12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Amerikalılar Astana və Bişkekə barmaq silkələmək istəyir
Tarix: 18-04-2023 16:14 | Bölmə: Slayd
Amerikalılar Astana və Bişkekə barmaq silkələmək istəyir

ABŞ Maliyyə Nazirliyi demək olar ki, eyni vaxtda (Rusiya kimi) Avrasiya İqtisadi İttifaqının və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) müdafiə blokunun üzvü olan iki postsovet ölkəsinə məmur desantı göndərir. Maliyyə nazirinin köməkçisi Elizabet Rozenberq ABŞ Ticarət Nazirliyinin bir qrup rəsmisi ilə birlikdə aprelin 23-28-də Qazaxıstanın Astana və Almatı, Qırğızıstanın paytaxtı Bişkek şəhərinə səfər edəcək.

Xatırladaq ki, Xəzinədarlıq və Birləşmiş Ştatların Ticarət Departamenti sanksiyaların tətbiqi və icrasına cavabdeh olan departamentlərdir.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Dövlət katibi Entoni Blinkenin Qazaxıstan və Mərkəzi Asiyaya fevral səfəri yerli liderlərə təriflərlə başlayıbsa, indi postsovet ölkələri üçün (Vaşinqton sanksiyaya məruz qalan malların paralel idxalında sövdələşmədə şübhələnir) ABŞ-ın açıq-aşkar heç bir ehtiyatı yoxdur.

ABŞ Maliyyə Nazirliyinin mətbuat xidməti Rosenberq və onun həmkarlarının səfərinin məqsədini birbaşa və birmənalı olaraq açıqlayıb:

“ABŞ Xəzinədarlığı aydın biznes həlli təklif edir: qlobal iqtisadiyyatda qalmaq və ya Rusiya müharibəsinə maddi dəstək vermək və dünyanın ən mühüm bazarlarına çıxışı itirmək”.

Maliyyə Nazirliyi və Ticarət Nazirliyinin nümayəndələri Avropa İttifaqı (Aİ) və Böyük Britaniyadan olan həmkarları ilə birlikdə Qazaxıstan və Qırğızıstan siyasətçiləri və sahibkarları ilə bir sıra görüşlər keçirəcək, Astana və Bişkekin diqqətinə “girişi qadağan etmə” təhlükəsini çatdıracaqlar.

Qırğızıstanlı politoloq və ictimai xadim Mars Sariyev “Regnum”a bildirib ki, Amerika rəsmilərinin paralel idxalı saxlamağa görə səsləndirdiyi cəza təhlükəsi kifayət qədər ciddidir.

M. Sariyev xatırladıb ki, Qırğızıstan Beynəlxalq Valyuta Fondu, İslam İnkişaf Bankı (qərargahı Səudiyyə Ərəbistanında yerləşir) və hansısa yolla ABŞ-ın nəzarətində olan digər maliyyə institutları ilə əməkdaşlıq edir.

Sariyev deyib: “ABŞ-ın vəzifəsi sanksiyalara məruz qalan malların Rusiyaya çıxış kanallarını bağlamaqdır. İndi bu axın Qazaxıstan və Qırğızıstandan keçir”.

“Kommersant” aprelin 17-də ATI yük birjasının məlumatlarına istinadla xəbər verib ki, Qazaxıstandan Rusiyaya avtomobil daşımaları 3 dəfə (və bir sıra kateqoriyalar üzrə - 13 dəfə), Qırğızıstandan Rusiyaya 2 dəfə artıb.

Federal Gömrük Xidmətinin məlumatına görə, paralel idxalın ümumi həcmi (əsasən Qazaxıstan, Mərkəzi Asiya ölkələri və Belarus vasitəsilə) ötən ilin sonunadək 2,4 milyon tona qədər artaraq 20 milyard dollar təşkil edib. Axının intensivliyi elədir ki, Belarus, Qazaxıstan və Qırğızıstanda anbar sahəsi və infrastruktur çatışmazlığı var.

Rusiyanın müttəfiqi Belarus açıq siyasi səbəblərə görə çətin ki, Vaşinqton rəsmilərinin nümayəndə heyətləri tərəfindən “emal” obyektinə çevrilsin, lakin Qazaxıstan və Qırğızıstan daha əlçatan hədəflərdir.



“Amerikalıların vəzifəsi Qazaxıstan və Qırğızıstanı Rusiyadan uzaqlaşdırmaqdır. Onlar Rusiya ilə Çin arasında sıçrayışdan narahatdırlar və Mərkəzi Asiya bu güclər arasında qalıb”, - deyə M. Sariyev qeyd edir. - Hətta Qazaxıstanın Janaozen şəhərində baş verən son hadisələr də təsadüfi deyil. Qırğızıstan və Qazaxıstan hakimiyyəti narahatdır, çünki ABŞ-ın güclü maliyyə alətləri var, lakin indi bu ölkələrin qərar vermək və seçim etmək vaxtıdır”.

Paralel idxaldan pul qazanan ölkələr ABŞ-ın ikinci dərəcəli sanksiyalarından qorxaraq, artıq malların öz ərazilərindən tranzitinə dair tələbləri sərtləşdirir - Qazaxıstan buna əyani misaldır. Hətta anbar sahəsi ilə bağlı problemlər olsa da, bir çox iş adamı təkrar ixracın dayana biləcəyini düşünərək onları genişləndirməyə tələsmir.

“Qırğızıstan Qərbin şərtlərinə əməl etməyə məcbur olacaq, lakin iqtisadiyyatın bütün sahələrinə nəzarət etmək asan deyil”, - Sariyev bununla bağlı qeyd edir.

Bişkekli politoloq proqnozlaşdırır ki, ölkə ərazisindən böyük qaçaqmalçılıq axını keçir və qadağa rəsmən elan edilsə də, prosesi tam izləmək mümkün olmayacaq.

“Saxta malların axını Çindən gəlirdi və gəlməkdə də davam edəcək. Qırğızıstan kanalların bloklandığını elan edəcək, amma reallıqda “boz trafik” qalacaq”, - deyə Sariyev hesab edir.

Postsovet Araşdırmaları Mərkəzinin baş elmi işçisi Stanislav Pritçin bildirib ki, Rusiyanın Asiya qonşularına ünvanlanan ritorikasında amerikalılar ikinci dərəcəli sanksiyalar mövzusunda çox fəal möhtəkirlik edirlər, lakin praktiki olaraq heç bir cəza yoxdur. "İstisna “Sberbank”ın Qazaxıstan filialıdır, lakin Astana “Sberbank”ın filialını satmaqda israr etdi, bundan sonra sanksiyalar ləğv edildi".

Ekspert bildirib: “İndi amerikalılar sanksiyalardan yan keçmək imkanlarını kəsməyə çalışırlar. Qazaxıstan dünya bazarlarına inteqrasiya ilə, maliyyə institutları ilə daha yaxşı işləyir və onun Qərbdən asılılığı daha yüksək səviyyədədir. Qırğızıstanda bu səviyyə aşağıdır. Əksər hallarda bu, Qərb ölkələri ilə əməliyyatlar kimi kiçik həcmlərə aiddir. Bank sistemi o qədər də inteqrasiya olunmuş deyil, lakin SWIFT sistemi hələ də bank məlumatlarının mübadiləsi üçün istifadə olunur. Qərbi Avropa ilə ticarət Rusiya ilə müqayisədə daha məhduddur”.

S. Pritçin qeyd edir ki, Mərkəzi Asiya dövlətlərinin həm maliyyə strukturları, həm də hakimiyyət orqanları “su üfürür” və hətta nəzəri cəhətdən sanksiyalardan yayınmağa çalışırlar. Eyni zamanda, ABŞ-ın Qırğızıstan və Qazaxıstana paralel idxal və Rusiya ilə əməkdaşlıqla bağlı irəli sürdüyü tələblər yerinə yetirilərsə, bu, iki postsovet ölkəsinin iqtisadiyyatına böyük zərbə vuracaq: “Mübadilədə heç nə təklif olunmur. Amerikalılar Mərkəzi Asiya dövlətlərinin Rusiya ilə maliyyə əməkdaşlığını harada və nə dərəcədə azaltmağın mümkün olduğunu araşdırmağa çalışırlar”.

Ekspert qeyd edib ki, bir tərəfdən dünyada əməliyyatların şəffaflığını və bütün dollar əməliyyatlarının ABŞ tərəfindən idarə olunduğunu nəzərə alsaq, bütün əməliyyatların izlənilməsi və ikinci dərəcəli sanksiyaların tətbiqi riski var.

Digər tərəfdən, Qazaxıstanın xammal ixrac edən sənayelərinə zərbə endirilsə, Qərbin özündəki kontragentlər və istehlakçılar zərər görəcəklər. “Bu, məsələn, neft istehsalına aiddir. Qeyd edək ki, Qazaxıstan nefti də Qərbə, əsasən Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumunun (CPC) boruları vasitəsilə Novorossiyskdəki terminala gedir və CPC səhmdarları arasında Amerikanın “Chevron” və İtaliyanın “Eni” şirkətləri var. Xəzər dənizinin Qazaxıstan şelfində ən böyük neft-qaz yatağı olan Kaşaqanın işlənməsi layihəsində Fransanın “Total”, Britaniya-Hollandiya “Royal Dutch Shell” və Amerikanın “Exxon Mobil” şirkətləri iştirak edir. "Qərb şirkətləri mədənçiliklə məşğuldur və əsas istehlakçılar Qərb ölkələridir", - deyə Pritçin vurğulayıb.

O əlavə edib: “Temirtaudakı zavod dünya zəncirlərinə inteqrasiya olunub və ilkin metal emalı məhsullarını tədarük edir. İstehsal zəncirləri zərər görəcək. Dağ-mədən şirkəti və ölkənin ən böyük polad zavodu Temirtauda (Qaraqanda bölgəsi) xatırlayırıq, baş ofisi Lüksemburqda yerləşən transmilli “ArselorMittal” şirkətinə məxsusdur”.

2021-2022-ci illərdə ən böyük qızıl mədənini Kumtoru (əvvəllər Kanadanın “Centerra” şirkətinə məxsus idi) milliləşdirən Qırğızıstan bu fonda Qərb kapitalından daha az asılı görünür.

“Qərb və Asiya qonşularımız arasında daimi oyun gedir və ikinci dərəcəli sanksiyaların Rusiya ilə əməkdaşlığı dayandırmaq kimi region ölkələrinə zərər vurub-vuramayacağı tam aydın deyil”, - Pritçin davam edir. – Mürəkkəb oyun gedir və amerikalılar təhlükəni şişirtməyə çalışırlar, Mərkəzi Asiya ölkələri isə sanksiyaların qarşısını almağa çalışırlar".

O əlavə edib: “Amerika rəsmilərinin siyasi və iqtisadi təzyiq təhlükəsi olduqca realdır, lakin Vaşinqtonun çox uzağa getməsi ehtimalı azdır, nəticədə bu, öz barmağını sıxacaq, ekspertlər belə qənaətə gəlirlər”.

Y. QACAR
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər