12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
12:20 / 16-06-2025
İran hipersəs raketlərindən istifadə edir
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
11:14 / 16-06-2025
Xəzər dənizində zəlzələ olub
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
10:48 / 16-06-2025
Zelenski-Tramp görüşü Kanadada olacaq
10:38 / 16-06-2025
İran İsrailə məxsus təyyarəni vurub
10:34 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn sədr səlahiyyətini müavininə həvalə edib - Foto
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
10:01 / 16-06-2025
İran prezidenti: "Biz nüvə silahına can atmırıq"
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
08:23 / 16-06-2025
İran İsraili zülmətə qərq edib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
00:07 / 15-06-2025
Bu gün Milli Qurtuluş Günüdür
20:24 / 14-06-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
19:00 / 14-06-2025
AZAL uçuşların sayını artırır
18:57 / 14-06-2025
İlham Əliyev krala məktub göndərib
18:19 / 14-06-2025
İranın 20-dən çox komandanı zərərsizləşdririlib
13:40 / 11-06-2025
Professor: Zəngəzur və Dərələyəzin Ermənistana verilməsinin hüquqi qüvvəsi yoxdur
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
21:06 / 11-06-2025
Acun Ilıcalı istefa verib
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
15:00 / 11-06-2025
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
Rusiya türk dövləti olacaqmı? - Ekspert rəyləri
Tarix: 24-07-2024 12:46 | Bölmə: Slayd
Son günlər Rusiya mətbuatında İslam bankçılığı məsələsi aktiv müzakirə olunur. Üstəlik, müzakirələr kifayət qədər qəribə şəkildə aparılır. Bu növ bank xidmətlərinin üstünlüklərinə cavab olaraq, müxtəlif resurslar Rusiyanın bu sistemə ehtiyacının olmadığı barədə fikirlərini dərc etməyə başlayıblar.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
İslam bankçılığından istifadə edilməsi “yalnız özlərini qlobal İslam layihəsinin bir hissəsi kimi görən və özlərini “qardaş” sayan radikal Rusiya müsəlmanlarının kiçik bir hissəsinə lazımdır. Onlar özlərini Səudiyyə Ərəbistanında mənimsənilən niqablar, “düzgün geyinməyənlərə” və digərlərinə qarşı “şəriət patrulları” təşkil edərək, ölkə daxilində, bir növ, “dövlət daxilində İslam dövləti” kimi fərqləndirməyə çalışırlar.
İslam bankçılığının Rusiyaya öz qaydaları ilə gətirilməsi ideyası əslində, “sivilizasiyanın çıxmasıdır” və bunun nəticəsi “Mərkəzi Asiya və Yaxın Şərq dövlətləri ilə yaxınlaşma olmalıdır”.
Əgər məsələdən peşəkarcasına danışsaq (yəni millətçilik klişeləri olmadan), onda sualın iki səviyyəsi var:
Birincisi, İslam bankçılığı və onun Rusiyadakı taleyi.
Bəzi ekspertlər bunu bank işinin həqiqətən yalnız radikal müsəlmanlar üçün maraqlı olması ilə izah edirlər. “Bu, bir çox cəhətdən İslami həyat tərzini vurğulayan ideoloji bir işarədir. Rusiyanın yerli sakinləri arasında isə çox sərt müsəlmanlar yoxdur”, - Rusiya Dövlət Humanitar Elmlər Universitetinin dosenti Vadim Truxaçev “Regnum”-a deyib.
Digərləri insan münasibətlərinin xüsusiyyətlərindən danışırlar. “Məsələn, Əfqanıstanda məşhur olan İslam bankçılığının ən geniş yayılmış forması kreditorun yaradılmış biznesin mənfəətində iştirakıdır. Bu sxemin zəifliyi olduqca açıqdır. Kredit alan kredit ödənişlərini azaltmaq üçün öz mənfəətini aşağı göstərə bilər - bu, kreditor üçün riskləri xeyli artırır.
Normal vəziyyətdə o, borclunun demək olar ki, bütün əmlakına inkassasiya məqsədi ilə iddia irəli sürə bilər, lakin İslam bankçılığı çərçivəsində hər şey iki tərəfin qarşılıqlı dürüstlüyündən çox asılıdır, məlum səbəblərə görə, o, borclunun borcunu ödəmir.
Beləliklə, bankların insanlara ənənəvi sxem üzrə kredit verməsi daha asandır”, - Avrasiya Analitik Klubunun rəhbəri Nikita Mendkoviç “Regnum”-a izah edib.
Ekspertin fikrincə, ənənəvi müsəlman kredit formaları alternativ kreditlər nominal faizsiz olduğu zaman yaranır, lakin krediti alan şəxs adətən borc verənə hansısa xidmət göstərməyə borcludur. “Bu, çox vaxt tamamilə qanuni deyil. Aşkar səbəblərə görə, belə sxemləri əhəmiyyətli dövriyyəyə malik iri müəssisələrdə həyata keçirmək olduqca çətindir, ona görə də Rusiyada bu bankçılıq həqiqətən zəif inkişaf edir”, - deyə Nikita Mendkoviç fikrini yekunlaşdırıb.
Yəni söhbət təkcə dini radikalizmdən yox, adi qeyri-qanuni gəlir gətirən sxemlərdən gedir.
Ancaq daha yüksək səviyyəyə keçsək və bəzi İslam sxemlərinə (o cümlədən islami kimlik) uyğunlaşmağın zəruriliyindən danışırıqsa, onda hər şey o qədər də sadə deyil. Burada daha böyük mənalardan və kimliklərdən danışırıq. Rusiyanın iştirak etməli olduğu böyük oyun haqqında, bunun üçün sivilizasiya mahiyyətini yenidən nəzərdən keçirməli ola bilər. Və ya kənarda durun və başqalarının bu oyunu oynamasına baxın. İslam bankçılığı naminə deyil, geosiyasi üstünlüklər naminə. Məsələn, türk mənalı oyunlarda.
Fakt budur ki, Rusiya Sibirindən tutmuş İranın cənub sərhədlərinə qədər bütün məkanda türk-mədəni cəmiyyəti yaşayır. İndi də Türkiyə türk kimliyi ideyalarını təbliğ etməklə bu insanları özünə tabe etdirməyə çalışır.
“Türkiyə son vaxtlar türk məkanında son dərəcə fəal siyasət yürüdür, özünü “türk dünyası”nın mərkəzi və türklər arasında əsas elan edir”, - REA İctimai Elmlər üzrə Elmi İnformasiya İnstitutunun Orta və Orta Bölmə şöbəsinin müdiri, siyasi elmlər doktoru Vladimir Avatkov izah edib.
Bəli, türk kimliyinin cəlbediciliyi böyük ölçüdə Türkiyənin özünün cəlbediciliyinə əsaslanır. “Bir sıra hadisələr, o cümlədən Qarabağ müharibəsi zamanı türk dövlətləri Türkiyənin tam siyasi gücünü hiss edib, Ərdoğanın rolunu dərk etdilər. Orda-burda fikirlərini dilə gətirəndə media da buna göz yummur. Onlar Mərkəzi Asiyada yeni silahlarını reklam edən, NATO ölkəsi olan Türkiyənin dəstəyi ilə əldə edə biləcəkləri gücü gördülər”, - deyə jurnalisti Yaşar Niyazbayev əlavə edib.
Ancaq Türkiyənin təbliğ etdiyi türk kimliyi çox konkret əsaslardan qaynaqlanır. “Bu, əsasən süni şəkildə yaradılmış konstruksiyadır. Dil və mədəniyyət səviyyəsində çox zəif təmsil olunur. Eyni Türk Dövlətləri Təşkilatında (TDT) liderlər bir-biri ilə tərcüməçilər vasitəsilə ünsiyyət qururlar, çünki praktikada türk dili, məsələn, özbək və ya qazax dillərindən çox ciddi şəkildə fərqlənir.
Bəli, bəzi gündəlik məsələlərdə hər iki şəxs çox yavaş və aydın danışanda ümumi məna qavranılır. Ancaq hər hansı işgüzar danışıqların aparılması, hətta daha çox elmi söhbətlər zamanı bu, tamamilə qeyri-realdır”, - V. Avatkov deyib.
Onun fikrincə, Türkiyə TDT çərçivəsində bütövlükdə bütün alternativ türk dillərini sıxışdırıb çıxarmağa, öz yazı sistemini və dilini əsas dil kimi qəbul etdirməyə çalışır, bununla da Qafqazın və Orta Asiya türk dövlətlərinin mədəniyyətini məhv edir.
“Uzun müddətdə onların əhalisinə ikinci dərəcəli türklər kimi baxılır və Türkiyənin nəzarəti altına düşmə ehtimalı var. Yəni bu, müasir üsulla koloniyalar şəbəkəsi yaratmağın bir növüdür”, - deyə V. Avatkov yekunlaşdırıb.
Amma bütün deyilənlərə baxmayaraq, Türkiyənin planları işə yaramaqdadır - Orta Asiya ölkələri getdikcə daha çox türk mədəni orbitinə daxil olur və onların arxasında Rusiyanın türk-mədəni xalqları da ola bilər. Bu, həm Mərkəzi Asiyada yeni “ukraynalar”ın yaranması, həm də bir sıra rus xalqlarının Türkiyəyə sədaqətinin dəyişməsi şəklində Rusiyanın təhlükəsizliyinə birbaşa təhdiddir.
Üstəlik, əgər əvvəllər Ərdoğan üçün bu, daha çox geosiyasi ekspansiya aləti idisə (bu o deməkdir ki, Moskvanın sərt ultimatumundan sonra onu dəyişdirmək olar), indi bu, artıq Türkiyənin xarici siyasətinin üzvi hissəsidir.
“Ərdoğan türk kimliyindən əlaqələr qurmaq üçün bir vasitə kimi istifadə etdi. Yeni Osmanlıçılıq Balkanlar üçün, İslam Yaxın Şərq üçün, Türk kimliyi isə Orta Asiya üçün idi. Ancaq indi Ərdoğanın millətçilərlə ittifaqı olduğu üçün bu mövzunu gündəmə gətirirlər. Bu, onların ideologiyasının açarıdır və bu o deməkdir ki, hakim partiya bu istiqamətdə daha fəal işləməlidir”, - Yaşar Niyazbayev izah edib.
İndi isə Rusiya ya baş verən hər şeyi müşahidə edə, ya da türk kimliyinin mərkəzi uğrunda mübarizəni türklərdən almağa cəhd edə bilər. Üstəlik, Rusiya məhz bu mərkəzdir.
“Əslində, Türkiyə bu dünyanın periferiyasıdır, türklüyün mərkəzi isə Orta Asiya və Rusiyadır. Rusiya tarix boyu böyük slavyan, eləcə də böyük türk dövləti olub və qalır. Türklər uzun səyahətə məhz Rusiya ərazisindən başlayıblar”, - deyə V. Avatkov türk xalqlarının ata-baba yurdu - Altaydan bəhs edib.
Ekspertin fikrincə, Rusiya həqiqətən də alternativ türk layihəsi ilə çıxış edə bilərdi. “Dövlətlərin suverenliyinə hörmət, mədəniyyətin və dilin toxunulmazlığına, tarixi yaxınlıq əsasında əməkdaşlığın qurulmasına əsaslanaraq, süni türk kimliyi və ya türkcəyə əsaslanan vahid türk dili yaratmaq cəhdlərinə deyil”, - V. Avatkov bildirib.
Bununla belə, Moskva həqiqətən də bu yolla getməyə qərar verərsə, onun çox işi olacaq. Bir sıra Orta Asiya ölkələrində yerli QHT-lər çərçivəsində kök salmış türk millətçiləri ilə mübarizə aparmaqla yanaşı, həm də öz sivilizasiya mahiyyətini yenidən nəzərdən keçirməklə.
Coğrafiyasına baxmayaraq, Rusiya tarixən özünü türk dünyasının mərkəzi kimi görməyib.
“Rusiya qərbdən şərqə doğru hərəkət etdi, onun əsasını türklərin yaşamadığı müasir Mərkəzi və Şimal-Qərb Federal Dairələrinin ərazisi təşkil edirdi. Heç bir rus hökmdarı, heç bir dövrdə özünü Ordanın varisi hesab etməyib. Ondan fərdi borclar davamlılıq demək deyil. Eyni uğurla Rusiya İsveç və ya Hollandiyanın varisi elan edilə bilər”, - Vadim Truxaçev deyib.
Bundan əlavə, Rusiya bir dövlət kimi ancaq millətlərüstü kimliyə malik bir imperiya kimi mövcud ola bilər (çünki belə bir şəxsiyyətə malik olmayan çoxmillətli imperiyalar milli azlıqların milli kimliklərinin formalaşması dövründə, yəni Birinci Dünya müharibəsindən sonra dağıldı).
Hər hansı bir kimliyin ümumrusiya kimliyindən, xüsusən də Rusiyadan kənarda daha güclü və mənalı mərkəzi olan şəxsiyyətdən ayrılması rus şüurunun növbəti parçalanmasına səbəb ola bilər.
“Ayrı-ayrı türk xalqlarının kimliyini deyil, ortaq türk kimliyini tərbiyə etmək Rusiyanın süqutuna aparan birbaşa yoldur. Çünki belə olan halda türk xalqları NATO üzvü olan Türkiyəyə getdikcə daha çox baxmağa başlayacaq”, - deyə V. Truxaçev fikrini yekunlaşdırıb.
Ola bilsin ki, həll yolu türkün bir parçası olduğu ümumavrasiya kimliyini yaratmaq olardı. Lakin belə bir ideoloji konstruksiya yaratmaq bacarıq, vaxt tələb edir, eyni zamanda cəmiyyətin deradikallaşdırılması və etnik millətçilərdən təmizlənməsi lazımdır. Bu qurtuluş yaxın gələcəkdə gözlənilmir.
E. KAMAL
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-07-2024 12:46 | Bölmə: Slayd
Son günlər Rusiya mətbuatında İslam bankçılığı məsələsi aktiv müzakirə olunur. Üstəlik, müzakirələr kifayət qədər qəribə şəkildə aparılır. Bu növ bank xidmətlərinin üstünlüklərinə cavab olaraq, müxtəlif resurslar Rusiyanın bu sistemə ehtiyacının olmadığı barədə fikirlərini dərc etməyə başlayıblar.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
İslam bankçılığından istifadə edilməsi “yalnız özlərini qlobal İslam layihəsinin bir hissəsi kimi görən və özlərini “qardaş” sayan radikal Rusiya müsəlmanlarının kiçik bir hissəsinə lazımdır. Onlar özlərini Səudiyyə Ərəbistanında mənimsənilən niqablar, “düzgün geyinməyənlərə” və digərlərinə qarşı “şəriət patrulları” təşkil edərək, ölkə daxilində, bir növ, “dövlət daxilində İslam dövləti” kimi fərqləndirməyə çalışırlar.
İslam bankçılığının Rusiyaya öz qaydaları ilə gətirilməsi ideyası əslində, “sivilizasiyanın çıxmasıdır” və bunun nəticəsi “Mərkəzi Asiya və Yaxın Şərq dövlətləri ilə yaxınlaşma olmalıdır”.
Əgər məsələdən peşəkarcasına danışsaq (yəni millətçilik klişeləri olmadan), onda sualın iki səviyyəsi var:
Birincisi, İslam bankçılığı və onun Rusiyadakı taleyi.
Bəzi ekspertlər bunu bank işinin həqiqətən yalnız radikal müsəlmanlar üçün maraqlı olması ilə izah edirlər. “Bu, bir çox cəhətdən İslami həyat tərzini vurğulayan ideoloji bir işarədir. Rusiyanın yerli sakinləri arasında isə çox sərt müsəlmanlar yoxdur”, - Rusiya Dövlət Humanitar Elmlər Universitetinin dosenti Vadim Truxaçev “Regnum”-a deyib.
Digərləri insan münasibətlərinin xüsusiyyətlərindən danışırlar. “Məsələn, Əfqanıstanda məşhur olan İslam bankçılığının ən geniş yayılmış forması kreditorun yaradılmış biznesin mənfəətində iştirakıdır. Bu sxemin zəifliyi olduqca açıqdır. Kredit alan kredit ödənişlərini azaltmaq üçün öz mənfəətini aşağı göstərə bilər - bu, kreditor üçün riskləri xeyli artırır.
Normal vəziyyətdə o, borclunun demək olar ki, bütün əmlakına inkassasiya məqsədi ilə iddia irəli sürə bilər, lakin İslam bankçılığı çərçivəsində hər şey iki tərəfin qarşılıqlı dürüstlüyündən çox asılıdır, məlum səbəblərə görə, o, borclunun borcunu ödəmir.
Beləliklə, bankların insanlara ənənəvi sxem üzrə kredit verməsi daha asandır”, - Avrasiya Analitik Klubunun rəhbəri Nikita Mendkoviç “Regnum”-a izah edib.
Ekspertin fikrincə, ənənəvi müsəlman kredit formaları alternativ kreditlər nominal faizsiz olduğu zaman yaranır, lakin krediti alan şəxs adətən borc verənə hansısa xidmət göstərməyə borcludur. “Bu, çox vaxt tamamilə qanuni deyil. Aşkar səbəblərə görə, belə sxemləri əhəmiyyətli dövriyyəyə malik iri müəssisələrdə həyata keçirmək olduqca çətindir, ona görə də Rusiyada bu bankçılıq həqiqətən zəif inkişaf edir”, - deyə Nikita Mendkoviç fikrini yekunlaşdırıb.
Yəni söhbət təkcə dini radikalizmdən yox, adi qeyri-qanuni gəlir gətirən sxemlərdən gedir.
Ancaq daha yüksək səviyyəyə keçsək və bəzi İslam sxemlərinə (o cümlədən islami kimlik) uyğunlaşmağın zəruriliyindən danışırıqsa, onda hər şey o qədər də sadə deyil. Burada daha böyük mənalardan və kimliklərdən danışırıq. Rusiyanın iştirak etməli olduğu böyük oyun haqqında, bunun üçün sivilizasiya mahiyyətini yenidən nəzərdən keçirməli ola bilər. Və ya kənarda durun və başqalarının bu oyunu oynamasına baxın. İslam bankçılığı naminə deyil, geosiyasi üstünlüklər naminə. Məsələn, türk mənalı oyunlarda.
Fakt budur ki, Rusiya Sibirindən tutmuş İranın cənub sərhədlərinə qədər bütün məkanda türk-mədəni cəmiyyəti yaşayır. İndi də Türkiyə türk kimliyi ideyalarını təbliğ etməklə bu insanları özünə tabe etdirməyə çalışır.
“Türkiyə son vaxtlar türk məkanında son dərəcə fəal siyasət yürüdür, özünü “türk dünyası”nın mərkəzi və türklər arasında əsas elan edir”, - REA İctimai Elmlər üzrə Elmi İnformasiya İnstitutunun Orta və Orta Bölmə şöbəsinin müdiri, siyasi elmlər doktoru Vladimir Avatkov izah edib.
Bəli, türk kimliyinin cəlbediciliyi böyük ölçüdə Türkiyənin özünün cəlbediciliyinə əsaslanır. “Bir sıra hadisələr, o cümlədən Qarabağ müharibəsi zamanı türk dövlətləri Türkiyənin tam siyasi gücünü hiss edib, Ərdoğanın rolunu dərk etdilər. Orda-burda fikirlərini dilə gətirəndə media da buna göz yummur. Onlar Mərkəzi Asiyada yeni silahlarını reklam edən, NATO ölkəsi olan Türkiyənin dəstəyi ilə əldə edə biləcəkləri gücü gördülər”, - deyə jurnalisti Yaşar Niyazbayev əlavə edib.
Ancaq Türkiyənin təbliğ etdiyi türk kimliyi çox konkret əsaslardan qaynaqlanır. “Bu, əsasən süni şəkildə yaradılmış konstruksiyadır. Dil və mədəniyyət səviyyəsində çox zəif təmsil olunur. Eyni Türk Dövlətləri Təşkilatında (TDT) liderlər bir-biri ilə tərcüməçilər vasitəsilə ünsiyyət qururlar, çünki praktikada türk dili, məsələn, özbək və ya qazax dillərindən çox ciddi şəkildə fərqlənir.
Bəli, bəzi gündəlik məsələlərdə hər iki şəxs çox yavaş və aydın danışanda ümumi məna qavranılır. Ancaq hər hansı işgüzar danışıqların aparılması, hətta daha çox elmi söhbətlər zamanı bu, tamamilə qeyri-realdır”, - V. Avatkov deyib.
Onun fikrincə, Türkiyə TDT çərçivəsində bütövlükdə bütün alternativ türk dillərini sıxışdırıb çıxarmağa, öz yazı sistemini və dilini əsas dil kimi qəbul etdirməyə çalışır, bununla da Qafqazın və Orta Asiya türk dövlətlərinin mədəniyyətini məhv edir.
“Uzun müddətdə onların əhalisinə ikinci dərəcəli türklər kimi baxılır və Türkiyənin nəzarəti altına düşmə ehtimalı var. Yəni bu, müasir üsulla koloniyalar şəbəkəsi yaratmağın bir növüdür”, - deyə V. Avatkov yekunlaşdırıb.
Amma bütün deyilənlərə baxmayaraq, Türkiyənin planları işə yaramaqdadır - Orta Asiya ölkələri getdikcə daha çox türk mədəni orbitinə daxil olur və onların arxasında Rusiyanın türk-mədəni xalqları da ola bilər. Bu, həm Mərkəzi Asiyada yeni “ukraynalar”ın yaranması, həm də bir sıra rus xalqlarının Türkiyəyə sədaqətinin dəyişməsi şəklində Rusiyanın təhlükəsizliyinə birbaşa təhdiddir.
Üstəlik, əgər əvvəllər Ərdoğan üçün bu, daha çox geosiyasi ekspansiya aləti idisə (bu o deməkdir ki, Moskvanın sərt ultimatumundan sonra onu dəyişdirmək olar), indi bu, artıq Türkiyənin xarici siyasətinin üzvi hissəsidir.
“Ərdoğan türk kimliyindən əlaqələr qurmaq üçün bir vasitə kimi istifadə etdi. Yeni Osmanlıçılıq Balkanlar üçün, İslam Yaxın Şərq üçün, Türk kimliyi isə Orta Asiya üçün idi. Ancaq indi Ərdoğanın millətçilərlə ittifaqı olduğu üçün bu mövzunu gündəmə gətirirlər. Bu, onların ideologiyasının açarıdır və bu o deməkdir ki, hakim partiya bu istiqamətdə daha fəal işləməlidir”, - Yaşar Niyazbayev izah edib.
İndi isə Rusiya ya baş verən hər şeyi müşahidə edə, ya da türk kimliyinin mərkəzi uğrunda mübarizəni türklərdən almağa cəhd edə bilər. Üstəlik, Rusiya məhz bu mərkəzdir.
“Əslində, Türkiyə bu dünyanın periferiyasıdır, türklüyün mərkəzi isə Orta Asiya və Rusiyadır. Rusiya tarix boyu böyük slavyan, eləcə də böyük türk dövləti olub və qalır. Türklər uzun səyahətə məhz Rusiya ərazisindən başlayıblar”, - deyə V. Avatkov türk xalqlarının ata-baba yurdu - Altaydan bəhs edib.
Ekspertin fikrincə, Rusiya həqiqətən də alternativ türk layihəsi ilə çıxış edə bilərdi. “Dövlətlərin suverenliyinə hörmət, mədəniyyətin və dilin toxunulmazlığına, tarixi yaxınlıq əsasında əməkdaşlığın qurulmasına əsaslanaraq, süni türk kimliyi və ya türkcəyə əsaslanan vahid türk dili yaratmaq cəhdlərinə deyil”, - V. Avatkov bildirib.
Bununla belə, Moskva həqiqətən də bu yolla getməyə qərar verərsə, onun çox işi olacaq. Bir sıra Orta Asiya ölkələrində yerli QHT-lər çərçivəsində kök salmış türk millətçiləri ilə mübarizə aparmaqla yanaşı, həm də öz sivilizasiya mahiyyətini yenidən nəzərdən keçirməklə.
Coğrafiyasına baxmayaraq, Rusiya tarixən özünü türk dünyasının mərkəzi kimi görməyib.
“Rusiya qərbdən şərqə doğru hərəkət etdi, onun əsasını türklərin yaşamadığı müasir Mərkəzi və Şimal-Qərb Federal Dairələrinin ərazisi təşkil edirdi. Heç bir rus hökmdarı, heç bir dövrdə özünü Ordanın varisi hesab etməyib. Ondan fərdi borclar davamlılıq demək deyil. Eyni uğurla Rusiya İsveç və ya Hollandiyanın varisi elan edilə bilər”, - Vadim Truxaçev deyib.
Bundan əlavə, Rusiya bir dövlət kimi ancaq millətlərüstü kimliyə malik bir imperiya kimi mövcud ola bilər (çünki belə bir şəxsiyyətə malik olmayan çoxmillətli imperiyalar milli azlıqların milli kimliklərinin formalaşması dövründə, yəni Birinci Dünya müharibəsindən sonra dağıldı).
Hər hansı bir kimliyin ümumrusiya kimliyindən, xüsusən də Rusiyadan kənarda daha güclü və mənalı mərkəzi olan şəxsiyyətdən ayrılması rus şüurunun növbəti parçalanmasına səbəb ola bilər.
“Ayrı-ayrı türk xalqlarının kimliyini deyil, ortaq türk kimliyini tərbiyə etmək Rusiyanın süqutuna aparan birbaşa yoldur. Çünki belə olan halda türk xalqları NATO üzvü olan Türkiyəyə getdikcə daha çox baxmağa başlayacaq”, - deyə V. Truxaçev fikrini yekunlaşdırıb.
Ola bilsin ki, həll yolu türkün bir parçası olduğu ümumavrasiya kimliyini yaratmaq olardı. Lakin belə bir ideoloji konstruksiya yaratmaq bacarıq, vaxt tələb edir, eyni zamanda cəmiyyətin deradikallaşdırılması və etnik millətçilərdən təmizlənməsi lazımdır. Bu qurtuluş yaxın gələcəkdə gözlənilmir.
E. KAMAL
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Bu gün, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Bu gün, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
