber dövründə də davam edəcəyi ilə bağlı deməsi fərziyyələrə təkan verib.

Dini rəhbərin Haniyə ilə görüşü zamanı Moxberin şərhi və fotoşəkilləri müşahidəçilərin prezident səlahiyyətlərini icra edənin növbəti dörd il ərzində hazırkı vəzifəsini qoruyub saxlamağa çalışa biləcəyini düşünməyə vadar edib.

Bununla belə, “X”-də (Twitter) bəzi siyasi analitiklər Moxberin namizəd olmaq niyyətində olmadığını iddia ediblər.

Yeri gəlmişkən, bəzi söz-söhbətlər arasında prezidentliyə iddialılar bu vəzifəyə namizəd olmayacaqlarını rəsmən bəyan ediblər.

Ədliyyə orqanları mayın 26-da verdiyi açıqlamada baş hakim Qulamhüseyn Möhseni-Ejeinin mübarizəyə girməyəcəyini bildirib.

Həmin gün mötədil keçmiş qanunverici Əli Mütəhhəri prezidentliyə namizəd olmaq üçün “heç bir arzusu və niyyətinin olmadığını” açıqlayıb.

Prezidentliyə namizədlər mayın 30-dan iyunun 3-dək Daxili İşlər Nazirliyində namizədliklərini qeydə aldırmalıdırlar.

Nəzarətçilər 4-10 iyun tarixlərində namizədləri yoxlayacaq və namizədlərin yekun siyahısını DİN-ə təqdim edəcək.

Daxili İşlər Nazirliyi yekun namizədlərin siyahısını iyunun 11-də açıqlayacaq, təşviqat kampaniyası iyunun 12-dən 26-a kimi aparılacaq.

Seçki günü iyunun 28-dir, heç bir namizəd səslərin 50 faizdən çoxunu toplaya bilməyəcəyi təqdirdə, potensial ikinci tur üçün iyulun 5-i təyin olunur.

Son üç əsas seçkidə mötədil və islahat tərəfdarlarının kütləvi şəkildə diskvalifikasiya edildiyini nəzərə alsaq, Rəisidən sonra mühafizəkar prezidentin öhdəsindən gəlmək ehtimalı yüksəkdir.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər