12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Rusiya-Ukrayna müharibəsi və İslam dünyası - Kim kimi dəstəkləyir?
Tarix: 01-03-2022 13:01 | Bölmə: Slayd
Rusiya-Ukrayna müharibəsi və İslam dünyası - Kim kimi dəstəkləyir?

Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi kampaniyasına başlamasından və bunun nəticəsində Moskvaya qarşı görünməmiş sanksiyalardan sonra ikincisi Qərbin təcridinin təsirini aradan qaldırmaq üçün diqqətini İslam dünyasının və daha böyük Yaxın Şərqin aparıcı dövlətlərinə yönəldir.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Al-Monitor” saytı yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində deyilir:

Ukraynaya qarşı əməliyyat Pakistanın Baş naziri İmran Xan Moskvada rəsmi səfərdə olarkən başlayıb; o, Rusiya paytaxtına hərbi əməliyyatların başlanması ərəfəsində gəlmişdi. Bu, Pakistan liderinin səfərinin Rusiyanın hərəkətlərinə gizli dəstək kimi qiymətləndirilə biləcəyi ilə bağlı fərziyyələrə səbəb oldu.

Xüsusilə, ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Ned Prays fevralın 23-də keçirdiyi brifinqdə Vaşinqtonun Pakistanın Baş nazirinin indiki vaxtda Moskvaya səfər etməsini Rusiya prezidenti Vladimir Putini “dolayı yolla dəstəkləməyə” bərabər hesab edib-etmədiyini soruşub.

“Siz Pakistan hökumətindən soruşmalısınız. Mən sadəcə, əcnəbi həmkarların başqa ölkəyə səfərinin vaxtı ilə bağlı qiymətləndirmə təklif etmək iqtidarında deyiləm”, - deyə Prays cavab verib.

Moskvanın Ukraynanın şərqindəki Kremlin dəstəklədiyi Donetsk və Luqansk vilayətlərinin müstəqilliyini tanıması səbəbindən ABŞ, Avropa İttifaqı və bir sıra digər ölkələrin açıq-aşkar hərbi hazırlıqlarına və Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalara baxmayaraq, səfər heç vaxt dəyişdirilməyib. İmran Xan Moskvaya fevralın 23-ü axşam saatlarında, işğal ərəfəsində gəlib, lakin Rusiya qoşunları artıq Ukrayna ərazisinə doğru irəlilədiyi vaxt, fevralın 24-də Putinlə danışıqlar aparıb.

Bundan əvvəl, yanvarın 17-də Xan Putinin Məhəmməd peyğəmbərə hörmətsizliyin söz azadlığının tərkib hissəsi olmadığını deməsindən sonra müsəlmanlar adından Rusiya prezidentinə verdiyi dəstəyə görə təşəkkür edib. Xan Rusiya lideri ilə telefon danışığından sonra deyib ki, Putin “sevimli peyğəmbərinə qarşı müsəlman hisslərinə həssaslıq göstərən ilk Qərb lideridir”.

Pakistanın Baş nazirinin gəlişindən iki gün əvvəl, fevralın 21-də Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev də Moskvaya səfər edib. Rusiya ilə NATO arasında eskalasiya və Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi əməliyyatına hazırlıq fonunda Əliyev Azərbaycanla Rusiya arasında müttəfiqlik əməkdaşlığı haqqında bəyannamə imzalayıb.

Rusiya və Azərbaycan bir-birinə hərbi yardım göstərmək barədə razılığa gəliblər.

“Təhlükəsizliyi təmin etmək, sülhü və sabitliyi qorumaq məqsədilə Rusiya Federasiyası və Azərbaycan Respublikası BMT Nizamnaməsi, ayrı-ayrı beynəlxalq müqavilələr əsasında və mövcud beynəlxalq hüquq normaları nəzərə alınmaqla bir-birinə hərbi yardım göstərilməsi imkanlarını nəzərdən keçirə bilərlər”, - bəyannamədə deyilir.

Bundan əlavə, Putin və Əliyev tərəflərdən birinin fikrincə, iki dövlət arasında strateji tərəfdaşlıq və münasibətlərə xələl gətirən hər hansı hərəkətlərdən çəkinməyə razılaşıblar.

Beləliklə, İrəvan Cənubi Qafqazda Moskvanın yeganə müttəfiqi statusunu itirib. Bu, həm də Moskvanın artıq Bakının müttəfiqi olan və ya onunla imtiyazlı münasibətləri olan dövlətlərlə strateji tərəfdaşlığının dərinliyini gücləndirə bilər. Xüsusilə, Rusiya-Azərbaycan müttəfiqlik bəyannaməsinin imzalanması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir, çünki Azərbaycan artıq Türkiyə ilə Şuşa Bəyannaməsi əsasında müttəfiq, Pakistanın isə dəfələrlə birgə hərbi manevrlər keçirdiyi strateji tərəfdaşdır.

Öz növbəsində, Moskva hələ də Ankaranın NATO-ya üzv olan digər ölkələrin Ukraynadakı hadisələrə yanaşmasından əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənən və Kreml üçün ən əlverişli sayıla bilən xüsusi mövqeyinə arxalana bilər. Söhbət ilk növbədə Ankaranın ən sərt anti-Rusiya sanksiyalarına qoşulmaqdan imtina etməsindən gedir.

Türkiyə də fevralın 25-də Rusiyanın Avropa Şurasındakı hüquqlarının dayandırılması ilə bağlı səsvermədə bitərəf qalıb, çünki “istənilən şəraitdə dialoqun davam etdirilməsinə tərəfdardır”.

Bundan əlavə, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan, Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünü pisləyən bəyanatlara baxmayaraq, hələ də Putinlə qarşılıqlı əlaqəyə və birbaşa üz-üzə təmaslara hazırdır.

“TGRT Haber”-in məlumatına görə, fevralın 26-da hakim partiyanın əsas məsələnin Ukraynadakı vəziyyətlə bağlı olduğu iclasda Ərdoğan “Cənab Putinlə telefon danışığında vəziyyəti normallaşdırmaq üçün onu Türkiyəyə dəvət etdim”,- deyib.

Öz növbəsində Beynəlxalq Müsəlman Alimlər Birliyinin baş katibi Şeyx Əli əl-Qaradaği fevralın 27-də yazdığı tvitdə Ukraynada sülhün tezliklə bərqərar olmasına çağırıb. Qaradaği həmçinin Türkiyə və Pakistanı münaqişədə vasitəçilik edə biləcək iki dövlət adlandırıb.

“Mən Türkiyə və Pakistan kimi münaqişə tərəfləri ilə yaxşı münasibətləri olan ölkələri təkcə bu xalqların deyil, bütün səviyyələrdə çox şey itirdiyi dağıdıcı müharibəyə dərhal son qoymaq üçün səmimi və ciddi vasitəçilik səyləri göstərməyə çağırıram”, - deyə Qaradaği yazıb.

Başqa bir Yaxın Şərq ölkəsinin - hazırda BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü olan Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin mövqeyinə də diqqət yetirmək lazımdır. BƏƏ, Moskva üçün əlverişli görünən bir mövqedə işğalı pisləyən BMT qətnaməsindən imtina edərək Çin və Hindistana qoşulub. Əbu-Dabi səsvermənin “əvvəlcədən nəticə” olduğunu deyərək bitərəf qalmasına haqq qazandırıb.

BƏƏ-nin BMT-dəki daimi nümayəndəliyi tərəfindən verilən bəyanatda deyilir: "Bu səsvermənin nəticəsi əvvəlcədən məlum oldu, lakin dialoq üçün yollar həmişəkindən daha təcili olaraq açıq qalmalıdır. Biz gərginliyi dərhal azaltmağa və hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırırıq”.

Qeyd etmək lazımdır ki, Yəməndəki husi liderləri Rusiyanın ardınca Donetsk və Luqansk “respublikaları”nı tanıdılar və bununla da Rusiyaya sadiqliklərini təsdiq etdilər. Bu vəziyyətdə Moskvanın BƏƏ-yə raket hücumlarının qarşısını almaq baxımından husi liderlərinə təsir etmək üçün yeni imkanlar var ki, bu da Rusiyanın imkanlarından istifadə etməyə çalışa biləcək Əbu-Dabidən Rusiyaya müsbət münasibət saxlamaq üçün istifadə edilə bilər.

Xüsusilə, yanvarın 25-də BƏƏ-nin xarici işlər naziri Şeyx Abdullah bin Zayed Ali-Nəhyan BƏƏ-dəki mülki hədəflərə husilərin son hücumlarından sonra Rusiyanın dəstəyini yüksək qiymətləndirib. BƏƏ və Rusiya xarici işlər nazirləri arasında fevralın 24-də telefon danışığı zamanı iki ölkə arasında Yəmən nizamlanması yolunda əməkdaşlığa ehtiyac da təsdiqlənib.

Bir çox dövlətlərin Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi görünməmiş sanksiyaları nəzərə alsaq, İslam dünyası və ilk növbədə Yaxın Şərq dövlətləri ilə əməkdaşlıq ölçülü iqtisadi və siyasi imkanlar əldə etmək üçün bir neçə “pəncərə”dən birinə çevrilə bilər.

Rusiya hələ də ümid edir ki, o, Yaxın Şərqə öz silahlarını çatdıra və Yaxın Şərq münaqişələrinin həllində vasitəçi rolunu oynaya biləcək. Həmçinin Yaxın Şərq və Şimali Afrika dövlətləri hələ də Rusiya taxılını almaqda maraqlıdırlar. Ukraynadakı münaqişə (Rusiya ilə yanaşı, həm də Yaxın Şərq və Şimali Afrika dövlətlərinin əsas taxıl tədarükçüsüdür) artıq taxılın qiymətinin artmasına və onun tədarükünün dayandırılmasına səbəb olub.

Eyni zamanda, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalar İslam dünyası ölkələri ilə qarşılıqlı əlaqə imkanlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdırır. Artıq Rusiya silahlarının tədarükü ilə bağlı müəyyən problemlər var. Bu, xüsusən də İndoneziya, Misir və Əlcəzairin Rusiyadan “Su-35” qırıcılarını almaqdan imtina etməsi və BƏƏ-nin Rusiyanın “S-350” hava hücumundan müdafiə sisteminin Cənubi Koreya analoqunu və ya Səudiyyə Ərəbistanının 2018-ci ildə Rusiyadan olan “S-350” hava hücumundan müdafiə sisteminin analoqunu almaq planları ilə göstərilir. Rus orijinalları əvəzinə Rusiyanın “Tor-M” hava hücumundan müdafiə sisteminin Çin analoqu.

Bununla belə, region dövlətləri ilə sanksiyalardan yayınmaq üçün hərbi-texniki əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün başqa imkanlar mövcuddur, ilk növbədə onların öz hərbi sənaye komplekslərini inkişaf etdirmək və öz hərbi inkişaflarını yaratmaq istəkləri ilə bağlıdır. Amma nəzərə almalıyıq ki, hər gün hərbi əməliyyatlar getdikcə Rusiyanın İslam dünyası dövlətləri ilə əlaqələri saxlamaq imkanları daralır.




Bölməyə aid digər xəbərlər