12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Ermənistan Azərbaycan ərazisində yenidən mina-tələlər yerləşdirir
Tarix: 04-04-2023 11:17 | Bölmə: Slayd
Ermənistan Azərbaycan ərazisində yenidən mina-tələlər yerləşdirir

2020-ci ildə Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş ərazilərinin azad edilməsi azərbaycanlılar, xüsusən 1990-cı illərin əvvəllərində öz doğma yurdlarından didərgin salınmış 700 mindən çox məcburi köçkün üçün əlamətdar hadisə olub. Onilliklər boyu məcburi köçkünlükdən sonra Azərbaycan xalqı öz evlərinə qayıtmaq və öz icmalarını yenidən qurmaq şansı əldə edib. Lakin bu sevincli hadisə Ermənistanın tərk etdiyi minaların və müharibənin partlayıcı qalıqlarının geniş yayılması ilə kölgədə qalıb.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Commonspace” yazıb.

Avropa nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Əvvəllər işğal olunmuş ərazilər Azərbaycanı dünyada mina və partlayıcı müharibə qalıqları ilə ən çox çirklənmiş ölkələrdən birinə çevirir. Münaqişə və Azərbaycan ərazilərinin işğalı zamanı Ermənistan heç bir fərq qoymadan yüz minlərlə mina və digər partlayıcı qurğular, o cümlədən mülki ərazilərə yerləşdirib.

Təəssüf ki, Ermənistan 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatı pozaraq Qarabağ bölgəsinin Rusiyanın sülhməramlı missiyasının müvəqqəti nəzarəti altında olan hissəsinə minaları köçürməkdə davam edib və onları bölgəyə yerləşdirib.

2022-ci ilin avqust ayından etibarən Azərbaycanda 2021-ci ildə (yəni İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra) Ermənistanda istehsal olunmuş 2700-ə yaxın mina aşkar edilib. Bu qeyri-qanuni minalardan 1600-dən çoxu, həmçinin mina-tələləri mülki ərazilərdə “əkilib”.

Münaqişədən sonrakı son iki il ərzində mina partlayışları nəticəsində 288-dən çox azərbaycanlı həlak olub və ya yaralanıb ki, onların da böyük əksəriyyəti mülki şəxslər, o cümlədən üçü jurnalistdir. Ən son qurban isə aprelin 2-də Tərtər rayonunda mina partlaması nəticəsində həlak olan azərbaycanlı hərbçidir.

Rəsmi qiymətləndirmələrə görə, minatəmizləmə ilə bağlı məsələlərin həlli üçün Azərbaycan təxminən 25 milyard dollar tələb edir ki, bu da 30 ilə qədər davam edəcək prosesdir.

Azərbaycan Ərazilərinin Minalardan Təmizlənməsi üzrə Milli Agentlik (ANAMA) və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramı (BMTİP) işğaldan azad edilmiş ərazilərin minalardan və digər partlayıcı silahlardan təmizlənməsi istiqamətində iş aparır. 2023-cü ilin fevral ayının əvvəlinə olan məlumata görə, 2020-ci ilin noyabr ayından Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin ümumilikdə 64 min hektar (158 min akr) ərazisi minalardan təmizlənib.

Ötən il ANAMA tərəfindən Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində 8780 piyada əleyhinə və 4133 tank əleyhinə mina, həmçinin 14950 partlamamış hərbi sursat zərərsizləşdirilib. ANAMA və BMT İP-in səylərinə baxmayaraq, problemin miqyası qorxulu olaraq qalır. Bölgədə minaların olması əhaliyə ciddi təhlükə yaratmaqda davam edir.

Həmin minaların yerləşdiyi yer haqqında rəsmi məlumat tələb etmək cəhdlərinə baxmayaraq, Ermənistan dəfələrlə müvafiq məlumata malik olduğunu təkzib edib və məsələ ilə məşğul olmaq istəməyib. 2021-ci ilin aprelində Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Azərbaycanın xəritələrə olan tələbini “saxta gündəm” adlandırıb. Təxminən iki ay sonra Ermənistan hökuməti rəsmən etiraf etdi ki, faktiki olaraq onlarda Azərbaycan ərazilərində yerləşdirilən minaların xəritələri var.

12 iyun 2021-ci ildə Ermənistan baş naziri Paşinyanın bir gün sonra “xəritələrin kiçik bir hissəsi” olduğunu etiraf etdiyi şeyin müqabilində Azərbaycan 44 günlük müharibədən sonra saxladığı 15 erməni əsiri azad edib. Bu xəritələrdə Ermənistan və yerli qüvvələr tərəfindən yalnız əvvəllər işğal olunmuş bir rayonda (Ağdam) yerləşdirilən 97 min tank və piyada əleyhinə minanın yeri göstərilib. Sonrakı aylarda Ermənistan hökuməti 390 709 tank əleyhinə və piyada əleyhinə mina, eləcə də digər partlayıcı qurğular haqqında məlumatı özündə əks etdirən 2020-ci il öncəsi bəzi digər mina sahəsi qeydlərini açıqlayıb.

Ermənistanın buraxdığı bu mina sahəsi xəritələri bütün işğaldan azad edilmiş ərazilərin 5 faizini əhatə etdiyi halda, bu xəritələrin yalnız 25 faizinin etibarlı olduğu sübuta yetirilib.

Baş nazir Paşinyan Ermənistanın 200 min mina üçün xəritələr təqdim etməsindən sonra etiraf edib ki, bu xəritələr Ermənistanın sahib olduğu ərazinin yalnız “kiçik bir hissəsidir”. Buna baxmayaraq, onlar Azərbaycanın yenidənqurma səylərini ciddi şəkildə çətinləşdirən yerdə qalan xəritələri verməkdən imtina etməkdə davam edirlər.

Beynəlxalq hüququn pozulması, o cümlədən azərbaycanlıların işğaldan azad edilmiş ərazilərə qayıtmasının qarşısını almaq üçün minalar yerləşdirdiyinə görə Ermənistana qarşı Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsində və Avropa İnsan Haqları Məhkəməsində proses başlayıb. Fevralın 23-də Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi Ermənistanın Azərbaycan ərazisinə mina və digər partlayıcı maddələr yerləşdirməsi ilə bağlı Azərbaycanın tələb etdiyi tədbirlərlə bağlı qərarlar verib.

Məhkəmə Ermənistanın minaların yerləşdirilməsinin müvəqqəti tədbirlərin görülməsi tələblərinə cavab verməməsi ilə bağlı əvvəlki qənaətinə yenidən baxmamaq qərarına gəlib. Azərbaycan hesab edir ki, bu, işin mahiyyətinə əsaslanan qərar deyil və Ermənistanı məsuliyyətə cəlb etməyə, minalar və mina-tələləri məsələsini gündəmə gətirməyə çalışmaqda davam edir.

Bütün dünyada Beynəlxalq Mina Maarifləndirilməsi və Minalardan Təmizləmədə Yardım Günü kimi qeyd olunan 4 aprel münasibəti ilə Azərbaycan öz ərazisində minalarla bağlı üzləşdiyi problemlər barədə məlumatlılığı artırmağa çalışır. Azərbaycanın Ermənistanı minatəmizləmə prosesində faydalı olacaq hər hansı müvafiq məlumatı təhvil verməyə təşviq etmək üçün beynəlxalq ictimaiyyətin iştirakı lazımdır. Bundan əlavə, beynəlxalq ictimaiyyətin regionun minalardan təmizlənməsi və məcburi köçkünlərin geri qayıtması üçün münasib şəraitin yaradılmasına yardımı alqışlanacaqdır. Dünya bu miqyaslı çağırışlara qarşı mübarizədə həmrəylik nümayiş etdirməlidir.

Y. QACAR
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər