13:04 / 16-09-2024
Sabah yağış yağacaq
Gürcüstanda seçkilər: TV-lər yenidən qızğın mübarizə meydanına çevrilir
Tarix: 02-09-2024 11:29 | Bölmə: Slayd
Gürcüstanda seçkilər: TV-lər yenidən qızğın mübarizə meydanına çevrilir

Avqustun 27-də Gürcüstan prezidenti Salome Zurabişvili oktyabrın 26-da keçiriləcək parlament seçkiləri ilə yekunlaşacaq yarışın başlandığını elan edib. Gürcüstanda hər bir seçki dövrü tarixi hesab olunur, lakin ölkədə hakimiyyətin nisbətən dinc yolla ilk dəfə ötürülməsinin yaşandığı 2012-ci il seçkiləri istisna olmaqla, reallıqda heç bir ciddi dəyişiklik baş verməyib.

Reyting.az
bildirir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Gürcüstanda seçkiqabağı vəziyyət həmişə gərgindir:

Tarixən kiçik bir ölkədə necə inkişaf etmək və hara getmək lazım olduğunu göstərmək istəyən çoxlu iddialı fiqurlar var. 12 ildir ki, məşəli “Gürcü arzusu – Demokratik Gürcüstan” əlində tutaraq aparır və görünür, onu heç kimə ötürmək niyyətində deyil.

Bunun bir neçə səbəbi var.

Birincisi, məğlubiyyət bütün faydaların və təhlükəsizlik risklərinin itirilməsinə bərabərdir. Amerikalılar və avropalılar öz bəyanatları ilə gürcü siyasi elitasının bu gizli qorxusunu gücləndirirlər.

İkincisi, siyasi sahədə real alternativlər yoxdur və real alternativ olmayanda gürcü seçici “lehinə” yox, “əleyhinə” səs verir.

Üçüncüsü, məsələ qalibin hər şeyi öz üzərinə götürdüyü və hakimiyyət alətlərinin inhisara aldığı oyun qaydalara uyğun olaraq tarixən formalaşmış dominant birpartiyalı sistemdir. Ona görə də “Gürcü arzusu” hakimiyyəti öz əlində saxlamaq istəyir və bu ruhla seçki kampaniyası aparır.

Müxalifət də öz növbəsində yenidən parlamentdə yer qazanacağına ümid edə bilər. Əgər o, Qərb siyasətçiləri ilə uğurlu əlaqələr qursa, o zaman, bir növ, “SOS düyməsi” rolunu oynaya bilər. Onun köməyi ilə müxalifət avropalı və amerikalı tərəfdaşları Gürcüstan demokratiyasını qorumağa çağıracaq. Bu rolu çox vaxt Gürcüstan siyasətində Qərbin təsirini təcəssüm etdirən “tənqidi media” adlandırılan media oynayır.

Əhalinin əksəriyyəti üçün televiziyanın əsas informasiya mənbəyi olaraq qaldığı Gürcüstanda media mühiti siyasi ünsiyyətdə əsas rolun ifaçısıdır. Yüksək rəqabətli siyasi mənzərədə televiziya ictimai rəyi formalaşdırmaq üçün əsas vasitə kimi meydana çıxır. Bu kontekstdə Gürcüstan televiziya kanalları təkcə kütləvi informasiya vasitələrinə deyil, həm də siyasi mübarizənin fəal iştirakçılarına çevrilirlər.

Gürcüstanda televiziya vasitəsilə siyasi səfərbərliyin ən parlaq nümunələrindən biri “Rustavi 2” telekanalıdır. “Qalib xalqın telekanalı” kimi tanınan bu kanal “Qızılgül inqilabı”nda və ondan sonrakı siyasi hadisələrdə əsas rol oynadı.

Kommunikasiya elmi nöqteyi-nəzərindən “Rustavi 2”-ni kütləvi səfərbərliyin simvolu kimi görmək olar, burada media sosial dəyişikliklər üçün katalizator kimi çıxış edir. Onun müxalif auditoriyaya yönəlmiş məzmunu kollektiv kimliyin yaradılmasına və siyasi gündəmin formalaşmasına töhfə verib. Təəccüblü deyil ki, bu telekanala sahiblik uğrunda mübarizə gedirdi və məhkəmənin qərarı ilə başa çatdı. “Rustavi 2” sahiblərinə qaytarıldı.

Baş direktor Nika Qvaramiya “Mtavari” telekanalını yaratmağa məcbur oldu, lakin ona “Rustavi 2”nin uğurunu qazanmaq nəsib olmadı.

Gürcüstanda seçkiqabağı dövrdə televiziya siyasi partiyalar arasında qızğın mübarizə meydanına çevrilir. Səsvermə uğrunda yüksək rəqabət şəraitində efir vaxtından istifadə imkanları seçkilərdə uğurun əsas amillərindən biridir. Siyasi partiyalar öz proqramlarını təbliğ etmək, rəqiblərini tənqid etmək və liderləri haqqında müsbət imic yaratmaq üçün televiziya resurslarından fəal istifadə edirlər.

Media mühitinin demokratiyaya təsiri məsələsi aktual olaraq qalır. Bir tərəfdən, azad media demokratik təsisatların inkişafına, hökumətin şəffaflığının və hesabatlılığının təmin olunmasına töhfə verir, digər tərəfdən, mediadan siyasi məqsədlər üçün istifadə ictimai rəyin manipulyasiyasına və plüralizmin məhdudlaşdırılmasına gətirib çıxararsa, demokratik proseslərə zərbə vura bilər.

Avropa İttifaqı (Aİ) Gürcüstan hökumətinə seçkilərdən sonra müxalifət partiyalarını sıradan çıxarmamaq barədə xəbərdarlıq edib. Aİ-nin xarici işlər üzrə nümayəndəsi Peter Stano “Gürcü arzusu”nun bütün müxalifət partiyalarını qadağan etmək məqsədi daşıyan təkliflərindən narahatlığını bildirib. O, fəal vətəndaş cəmiyyəti, müstəqil media və siyasi plüralizmin Gürcüstanın Aİ-yə daxil olması üçün əsas şərtlər olduğunu vurğulayıb.

Stano həmçinin bildirib ki, Gürcüstan hökumətinin hazırkı kursu Aİ-yə inteqrasiya prosesinin dayandırılmasına gətirib çıxara bilər.

“Gürcü arzusu” müxalifətə kütləvi qadağa qoymağı planlaşdırmır, əksinə, məhkəmə qərarı əsasında yalnız cinayət əməllərində təqsirli bilinən partiyaların fəaliyyətini qadağan edən qanuni tədbirdir. Aİ-nin yalan iddialara əsaslanan müdaxiləsi suveren dövlətə təzyiq cəhdini əks etdirir və Gürcüstanın siyasi səhnəsinin daha da qütbləşməsinə gətirib çıxara bilər.

2019-cu ildən bəri televiziya öz reytinqlərini və tamaşaçıların etibarını itirir, lakin yenə də əsas məlumat mənbəyi olaraq qalır. Bu tendensiyanın ardınca xəbər agentlikləri və media sosial şəbəkələrə keçir və sadiq auditoriya yaradır. Gürcüstanda Avropa modeli əsasında ictimai yayımçı yaradılıb. Ümid o idi ki, vətəndaşlar obyektiv məlumat ala, ölkədə və dünyada gedən proseslərdən xəbərdar ola bilsələr də, yerli media arasında ən aşağı reytinq ictimai yayımçıdır. Ən yüksək reytinqli media müəyyən siyasi qüvvələrə bağlı olanlardır. Bir vaxtlar, 2012-ci ildən bu, Vahid Milli Hərəkatın ruporu sayılan “Rustavi 2” idi.

Telekanal sahiblərinə qaytarıldıqdan sonra vəziyyət dəyişib. İş adamı və Mixail Saakaşvili hökumətinin əleyhdarı Badri Patarkatsişvilinin təsis etdiyi “İmedi” telekanalında da vəziyyət oxşardır. Bu telekanal da məhkəmə çəkişməsindən sonra sahiblərinə qaytarılıb və bu gün ölkənin ən iqtidaryönlü kanallarından biridir.

Eyni zamanda, iqtidaryönlü redaksiya siyasətini belə gizlətməyən “İmedi” ən yüksək reytinqli media orqanıdır, onun ardınca isə Vahid Milli Hərəkatı dəstəkləyən müxalif “Mtavari” gəlir. “Rustavi 2” naməlum səbəblərdən bu media reytinqlərində görünmür, lakin onun media siyasəti və populyarlığı “İmedi”-nin nə qədər güclənməsinə görə qiymətləndirilə bilər və “Rustavi 2” müxalifəti tənqid edərkən artıq hakimiyyəti tənqid edə bilməz.

Digər hökumətyönlü TV kanallar daha uğurludur. Hakim partiyaya tarazlıq verən və ya bəzən ona meyl edən telekanal əsas siyasi qüvvələrin mübarizə apardığı siyasi arenada mövqeyini itirir.

Gürcüstanda son dərəcə dar media bazarı var və telekanalların gəlirləri cüzi, bəzən hətta xərclərini belə ödəmir. Ümumiyyətlə, biznes gəlirli deyil. “İmedi” telekanalının sahibi bu yaxınlarda Gürcüstanda “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun müzakirəsi zamanı verdiyi müsahibədə belə deyib. Öz kanalına televiziya müsahibəsində İrakli Ruxadze vurğulayıb ki, Gürcüstanda media biznesi qazanc gətirmir, ona görə də onun bazarda mövcudluğu başqa bir şeydə - siyasi mövqeləşdirmədədir.

Bu, bütün telekanallar üçün eynidir. “Mtavari” ciddi maliyyə çətinlikləri yaşadı və hakimiyyətin əleyhdarlarının mövqelərini çatdırmaq və efirə çıxmaq imkanını saxlamaq üçün bir sıra məşhur şouları bağlamaq məcburiyyətində qaldı. Bununla belə, hər kəs həm dövlət, həm də özəl medianın yayımlarına çıxış əldə etmir. Məsələn, Gürcüstanın keçmiş baş naziri Giorgi Qaxariya ən yüksək reytinqli siyasətçilərdən biri idi və “Gürcüstan naminə” partiyası yaradıldıqdan sonra onun komandası üçüncü yerə yüksələrək yerli hakimiyyətə keçə bildi. Lakin siyasətçi efirə çıxıb fikirlərini bölüşə bilməyib.

Daha sonra media ünsiyyətini sosial şəbəkələr vasitəsilə qurmağa məcbur olub. İnternet getdikcə güclənsə də, insanların ora siyasət üçün deyil, əyləncə məzmunu üçün getdiyi də bir həqiqətdir. Ona görə də deyə bilərik ki, bir sıra siyasi partiyaların uğurları media resurslarının olması ilə bağlıdır. Bu fərziyyənin lehinə arqument “Qirçi” və “Qırçı – daha çox azadlıq” partiyalarıdır. Vaxtilə birləşmiş siyasi hərəkat hədəf auditoriyasını məhz internetdən məlumat alan gənclərə çevirib. Amma indiyədək əldə olunan nailiyyətlər də təvazökardırlar - son seçkilərdə 3-4 faiz səs qazanıblar.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər