12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Aşqabad və Düşənbə Orta Dəhlizə yaşıl işıq yandırır
Tarix: 12-05-2023 11:16 | Bölmə: Slayd
Aşqabad və Düşənbə Orta Dəhlizə yaşıl işıq yandırır

Tacikistan və Türkmənistan münasibətləri strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə qaldırıb. Bu, prezidentlər Emoməli Rəhmon və Serdar Berdıməhəmmədov arasında dünən Düşənbədə keçirilən danışıqların nəticəsidir. Aşqabad dostluq əlaməti olaraq Düşənbəyə Xəzər dənizinin Türkmənistan limanlarına çıxışı və birgə yeni nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasını təklif edib. Məhz nəqliyyat sektorunda ölkələr arasında fikir ayrılıqları var idi.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Serdar Berdıməhəmmədov Türkmənistanın başçısı kimi ilk dəfə Düşənbəyə səfər edib:

Səfər əvvəlcə aprelin 10-11-nə planlaşdırılmışdı, lakin aprelin 7-də vəfat edən nənəsi Oğulabat Berdıməhəmmədovanın ölümü ilə əlaqədar təxirə salınmışdı.

Emoməli Rəhmon və Serdar Berdıməhəmmədov mayın 9-da Moskvada Qələbə Paradında görüşüb və Tacikistanda ünsiyyətini davam etdiriblər.

Səfərin dövlət xarakteri daşıdığı statusa görə Serdar Berdiməhəmmədov bütün şərəflə qarşılanıb.

Danışıqlar Millətlər Sarayında əvvəlcə təkbətək formatda, daha sonra rəsmi nümayəndə heyətlərinin iştirakı ilə keçirilib.

Tacikistan yüklərinin Türkmənistan üzərindən tranzit daşımalarının genişləndirilməsi və iki ölkəni Xəzər dənizinə çıxışı ilə birləşdirəcək nəqliyyat dəhlizinin yaradılması perspektivlərinə xüsusi diqqət yetirib.

Görüşlərin yekunu olaraq 23 yeni sənəd, o cümlədən Tacikistan Respublikası ilə Türkmənistan arasında strateji tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi haqqında Bəyannamə imzalanıb.

Rəhmon bildirib: “Bu tarixi qərar xalqlarımızın fundamental maraqlarına cavab verir və regionun inkişafı və sabitliyi üçün mühüm amillərdən biridir”.

Öz növbəsində, Serdar Berdıməhəmmədov bildirib ki, “hər iki ölkənin səyləri əsas məqsədə - Asiya, Avropa, Yaxın Şərqin nəqliyyat sistemlərinin birləşməsini təmin edən güclü və müasir infrastrukturun yaradılmasına nail olmağa yönəlməlidir”, - deyə “Neytral Türkmənistan” nəşri dövlət başçısından sitat gətirir.

Türkmənistan prezidentinin sözlərinə görə, okeana birbaşa çıxışı olmayan Mərkəzi Asiya dövlətləri dünya bazarlarına çıxmaq üçün Xəzərin şərq sahillərinin liman infrastrukturundan maksimum istifadə etməlidirlər.

Berdıməhəmmədov bildirib ki, onun ölkəsi əlverişli şərtlərlə Tacikistanın maraqları naminə Türkmənistanın Türkmənbaşı dəniz limanının imkanlarından istifadəni müzakirə etməyə hazırdır.

Düşənbədə iki ölkənin iş adamları ənənəvi biznes forum keçirib. Tədbirdə Türkmənistan və Tacikistanın 250-yə yaxın özəl və dövlət biznesinin nümayəndəsi iştirak edib. Forumda hər iki dövlətin investisiya imkanları təqdim olunub. Energetika, sənaye, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat logistikası və kommunikasiyalar investisiya üçün perspektivli sahələr adlandırılıb.

“Asiya Plus” agentliyinin məlumatına görə, danışıqlar nəticəsində müqavilələr imzalanıb, lakin müqavilələrin məbləği məlum deyil.

Həm Türkmənistanı, həm də Tacikistanı indiki sosial-iqtisadi vəziyyətdə investor ölkələrə aid etmək çətindir. Tacikistanın statistika qurumlarının məlumatına görə, 2022-ci ildə Türkmənistanla ticarət 2,4 dəfə artaraq təqribən 53 milyon dollar təşkil edib. Bir il əvvəl bu rəqəm 22,2 milyon dollara bərabər olub. Ötən il Tacikistan məhsullarının ixracı cəmi 783 min dollar təşkil edib - ikitərəfli ticarətin ümumi həcminin 1,5 faizi. Qonşu ölkələr arasında əmtəə dövriyyəsinin bu qədər aşağı olmasının səbəbi onların arasında “korlanmış münasibətlər”dədir.

Xatırladaq ki, məsələ hələ 2013-cü ildə Türkmənistan-Əfqanıstan-Tacikistan (TAT) dəmir yolunun tikintisinə dair müqavilənin imzalanması ilə başlayıb. Emoməli Rəhmon, ilk prezidenti İslam Kərimovun Roqun SES-in tikintisinə görə Tacikistanı nəqliyyat blokadasına saldığı Özbəkistandan yan keçmək üçün bu layihənin təşəbbüskarı olub. Dəmir yolu cənubdan Özbəkistandan yan keçməklə Əfqanıstandan keçməli idi. Türkmənistan dərhal tikintiyə başladı, Əfqanıstana Faryab əyalətinin Akina kəndinə avtomobil yolunu gətirdi, burada digər işlərlə yanaşı, logistika infrastrukturunun tikintisinə başladı.

Tacikistanı Əfqanıstanla birləşdirməli olan dəmir yolu hissəsinin çəkilişinə, o cümlədən təklif olunan yolun marşrutu ilə bağlı tərəflər arasında fikir ayrılığı və lazımi vəsaitin olmaması səbəbindən başlanmayıb. Düşənbə daha sonra yolun çəkilişində istəksizliyini “Özbəkistan və Tacikistan arasında münasibətlərin istiləşməsi” ilə izah edib. Türkmənistan Xarici İşlər Nazirliyi Tacikistan tərəfinə çaşqınlıq ifadə edib və dövlətlərarası münasibətlər münaqişə ərəfəsindədir. Vəziyyət o yerə çatıb ki, tacik yük maşınlarının Türkmənistan ərazisindən keçməsinə qadağa qoyulub ki, bu da Rusiya və Qazaxıstan ərazisi ilə yüklərin çatdırılması üçün nəqliyyat yükünü xeyli artırıb.

Emoməli Rəhmonun 2021-ci ilin avqustunda Türkmənistana dövlət səfərindən sonra Tacikistanın nəqliyyat orqanı dəmir yolunun 50 kilometrlik hissəsinin tikintisinə vəsait toplamaq üçün danışıqlar apardığını və bunun üçün cəmi 128 milyon dollar lazım olduğunu bildirib.

Rəsmi versiyaya görə, anlaşılmazlıq rəsmi Düşənbənin əlaqə saxlamadığı “Taliban”ın Əfqanıstanda hakimiyyətə gəlməsi ilə əlaqədar baş verib. Buna baxmayaraq, Rəhmon hazırkı dövlət başçısının atası, o vaxtkı prezident Qurbanqulu Berdiməhəmmədovu Tacikistan mallarının tranzitinə qoyulan qadağanı aradan qaldırmağa razı sala bilib. Yolun tamamlanması ehtimalı var.

Emoməli Rəhmon mediaya açıqlamasında nəqliyyat sahəsində əməkdaşlığın fəal inkişafı üçün prioritetləri qeyd edib: “Ölkələrimizin ərazisindən avtomobil və dəmir yolu ilə yükdaşımaların həcmi artırılacaq. Bu məqsədlər üçün yükdaşımaların daha da artırılması və multimodal daşımaların intensivləşdirilməsi üçün birgə tədbirlər proqramı (“Yol xəritəsi” – “NG”) qəbul edilib”.

Ekspertlər hesab edir ki, Rəhmonla Berdıməhəmmədov arasında danışıqlar zamanı Türkmənistan-Çin qaz kəmərinin D xəttinin tikintisi məsələsi müzakirə olunub ki, bu da Tacikistandan keçməlidir. Bu qaz kəməri ilə 25-30 milyard kubmetr qazın veriləcəyi gözlənilir. Lakin Düşənbə öz öhdəliklərini yerinə yetirmədiyi üçün Aşqabad ziyana düşür.

Onu da xatırladaq ki, bu qaz kəmərinin Tacikistan ərazisində tikintisinə dair hökumətlərarası saziş 2013-cü ilin sentyabrında imzalanıb. 2014-cü ilin mart ayında Çinin CNPC neft-qaz şirkəti “Tajiktransqaz” ilə müqavilə bağladı, bunun əsasında “Trans-Tajik Gas Pipeline Company Ltd” müştərək müəssisəsi yaradıldı, onun əsasında ümumi uzunluğu 63,3 km olan 42 dağ tuneli Tacikistanda tikiləcək. İlk tunelin tikintisi 2020-ci ildə tamamlanıb. Digər obyektlərin tamamlanması barədə məlumat verilməyib. Göründüyü kimi, bu məsələ mayın 17-18-də Sianda keçiriləcək Çin-Mərkəzi Asiya sammitində müzakirə olunacaq.

Y. QACAR
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər