00:13 / 16-06-2025
İran XİN-in binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
00:07 / 15-06-2025
Bu gün Milli Qurtuluş Günüdür
20:24 / 14-06-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
19:00 / 14-06-2025
AZAL uçuşların sayını artırır
18:57 / 14-06-2025
İlham Əliyev krala məktub göndərib
18:19 / 14-06-2025
İranın 20-dən çox komandanı zərərsizləşdririlib
18:07 / 14-06-2025
Lənkəranda yeniyetmə dənizdə boğulub
17:50 / 14-06-2025
Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə yeni hakim ezam olunub
16:01 / 14-06-2025
Ceyhun Bayramov Hakan Fidanla telefonda danışıb
15:09 / 14-06-2025
Azərbaycan və İran XİN başçıları telefonda müzakirə aparıblar
14:29 / 14-06-2025
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
13:32 / 14-06-2025
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Avropa İttifaqı və Çin arasında vacib birləşdirici tərəfdir"
12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
11:49 / 14-06-2025
İranın Baş Qərargah rəisinin iki müavini həlak olub
08:51 / 14-06-2025
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
07:38 / 14-06-2025
Bu gün orta məktəblərdə “Son zəng” çalınacaq
23:40 / 13-06-2025
Putin Pezeşkian və Netanyahu ilə telefon danışıqları aparıb
13:40 / 11-06-2025
Professor: Zəngəzur və Dərələyəzin Ermənistana verilməsinin hüquqi qüvvəsi yoxdur
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
21:06 / 11-06-2025
Acun Ilıcalı istefa verib
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
18:49 / 13-06-2025
“Rəmzi qisas erası bitdi” - Ekspertlər İsrail-İran duelinin aqibətini necə görür?
15:00 / 11-06-2025
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
İranın dron və ballistik raketləri... - Bu silahlarla minlərlə yaşayış məntəqəsi qaranlığa qərq edilib
Tarix: 25-10-2022 11:55 | Bölmə: Slayd
Rusiya oktyabrın 4-də Ukraynanın əsas mülki infrastrukturuna zərbələr endirib, elektrik stansiyaları və yarımstansiyaları dağıdıb, qış gəlməmiş ölkənin yarısını qaranlığa qərq edib. Raketləri az olan Rusiya ölümcül təsir göstərmək üçün İrandan yüzlərlə “Shahed 136” kamikadze pilotsuz uçuş aparatı (PUA) idxal edib və daha 1000-dən çoxu Tehrandan yola salınıb. Lakin daha narahatedici odur ki, Rusiya İranın Ukrayna iqtisadiyyatını təmir oluna bilməyəcək şəkildə darmadağın etmək üçün istifadə oluna biləcək ölümcül uzaqmənzilli ballistik raketlər də sifariş edib. Hesabatlara görə, onlar “çox tezliklə” gətirilə bilər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “bne İntellinew” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Kəşfiyyat İdarəsinin rəisi Kirilo Budanovun sözlərinə görə, Ukrayna son iki həftə ərzində Ukrayna şəhərlərinə uçan 330 pilotsuz təyyarə ilə yaxşı mübarizə aparıb. O əlavə edib ki, oktyabrın 22-də həftəsonu həyata keçirilən hücumlar ilk gündəki kimi ağır olub və daha çox enerji obyektini məhv edib. Yerli məlumatlara görə, Ukraynanın enerji sisteminin təxminən yarısı məhv edilib, minlərlə şəhər və kənd qaranlığa qərq olub.
Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski Rusiya ilə sülh danışıqlarının yenidən başlaması şərtlərini yumşaltmasından kifayət qədər narahatdır. Lakin rəsmi Kiyev danışıqlar başlamazdan əvvəl Rusiyanın 2014-cü il sərhədlərinə, o cümlədən Krımın qaytarılmasını nəzərdə tutan sərhədlərinə geri çəkilməsini israr etdiyinə görə, yaxın vaxtlarda heç bir müzakirə gözlənilmir.
Rusiya İrandan pilotsuz təyyarələr aldığını inkar etsə də, Kreml tərəfdarı rus hərbi eksperti Ruslan Puxov canlı yayıma çıxıb və mikrofonun artıq qoşulduğunu anlamadan, iki aparıcıya dronlarla bağlı suallar verməməyi tövsiyə edib: "Biz hamımız bilirik ki, onlar İranındır, lakin hökumət bunu qəbul etməyəcək".
Üstəlik, həftəsonu Ukrayna Donbasda işğal olunmuş ərazilərdə rus əsgərlərinə pilotsuz təyyarələrdən istifadəni öyrətmək üçün orada olan 10 iranlı hərbi məsləhətçini öldürdüyünü bildirib.
Məlumata görə, Rusiya ümumilikdə 1700 pilotsuz uçan aparat sifariş edib ki, bunlar 300-dən ibarət partiyalarla çatdırılır və ən azı iki partiya artıq Rusiyaya gətirilib.
Ukrayna pilotsuz təyyarələrə qarşı aciz deyil, çünki onun Qərb müttəfiqləri daha yaxşı hava hücumundan müdafiə sistemlərinə tələsir və daha çoxu yoldadır.
Budanov iddia edir ki, son bir həftə ərzində Ukraynaya atılan 330 pilotsuz təyyarədən 222-i vurulub, lakin bu pilotsuz təyyarələrin 30 faizi öz hədəflərini vurur və ya yaxınlıqdakı yerə enir.
Növbəti ballistik raketlər
İki yüksək rütbəli İran rəsmisi və iki iranlı diplomat “Reuters” agentliyinə bildiriblər ki, daha çox pilotsuz təyyarələr yoldadır, lakin İran Rusiyanı “Yer-yer” raketləri ilə təmin edəcəyinə də söz verib.
“Reuters”in xəbərinə görə, İranın birinci vitse-prezidenti Məhəmməd Moxber, İranın güclü İnqilab Keşikçiləri Qvardiyasının iki yüksək vəzifəli rəsmisi və Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının rəsmisi oktyabrın 6-da razılaşmanı imzalamaq üçün Moskvaya səfər ediblər.
İranlı diplomatlardan biri səfərlə bağlı deyib: “Ruslar daha çox pilotsuz təyyarələr və təkmilləşdirilmiş dəqiqliyə malik İran ballistik raketlərini, xüsusən də “Fateh” və “Zülfüqar” raket ailəsini istədi”.
Razılaşmanın bir hissəsi Tehranın daha çox “Shahed 136” PUA-sı tədarük etməsi idi. “Fateh 110” və “Zülfüqar” 300 km-dən 700 km-ə qədər olan məsafələrdə hədəfləri vura bilən daha güclü qısamənzilli “Yer-yer” ballistik raketləridir.
Diplomat Rusiyaya silah satışının 2015-ci ildə BMT-nin 2231 saylı qətnaməsi ilə İrana qarşı tətbiq olunan sanksiyaları pozduğunu təkzib edib.
"Onların harada istifadə edildiyi satıcının məsələsi deyil. Biz Ukrayna böhranında Qərb kimi tərəf tutmuruq. Biz böhrana diplomatik yollarla son qoyulmasını istəyirik", - deyə iranlı diplomat raketlərin tezliklə göndəriləcəyini bildirib.
İranın yeni qısamənzilli raketləri mürəkkəb raket ehtiyatının yarısının istifadə olunduğu güman edilən və daha çox istifadə etmək istəməyən, qalanını isə müharibə başlayacağı təqdirdə strateji ehtiyat kimi saxlayan Rusiya üçün oyunu dəyişdirə bilər. Bunu “The War Zone” jurnalının baş redaktoru Tayler Roqovey yazır.
“İranın ballistik raketləri işləyir, onlar “Shahed” dronlarından daha böyük yük daşıyırlar və qurudan hücum qanadlı raketlərindən daha çox zərbə vururlar. Rusiyada “İsgəndər-M SRBM”-lər də azdır, ona görə də onlar əvvəlki kimi təhlükəli deyillər və Ukraynadakı müharibədən başqa strateji məqsədlər üçün də yaxşı ehtiyatda saxlamalıdırlar, - Roqovey yazıb. - Beləliklə, İranın ballistik raketləri (həqiqətən nə vaxt) gəlsə, çox güman ki, onlar elektrik infrastrukturunu işə salaraq tamamilə dağıdıcı nəticələr verəcəklər. Bunlar raketin dəqiqlik zərfində olan böyük hədəflərdir”.
Əgər İran raketləri gəlsə, Ukraynanın hava hücumundan müdafiə imkanları yenidən təkmilləşdirilməli olacaq, ABŞ istehsalı olan “Patriot” raketləri ən təsirli qarşıdurma sistemidir. Bununla belə, bunlar çox mürəkkəb raketlərdir və Ukrayna ordusunun onları idarə etməsi üçün çoxlu təlim tələb olunur.
Amerikanın yüksək səviyyəli nümayəndələri “Patriot” raketlərinin tədarükü ideyasını irəli sürüb, lakin hələlik heç bir qərar verilməyib.
İranın ballistik raketlərinin potensial gəlişi də İsraili sanki hasardan itələyib və o, Ukraynaya yardım və təchizat vəd edib. İsrail tez-tez raket hücumlarına məruz qaldığından, Ukraynaya tədarük etmək üçün dünyada ən qabaqcıl sistemlərdən biri olan “Dəmir Qübbə” raket əleyhinə müdafiə sistemini hazırlayıb.
“İsrail bu qabiliyyəti zərurətdən inkişaf etdirdi, o, ABŞ-ın təklif edə biləcəyi hər şeyi üstələyir. Onlar bilirlər ki, uzunmənzilli intiharçı dron müharibəsi onlar üçün növbəti döyüş sərhədidir və onlar alçaq və yavaş uçan kiçik imzalı dronların qoşunlarına qarşı müdafiə üçün havadan aşağıya baxan sensorlar (kritik!) daxil olmaqla, sensorlar hazırlayırlar və fəal şəkildə inkişaf etdirirlər. Bu, Ukraynanın çox ehtiyac duyduğu ilkin xəbərdarlıq və izləmə məlumatıdır”, - Roqovey deyir.
İranın dron sənayesi
İran bir neçə ildir ki, bütün qlobal oyunçular tərəfindən hərbi sanksiyaların hədəfi olmasına baxmayaraq, hava-desant müdafiə qabiliyyətinin davamlı inkişafına əlavə olaraq həm hərbi, həm də mülki tətbiqlər üçün pilotsuz təyyarələr istehsal edir.
2015-ci ildə İran ilk yerli istehsal olan “Saeqeh” döyüş təyyarəsini təqdim edib. “Saeqeh” kəşfiyyat və müşahidə üçün istifadə olunan orta hündürlükdə uzunmüddətli (MALE) döyüş təyyarəsidir. O, 2000 km uçuş məsafəsinə malikdir və 24 saata qədər havada qala bilir. Bu əsasdan İslam Respublikası kəşfiyyat, müşahidə, hədəfin əldə edilməsi, döyüş zərərinin qiymətləndirilməsi və havadan çəkiliş apara bilən geniş çeşiddə pilotsuz təyyarələr hazırlamağa davam etmişdir. Rusiyanın “Shahed 136”-dan istifadə üsulu onları partlayıcılarla doldurmaq və hədəflərə bomba atmaqdır, bu səbəbdən Rusiya mediasına görə əvvəllər "ölümün uçan qazonbiçənləri" və ya "İrani" adlandırılan "kamikadze" ləqəbidir.
İran 2000-ci illərin əvvəllərindən pilotsuz təyyarələr istehsal edir, lakin 2000-ci illərin ortalarında bir neçə Amerika casus dronunu zorla vurmağa və texnologiyalarını soymaq və öyrənmək üçün onları geri qaytarmağa müvəffəq olub.
İran ordusu, həmçinin “IAIO Fotros” adlı gizli pilotsuz uçan aparat hazırlayıb. Bu pilotsuz təyyarənin hava hücumları həyata keçirə biləcəyi güman edilir, lakin Ukraynadan bu dronların istifadəsi ilə bağlı hələlik heç bir məlumat yoxdur.
Artan dron arsenalına əlavə olaraq, “Shahed 129” ilk uçuşunu 2012-ci ildə edib və həm “Hizbullah”a, həm də Suriya ordusuna satılan orta hündürlükdə uzunmüddətli “MALE UAV” (PUA)-dır. “Shahed 129” 24 saat uçuş dözümlülüyünə malikdir və səkkiz raket daşıya bilir. O, həmçinin gecə və gündüz kameraları ilə təchiz olunub və hədəfin əldə edilməsi və döyüş zərərinin qiymətləndirilməsi üçün istifadə edilə bilər.
ABŞ kəşfiyyat analitiklərinin fikrincə, İranın pilotsuz təyyarələrdən istifadəsində unikal üstünlüyü ABŞ sanksiyaları səbəbindən hissələrinin çoxunun Çin bazarlarından alınması ilə birlikdə “Shahed 136” üçün təxminən 20.000 dollarlıq aşağı istehsal dəyəridir. Amerikalı analitiklər həmçinin bildiriblər ki, texniki cəhətdən amerikalı həmkarları qədər inkişaf etməsələr də, İran pilotsuz təyyarələri Əfqanıstan və İraqda geniş şəkildə istifadə edilən ABŞ ordusunun “ScanEagle” PUA-larına uyğun gəlməkdən daha çox şeydir.
ABŞ-ın yüksək rütbəli kəşfiyyat rəsmilərindən biri “The New York Times” qəzetinə deyib ki, “iranlılar bu sistemləri istehsal etmək bacarıqlarında kifayət qədər yenilikçi olublar və onlar bu texnologiyanı başqaları ilə bölüşüblər”. O əlavə edib ki, ABŞ Əfqanıstanda “Taliban” və Yəməndə husi üsyançıları tərəfindən İran pilotsuz təyyarələrinin istifadəsini müşahidə edib. ABŞ kəşfiyyat analitikləri deyirlər ki, İran hazırda ildə təxminən 20 “Shahed 136” pilotsuz uçan aparat istehsal edə bilir, lakin Rusiyanın bu qədər yüksək tələbatı ilə o, çox güman ki, istehsalını kütləvi şəkildə artırıb.
2014-cü ildə İran hökuməti hava hücumları üçün nəzərdə tutulmuş pilotsuz təyyarə olan “Karrar” da daxil olmaqla, yeni pilotsuz təyyarələrini kütləvi istehsal edəcəyini açıqlamışdı. “Karrar” dörd 250 kiloqramlıq bomba yükünü daşıya və 1000 km məsafə qət edə bilən reaktiv pilotsuz təyyarədir. Onun 2011-ci ildə İran tərəfindən ələ keçirilən ABŞ-ın "Predator" pilotsuz təyyarəsinə əsaslandığı güman edilir.
Mütəxəssislərin fikrincə, oktyabrın 4-də Rusiyanın hücumu “Shahed 136” pilotsuz təyyarələrinin hücum silahı kimi istifadə edildiyi ilk hadisədir. Belə görünür ki, Rusiya yenilik edib və partlayıcı maddələrin içinə dolduraraq avara müşahidə aparan dronu silaha çevirib.
İranın dron sənayesi sürətlə inkişaf edir
İran beynəlxalq sanksiyalar rejiminə və silah idxalını qadağan edən embarqolara cavab olaraq böyük yerli silah sənayesini inkişaf etdirib. Və istehsal xaricə gedir. 2022-ci il mayın 17-də İran qonşu Tacikistanda dron fabrikinin açılışını edib - xaricdə ilk dron istehsal müəssisəsi.
Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsində İran pilotsuz təyyarələrindən istifadə etməsi yerli sənayesinin zəif tərəflərini və Tehranın pilotsuz uçuş aparatları bazarında artan təsirini açıq şəkildə ortaya qoyur, burada Türkiyə də yüksək müvəffəqiyyətli “Bayraktar TB2” pilotsuz təyyarələri ilə böyük irəliləyişlər əldə edib. Xüsusən 2020-ci ilin Azərbaycan-Ermənistan müharibəsində.
İranın pilotsuz təyyarə sənayesi hökumətin hərbi xərclərdə böyük artım nəzərdə tutmasından sonra sürətlə genişlənir. İran Tacikistandakı yeni fabrikdən əlavə, bu ölkədə daha iki pilotsuz təyyarə istehsalı müəssisəsi tikməyi planlaşdırır. İran hökuməti həmçinin yeni dron texnologiyaları üçün tədqiqat və inkişafa sərmayə qoyur.
İranın dron sənayesinin əsas hərəkətverici amillərindən biri ölkənin Səudiyyə Ərəbistanı ilə davam edən münaqişəsidir. 2016-cı ildə İran Ər-Riyadın hərbi obyektləri ilə bağlı kəşfiyyat məlumatları toplamaq məqsədilə Səudiyyə Ərəbistanının hava məkanına hərbi pilotsuz uçan aparatı buraxıb. Pilotsuz təyyarə səudiyyəlilər tərəfindən vuruldu, lakin bu hadisə İranın uzaqmənzilli pilotsuz təyyarələr buraxmaq qabiliyyətini nümayiş etdirdi. O vaxtdan bəri İran həm hərbi, həm də mülki məqsədlər üçün pilotsuz təyyarələr hazırlamağa davam edir. Ölkənin yerli dron sənayesi indi təxminən 1 milyard dollar dəyərindədir və indi o, öz texnologiyasını Rusiya kimi tərəfdaşlara fəal şəkildə ixrac etməyə başlayıb.
Rusiya PUA texnologiyasına sərmayə qoymayıb və Ukrayna və Suriyadakı hərbi əməliyyatları dəstəkləmək üçün İranın ucuz dronlarına arxalanıb. Bunun müqabilində Rusiya İrana yaxın bir neçə ay ərzində peyk buraxmağı təklif edib.
İran 2000 km mənzilli dəqiq idarə olunan raketləri və 24 saat ərzində gündəmdə qala bilən gizli pilotsuz uçan aparatları da əhatə edən inventarını inkişaf etdirir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 25-10-2022 11:55 | Bölmə: Slayd
Rusiya oktyabrın 4-də Ukraynanın əsas mülki infrastrukturuna zərbələr endirib, elektrik stansiyaları və yarımstansiyaları dağıdıb, qış gəlməmiş ölkənin yarısını qaranlığa qərq edib. Raketləri az olan Rusiya ölümcül təsir göstərmək üçün İrandan yüzlərlə “Shahed 136” kamikadze pilotsuz uçuş aparatı (PUA) idxal edib və daha 1000-dən çoxu Tehrandan yola salınıb. Lakin daha narahatedici odur ki, Rusiya İranın Ukrayna iqtisadiyyatını təmir oluna bilməyəcək şəkildə darmadağın etmək üçün istifadə oluna biləcək ölümcül uzaqmənzilli ballistik raketlər də sifariş edib. Hesabatlara görə, onlar “çox tezliklə” gətirilə bilər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “bne İntellinew” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Kəşfiyyat İdarəsinin rəisi Kirilo Budanovun sözlərinə görə, Ukrayna son iki həftə ərzində Ukrayna şəhərlərinə uçan 330 pilotsuz təyyarə ilə yaxşı mübarizə aparıb. O əlavə edib ki, oktyabrın 22-də həftəsonu həyata keçirilən hücumlar ilk gündəki kimi ağır olub və daha çox enerji obyektini məhv edib. Yerli məlumatlara görə, Ukraynanın enerji sisteminin təxminən yarısı məhv edilib, minlərlə şəhər və kənd qaranlığa qərq olub.
Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski Rusiya ilə sülh danışıqlarının yenidən başlaması şərtlərini yumşaltmasından kifayət qədər narahatdır. Lakin rəsmi Kiyev danışıqlar başlamazdan əvvəl Rusiyanın 2014-cü il sərhədlərinə, o cümlədən Krımın qaytarılmasını nəzərdə tutan sərhədlərinə geri çəkilməsini israr etdiyinə görə, yaxın vaxtlarda heç bir müzakirə gözlənilmir.
Rusiya İrandan pilotsuz təyyarələr aldığını inkar etsə də, Kreml tərəfdarı rus hərbi eksperti Ruslan Puxov canlı yayıma çıxıb və mikrofonun artıq qoşulduğunu anlamadan, iki aparıcıya dronlarla bağlı suallar verməməyi tövsiyə edib: "Biz hamımız bilirik ki, onlar İranındır, lakin hökumət bunu qəbul etməyəcək".
Üstəlik, həftəsonu Ukrayna Donbasda işğal olunmuş ərazilərdə rus əsgərlərinə pilotsuz təyyarələrdən istifadəni öyrətmək üçün orada olan 10 iranlı hərbi məsləhətçini öldürdüyünü bildirib.
Məlumata görə, Rusiya ümumilikdə 1700 pilotsuz uçan aparat sifariş edib ki, bunlar 300-dən ibarət partiyalarla çatdırılır və ən azı iki partiya artıq Rusiyaya gətirilib.
Ukrayna pilotsuz təyyarələrə qarşı aciz deyil, çünki onun Qərb müttəfiqləri daha yaxşı hava hücumundan müdafiə sistemlərinə tələsir və daha çoxu yoldadır.
Budanov iddia edir ki, son bir həftə ərzində Ukraynaya atılan 330 pilotsuz təyyarədən 222-i vurulub, lakin bu pilotsuz təyyarələrin 30 faizi öz hədəflərini vurur və ya yaxınlıqdakı yerə enir.
Növbəti ballistik raketlər
İki yüksək rütbəli İran rəsmisi və iki iranlı diplomat “Reuters” agentliyinə bildiriblər ki, daha çox pilotsuz təyyarələr yoldadır, lakin İran Rusiyanı “Yer-yer” raketləri ilə təmin edəcəyinə də söz verib.
“Reuters”in xəbərinə görə, İranın birinci vitse-prezidenti Məhəmməd Moxber, İranın güclü İnqilab Keşikçiləri Qvardiyasının iki yüksək vəzifəli rəsmisi və Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının rəsmisi oktyabrın 6-da razılaşmanı imzalamaq üçün Moskvaya səfər ediblər.
İranlı diplomatlardan biri səfərlə bağlı deyib: “Ruslar daha çox pilotsuz təyyarələr və təkmilləşdirilmiş dəqiqliyə malik İran ballistik raketlərini, xüsusən də “Fateh” və “Zülfüqar” raket ailəsini istədi”.
Razılaşmanın bir hissəsi Tehranın daha çox “Shahed 136” PUA-sı tədarük etməsi idi. “Fateh 110” və “Zülfüqar” 300 km-dən 700 km-ə qədər olan məsafələrdə hədəfləri vura bilən daha güclü qısamənzilli “Yer-yer” ballistik raketləridir.
Diplomat Rusiyaya silah satışının 2015-ci ildə BMT-nin 2231 saylı qətnaməsi ilə İrana qarşı tətbiq olunan sanksiyaları pozduğunu təkzib edib.
"Onların harada istifadə edildiyi satıcının məsələsi deyil. Biz Ukrayna böhranında Qərb kimi tərəf tutmuruq. Biz böhrana diplomatik yollarla son qoyulmasını istəyirik", - deyə iranlı diplomat raketlərin tezliklə göndəriləcəyini bildirib.
İranın yeni qısamənzilli raketləri mürəkkəb raket ehtiyatının yarısının istifadə olunduğu güman edilən və daha çox istifadə etmək istəməyən, qalanını isə müharibə başlayacağı təqdirdə strateji ehtiyat kimi saxlayan Rusiya üçün oyunu dəyişdirə bilər. Bunu “The War Zone” jurnalının baş redaktoru Tayler Roqovey yazır.
“İranın ballistik raketləri işləyir, onlar “Shahed” dronlarından daha böyük yük daşıyırlar və qurudan hücum qanadlı raketlərindən daha çox zərbə vururlar. Rusiyada “İsgəndər-M SRBM”-lər də azdır, ona görə də onlar əvvəlki kimi təhlükəli deyillər və Ukraynadakı müharibədən başqa strateji məqsədlər üçün də yaxşı ehtiyatda saxlamalıdırlar, - Roqovey yazıb. - Beləliklə, İranın ballistik raketləri (həqiqətən nə vaxt) gəlsə, çox güman ki, onlar elektrik infrastrukturunu işə salaraq tamamilə dağıdıcı nəticələr verəcəklər. Bunlar raketin dəqiqlik zərfində olan böyük hədəflərdir”.
Əgər İran raketləri gəlsə, Ukraynanın hava hücumundan müdafiə imkanları yenidən təkmilləşdirilməli olacaq, ABŞ istehsalı olan “Patriot” raketləri ən təsirli qarşıdurma sistemidir. Bununla belə, bunlar çox mürəkkəb raketlərdir və Ukrayna ordusunun onları idarə etməsi üçün çoxlu təlim tələb olunur.
Amerikanın yüksək səviyyəli nümayəndələri “Patriot” raketlərinin tədarükü ideyasını irəli sürüb, lakin hələlik heç bir qərar verilməyib.
İranın ballistik raketlərinin potensial gəlişi də İsraili sanki hasardan itələyib və o, Ukraynaya yardım və təchizat vəd edib. İsrail tez-tez raket hücumlarına məruz qaldığından, Ukraynaya tədarük etmək üçün dünyada ən qabaqcıl sistemlərdən biri olan “Dəmir Qübbə” raket əleyhinə müdafiə sistemini hazırlayıb.
“İsrail bu qabiliyyəti zərurətdən inkişaf etdirdi, o, ABŞ-ın təklif edə biləcəyi hər şeyi üstələyir. Onlar bilirlər ki, uzunmənzilli intiharçı dron müharibəsi onlar üçün növbəti döyüş sərhədidir və onlar alçaq və yavaş uçan kiçik imzalı dronların qoşunlarına qarşı müdafiə üçün havadan aşağıya baxan sensorlar (kritik!) daxil olmaqla, sensorlar hazırlayırlar və fəal şəkildə inkişaf etdirirlər. Bu, Ukraynanın çox ehtiyac duyduğu ilkin xəbərdarlıq və izləmə məlumatıdır”, - Roqovey deyir.
İranın dron sənayesi
İran bir neçə ildir ki, bütün qlobal oyunçular tərəfindən hərbi sanksiyaların hədəfi olmasına baxmayaraq, hava-desant müdafiə qabiliyyətinin davamlı inkişafına əlavə olaraq həm hərbi, həm də mülki tətbiqlər üçün pilotsuz təyyarələr istehsal edir.
2015-ci ildə İran ilk yerli istehsal olan “Saeqeh” döyüş təyyarəsini təqdim edib. “Saeqeh” kəşfiyyat və müşahidə üçün istifadə olunan orta hündürlükdə uzunmüddətli (MALE) döyüş təyyarəsidir. O, 2000 km uçuş məsafəsinə malikdir və 24 saata qədər havada qala bilir. Bu əsasdan İslam Respublikası kəşfiyyat, müşahidə, hədəfin əldə edilməsi, döyüş zərərinin qiymətləndirilməsi və havadan çəkiliş apara bilən geniş çeşiddə pilotsuz təyyarələr hazırlamağa davam etmişdir. Rusiyanın “Shahed 136”-dan istifadə üsulu onları partlayıcılarla doldurmaq və hədəflərə bomba atmaqdır, bu səbəbdən Rusiya mediasına görə əvvəllər "ölümün uçan qazonbiçənləri" və ya "İrani" adlandırılan "kamikadze" ləqəbidir.
İran 2000-ci illərin əvvəllərindən pilotsuz təyyarələr istehsal edir, lakin 2000-ci illərin ortalarında bir neçə Amerika casus dronunu zorla vurmağa və texnologiyalarını soymaq və öyrənmək üçün onları geri qaytarmağa müvəffəq olub.
İran ordusu, həmçinin “IAIO Fotros” adlı gizli pilotsuz uçan aparat hazırlayıb. Bu pilotsuz təyyarənin hava hücumları həyata keçirə biləcəyi güman edilir, lakin Ukraynadan bu dronların istifadəsi ilə bağlı hələlik heç bir məlumat yoxdur.
Artan dron arsenalına əlavə olaraq, “Shahed 129” ilk uçuşunu 2012-ci ildə edib və həm “Hizbullah”a, həm də Suriya ordusuna satılan orta hündürlükdə uzunmüddətli “MALE UAV” (PUA)-dır. “Shahed 129” 24 saat uçuş dözümlülüyünə malikdir və səkkiz raket daşıya bilir. O, həmçinin gecə və gündüz kameraları ilə təchiz olunub və hədəfin əldə edilməsi və döyüş zərərinin qiymətləndirilməsi üçün istifadə edilə bilər.
ABŞ kəşfiyyat analitiklərinin fikrincə, İranın pilotsuz təyyarələrdən istifadəsində unikal üstünlüyü ABŞ sanksiyaları səbəbindən hissələrinin çoxunun Çin bazarlarından alınması ilə birlikdə “Shahed 136” üçün təxminən 20.000 dollarlıq aşağı istehsal dəyəridir. Amerikalı analitiklər həmçinin bildiriblər ki, texniki cəhətdən amerikalı həmkarları qədər inkişaf etməsələr də, İran pilotsuz təyyarələri Əfqanıstan və İraqda geniş şəkildə istifadə edilən ABŞ ordusunun “ScanEagle” PUA-larına uyğun gəlməkdən daha çox şeydir.
ABŞ-ın yüksək rütbəli kəşfiyyat rəsmilərindən biri “The New York Times” qəzetinə deyib ki, “iranlılar bu sistemləri istehsal etmək bacarıqlarında kifayət qədər yenilikçi olublar və onlar bu texnologiyanı başqaları ilə bölüşüblər”. O əlavə edib ki, ABŞ Əfqanıstanda “Taliban” və Yəməndə husi üsyançıları tərəfindən İran pilotsuz təyyarələrinin istifadəsini müşahidə edib. ABŞ kəşfiyyat analitikləri deyirlər ki, İran hazırda ildə təxminən 20 “Shahed 136” pilotsuz uçan aparat istehsal edə bilir, lakin Rusiyanın bu qədər yüksək tələbatı ilə o, çox güman ki, istehsalını kütləvi şəkildə artırıb.
2014-cü ildə İran hökuməti hava hücumları üçün nəzərdə tutulmuş pilotsuz təyyarə olan “Karrar” da daxil olmaqla, yeni pilotsuz təyyarələrini kütləvi istehsal edəcəyini açıqlamışdı. “Karrar” dörd 250 kiloqramlıq bomba yükünü daşıya və 1000 km məsafə qət edə bilən reaktiv pilotsuz təyyarədir. Onun 2011-ci ildə İran tərəfindən ələ keçirilən ABŞ-ın "Predator" pilotsuz təyyarəsinə əsaslandığı güman edilir.
Mütəxəssislərin fikrincə, oktyabrın 4-də Rusiyanın hücumu “Shahed 136” pilotsuz təyyarələrinin hücum silahı kimi istifadə edildiyi ilk hadisədir. Belə görünür ki, Rusiya yenilik edib və partlayıcı maddələrin içinə dolduraraq avara müşahidə aparan dronu silaha çevirib.
İranın dron sənayesi sürətlə inkişaf edir
İran beynəlxalq sanksiyalar rejiminə və silah idxalını qadağan edən embarqolara cavab olaraq böyük yerli silah sənayesini inkişaf etdirib. Və istehsal xaricə gedir. 2022-ci il mayın 17-də İran qonşu Tacikistanda dron fabrikinin açılışını edib - xaricdə ilk dron istehsal müəssisəsi.
Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsində İran pilotsuz təyyarələrindən istifadə etməsi yerli sənayesinin zəif tərəflərini və Tehranın pilotsuz uçuş aparatları bazarında artan təsirini açıq şəkildə ortaya qoyur, burada Türkiyə də yüksək müvəffəqiyyətli “Bayraktar TB2” pilotsuz təyyarələri ilə böyük irəliləyişlər əldə edib. Xüsusən 2020-ci ilin Azərbaycan-Ermənistan müharibəsində.
İranın pilotsuz təyyarə sənayesi hökumətin hərbi xərclərdə böyük artım nəzərdə tutmasından sonra sürətlə genişlənir. İran Tacikistandakı yeni fabrikdən əlavə, bu ölkədə daha iki pilotsuz təyyarə istehsalı müəssisəsi tikməyi planlaşdırır. İran hökuməti həmçinin yeni dron texnologiyaları üçün tədqiqat və inkişafa sərmayə qoyur.
İranın dron sənayesinin əsas hərəkətverici amillərindən biri ölkənin Səudiyyə Ərəbistanı ilə davam edən münaqişəsidir. 2016-cı ildə İran Ər-Riyadın hərbi obyektləri ilə bağlı kəşfiyyat məlumatları toplamaq məqsədilə Səudiyyə Ərəbistanının hava məkanına hərbi pilotsuz uçan aparatı buraxıb. Pilotsuz təyyarə səudiyyəlilər tərəfindən vuruldu, lakin bu hadisə İranın uzaqmənzilli pilotsuz təyyarələr buraxmaq qabiliyyətini nümayiş etdirdi. O vaxtdan bəri İran həm hərbi, həm də mülki məqsədlər üçün pilotsuz təyyarələr hazırlamağa davam edir. Ölkənin yerli dron sənayesi indi təxminən 1 milyard dollar dəyərindədir və indi o, öz texnologiyasını Rusiya kimi tərəfdaşlara fəal şəkildə ixrac etməyə başlayıb.
Rusiya PUA texnologiyasına sərmayə qoymayıb və Ukrayna və Suriyadakı hərbi əməliyyatları dəstəkləmək üçün İranın ucuz dronlarına arxalanıb. Bunun müqabilində Rusiya İrana yaxın bir neçə ay ərzində peyk buraxmağı təklif edib.
İran 2000 km mənzilli dəqiq idarə olunan raketləri və 24 saat ərzində gündəmdə qala bilən gizli pilotsuz uçan aparatları da əhatə edən inventarını inkişaf etdirir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 00:13
İran XİN-in binası vurulub - Ölən və yaralanan var
Dünən, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 15:09
Azərbaycan və İran XİN başçıları telefonda müzakirə aparıblar
14-06-2025, 14:29
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
14-06-2025, 08:51
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 22:31
İran İsrailə raket hücumuna başlayıb
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
