16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
09:14 / 15-06-2025
Vəhdət Partiyasının sədri dəyişib - Fotolar
08:50 / 15-06-2025
İranın zərbəsindən sonra İsraildə tədqiqat mərkəzi yanıb
00:49 / 15-06-2025
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
00:16 / 15-06-2025
İranda daha bir general həlak olub
00:07 / 15-06-2025
Bu gün Milli Qurtuluş Günüdür
20:24 / 14-06-2025
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
19:00 / 14-06-2025
AZAL uçuşların sayını artırır
18:57 / 14-06-2025
İlham Əliyev krala məktub göndərib
18:19 / 14-06-2025
İranın 20-dən çox komandanı zərərsizləşdririlib
18:07 / 14-06-2025
Lənkəranda yeniyetmə dənizdə boğulub
17:50 / 14-06-2025
Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə yeni hakim ezam olunub
16:01 / 14-06-2025
Ceyhun Bayramov Hakan Fidanla telefonda danışıb
15:09 / 14-06-2025
Azərbaycan və İran XİN başçıları telefonda müzakirə aparıblar
14:29 / 14-06-2025
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
13:32 / 14-06-2025
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Avropa İttifaqı və Çin arasında vacib birləşdirici tərəfdir"
12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
11:49 / 14-06-2025
İranın Baş Qərargah rəisinin iki müavini həlak olub
08:51 / 14-06-2025
Əcnəbilər İrandan Azərbaycana keçərək təxliyə olunur - Fotolar
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
07:38 / 14-06-2025
Bu gün orta məktəblərdə “Son zəng” çalınacaq
23:40 / 13-06-2025
Putin Pezeşkian və Netanyahu ilə telefon danışıqları aparıb
22:31 / 13-06-2025
İran İsrailə raket hücumuna başlayıb
21:20 / 13-06-2025
Şəmkirdə iki nəfər kanalda batıb
19:03 / 13-06-2025
Müğənninin itkin düşən qardaşı oğlu tapılıb
13:40 / 11-06-2025
Professor: Zəngəzur və Dərələyəzin Ermənistana verilməsinin hüquqi qüvvəsi yoxdur
18:45 / 10-06-2025
Ölkəmizdə 3 gün iş olmayacaq
08:07 / 14-06-2025
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
14:57 / 12-06-2025
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
07:27 / 12-06-2025
Üç min avtomobilin olduğu yük gəmisi bir həftədir yanır
07:17 / 12-06-2025
Ağ ev Yaxın Şərqdən diplomatları və hərbçi ailələrini çıxarır
07:23 / 13-06-2025
İsrail İranı vurmağa başlayıb
21:06 / 11-06-2025
Acun Ilıcalı istefa verib
17:06 / 13-06-2025
Laçın şəhərinin Baş planı təsdiqlənib
22:53 / 11-06-2025
"Qarabağ" Marko Veşoviçlə yollarını ayırıb
21:38 / 12-06-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam edir - Yenilənib
15:00 / 11-06-2025
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
Qazaxıstanın ABŞ üçün əhəmiyyəti artır - Təhlil
Tarix: 08-05-2023 12:12 | Bölmə: Slayd
Dövlət katibi Entoni Blinken bu yaxınlarda Mərkəzi Asiyaya səfəri zamanı ABŞ-ın region ölkələrinin ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini və iqtisadi əlaqələri genişləndirməyə ümid etdiyini vurğulayaraq, əməkdaşlığın daha əhəmiyyətli sahələrini, yəni nüvə silahlarının yayılması və silahlara nəzarəti vurğulamaq fürsətini əldən verib. Rusiyanın 2022-ci ilin sonunda Yeni START görüşlərini təxirə salması və Çinin nüvə başlıqlarının sayını durmadan artırması fonunda Rusiya və ABŞ arasında silahlara nəzarət perspektivləri qaranlıq görünür. Üstəlik, ABŞ-Rusiya silahlara nəzarət əlaqələrinin pisləşməsi silahların yayılmaması üzrə gələcək əməkdaşlığı da təhdid edə bilər. Bununla belə, bu ağır şəraitdə Qazaxıstan mühüm rol oynaya bilər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “National Interest” yazıb.
ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Qazaxıstan Kütləvi Qırğın Silahlarının (KQS) yayılmaması məsələsində ABŞ-ın tərəfdaşı olub və ola bilər:
Sovet İttifaqının süqutundan sonra Qazaxıstan sovet nüvə arsenalının və əlaqəli nüvə infrastrukturunun ən əhəmiyyətli qalıqlarından biritək qalıb. Bu silahların çıxarılması və sökülməsi ABŞ-ın silahların yayılmaması siyasətinin görkəmli nailiyyətlərindən biri idi və bu, ABŞ-Qazaxıstan münasibətlərinin ayrılmaz hissəsi olmaqda davam edir.
Bu yaxınlarda ABŞ regionda nüvə silahının yayılmaması ilə bağlı təşəbbüs irəli sürüb. Məsələn, Milli Nüvə Təhlükəsizliyi Administrasiyasının müvafiq olaraq baş müdir müavini Cill Hrubi və Frank Rouz ABŞ-Qazaxıstan nüvə silahlarının yayılmaması üzrə birgə səylərinin nailiyyətlərini xatırlamaq üçün keçən il oktyabrın 5-də Qazaxıstana səfərlərini başa vurublar. Əvvəllər bu səylər Nunn-Luqar Təhlükəsinin Azaldılması Proqramının bir hissəsi kimi Qazaxıstandan nüvə materialının çıxarılması ilə nüvə silahının yayılması təhlükəsini azaldan 1994-cü ildə uğurlu “Sapphire Layihəsi”nə gətirib çıxarıb. “Nüvə təhlükəsizliyi və yayılmaması üzrə əməkdaşlıq ölkələrimiz arasında möhkəm münasibətlərin təməl daşıdır”, - Hrubi deyib.
Qazaxıstan bu sovet silahlarını sıradan çıxarandan bəri silahlara nəzarət və tərksilah diplomatiyasında liderə çevrilib. Qazaxıstan təkcə öz ərazisində qalan nüvə silahlarını və materiallarını təmin edə bilməyib, həm də 2006-cı ildə imzalanmış müqavilə vasitəsilə Mərkəzi Asiyanı Nüvə Silahından Azad Zona etmək üçün nüvə silahlarının yayılmaması səylərinə rəhbərlik edib.
Qazaxıstan da öz həyətindən kənarda nüvə silahının yayılmaması diplomatiyası sahəsində təcrübəyə malikdir. Prezident Nursultan Nazarbayev Obama administrasiyası tərəfindən təşkil edilən dörd Nüvə Təhlükəsizliyi Sammitinin hamısında iştirak edib. Nazarbayev İrana nüvə proqramlarının işləməsinin çatışmazlıqlarını və Qazaxıstan kimi sülhü seçə biləcəyini açıqlayıb. Bu səylər Qazaxıstanın Birgə Kompleks Fəaliyyət Planının mühüm koordinasiyası ilə yekunlaşıb. Bu, 2013-cü ildə İran və P5+1 arasında danışıqların iki raunduna ev sahibliyi etməyi əhatə edirdi. Qazaxıstanın ev sahibliyi edən danışıqlar vasitəsilə iştirakı onun nüvə silahının yayılmaması icmasının dəyərli üzvü statusunu gücləndirdi.
Birləşmiş Ştatlar üçün kütləvi qırğın silahlarının yayılmaması tarixən bu silahların yayılması ilə bağlı oxşar narahatlıqları paylaşan ruslarla işləmək üçün bir yol olmaqda davam edir. Üstəlik, Rusiya öz periferiyasında kütləvi qırğın silahlarının yayılmasının təhlükəsini anlayır. Buna görə də, Birləşmiş Ştatlar nüvə silahının yayılmaması normalarına riayət edilməsinin daha sabit beynəlxalq təhlükəsizlik mühitinin yaradılmasına kömək etdiyini iddia etməlidir.
Qazaxıstan və Rusiyanın coğrafi yaxınlığını və tarixi əlaqələri nəzərə alsaq, Qazaxıstan Rusiya ilə gələcək silahlara nəzarət danışıqlarında ABŞ üçün getdikcə daha mühüm tərəfdaş olacaq. Konkret olaraq, silahlara nəzarət müqavilələrinə çoxtərəfli dəstək nüvə sabitliyi üçün hesabatlılığın qorunmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edəcəkdir. Yeni START 2026-cı ilə qədər davam edir və ABŞ və Rusiya arasında qoruyucu zolağı təmin etməyi hədəfləyən yeganə aktiv silahlara nəzarət müqaviləsidir. Bununla belə, bu əməkdaşlıq sahəsi Rusiya-Ukrayna münaqişəsi başlayandan bəri ABŞ və Rusiya arasında getdikcə daha çox ziddiyyətli münasibətlər və məhdud diplomatik təmaslar səbəbindən sarsıntılı vəziyyətdədir.
Rusiyanın Yeni START danışıqlarını dayandırması böyük xəbər deyil, lakin Qazaxıstan kimi üçüncü tərəf potensial olaraq vasitəçi rolunu oynaya və gələcək silahlara nəzarət danışıqlarına ev sahibliyi edə bilər. Şükürlər olsun ki, Rusiyanın dayandırması sazişin ləğvi və Rusiyanın nüvə silahlarının yığılmasının qaçılmaz olması demək deyil. ABŞ siyasətçiləri daha çox nüvə silahının ABŞ-ın təhlükəsizliyini təmin etmədiyini nəzərə alaraq, müdafiə şahinlərinin nüvə istehsalını genişləndirmək üçün təzyiqlərinə müqavimət göstərməlidirlər. Əvəzində Moskvada təhlükə qavrayışlarını artırmaqla asanlıqla əks effekt verə bilərdilər.
Rusiya-Ukrayna münaqişəsini əhatə edən hazırkı çətin vəziyyətə baxmayaraq, Şimali Koreyanın 2006-cı ildə nüvə silahı əldə etməsindən sonra heç bir yeni dövlətin nüvə silahı əldə etmədiyini nəzərə alsaq, nüvə silahının yayılmaması ilə bağlı rekord təsiredicidir. Böyük dövlətlər arasında nüvə silahlarının yığılmasının qarşısını almaq üçün silahlara nəzarət səyləri daha da əhəmiyyətli bir problem olmuşdur. Qazaxıstan kimi öz regional mənzərəsi və təhlükəsizlik dinamikasını daha yaxşı başa düşən regional tərəfdaşlarla Birləşmiş Ştatlar nüvə sabitliyini gücləndirmək üçün daha yaxşı şansa malikdir.
E. KAMAL
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-05-2023 12:12 | Bölmə: Slayd
Dövlət katibi Entoni Blinken bu yaxınlarda Mərkəzi Asiyaya səfəri zamanı ABŞ-ın region ölkələrinin ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini və iqtisadi əlaqələri genişləndirməyə ümid etdiyini vurğulayaraq, əməkdaşlığın daha əhəmiyyətli sahələrini, yəni nüvə silahlarının yayılması və silahlara nəzarəti vurğulamaq fürsətini əldən verib. Rusiyanın 2022-ci ilin sonunda Yeni START görüşlərini təxirə salması və Çinin nüvə başlıqlarının sayını durmadan artırması fonunda Rusiya və ABŞ arasında silahlara nəzarət perspektivləri qaranlıq görünür. Üstəlik, ABŞ-Rusiya silahlara nəzarət əlaqələrinin pisləşməsi silahların yayılmaması üzrə gələcək əməkdaşlığı da təhdid edə bilər. Bununla belə, bu ağır şəraitdə Qazaxıstan mühüm rol oynaya bilər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “National Interest” yazıb.
ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Qazaxıstan Kütləvi Qırğın Silahlarının (KQS) yayılmaması məsələsində ABŞ-ın tərəfdaşı olub və ola bilər:
Sovet İttifaqının süqutundan sonra Qazaxıstan sovet nüvə arsenalının və əlaqəli nüvə infrastrukturunun ən əhəmiyyətli qalıqlarından biritək qalıb. Bu silahların çıxarılması və sökülməsi ABŞ-ın silahların yayılmaması siyasətinin görkəmli nailiyyətlərindən biri idi və bu, ABŞ-Qazaxıstan münasibətlərinin ayrılmaz hissəsi olmaqda davam edir.
Bu yaxınlarda ABŞ regionda nüvə silahının yayılmaması ilə bağlı təşəbbüs irəli sürüb. Məsələn, Milli Nüvə Təhlükəsizliyi Administrasiyasının müvafiq olaraq baş müdir müavini Cill Hrubi və Frank Rouz ABŞ-Qazaxıstan nüvə silahlarının yayılmaması üzrə birgə səylərinin nailiyyətlərini xatırlamaq üçün keçən il oktyabrın 5-də Qazaxıstana səfərlərini başa vurublar. Əvvəllər bu səylər Nunn-Luqar Təhlükəsinin Azaldılması Proqramının bir hissəsi kimi Qazaxıstandan nüvə materialının çıxarılması ilə nüvə silahının yayılması təhlükəsini azaldan 1994-cü ildə uğurlu “Sapphire Layihəsi”nə gətirib çıxarıb. “Nüvə təhlükəsizliyi və yayılmaması üzrə əməkdaşlıq ölkələrimiz arasında möhkəm münasibətlərin təməl daşıdır”, - Hrubi deyib.
Qazaxıstan bu sovet silahlarını sıradan çıxarandan bəri silahlara nəzarət və tərksilah diplomatiyasında liderə çevrilib. Qazaxıstan təkcə öz ərazisində qalan nüvə silahlarını və materiallarını təmin edə bilməyib, həm də 2006-cı ildə imzalanmış müqavilə vasitəsilə Mərkəzi Asiyanı Nüvə Silahından Azad Zona etmək üçün nüvə silahlarının yayılmaması səylərinə rəhbərlik edib.
Qazaxıstan da öz həyətindən kənarda nüvə silahının yayılmaması diplomatiyası sahəsində təcrübəyə malikdir. Prezident Nursultan Nazarbayev Obama administrasiyası tərəfindən təşkil edilən dörd Nüvə Təhlükəsizliyi Sammitinin hamısında iştirak edib. Nazarbayev İrana nüvə proqramlarının işləməsinin çatışmazlıqlarını və Qazaxıstan kimi sülhü seçə biləcəyini açıqlayıb. Bu səylər Qazaxıstanın Birgə Kompleks Fəaliyyət Planının mühüm koordinasiyası ilə yekunlaşıb. Bu, 2013-cü ildə İran və P5+1 arasında danışıqların iki raunduna ev sahibliyi etməyi əhatə edirdi. Qazaxıstanın ev sahibliyi edən danışıqlar vasitəsilə iştirakı onun nüvə silahının yayılmaması icmasının dəyərli üzvü statusunu gücləndirdi.
Birləşmiş Ştatlar üçün kütləvi qırğın silahlarının yayılmaması tarixən bu silahların yayılması ilə bağlı oxşar narahatlıqları paylaşan ruslarla işləmək üçün bir yol olmaqda davam edir. Üstəlik, Rusiya öz periferiyasında kütləvi qırğın silahlarının yayılmasının təhlükəsini anlayır. Buna görə də, Birləşmiş Ştatlar nüvə silahının yayılmaması normalarına riayət edilməsinin daha sabit beynəlxalq təhlükəsizlik mühitinin yaradılmasına kömək etdiyini iddia etməlidir.
Qazaxıstan və Rusiyanın coğrafi yaxınlığını və tarixi əlaqələri nəzərə alsaq, Qazaxıstan Rusiya ilə gələcək silahlara nəzarət danışıqlarında ABŞ üçün getdikcə daha mühüm tərəfdaş olacaq. Konkret olaraq, silahlara nəzarət müqavilələrinə çoxtərəfli dəstək nüvə sabitliyi üçün hesabatlılığın qorunmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edəcəkdir. Yeni START 2026-cı ilə qədər davam edir və ABŞ və Rusiya arasında qoruyucu zolağı təmin etməyi hədəfləyən yeganə aktiv silahlara nəzarət müqaviləsidir. Bununla belə, bu əməkdaşlıq sahəsi Rusiya-Ukrayna münaqişəsi başlayandan bəri ABŞ və Rusiya arasında getdikcə daha çox ziddiyyətli münasibətlər və məhdud diplomatik təmaslar səbəbindən sarsıntılı vəziyyətdədir.
Rusiyanın Yeni START danışıqlarını dayandırması böyük xəbər deyil, lakin Qazaxıstan kimi üçüncü tərəf potensial olaraq vasitəçi rolunu oynaya və gələcək silahlara nəzarət danışıqlarına ev sahibliyi edə bilər. Şükürlər olsun ki, Rusiyanın dayandırması sazişin ləğvi və Rusiyanın nüvə silahlarının yığılmasının qaçılmaz olması demək deyil. ABŞ siyasətçiləri daha çox nüvə silahının ABŞ-ın təhlükəsizliyini təmin etmədiyini nəzərə alaraq, müdafiə şahinlərinin nüvə istehsalını genişləndirmək üçün təzyiqlərinə müqavimət göstərməlidirlər. Əvəzində Moskvada təhlükə qavrayışlarını artırmaqla asanlıqla əks effekt verə bilərdilər.
Rusiya-Ukrayna münaqişəsini əhatə edən hazırkı çətin vəziyyətə baxmayaraq, Şimali Koreyanın 2006-cı ildə nüvə silahı əldə etməsindən sonra heç bir yeni dövlətin nüvə silahı əldə etmədiyini nəzərə alsaq, nüvə silahının yayılmaması ilə bağlı rekord təsiredicidir. Böyük dövlətlər arasında nüvə silahlarının yığılmasının qarşısını almaq üçün silahlara nəzarət səyləri daha da əhəmiyyətli bir problem olmuşdur. Qazaxıstan kimi öz regional mənzərəsi və təhlükəsizlik dinamikasını daha yaxşı başa düşən regional tərəfdaşlarla Birləşmiş Ştatlar nüvə sabitliyini gücləndirmək üçün daha yaxşı şansa malikdir.
E. KAMAL
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:19
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
Dünən, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
Dünən, 14:29
İranın 9 nüvə alimi öldürülüb - Siyahı
Dünən, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 22:31
İran İsrailə raket hücumuna başlayıb
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
