12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Sərdar Berdıməhəmmədov hamının qəbul etdiyi lider olacaqmı?
Tarix: 16-02-2022 12:12 | Bölmə: Slayd
Sərdar Berdıməhəmmədov hamının qəbul etdiyi lider olacaqmı?

Türkmənistanda martın 12-nə təyin edilmiş növbədənkənar prezident seçkiləri ilə bağlı üç mərhələdən - namizədlərin irəli sürülməsi, qeydiyyat və seçicilərlə görüşlərdən ibarət seçki kampaniyasına start verilib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” (NG) yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Əsas dövlət postuna ilk namizəd Türkmənistan hökumətinin baş nazirinin müavini, dövlət başçısının oğlu Sərdar Berdıməhəmmədov olub. O, Ovadan-Dəpə həbsxanasının dəhşətlərini keçmiş, hazırda mühacirətdə olan Geldi Kyarizov adlı tanınmış türkmən atçısı ilə yarışmağa hazırdır. Şübhəsiz ki, xaricdə yaşayan digər türkmən müxalif siyasətçilərindən də açıqlamalar olacaq.

Türkmənistanın prezidenti vəzifəsinə anadangəlmə ölkə vətəndaşı seçilə bilər. Əsas dövlət vəzifəsinə iddiaçının yaşı qırxdan az olmamalı, dövlət dilini bilməli, son 15 il ərzində ölkədə daimi yaşamalı və işləməlidir. Namizəd irəli sürmək hüququ seçki gününə qədər qeydə alınmış siyasi partiyalara, habelə öz namizədinin müdafiəsi üçün azı 10 min seçici imzası toplamalı olan vətəndaş qruplarına məxsusdur.

Türkmənistanda cəmi üç siyasi partiya var. Onlardan biri, fevralın 14-də növbədənkənar qurultayı keçirilən Kommunist Partiyasının varisi Demokrat Partiyası öz namizədi kimi Sərdar Berdıməhəmmədovu irəli sürüb. Bu, funksioner-bürokratların partiyasıdır və Türkmənistanda real siyasi həyat və mübarizə olmasa da, bu namizədliyi hələ də Sərdar Berdıməhəmmədovun etimadını qazana bilmədiyi bu bürokratiyaya bir növ jest kimi qiymətləndirmək olar.



Dövlət xəbər agentliyi TDH xəbər verir ki, Demokratlar Partiyasının qurultayında çıxış edənlər kiçik Berdıməhəmmədovun “görkəmli liderlik və təşkilatçılıq keyfiyyətlərini qeyd ediblər”.

Partiya üzvləri hesab edirlər ki, namizəd parlament komitəsində, Xarici işlər nazirinin müavini, Axal vilayətinin rəhbəri, Sənaye naziri, Ali Nəzarət Palatasının sədri, Təhlükəsizlik Şurasının üzvü və nəhayət, Baş nazirin müavini və deputat vəzifələrində çalışaraq zəngin idarəçilik təcrübəsi qazanıb. “O, təvazökar və rəğbətli insan, yaxşı ailə başçısı və sağlam həyat tərzinin tərəfdarı kimi həmkarlarının hörmətini qazanıb”, - deyə TDH qeyd edib.

Sərdar Berdıməhəmmədov 2001-ci ildə bitirdiyi Türkmənistanın ən pis universiteti deyil, kənd təsərrüfatı institutunda təhsil alıb. Sonra öz ixtisası üzrə iş olub, sonra atasının sədrliyi ilə Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyinin Diplomatik Akademiyasında, Cenevrədəki Beynəlxalq Diplomatik Məktəbdə təhsil alıb və orada Türkmənistan missiyasında çalışıb. Sonra Berdıməhəmmədov onu bir sıra postlardan keçirib ki, heç olmasa bu və ya digər idarəetmə üsulu haqqında təsəvvür əldə edə bilsin.

Digər namizədlərin - Aqrar Partiyası və Sənayeçilər və Sahibkarlar Partiyasının adları hələ açıqlanmayıb. Ancaq ekspertlərin fikrincə, bunlar "əlavə" olacaq. “Heç bir rəqabətli kampaniyadan söhbət gedə bilməz. Seçkilər ciddi nəzarət altında keçiriləcək və çox güman ki, protokollar 2014 və 2017-ci illərdəki seçkilərdə olduğu kimi, hətta seçicilərin imzası ilə də əvvəlcədən doldurulacaq, - deyə Mərkəzi Asiya üzrə ekspert Sərdar Aytakov NG-yə bildirib. O ki qaldı xaricdəki türkmən müxalifətinin öz ətrafında toplaşmaq, mövcud iqtidarı geri qaytarmaq çağırışlarına, bunlar sadəcə olaraq heç bir əsası olmayan populist bəyanatlardır. Çünki ölkədə siyasi sahə təmizlənib”.

İndiki seçkilərin intriqası səs faizindədir. Xatırladaq ki, 2017-ci ildə seçicilərin 97,28 faizi Qurbanqulu Berdıməhəmmədova səs verib.

Türkmənistanda hakimiyyətin atadan oğula keçməsi məsələsi artıq de-fakto həll olunub və üstəlik, Sərdar Berdıməhəmmədov beynəlxalq legitimlik əldə edib. Hər halda Türkmənistanın ən yaxın müttəfiqləri. Sərdar Berdıməhəmmədovun Mərkəzi Asiya arenasına ilk çıxışı hələ 2018-ci ilin martında Mərkəzi Asiya liderlərinin sammitində Türkmənistanı təmsil etdiyi vaxt baş verib. Daha sonra Türkmənistan nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi bütün qonşu respublikalara səfər edib. Onun son səfəri 2022-ci il yanvarın 17-də Daşkəndə olub.

Sərdar Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyevə atasından məktub gətirib və orada Türkmən-Özbəkistan münasibətlərini yüksək qiymətləndirib. Bu yaxınlarda Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayevlə telefonda hakimiyyət tranzitinin incəliklərini müzakirə edib. Ekspertlər Qurbanqulu Berdıməhəmmədovun Çin, Türkiyə və Rusiya liderləri ilə danışıqları zamanı növbədənkənar seçki məsələsinin də müzakirə olunduğunu istisna etmirlər.

Qərbə gəlincə, müşahidəçilərin fikrincə, ABŞ və Avropa Türkmənistanda taxt-tacın varisliyi məsələsində o qədər də maraqlı deyil, çünki Türkmənistanın daxili və xarici siyasətində kardinal dəyişikliklər gözlənilmir. Yəni tam beynəlxalq təcrid vəziyyətində olan ölkədir. “Olmayan” koronavirusa görə dünya ilə hava və avtomobil əlaqəsi dayandırılıb. Hətta ölkə daxilində hərəkət etmək problemli olub. Türkmənistanda neft-qaz sektorunda iki-üç şirkətdən başqa işləyən xarici şirkət qalmayıb.

Buradakı səbəblər heç də pandemiya ilə əlaqəli deyil. Xarici investorları Türkmənistana cəlb etmək üçün edilən çoxsaylı cəhdlər çox vaxt beynəlxalq məhkəmələrdə iddialarla nəticələnib. İnvestorlar hakimiyyətin ciddi ayrı-seçkiliyindən, siyasiləşmiş bürokratiyadan, yüksək səviyyədə korrupsiyadan, prezidentin qohumları tərəfindən qanunsuzluqdan danışırlar.

Sərdar Berdıməhəmmədovun öz mühitində asayişi bərpa edə biləcəyi ritorik sualdır. Axal vilayətinin başçısı kimi o, təmsilçiləri ölkənin inzibati aparatının əksəriyyətini təşkil edən yerli elita ilə sıx əlaqəyə girib.

Qeyd edək ki, türkmənlər 5 mindən çox tayfa qrupunu birləşdirən 30 tayfadan ibarət xalqdır. Axal-Təkə camaatı - onlardan biri də son 30 ildə ölkəni idarə edən paytaxt bölgəsinin sakinləridir. Ölkənin ilk prezidenti Saparmurad Niyazov da bu tayfadan idi. Sərdar Berdıməhəmmədov isə demək olar ki, bütün təhlükəsizlik məmurlarını, neft-qaz sektorunu, bankları və s. idarə edib. Sərdar Berdıməhəmmədovun hakimiyyətin şaquli istiqamətində irəliləməsindən narazı qalan və onu qeyd-şərtsiz lider kimi qəbul etməyə hazır olmadıqlarını açıq şəkildə bildirənlər məhz Axal-Teke elitaları idi. Odur ki, vaxtından əvvəl seçkilərin keçirilməsi, eləcə də Böyük Berdıməhəmmədovun Parlamentin Yuxarı Palatasının sədri vəzifəsinə seçilməsi oğlunu müxalifətin təzahürlərindən sığortalamaq üçün verilən qərarlardan biridir.



Cəmiyyətdə ona qarşı münasibət prezidentin “oğlu” kimi idi. O, “qardaş oğullarını” – əmiuşağı və bacılarını cilovlaya bildikdən və qara bazarda dolları sabitləşdirdikdən sonra imici dəyişməyə başladı. Bu məqsədlə büdcədən və Mərkəzi Bankdan vəsait cəlb edilib, müvafiq pul dəyişdirənlər şəbəkəsi yaradılıb, vəkil edilmiş şəxslər tərəfindən idarə olunub, bütün müstəqil oyunçular tez bir zamanda aşkar edilərək cəzalandırılıb.

Əməliyyat qanunun əhatə dairəsindən kənarda idi, lakin bu, qiymət artımlarını azaltmağa, malların bəzi kateqoriyalarını daha da aşağı salmağa, inflyasiyanı cilovlamağa, xüsusən də 27 sentyabr Müstəqillik Gününün qeyd olunmasından əvvəl, Yeni il öncəsi və göründüyü kimi, prezident seçkilərindən əvvəl. Bunlar açıq-aşkar populist addımlardır, cəmiyyətin müsbət reaksiyasına və antireytinq əhval-ruhiyyəsinin azalmasına hesablanıb.

Bundan əlavə, Sərdar Berdıməhəmmədov tədricən öz menecer və məsləhətçi komandasını yaradır, bu komanda gücə və onun “partiyasına” çevrilənə qədər reklam edilmir. Atasının ona müstəqillik nümayiş etdirməsinə nə qədər icazə verəcəyi bəlli deyil. Sərdarın kifayət qədər uzun müddətdir hakimiyyətdə - göz önündə olmasına baxmayaraq, hələ də “qaranlıq at” olaraq qalmasına baxmayaraq, onun idarəetmə tərzi, iqtisadi və beynəlxalq siyasətə baxışı anlaşılmazdır.

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər