12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Avropa üçün Rusiya qazının əvəzi: sehrli krant yoxdur
Tarix: 19-03-2022 19:51 | Bölmə: Slayd
Avropa üçün Rusiya qazının əvəzi: sehrli krant yoxdur

Ukrayna sərhədlərində rus qoşunlarının toplanması və sonrakı qəddar işğal Avropa liderlərini Avropa İttifaqının son dəfə Rusiyadan idxal etdiyi 155 milyard kubmetr qazın ən azı əhəmiyyətli hissəsini əvəz etmək üçün yeni təbii qaz mənbələri axtarmağa tələsdirdi. O, illik ümumi istehlakın təxminən 40 faizini təşkil edir. Lakin yeni boru kəmərinin qaz təchizatını təmin etmək asan və tez olmayacaq. Sadə fakt budur ki, Avropa İttifaqının (Aİ) işə sala biləcəyi “sehrli krant” yoxdur.

Reyting.az
xəbər verir ki, bunu “Al-Monitor” saytı yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

İndiyədək Brüsselin marağının böyük hissəsi Azərbaycandan və İsrailin nəhəng, lakin hələ istifadə olunmamış ehtiyatlarından əldə edilən qazın həcminin artırılması üçün mümkün tranzit marşrutu kimi Türkiyə üzərində cəmlənib.

Fevralın 4-də Aİ-nin enerji komissarı Kadri Simson Bakı ilə qaz sektorunda "tərəfdaşlığı gücləndirmək" sazişi haqqında məlumat verdi. Azərbaycanın energetika naziri Pərviz Şahbazov martın 12-də təsdiqlədi ki, Azərbaycanın 2,6 trilyon kubmetr qaz ehtiyatı qonşular və Avropa ölkələri üçün kifayətdir.

Yeri gəlmişkən, İsrail prezidenti İsaak Hersoqun martın 9-da Ankaraya səfəri, İsrailin nəhəng Leviathan qaz yatağından qazın tranziti ilə bağlı mümkün razılaşmaya dair xeyli fərziyyədən sonra baş verdi.

Hər iki ölkə razılaşsa belə, əhəmiyyətli ixrac həcminin həyata keçirilməsi vaxt və böyük investisiya tələb edəcəkdir.

“Böyük layihələr vaxt tələb edir – Azərbaycanın “Şahdəniz” qaz yatağının işə salınması üçün fiziki iş siyasi və kommersiya razılaşmaları əldə edildikdən sonra altı il çəkdi”, - deyə Atlantika Şurasının enerji eksperti və baş elmi işçisi Con Roberts “Al-Monitor”-a bildirib.

Azərbaycanın dövlət neft şirkəti SOCAR-ın məlumatına görə, bu il Avropaya qaz ixracı onsuz da 10 milyard kubmetrə yüksələcək və bu ilin sonunda yeganə ixrac boru kəmərinin ötürücülüyünü iki dəfə artırıb ildə 20 milyard kubmetrə çatdırmaq barədə qərarın qəbulu gözlənilir. Bu, Avropanın Rusiya idxalının yalnız bir hissəsidir.



Əlavə qazın haradan gələcəyi hələlik bəlli deyil.

Azərbaycanın başqa qaz yataqları da var, lakin hazırda yalnız Fransanın “Total” şirkəti tərəfindən işlənən Abşeron yatağında hasilata başlamaq planlaşdırılır, daha sonra isə ildə cəmi 1,5 milyard kubmetr hasilata başlanılacaq ki, bunun da böyük hissəsi Azərbaycanın artan qaz tələbatını ödəmək üçün ayrılıb. Bunu ildə 5 milyard kubmetrə çatdırmaq üçün planlar var, lakin hələ kəşfiyyat mərhələsində olan “British Petroleum”-a ayrılmış digər üç qaz yatağında olduğu kimi, bu da xeyli sərmayə tələb edir, bütün qaz yataqlarında olduğu kimi, bu qaz yatağının işlənməsinə baxmayaraq, həyata keçirilə bilməz.

Böyük infrastruktur layihələrini maliyyələşdirən kommersiya bankları və Exim bankları yalnız o zaman borc verəcəklər ki, layihələr kreditləri qaytarmaq üçün kifayət qədər gəlir gətirəcək. Azərbaycanın energetika nazirinin müavini Elnur Soltanovun fevralın 17-də verdiyi xəbərə görə, qaz təchizatında böyük həcmdə artım olacağı təqdirdə alıcılar müəyyən edilməli və müqavilələr bağlanmalıdır.

Eyni kommersiya şərtləri İsrailin 620 milyard kubmetr ehtiyatı ilə Avropaya ildə 10-12 milyard kubmetr qaz verə biləcək Leviafan qaz yatağına da aiddir - hər hansı infrastruktur tikilməzdən əvvəl kommersiya müqavilələri bağlanmalıdır. Türkiyəyə hər hansı bir boru kəmərinin ərazisindən keçməli olan Kiprin əlavə siyasi çətinliyi ilə birlikdə - İsrail qazının Türkiyəyə nəqli ilə bağlı əvvəlki layihənin iflasına səbəb olan problem.

Robertsin fikrincə, Kipr məsələsini nəzərə alsaq, İsrail qazını LNG-yə çevirmək və gəmi ilə ixrac etmək üçün Misirin mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) zavodlarına nəql etməsi həm siyasi, həm də texniki baxımdan daha asan olardı. O, xəbərdarlıq etdi ki, hətta bunun həyata keçirilməsi üçün illər lazım ola bilər.

Digər potensial təchizatçılar Azərbaycan və İsraildəkilərdən daha tez və daha az sərmayə ilə işlənilə və istifadəyə verilə bilən ehtiyatlara malikdir.

Bununla belə, İsrail qazı və Kiprdə olduğu kimi, inkişafın qarşısındakı maneələr kommersiya olduğu qədər həm də siyasidir.

Türkmənistan dünyada dördüncü ən böyük qaz ehtiyatına malikdir və bu qaz texniki cəhətdən asanlıqla Xəzər vasitəsilə Azərbaycana, oradan isə Türkiyə və Avropaya nəql edilə bilər. Lakin bu, ölkənin işlənməyən qaz yataqlarının işlənməsinə və tranzit boru kəmərlərinin tikintisinə böyük sərmayə yatırılmasını tələb edərdi.

Bununla belə, bir sahə daha tez onlaynlaşdırıla bilər. ABŞ-da yerləşən “Trans Caspian Resources” (TCR), ABŞ-ın Türkmənistandakı keçmiş səfiri Allan Mustardın həmsədrliyi ilə Türkmənistanın Maqtımqulu neft yatağından Azərbaycana ixrac üçün hazırda məşəldə yandırılan və israf edilən qazın tranziti layihəsini təşviq edir.

TCR, layihənin ildə 12 milyard kubmetr qaz hasil edə biləcəyini və Xəzərdə cəmi 77 kilometr (48 mil) yeni boru kəmərinin çəkilməsi tələb olunacaq və bunun xaricində o, həm Azərbaycanın mövcud qaz kəmərinin genişləndirilməsi ilə irəliləyişinə arxalanacağı bildirilir. İxrac boru kəməri və iki ölkənin ixracatı artırmaq üçün birlikdə işləmək barədə razılığa gəlməsi, bu günə qədər bir hərəkətin çətin olduğunu sübut edib.

Digər mümkün mənbə İraqın 7 trilyon kubmetrə qədər qaz ehtiyatına malik olduğu hesab edilən yarı-muxtar Kürdüstan bölgəsidir ki, onun Türkiyəyə boru kəməri ilə qurudan ixracı dənizdəki qaz yataqlarından xeyli ucuz olardı.

Ankara ilə isti münasibətlər 2013-cü ildə regional hökumətin bölgənin qaz ehtiyatlarının bir hissəsinin Türkiyəyə və Türkiyə vasitəsilə ixracı üçün inkişaf etdirilməsinə yönəlmiş bir sıra sazişlər imzaladı.

Türkiyə şirkəti - “Siyah Kalem” qazın idxalı üçün lisenziya aldı və 2018-ci ildə Türkiyənin dövlət qaz kəməri operatoru BOTAŞ İraq sərhədinə ildə 16 milyard kubmetrə qədər daşıma qabiliyyətinə malik boru kəmərini tamamladı.

Bununla belə, İraq mərkəzi hökumətinin Kürdüstan Regional Hökuməti tərəfindən imzalanmış neft və qaz müqavilələrini tanımaqdan qəti şəkildə imtina etməsi və hasilatın inkişafı üçün lazım olan beynəlxalq maliyyəni faktiki olaraq əngəlləməsi səbəbindən irəliləyiş çətin oldu.

Daha sonra 2017-ci ildə Kürdüstanın İraqdan tam müstəqilliyin lehinə səs verən müstəqillik referendumu Ankara ilə münasibətlərin pozulmasına səbəb oldu. Bu yaxınlarda İraqın Federal Ali Məhkəməsinin fevralın 15-də çıxardığı qərar Kürdüstan bölgəsinin neft və qaz qanununun konstitusiyaya zidd olması barədə qərar çıxarıb və bu, regionun enerji resurslarına gələcək investisiyalar barədə suallar doğurub.




Bölməyə aid digər xəbərlər