12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
İran-Azərbaycan gərginliyi: tərəflər hərtərəfli qarşıdurmaya can atmır - Təhlil
Tarix: 14-04-2023 13:33 | Bölmə: Slayd
İran-Azərbaycan gərginliyi: tərəflər hərtərəfli qarşıdurmaya can atmır

İranın Cənubi Qafqazda istənilən sərhəd dəyişikliyinə qarşı olduğunu bir daha təkrarlayan İran Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının (MTŞ) katibi Tehranda erməni həmkarını qəbul edib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Amwaj.media” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur ki, görüş Azərbaycan və İran arasında gərginliyin artması fonunda keçirilib:

İki qonşu arasında son gərginlikdə Bakı dörd iranlı diplomatı ölkədən qovub. İslam Respublikası dərhal bu addıma cavab vermək niyyətini bəyan edib.

Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan aprelin 9-da İranın paytaxtında Əli Şamxani ilə görüşüb. Şamxani yüksək səviyyəli erməni rəsmiyə deyib ki, İran “Qafqazda istənilən coğrafi dəyişikliyə” qarşıdır, çünki bu, yalnız “gərginlik yaradacaq”.

MTŞ katibi Bakının Azərbaycanın Naxçıvan anklavına dəhliz yaratmaq planlarına toxunub. İran marşrutun Ermənistanla quru sərhədini kəsəcəyindən ehtiyat edir.

Şamxani Ermənistanla iqtisadi əlaqələri yüksək qiymətləndirib və illik 3 milyard dollarlıq ticarətin "əldə edilə bilən hədəf olduğuna" təkid edib. Hazırda ikitərəfli ticarət bu rəqəmin onda birindən bir qədər çoxdur.

Qriqoryan Tehranla iqtisadi əməkdaşlıqdan danışıb və xüsusilə Türkmənistandan təbii qazın İran vasitəsilə Ermənistana nəqli ilə bağlı təklif olunan sazişi vurğulayıb.

İranın neft naziri Cavad Ouci 2022-ci ilin mayında qaz mübadiləsi sazişi üzrə danışıqlara başlanıldığını bildirib. Tehran 2021-ci ilin noyabrından Bakı ilə oxşar sazişə malikdir. 2022-ci ilin iyununda hər iki tərəf Azərbaycana gələn qazın həcmini iki dəfə artırmaq barədə razılığa gəliblər.

Tehrandakı görüş İran və Azərbaycanın xarici işlər nazirlərinin iki telefon danışığından bir neçə gün sonra, əlaqələrin pisləşməsi fonunda baş tutub. İran Xarici İşlər Nazirliyi aprelin 8-də yaydığı bəyanatda bildirib ki, Hüseyn Əmir-Abdollahian və onun azərbaycanlı həmkarı Ceyhun Bayramov aprelin 7-8-də telefonla "geniş" danışıblar.

Xarici İşlər Nazirliyinin oxunuşunda deyilir ki, yüksək səviyyəli diplomatlar “açıq və şəffaf” danışıb, “problemləri və anlaşılmazlıqları” necə həllini müzakirə ediblər.

İsrailin regional təhlükəsizlik və birliyə qarşı iddia edilən “sui-qəsdləri”nə toxunan Əmir-Abdollahian Bayramova bildirib ki, bölgədəki mübahisələrdən “yalnız düşmənlər” faydalanır.

İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Naser Kənani aprelin 10-da bildirib ki, o, xarici işlər nazirləri arasında telefon danışıqlarını "müsbət qiymətləndirir". “Biz Azərbaycan tərəfi ilə koordinasiyalı şəkildə növbəti addımları atmağa çalışacağıq”, - deyə Kənani jurnalistlərə bildirib.

Azərbaycan aprelin 6-da İranın dörd diplomatını “təxribat xarakterli hərəkətlərə” görə “persona non-qrata” elan edib. Ertəsi gün Kənani qovulmaları "emosional və qeyri-konstruktiv" qərar kimi tənqid edib və İranın qarşılıqlı addım atmaq niyyətində olduğunu söyləyib.

Azərbaycan və İran uzun illərdir ki, Bakının İsraillə artan münasibətləri ilə bağlı fikir ayrılıqları yaşayırlar. Bu yaxınlarda Azərbaycanın İranın Ermənistanla quru əlaqəsini kəsmək cəhdi ilə bağlı gərginlik də artıb.

2020-ci ildə Qarabağ uğrunda Ermənistanla müharibə zamanı İsrail və Türkiyənin Azərbaycana yardım etdiyi bildirilir. İran münaqişə zamanı tərəf tutmaqdan çəkinsə də, uzun müddət Ermənistanın müttəfiqi olub.

Azərbaycan 2020-ci ildə Rusiyanın vasitəçiliyi ilə sülh sazişi ilə başa çatan müharibə zamanı böyük əraziləri qaytarıb. Sazişə əsasən, Ermənistan Azərbaycanın materik hissəsini Naxçıvan anklavı ilə birləşdirən Cənubi Sünik rayonu boyunca dəhlizin yaradılmasına razılıq verib.

İran mediası Türkiyənin də dəstəklədiyi dəhlizi İranın Ermənistanla əlaqəsini kəsmək cəhdi kimi qiymətləndirir, çünki Ankara Cənubi Qafqazda təsirini genişləndirməyə çalışır. İran rəsmiləri isə dəfələrlə regionda “sərhəd dəyişikliyi”nə qarşı xəbərdarlıq ediblər.

İran parlamentinin sədri Məhəmməd Baqir Qalibaf yanvarın 10-da azərbaycanlı həmkarı Sahibə Qafarova ilə görüşdən sonra Bakı ilə “anlaşılmazlıqların” “həll edildiyini” bəyan edib. Bununla belə, gərginlik bu il daha da pisləşib - xüsusən də yanvarın 27-də Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinə ölümlə nəticələnən hücumdan, eləcə də martın 29-da Bakının İsraildə diplomatik nümayəndəlik açmasından sonra.

Təhlükəsizlik rəhbərinin öldüyü, iki nəfərin yaralanması ilə nəticələnən hücum baş verən gün Azərbaycan Tehrandakı səfirliyinin boşaldılmasını əmr edib. Hücumun şəxsi mübahisə zəminində olduğu bildirilir.

Azərbaycan və İran arasında silahlı münaqişə dərhal bir neçə xarici aktoru cəlb edəcək və Cənubi Qafqazı son illərdə ikinci böyük qarşıdurmaya sövq edəcək. Beləliklə, tərəflərdən heç biri hərtərəfli qarşıdurmaya can atmır.

Gərginləşdirici diskurs və diplomatik çəkişmələr artan gərginliyə siyasi həll üçün yerləri azaldıb. Bu dinamika İsrail və Türkiyənin regional təsir uğrunda İranla ayrı-ayrılıqda rəqabət aparması ilə daha da mürəkkəbləşir. Əgər Bakı və Təl-Əviv Tehran tərəfindən təhdid kimi qəbul edilən daha sıx hərbi və təhlükəsizlik əməkdaşlığını davam etdirsələr, bu, İranın Azərbaycan torpaqlarında müəyyən obyektlərə qarşı hədəflənmiş hərbi əməliyyatlarına səbəb ola bilər.

Y. QACAR
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər