12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Azərbaycan-İran gərginliyi müharibəyə səbəb olacaqmı? - Təhlil
Tarix: 10-04-2023 12:32 | Bölmə: Slayd
Azərbaycan-İran gərginliyi müharibəyə səbəb olacaqmı?

Azərbaycan İranın xüsusi xidmət orqanları ilə əlaqədə olmaqda və Xəzəryanı ölkədə dövlət çevrilişinə cəhddə ittiham olunan 6 vətəndaşını həbs edib. Bu, son aylarda Bakının bütün şübhəliləri Tehranla əlaqələndirdiyi bir sıra həbslərin sonuncusu idi.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Al Jazeera” yazıb.

Qətər nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

İranın tarixi rəqibi Türkiyənin yaxın müttəfiqi olan Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev yanvarın sonunda bir nəfərin İslam Respublikası paytaxtındakı Azərbaycan səfirliyinə basqın edərək onun təhlükəsizlik xidmətinin rəhbərini öldürməsi və digərlərini yaralaması ilə bağlı Tehranı günahlandırıb.

İran bildirib ki, insident şəxsi motivli silahlı şəxsin işi olduğundan diplomatik münasibətlərə toxunulmamalıdır, lakin Əliyev terror hücumunu pisləyərək səfirliyi bağlayıb.

Azərbaycan, həmçinin İranı separatçı Dağlıq Qarabağ bölgəsi ilə bağlı onilliklərdir davam edən münaqişədə Ermənistanı dəstəklədiyinə görə tənqid edib.

Milyonlarla türkdilli etnik azərbaycanlının yaşadığı İran isə uzun müddətdir ki, Azərbaycanı şimal-qərb sərhədində separatçı əhval-ruhiyyəni qızışdırmaqda ittiham edir.

İsrail faktoru

Lakin ikitərəfli münasibətlərdə bütün mübahisəli məqamlara baxmayaraq, bəlkə də Azərbaycan və İsrail arasında sürətlə inkişaf edən münasibətlər İranı ən çox qıcıqlandırıb.

Tehran Bakını Təl-Əvivə istiləşməyə qarşı getdikcə daha çox xəbərdar edir, lakin keçən ay İsrail və Azərbaycanın yüksək səviyyəli diplomatları mətbuat konfransında İrana qarşı “vahid cəbhə yaratmaq” məsələsini müzakirə etdikdən sonra qızışdırıcı ritorika yeni həddə çatıb.

Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov Bakının İsrailə ilk səfir təyin olunmasından sonra ölkəsinin səfirliyinin açılışında iştirak etmək üçün Təl-Əvivdə olub.

İran Xarici İşlər Nazirliyi xəbərdarlıq edib ki, bu yeni yanaşma İran üçün milli təhlükəsizliyə təhdid yarada bilər və bu, nəzərdən qaçıra bilməz.

İran parlamentindəki siyasətçilərin əksəriyyəti də Azərbaycanın bu addımını pisləyərək deyib: “Dünya müsəlmanları onları məzlum fələstinlilərə qarşı qətl və cinayətlərdə sionist rejimin şəriki hesab edəcəklər”.

Tehranda fəaliyyət göstərən Qafqaz və Mərkəzi Asiya üzrə analitik Vəli Kalecinin fikrincə, Azərbaycan və İsrail arasında artan əlaqələrin arxasında müxtəlif səbəblər və məqsədlər dayanır, lakin bunların heç də hamısı birbaşa İranla bağlı deyil.

O, “Al Jazeera” telekanalına deyib ki, siyasi baxımdan Azərbaycanın Qərbdə, xüsusən də ABŞ-da erməni təsirinə qarşı durmaq üçün yəhudi lobbisinə ehtiyacı var, iqtisadi baxımdan isə Azərbaycan İsrailə əsas neft tədarükçüsüdür.

Kaleci bildirib: “Hərbi nöqteyi-nəzərdən erməni diaspor icmasının təsiri altında olan Azərbaycan Respublikası sülhü təmin edə, Avropa ölkələrindən və Amerikadan qabaqcıl hərbi və müdafiə texnikası ala bilmir”.

“Belə bir vəziyyətdə Türkiyə, İsrail və Pakistan Azərbaycan Respublikasının müdafiə və hərbi ehtiyaclarının üç əsas mənbəyinə çevriliblər”, - deyən Kaleci bunun İranı narahat edən əsas sahə olduğuna işarə edib.

Müharibə olacaqmı?

Bakı və Tehran arasında gərginlik getdikcə daha çox hərbi formada özünü büruzə verir, hər iki tərəf birbaşa xəbərdarlıq məqsədi daşıyan təlimlərdə hərbi əzələlərini göstəriblər.

Həm İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (SEPAH), həm də İran ordusu 2020-ci ildə Dağlıq Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra ölkənin şimal-qərb bölgələrində və Azərbaycanla sərhəd yaxınlığında yüksək səviyyəli təlimlərin bir neçə raundunu keçirib.

Ən ciddisi keçən ilin oktyabrında İİKK-nın ilk dəfə Araz çayının İran və Azərbaycan arasındakı uzun sərhədin bir hissəsi üzərində ponton körpüsü tikdiyi vaxt olub.

Bir neçə gün sonra İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahian Ermənistanın cənubunda yerləşən Sünik vilayətində olub, konsulluğun açılışı ilə Azərbaycan və Türkiyəyə növbəti birbaşa mesaj göndərib və Ermənistanın təhlükəsizliyini İranın təhlükəsizliyinə bərabər tutduğunu bəyan edib. Bu addım Azərbaycan və Türkiyənin Naxçıvan anklavı ilə Azərbaycan materiki arasında qurmaq istədiyi “Zəngəzur dəhlizi”nə qarşı çıxmaq məqsədi daşıyırdı ki, bu da İranın Cənubi Qafqaz və onun hüdudlarından kənarda əsas tranzit əlaqəsini faktiki olaraq kəsəcək.

Kaleci deyib ki, Tehran və Bakı arasında son üç onillikdə yaşanan gərginliyin azalması və axmasına bənzər - hazırkı eskalasiya sonda deeskalasiya dövrünə gətirib çıxara bilər.

“Son gərginliklər çox ciddi olsa da, hərbi münaqişənin qarşısını alan bir çox amillər, o cümlədən iqtisadi və ticarət qarşılıqlı asılılığı, İran, Azərbaycan və Rusiya arasında tranzit yolları, eləcə də Azərbaycanın Naxçıvana çatmaq üçün İranın kommunikasiya yolundan asılılığı var”.

Analitik Tehrandakı səfirliyin bağlanmasına baxmayaraq, İranın Bakıdakı səfirliyi və Naxçıvandakı konsulluqdan əlavə, Azərbaycanın Təbrizdəki konsulluğu vasitəsilə diplomatik kanalların açıq qaldığını qeyd edib.

Kaleciyə görə, Ukrayna müharibəsindən sonra İrana getdikcə yaxınlaşan Türkiyə və Rusiya vasitəçi rolunda çıxış edə bilər ki, bu da hazırda Çinin İran və Səudiyyə Ərəbistanı arasında əlaqələrin bərpasında oynadığı rola oxşardır.

“Lakin fakt budur ki, Türkiyə və Rusiya İrandan fərqli olaraq, İsrailin Azərbaycan Respublikasındakı rolu, Zəngəzur dəhlizi və İranla Ermənistan arasında ümumi sərhəd təhlükəsi ilə bağlı təhdidedici bir təsəvvürə malik deyillər, - deyə o əlavə edib. - İlk addım bu narahatlıqları anlamaq və potensial olaraq birgə regional danışıqları davam etdirmək olardı”.

Y. QACAR
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər