00:13 / 16-06-2025
İran XİN-in binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
00:07 / 15-06-2025
Bu gün Milli Qurtuluş Günüdür
20:24 / 14-06-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
19:00 / 14-06-2025
AZAL uçuşların sayını artırır
18:57 / 14-06-2025
İlham Əliyev krala məktub göndərib
18:19 / 14-06-2025
İranın 20-dən çox komandanı zərərsizləşdririlib
18:07 / 14-06-2025
Lənkəranda yeniyetmə dənizdə boğulub
17:50 / 14-06-2025
Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə yeni hakim ezam olunub
16:01 / 14-06-2025
Ceyhun Bayramov Hakan Fidanla telefonda danışıb
15:09 / 14-06-2025
Azərbaycan və İran XİN başçıları telefonda müzakirə aparıblar
14:29 / 14-06-2025
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
13:32 / 14-06-2025
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Avropa İttifaqı və Çin arasında vacib birləşdirici tərəfdir"
12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
11:49 / 14-06-2025
İranın Baş Qərargah rəisinin iki müavini həlak olub
08:51 / 14-06-2025
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
07:38 / 14-06-2025
Bu gün orta məktəblərdə “Son zəng” çalınacaq
23:40 / 13-06-2025
Putin Pezeşkian və Netanyahu ilə telefon danışıqları aparıb
13:40 / 11-06-2025
Professor: Zəngəzur və Dərələyəzin Ermənistana verilməsinin hüquqi qüvvəsi yoxdur
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
21:06 / 11-06-2025
Acun Ilıcalı istefa verib
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
15:00 / 11-06-2025
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
Kainatın son tarixini hesablayıblar
Tarix: 30-07-2024 18:13 | Bölmə: Slayd
Kainat əbədi deyil və buna müasir dünyanın elm adamları da inanır.
Reyting.az xəbər verir ki, alimlər belə qənaətə gəliblər.
Elm adamlarının təqdim etdiyi yeni hesablamalar kosmosun mövcudluğunun ən böyük potensial müddətini göstərir. Onlar belə bir nəzəriyyə irəli sürürlər ki, zamanında baş verəcək proseslər nəticəsində əbədi olduğu güman edilən kainat, yəni kvant sahələri ilə birləşən bütün kosmos tamamilə dağılacaq.
"Popular Mechanics" elmi nəşrində dərc olunmuş yeni araşdırmada qeyd olunur ki, belə bir böyük sirri müasir elmin köməyi ilə çözən fiziklər uzun illərdir araşdırılan, tədqiq edilən ucsuz-bucaqsız kosmosun potensial ömrünü nəhayət tam dəqiqliklə hesablaya biliblər.
Nəşr daha sonra sanki bəşəriyyətə təsəlli verir: "Narahat olmağa dəyməz, çünki kainatın sonu tezliklə gəlməyəcək".
Tədqiqat müəlliflərinin izahına görə, kainat kvant sahələri ilə doludur və məlum olan həmin sahələrin çoxu boş, yaxud da sıfıra bərabərdir. Lakin kvant sahələrindən biri olan, alimlərin "Higgs" adlandırdığı sahə digərlərindən daha fərqli təsir bağışlayır, çünki elektronlar və kvarklar kimi bir çox əsas hissəciklərin kütləsinə olan nəzarət burada aydın müşahidə edilir. Alimlərin elmi nəticələrinə görə, bütün kvant sahələrindən fərqlənən "Higgs" sahəsinin artıq təsdiqini tapmış standart dəyəri sıfırdan böyükdür. Bu isə sübut edir ki, "Higgs" sahəsinin dəyərinin artırılması, yaxud da azalması elektronların, həmçinin də digər hissəciklərin kütləsini artıracaq, bəlkə də əksinə, azaldacaq. Elm adamlarının qənaəti belədir: "Sonsuz kainatdakı "Higgs" sahəsi əgər tamamilə sıfır olsaydı, bəlkə də bu hissəciklərin heç bir kütləsi olmazdı".
Fiziklər hesab edir ki, "Higgs" sahəsindəki tunellər daha yüksək enerji səviyyəsinə keçərsə, vəziyyət dəyişəcək və bu, kosmik çürüməyə səbəb olacaq. Kainatda mövcud olan hər bir nəsnə birdən-birə zərrəcik səviyyəsində dəyişib ağırlaşsa, eləcə də tamamilə yüngülləşsə, parçalanacaq ümumi bir tarazlıq qanunu pozulacaq. Bu isə o deməkdir ki, Yerin cazibə qüvvəsi birdən-birə kəskin şəkildə dəyişsə, proseslər Yer kürəsində baş verə biləcək hadisələrin daha geniş versiyasını yaradacaq, yəni katostrafik bir mərhələni keçməli olacaq. Alimlərin bununla bağlı yekdil rəyi belədir:
"Əbədi heç nə yoxdur - nə kainat, nə də insan daimidir. Unutmaq olmaz ki, mövcud, şüurlu bir varlıq olaraq bizim bədənimizdəki hər bir nəsnə, eləcə də planetdəki bütün canlıların bədənləri keçid dövrü nəticəsində, daha dəqiqi, kainatda baş verən bu proseslərin axarında və yaxud da xüsusi qravitasiya kontekstində tamamilə təkamül etmişdir. Lakin bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, Kvant mexanikasına görə müəyyən vaxt, zaman çərçivəsində heç bir şey tamamilə konkret və dəqiq deyil. Çünki kosmos zamanımızın tənəzzülü çox uzun müddət ərzində, ilk baxışdan təsadüfi şəkildə baş verir, bu isə mürəkkəb riyaziyyata və hissəciklərin qarşılıqlı təsirinə əsaslanır. Elə buna görə də bu vəziyyətdə çürümə tuneldən qaynaqlanır və onun başvermə sürəti artıq müşahidə olunur".
Alimlər xatırladıblar ki, altı il öncə fiziklər Kvant tunelinə əsaslanaraq çox böyük bir yenilik ediblər. Bu elmi nəticənin özülündə isə fiziklər kosmos-zamanın son tənəzzülü barədə ilk təxminlərini ortaya qoyaraq, bunu hesablayıblar. Bundan əvvəlki hesablama sistemində illərin düzülüşü bir variant üzərində idi, yəni 10-dan 139-cu dərəcəyə qədər. Ancaq həmin dövrdən çox keçib və bu illər ərzində digər fiziklər də qeyd edilən rəqəmlərə yenidən baxaraq dəfələrlə hesablamalar aparıblar. Bu barədə belə izah verilir: "Bu variantsız rəqəmlərə qayıdış mütləq idi. Fiziklərin də əksəriyyəti düşünür ki, o vaxt təqdim edilmiş hesablamalarda yanlışlıq çoxdur. Bu, hər halda çox vacib bir addımdır, həm də söhbət az, yaxud da çox ola biləcək ehtimal edilən dəyərdən, son nəticəyə gətirəcək rəqəmlərdən gedir".
Beləliklə, fiziklərin yeni hesablamaları sonucda öz nəticəsini verib. Məlum olub ki, kosmosun tam tənəzzül dövrünün son təxminləri fərqli bir dərəcə göstərir, yəni 10-dan 794-cü gücə qədər. Bununla belə, elm adamları və uğurlu hesab edilən yeni araşdırmanın müəllifləri əldə etdikləri bu rəqəmlər ilə tamamilə kifayətlənmək istəməyiblər. Onlar əldə olunmuş yeni nəticəni növbəti dəfə, bir daha müzakirə etməklə hesablamaları yenidən nəzərdən keçirməyi qərara alıblar.
Nəşr yazır: "Fiziklər öz tədqiqatlarında universal vakuumun çürüməsinin ümumi bir riyazi modelində, həmçinin kainatın mövcudluğunun müddətində hesabatda əksini tapmış bir əmsala etiraz edirlər. Alimlərin fikrincə, bu amil "Higgs" kimi bəzi sahələrə hansı hesablamaların və xüsusilə də necə tətbiq olunduğuna təsir göstərən keyfiyyət ölçüsünə aiddir. Lakin nəticə yenə də dəyişmir və kainatın mövcud olmadığını göstərir. Yeni hesablamalara əsasən, elm adamları, eləcə də bu sahəni tədqiq edən fiziklər kainatın təxminən 10 ildən 790 ilə qədər parçalanacağını irəli sürürlər. Yəni riyazi cədvəldə 10 rəqəminin özünü 790 dəfə vurmaq lazımdır. Nəticə dəyərini isə təsəvvür belə etmək çox çətindir, çünki o, həqiqətən də böyükdür. Adi bir insanın nöqteyi-nəzərindən isə bu, sonsuzluqdur. Yəni hər şey bir günün içində bitə bilər".
Son olaraq fiziklər yeni açıqlamalarında xüsusi bir dəyişiklik olmadığını bildiriblər. Onlar düşünürlər ki, bu proseslər tədricən sürətlənsə belə, yenə də sonsuz kainatda "ləngimə" olacaq və hətta 13,8 milyard il sonra da kainatın yox olacağı gözlənilmir, çünki bu onun həmin zaman çərçivəsində mövcud olduğu bir müddətdir. Sonsuz kainatın əbədi mövcud olmayacağını xüsusi qeyd edən fiziklər də narahatlığa əsas olmadığını söyləyirlər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 30-07-2024 18:13 | Bölmə: Slayd
Kainat əbədi deyil və buna müasir dünyanın elm adamları da inanır.
Reyting.az xəbər verir ki, alimlər belə qənaətə gəliblər.
Elm adamlarının təqdim etdiyi yeni hesablamalar kosmosun mövcudluğunun ən böyük potensial müddətini göstərir. Onlar belə bir nəzəriyyə irəli sürürlər ki, zamanında baş verəcək proseslər nəticəsində əbədi olduğu güman edilən kainat, yəni kvant sahələri ilə birləşən bütün kosmos tamamilə dağılacaq.
"Popular Mechanics" elmi nəşrində dərc olunmuş yeni araşdırmada qeyd olunur ki, belə bir böyük sirri müasir elmin köməyi ilə çözən fiziklər uzun illərdir araşdırılan, tədqiq edilən ucsuz-bucaqsız kosmosun potensial ömrünü nəhayət tam dəqiqliklə hesablaya biliblər.
Nəşr daha sonra sanki bəşəriyyətə təsəlli verir: "Narahat olmağa dəyməz, çünki kainatın sonu tezliklə gəlməyəcək".
Tədqiqat müəlliflərinin izahına görə, kainat kvant sahələri ilə doludur və məlum olan həmin sahələrin çoxu boş, yaxud da sıfıra bərabərdir. Lakin kvant sahələrindən biri olan, alimlərin "Higgs" adlandırdığı sahə digərlərindən daha fərqli təsir bağışlayır, çünki elektronlar və kvarklar kimi bir çox əsas hissəciklərin kütləsinə olan nəzarət burada aydın müşahidə edilir. Alimlərin elmi nəticələrinə görə, bütün kvant sahələrindən fərqlənən "Higgs" sahəsinin artıq təsdiqini tapmış standart dəyəri sıfırdan böyükdür. Bu isə sübut edir ki, "Higgs" sahəsinin dəyərinin artırılması, yaxud da azalması elektronların, həmçinin də digər hissəciklərin kütləsini artıracaq, bəlkə də əksinə, azaldacaq. Elm adamlarının qənaəti belədir: "Sonsuz kainatdakı "Higgs" sahəsi əgər tamamilə sıfır olsaydı, bəlkə də bu hissəciklərin heç bir kütləsi olmazdı".
Fiziklər hesab edir ki, "Higgs" sahəsindəki tunellər daha yüksək enerji səviyyəsinə keçərsə, vəziyyət dəyişəcək və bu, kosmik çürüməyə səbəb olacaq. Kainatda mövcud olan hər bir nəsnə birdən-birə zərrəcik səviyyəsində dəyişib ağırlaşsa, eləcə də tamamilə yüngülləşsə, parçalanacaq ümumi bir tarazlıq qanunu pozulacaq. Bu isə o deməkdir ki, Yerin cazibə qüvvəsi birdən-birə kəskin şəkildə dəyişsə, proseslər Yer kürəsində baş verə biləcək hadisələrin daha geniş versiyasını yaradacaq, yəni katostrafik bir mərhələni keçməli olacaq. Alimlərin bununla bağlı yekdil rəyi belədir:
"Əbədi heç nə yoxdur - nə kainat, nə də insan daimidir. Unutmaq olmaz ki, mövcud, şüurlu bir varlıq olaraq bizim bədənimizdəki hər bir nəsnə, eləcə də planetdəki bütün canlıların bədənləri keçid dövrü nəticəsində, daha dəqiqi, kainatda baş verən bu proseslərin axarında və yaxud da xüsusi qravitasiya kontekstində tamamilə təkamül etmişdir. Lakin bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, Kvant mexanikasına görə müəyyən vaxt, zaman çərçivəsində heç bir şey tamamilə konkret və dəqiq deyil. Çünki kosmos zamanımızın tənəzzülü çox uzun müddət ərzində, ilk baxışdan təsadüfi şəkildə baş verir, bu isə mürəkkəb riyaziyyata və hissəciklərin qarşılıqlı təsirinə əsaslanır. Elə buna görə də bu vəziyyətdə çürümə tuneldən qaynaqlanır və onun başvermə sürəti artıq müşahidə olunur".
Alimlər xatırladıblar ki, altı il öncə fiziklər Kvant tunelinə əsaslanaraq çox böyük bir yenilik ediblər. Bu elmi nəticənin özülündə isə fiziklər kosmos-zamanın son tənəzzülü barədə ilk təxminlərini ortaya qoyaraq, bunu hesablayıblar. Bundan əvvəlki hesablama sistemində illərin düzülüşü bir variant üzərində idi, yəni 10-dan 139-cu dərəcəyə qədər. Ancaq həmin dövrdən çox keçib və bu illər ərzində digər fiziklər də qeyd edilən rəqəmlərə yenidən baxaraq dəfələrlə hesablamalar aparıblar. Bu barədə belə izah verilir: "Bu variantsız rəqəmlərə qayıdış mütləq idi. Fiziklərin də əksəriyyəti düşünür ki, o vaxt təqdim edilmiş hesablamalarda yanlışlıq çoxdur. Bu, hər halda çox vacib bir addımdır, həm də söhbət az, yaxud da çox ola biləcək ehtimal edilən dəyərdən, son nəticəyə gətirəcək rəqəmlərdən gedir".
Beləliklə, fiziklərin yeni hesablamaları sonucda öz nəticəsini verib. Məlum olub ki, kosmosun tam tənəzzül dövrünün son təxminləri fərqli bir dərəcə göstərir, yəni 10-dan 794-cü gücə qədər. Bununla belə, elm adamları və uğurlu hesab edilən yeni araşdırmanın müəllifləri əldə etdikləri bu rəqəmlər ilə tamamilə kifayətlənmək istəməyiblər. Onlar əldə olunmuş yeni nəticəni növbəti dəfə, bir daha müzakirə etməklə hesablamaları yenidən nəzərdən keçirməyi qərara alıblar.
Nəşr yazır: "Fiziklər öz tədqiqatlarında universal vakuumun çürüməsinin ümumi bir riyazi modelində, həmçinin kainatın mövcudluğunun müddətində hesabatda əksini tapmış bir əmsala etiraz edirlər. Alimlərin fikrincə, bu amil "Higgs" kimi bəzi sahələrə hansı hesablamaların və xüsusilə də necə tətbiq olunduğuna təsir göstərən keyfiyyət ölçüsünə aiddir. Lakin nəticə yenə də dəyişmir və kainatın mövcud olmadığını göstərir. Yeni hesablamalara əsasən, elm adamları, eləcə də bu sahəni tədqiq edən fiziklər kainatın təxminən 10 ildən 790 ilə qədər parçalanacağını irəli sürürlər. Yəni riyazi cədvəldə 10 rəqəminin özünü 790 dəfə vurmaq lazımdır. Nəticə dəyərini isə təsəvvür belə etmək çox çətindir, çünki o, həqiqətən də böyükdür. Adi bir insanın nöqteyi-nəzərindən isə bu, sonsuzluqdur. Yəni hər şey bir günün içində bitə bilər".
Son olaraq fiziklər yeni açıqlamalarında xüsusi bir dəyişiklik olmadığını bildiriblər. Onlar düşünürlər ki, bu proseslər tədricən sürətlənsə belə, yenə də sonsuz kainatda "ləngimə" olacaq və hətta 13,8 milyard il sonra da kainatın yox olacağı gözlənilmir, çünki bu onun həmin zaman çərçivəsində mövcud olduğu bir müddətdir. Sonsuz kainatın əbədi mövcud olmayacağını xüsusi qeyd edən fiziklər də narahatlığa əsas olmadığını söyləyirlər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 00:13
İran XİN-in binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 15:09
Azərbaycan və İran XİN başçıları telefonda müzakirə aparıblar
14-06-2025, 14:29
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
14-06-2025, 08:51
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 22:31
İran İsrailə raket hücumuna başlayıb
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
