12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Məsud Pezeşkianın komandasında ilk çat: Zərifin istefası nə vəd edir?
Tarix: 13-08-2024 11:39 | Bölmə: Slayd
Məsud Pezeşkianın komandasında ilk çat: Zərifin istefası nə vəd edir?

İranın yeni prezidenti Məsud Pezeşkian həqiqətən vəzifəsinin icrasına başlamazdan əvvəl çevrəsində ilk səs-küylü istefa artıq baş tutub. Məhəmməd Cavad Zərif qəfildən strateji məsələlər üzrə vitse-prezident vəzifəsindən imtina edib. O, yeni vəzifəsində hətta iki həftə də işləmək istəməyib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, əvvəllər “nüvə sazişi” ilə bağlı danışıqlar aparan və onun əsas ideoloqu Zərif (İranın xarici işlər naziri statusunda) olub:

Zərif, həmçinin bu sazişin hazırlanmasında iştirak etmiş yüksək rütbəli İran diplomatları olan “köhnə danışıqçılar” qrupuna da gizli rəhbərlik edirdi. Sosial mediada yayımlanan vida məktubunda Zərif hökumətə namizədlərin seçilməsində “fəaliyyətindən razı qalmadığından” şikayətlənərək, onunla İran siyasətindəki digər nüfuzlu şəxslər arasında fikir ayrılıqları barədə şayiələri artırıb.

Təbii, Zərif ilk dəfə deyil ki, gurultu ilə ayrılır. Məsələn, Həsən Ruhaninin ikinci prezidentlik müddətinin ən qızğın vaxtında o, “güc bloku” ilə fikir ayrılığına görə Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri vəzifəsindən cəsarətlə istefa vermişdi, guya həmin blok ona Qərb ölkələri ilə danışıqlar aparmağa imkanı yaratmırdı.

Lakin indi onun gedişi ilə Pezeşkianın qismən arxalandığı “köhnə danışıqlarçılar” qrupu dağılma riski ilə üz-üzə qalır ki, bu da başqa şeylərlə yanaşı, əvvəllər İsrailə qarşı elan edilmiş “İranın qisası” ilə asanlaşdırılır.

Vitse-prezident Zərifin istefası çox qeyri-münasib vaxta təsadüf edir - məhz Pezeşkian yeni idarəetmə komandasını formalaşdırmaqla məşğul olduğu və parlamentin əsas nazirləri geri çağırmasını gözlədiyi bir vaxtda.

İran prezidentinin təklif etdiyi namizədlər arasında Tehrana hərbi nüvə tədqiqatlarından imtina müqabilində iqtisadi sanksiyaların ləğvinə nail olmağa imkan verən “nüvə sazişi”nin memarlarından biri Abbas Əraqçi də var.



Əraqçinin nazirlər siyahısına salınması təəccüblü olmadı: diplomat Türkiyə və Yaponiyada səfir vəzifəsində çalışıb, Tehranın Asiya-Sakit okean regionu ölkələri ilə əlaqələrinin inkişafına nəzarət edib (nazir müavini kimi). Bütün bu vəzifələrdə onlar üstün analitik bacarıqlar və İran diplomatik korpusu üçün mühüm keyfiyyət meyarı olan taktiki çeviklik nümayiş etdirmək bacarığını göstəriblər.

Bununla belə, Əraqçinin “nüvə yolu”ndakı fəaliyyəti daha vacibdir: o, 8 il ərzində “nüvə sazişi” çərçivəsində danışıqlar prosesində davamlı olaraq iştirak edib. Əvvəlcə sazişin hazırlanmasında və 2018-ci ildən sonra - ABŞ prezidenti Donald Tramp əvvəlki razılaşmaları torpeda etdikdən və İrana qarşı qaldırılmış sanksiyaları geri qaytardıqdan sonra - onu canlandırmaq cəhdlərində.

Üstəlik, İranın yeni prezidenti seçki proqramını məhz “nüvə sazişi”ni yeniləmək planları əsasında qurub və indi təcili olaraq Əraqçinin aid olduğu sübut edilmiş (“köhnə”) danışıqlarçılara ehtiyacı var. Onun Zərifin yetirməsi olduğunu nəzərə alsaq, vitse-prezident istefası ilə lazımi namizədliyin parlament tərəfindən təsdiqini maneəsiz şəkildə həyata keçirməyə cəhd edə bilər. Digər şeylərlə yanaşı, Əraqçının namizədliyi uğursuz olarsa, rəsmi Tehran ümumiyyətlə, “köhnə danışıqçı”sız qalacaq və işi sıfırdan başlamalı olacaq.

Digər tərəfdən, bu cür pərdəarxası oyunlar Zərifin reputasiyasına sərf etmir: “nüvə sazişi”nin uğursuzluğundan sonra keçmiş xarici işlər nazirinin karyerasına faktiki zərbə vuruldu. O, yalnız islahatçıların qələbəsindən sonra yüksək vəzifələrə qayıda bildi. Üstəlik, bəzi mühafizəkarlar bu günə qədər Zərifi beynəlxalq arenada “məqsədini itirməkdə” ittiham edir və onun təklif etdiyi hər hansı təyinatdan şübhələnirlər.

Vəziyyətə İran hökumətindəki dəyişikliklərin regional gərginlik kontekstində baş verməsi də təsir edir - israillilər Tehranda HƏMAS Siyasi Bürosunun rəhbəri İsmail Həniyəni aradan götürdükdən sonra İsrailə “görünməmiş cavab” vəd edib.

Münaqişənin bütün tərəfləri, o cümlədən ABŞ və Avropa ölkələri gözləmə mövqeyi tutdu və radikal tədbirlər görməyə hazır olduqlarını nümayiş etdirdilər. Bu kontekstdə Qərblə dialoqda “körpülərin qurulmasında” hədsiz tələskənlik təkcə İran daxilindəki mühafizəkar dairələr tərəfindən deyil, həm də onların müttəfiqləri və “Müqavimət oxu”ndan olan etibarlı şəxsləri tərəfindən səhv başa düşülə bilər ki, bu da Tehrana əlavə imic xərcləri hesabına başa gələcək.

Beləliklə, Zərifin emosional oyununun kənar tamaşaçıya yönəldiyi fikri böyük populyarlıq qazanıb. İddialara görə, bu səbəbdən onun istefa məktubu əsasən xarici auditoriyanın oxuduğu “X”-dəki (keçmiş Twitter) şəxsi səhifəsində yerləşdirilib.

Güman edilir ki, sonradan “nüvə sazişi”nin bərpası üzərində işləyəcək əsas müzakirəçiləri imic zərbəsi altından çıxarmaq üçün vitse-prezidentin təcili istefası lazımdır.

Belə bir plan məntiqdən xali deyil, çünki o, İranın əks-reaksiyasına görə məsuliyyəti təkcə Zərifdən deyil (görünür, o, əvvəlki əlaqələrin yenidən qurulması üzrə əsas işi öz üzərinə götürəcək), həm də onun əksər qərbli həmkarlarından - həm Vaşinqtondan, həm də “Avrotroyka” (Almaniya, Fransa, Britaniya - red.) nümayəndələri iranlı diplomatların qərar qəbuletmə sistemindən kənarda qalması və vəziyyətə heç bir şəkildə təsir göstərə bilməməsi ilə bağlı İsrailin istənilən narazılığını dəf edə biləcəklər.

Lakin bu cür şərtlər Əraqçinin namizədliyinin mümkün qədər uzun müddət gözlənilməsini, mühafizəkar və islahatçı düşərgələr arasında ictimai müzakirələrlə müşayiət olunmasını tələb edir.

Əks halda, Zərifin nümayişkaranə istefasının “kozır”ından (həqiqətən belə bir sxemin baş verdiyini fərz etsək) boş yerə istifadə olunmaq riski var.

Ancaq belə şəraitdə də “köhnə danışıqçılar” qrupunu bir gecədə dəfn etmək olmaz.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər