12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Türkiyənin Yaxın Şərq siyasətində dəyişiklik gözlənilir
Tarix: 04-05-2023 15:04 | Bölmə: Slayd
Türkiyənin Yaxın Şərq siyasətində dəyişiklik gözlənilir

“Foreign Policy” jurnalı mayın 14-də Türkiyədə keçiriləcək seçkilərlə bağlı qalmaqallı xəbər yayıb. Amerika nəşri iddia edir ki, Türkiyədə seçkilər ədalətli və ya müstəqil olmayacaq, səsvermə ikinci tura keçəcəyi təqdirdə risklər daha da artacaq.

Reyting.az
-ın xəbərinə görə, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Kamal Kılıçdaroğlu istisna olmaqla, digər namizədlərə ciddi yanaşmayan ABŞ nəşri qeyd edib ki, tarixi səsvermə öncəsi onsuz da gərgin olan atmosfer ikinci tur keçiriləcəyi təqdirdə daha da gərginləşə bilər.

İsrailin “Haaretz” qəzeti isə “Amerika Suriyadakı təsirini Türkiyə, Körfəz ölkələri və İran qarşısında itirir”,- başlıqlı təhlil dərc edib. İran prezidentinin 13 il sonra Dəməşqə səfərini araşdıran qəzet son bir həftədə Tehrandan Suriya və Livana mühüm səfərlərə İsrailin cavabları ilə başlayır.



Qeyd olunur ki, Livanın paytaxtı Beyrut ötən həftə İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahianı qəbul edərkən, İsrail döyüş təyyarələri Suriyanın orta qərbindəki Hums yaxınlığındakı hədəfləri bombalayıb. İran prezidenti İbrahim Rəisinin Dəməşqə enişindən bir neçə saat əvvəl İsrail təyyarələri yenidən havaya qalxıb və bu dəfə şimalda Hələb hava limanı vurulub.

Diqqətə çatdırılır ki, İsrailin mesajlarına baxmayaraq, İran rejiminin əhəmiyyət verdiyi Suriyadakı diplomatik varlığını nümayiş etdirmək və regional siyasəti öz məqsədlərinə uyğun formalaşdırmaq həvəsi səngimir.

İran prezidentinin 2010-cu ildən bəri ilk dəfə Dəməşqə səfər etdiyi xatırlanır və rəsmi açıqlamalarda iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrin gücləndirilməsinə diqqət çəkilir. Bununla belə, qeyd olunur ki, iqtisadi müqavilənin imzalanması üçün rəsmi səfərə ehtiyac yox idi.

Son 10 ildə Tehran və Dəməşq artıq bir sıra iqtisadi sazişlər imzalayıblar:

“Amma regional oyunun qaydaları dəyişdi. Səudiyyə Ərəbistanı və İran diplomatik münasibətləri bərpa etdikdən sonra Ər-Riyad administrasiyası Dəməşqin Ərəb Liqasına qayıtmasını dəstəklədi. Bundan başqa, İran son illərdə Suriyanın diplomatik səhnəsinin kənarına endirilib. İndi isə Tehran Suriyada və onun hüdudlarından kənarda öz təsirini gücləndirmək və ya heç olmasa, bu imicini göstərmək istəyir”.



Yeni müttəfiqlərin İran və Səudiyyə Ərəbistanı arasında etimadsızlığı hələ də aradan qaldırmadığını qeyd edən qəzet, Tehran və Ər-Riyad administrasiyaları arasında başqa bir rəqabət sahəsi olan Livana, eləcə də Suriyaya diqqət yetirir.

Müəllifin fikrincə, İran artıq əlində olduğu Livana prezident “təyin etmək” imtiyazını Səudiyyə Ərəbistanına itirmək istəmir. Ötən həftə Beyruta səfər edən İranın xarici işlər naziri artıq livanlı həmkarı ilə bunu müzakirə edib.

Livanda prezidenti kimin seçməsi təkcə rəqiblər arasında mübahisə predmeti deyil. Səudiyyə Ərəbistanı və ABŞ “Hizbullah” tərəfindən prezident təyin edilməsinə qarşı çıxır, Fransanın təklifi isə “Hizbullah”ın prezident və baş nazirin müxalifət tərəfindən müəyyən edilməsidir.

“Haaretz”in təhlilinə görə, Livanla bağlı sualları Səudiyyə Ərəbistanının Suriyanın Ərəb Liqasına qayıtması üçün təzyiqindən ayırmaq olmaz. Tehran əslində, İranın maraqlarına cavab verən Səudiyyə Ərəbistanının addımlarından narahatdır. O, Ər-Riyadın Livanda “arzuolunmaz həll yolu” tətbiq edə biləcəyindən narahatlıq keçirir və bundan öz xeyrinə istifadə edəcək. Bu qorxunu bir neçə gün əvvəl ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller daha da gücləndirib.

Vaşinqtonun qeyri-ənənəvi addımı diqqətlə seçilmiş və xəbərdarlıq, hətta təhdid kimi səslənən sözlərdən ibarətdir. Livanın diplomatik sahəsində uzun müddətdir görünməyən ABŞ-ın xəbərdarlıq mesajı İbrahim Rəisinin səfərindən iki gün əvvəl verilib.

“Haaretz” yazır ki, Vaşinqtonun xəbərdarlığı birbaşa İranı hədəfə almayıb, əsasən Fransaya işarə edib.

Məqalədə bildirilir ki, Vaşinqton Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, İraq, hətta İordaniya, eləcə də Türkiyənin Suriya və Livanla bağlı mövqeyindən kənara çıxmalıdır.

Ankara ilə Dəməşq arasında danışıqların gedişatına da toxunulur və xatırlanır ki, bu, Türkiyədə keçiriləcək seçkilərdən sonraya təxirə salınıb. Qeyd edilir ki, Ankara ilə Dəməşq arasında aparılan danışıqlar Rusiya və İran tərəfindən dəstəklənir. İddia olunur ki, seçkilərdən sonra Ankara ilə Dəməşq arasında razılaşma bir sıra yeniliklər gətirəcək. Bunlardan ən diqqətçəkəni Türkiyədəki 4 milyon suriyalının ölkələrinə qayıtmasıdır.

Təhlildə prezident Ərdoğanın bazar günü İŞİD terror təşkilatının lideri Əbu Hüseyn əl-Qureşinin Suriyanın şimalında məxfi xidmət tərəfindən öldürüldüyünü açıqlamasına da diqqət yönəldilir.



Təhlillərə görə, Vaşinqton administrasiyası terrorçu dəstə liderinin öldürüldüyünü təsdiqləməyib. “Haaretz” Ankara ilə Dəməşq arasında mümkün razılaşmanın başqa bir nəticəsini qeyd edir: bu sui-qəsd təsdiqlənməsi böyük diplomatik əhəmiyyət kəsb edir.

“Vaşinqton YPG-ni qoruyan ABŞ qoşunlarını Suriyanın şimalından çıxarmaq məcburiyyətində qalacağını bilir. Vaşinqton Suriyada mövcud status-kvonu saxlamaq istəyir, çünki nəzarətdə və ya qoşunların yerdəyişməsində hər hansı dəyişiklik ABŞ-ın maraqları bahasına ola bilər. Türkiyənin Türkiyə, Suriya və digər ərəb ölkələri arasında imzalanacaq müqavilələrə qarşı çıxması çətindir”.

Təhlildə xüsusi vurğulanır ki, Türkiyə iqtisadi və ya diplomatik təsir olmadan istədiyi həlli tətbiq edə bilməz, İran isə Suriya və bölgədə yavaş-yavaş seçdiyi həll yollarını hazırlayır.

ELÇİN




Bölməyə aid digər xəbərlər