21:08 / 29-04-2024
Mehriban Əliyeva Ülviyyə Fətəliyevanı təbrik edib
19:25 / 29-04-2024
Üç ölkə həyəcan təbili çalır: Rusiya GPS siqnallarını pozur!
19:09 / 29-04-2024
Ukrayna Azərbaycana yeni səfir göndərib
19:05 / 29-04-2024
Daha təhlükəli sualtı silahlar istifadəyə verilir - Foto
18:12 / 29-04-2024
Azərbaycanla Ermənistan arasında 35 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
18:11 / 29-04-2024
Bakıda beynəlxalq oyun festivalı keçiriləcək
18:09 / 29-04-2024
Sabiq rəis generalı ittiham edir: "800 min manatı ona verdim"
18:01 / 29-04-2024
Stoltenberq: "Ukrayna NATO-ya üzv olmaq yolundadır"
17:41 / 29-04-2024
Tikilməkdə Olan Obyektlərin Müdiriyyəti 3 fəaliyyət istiqaməti olacaq
17:23 / 29-04-2024
Titanikdə batan biznesmenin qızıl saatı rekord qiymətə satılıb
17:23 / 29-04-2024
Əli Əsədov Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyi barədə qərar imzalayıb
17:19 / 29-04-2024
Türk kəşfiyyatı 15 nəfərlik terror qrupunu məhv edib
17:14 / 29-04-2024
Çin lideri Avropaya səfərə hazırlaşır
16:47 / 29-04-2024
ABŞ səfiri Qubanın Qırmızı qəsəbəsində olub
16:43 / 29-04-2024
Şimali Koreya ABŞ-ı Ukraynaya görə ittiham edir
16:20 / 29-04-2024
Paşinyan Putinin andiçmə mərasiminə getməyəcək
16:12 / 29-04-2024
Türkiyənin NATO ilə bağlı qərarı 32 dövlətə çatdırılıb
16:07 / 29-04-2024
Qəzzada can itkisi 34488 nəfərə çatıb
15:55 / 29-04-2024
İsa Qəmbər Müsavat başqanı postuna namizəd olub
15:49 / 29-04-2024
Mərkəz rəhbəri Anar Məmmədli saxlanılıb
15:47 / 29-04-2024
Hakan Fidan ilə Antoni Blinken Ər-Riyadda görüşüb
15:43 / 29-04-2024
Rusiya cəbhədəki böyük itkilərini kompensasiya edə bilmir
15:33 / 29-04-2024
Qazaxıstan: Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirlərinin görüşündə vasitəçi kimi çıxış etmirik
15:23 / 29-04-2024
Qarabağ zonasında daha 1245 hektar ərazi minalardan təmizlənib
15:05 / 29-04-2024
Hərbçimiz Qazaxda minaya düşüb - Yenilənib
14:54 / 29-04-2024
Ukrayna ilə bütün keçid məntəqələri blokdan çıxarılıb
14:32 / 29-04-2024
İlham Əliyev Malayziyanın Parlament Senatının prezidentini qəbul edib - (Yenilənib)
14:28 / 29-04-2024
DİM imtahanların vaxtını dəyişib
14:17 / 29-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib) - Foto
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
10:09 / 27-04-2024
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
13:07 / 26-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
21:36 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyevin Almaniyaya işgüzar səfəri başa çatıb - Fotolar
10:48 / 25-04-2024
Fatih Terimin komandası darmadağınla uduzub
14:35 / 25-04-2024
Rasim Balayev: "Onlara baş qoşası deyiləm"
18:49 / 27-04-2024
Abşeronda qətl törədilib
07:32 / 26-04-2024
Yəhudi qızın portreti 30 milyon avroya satılıb - Fotolar
15:14 / 26-04-2024
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
09:43 / 25-04-2024
Millimiz bu gün Özbəkistan komandası ilə qarşılaşacaq
22:50 / 27-04-2024
Şair-publisist Namiq Hacıheydərli vəfat edib
20:46 / 26-04-2024
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
Azərbaycanın iki qonşusu ərazi mübahisəsinə başlayıb
Tarix: 25-12-2023 14:05 | Bölmə: Siyasət
Rusiya ilə İran arasında münasibətlər yenidən gərginləşib. Rusiyanın Tehrandakı müvəqqəti işlər vəkili İran Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb.
İki ölkə arasında münasibətlərin pisləşməsinin əsas səbəbi Mərakeşdə keçirilən Rusiya-Ərəb Əməkdaşlıq Forumunun VI sessiyasının yekun bəyanatıdır. Forumun yekun sənədində İran-BƏƏ arasında münaqişəli Böyük və Kiçik Tunb, Əbu Musa adaları müzakirəyə çıxarılıb. BƏƏ-nin bəyanatına Rusiyanın dəstəyi isə Tehranı hiddətləndirib.
Nə baş verir?
Böyük və Kiçik Tunb, Əbu Musa adaları mühüm münaqişələrin səbəblərindən hesab edilir. 30 noyabr 1971-ci ildə Britaniya qüvvələrinin adıçəkilən adalardan çıxması fonunda İran Hərbi Dəniz Qüvvələri bura nəzarəti ələ keçirib. Həmin tarixdə adadakı kiçik ərəb polis təşkilatı bu müdaxiləyə müqavimət göstərsə də, rəsmi Tehran adaları tutmağı bacarıb.
İran 1971-ci ildən de-fakto nəzarət etdiyi adaların suverenliyini heç bir halda müzakirə etmək istəmir. Ərazilər üzərindəki hüquqlarının qədim dövrlərə dayanması tezisini irəli sürən Tehran, adaların 1903-cü ildə ingilislər tərəfindən tutulduğunu, 1971-ci ildə geri qaytarıldığını, beləliklə, “o dövrdə hələ qurulmamış BƏƏ-nin suverenlik iddiasında ola bilməyəcəyi” fikrini müdafiə edir.
İranın tarixi aspektdən irəli sürdüyü arqument əslində düzdür. Adalar 1622-ci ildə Səfəvi hökmdarı Birinci Şah Abbas (Böyük) tərəfindən ingilis gəmilərinin yardımı ilə ələ keçirilib. Lakin beynəlxalq münasibətlər sistemində tarix faktoru hər zaman haqlı arqument hesab edilmir. Yəni bu məntiqlə baxdıqda Türkiyədə həmin tarixdə Osmanlı imperiyasının hakim olduğu torpaqlara ərazi iddiası irəli sürməlidir.
BƏƏ isə adalarla bağlı iddiaları üçün ərəb ölkələri və beynəlxalq təşkilatlar qarşısında təşəbbüslər irəli sürür. İrandan fərqli olaraq bu, daha modern və real təklifdir. Təsadüfi deyil ki, mayın 19-da Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində keçirilən Ərəb Dövlətləri Liqasının 32-ci Zirvə Toplantısının yekun bəyanatında BƏƏ-nin mübahisəli adalar üzərində suverenlik iddiası qəbul edilib.
Moskva-Tehran gərginliyi
İran-BƏƏ arasındakı münaqişəli adalar məsələsi Çinin də marağındadır, lakin Rusiyanın sərgilədiyi mövqe diqqət çəkir. Prinsip etibarilə bu münaqişədə rəsmi Moskvanın ərəbləri dəstəkləməsi ilk dəfə deyil. Rusiya 2023-cü ilin 10 iyulunda Körfəz Əməkdaşlıq Şurasına üzv ölkələrin toplantısında Əbu Musa, Böyük Tunb və Kiçik Tunb adaları ilə bağlı məsələdə BƏƏ-nin mövqeyini dəstəkləmişdi. Hətta buna görə Rusiyanın Tehrandakı səfiri İran XİN-ə çağrılmışdı. Analoji hadisənin Mərakeşdə keçirilən Rusiya-Ərəb Əməkdaşlıq Forumunun VI sessiyasında da yaşanması Tehran-Moska münasibətlərini yenidən gərginləşdirib.
Prinsip etibarilə Rusiya və İran arasında xüsusi bir problem yoxdur. Əksinə, Rusiya-Ukrayna müharibəsinə görə Tehran Moskvaya dron və müxtəlif təyinatlı silah tədarük edir. Yəni iki ölkənin münasibətləri əslində zirvə nöqtəsindədir. Lakin Kremlin BƏƏ-yə dəstək verməsinin pərdəarxasında geosiyasi və iqtisadi maraqlar dayanır.
Məsələ ondadır ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin uzanması Moskvanın kifayət qədər ciddi iqtisadi itkilərlə üzləşməsinə səbəb olub. Yəni indiki məqamda BƏƏ ağır iqtisadi itki və təcridlə üzləşən Moskva üçün böyük önəm kəsb edir.
İkinci məqam isə Rusiyanın ərəb ölkələrini öz tərəfinə çəkmək cəhdi ilə bağlıdır. Ərəblərin Qərbə tərəf mövqe sərgiləməsi ehtimalı Kremli narahat edir. Yəni bu, əslində sözlü dəstəkdən başqa bir şey deyil.
Müqayisə üçün qeyd edim ki, 10 iyul böhranı zamanı da İran-Rusiya münasibətləri pisləşmiş, daha sonra normallaşmışdı. Rusiya İranın Qərbə meyiletmə imkanlarının olmadığını bildiyi üçün arxayındır. Buna görə də vaxtaşırı Tehranı qıcıqlandırsa da, sonradan gərginliyi aradan qaldıracaq addımlar atır.
Turan RZAYEV
Politoloq
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 25-12-2023 14:05 | Bölmə: Siyasət
Rusiya ilə İran arasında münasibətlər yenidən gərginləşib. Rusiyanın Tehrandakı müvəqqəti işlər vəkili İran Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb.
İki ölkə arasında münasibətlərin pisləşməsinin əsas səbəbi Mərakeşdə keçirilən Rusiya-Ərəb Əməkdaşlıq Forumunun VI sessiyasının yekun bəyanatıdır. Forumun yekun sənədində İran-BƏƏ arasında münaqişəli Böyük və Kiçik Tunb, Əbu Musa adaları müzakirəyə çıxarılıb. BƏƏ-nin bəyanatına Rusiyanın dəstəyi isə Tehranı hiddətləndirib.
Nə baş verir?
Böyük və Kiçik Tunb, Əbu Musa adaları mühüm münaqişələrin səbəblərindən hesab edilir. 30 noyabr 1971-ci ildə Britaniya qüvvələrinin adıçəkilən adalardan çıxması fonunda İran Hərbi Dəniz Qüvvələri bura nəzarəti ələ keçirib. Həmin tarixdə adadakı kiçik ərəb polis təşkilatı bu müdaxiləyə müqavimət göstərsə də, rəsmi Tehran adaları tutmağı bacarıb.
İran 1971-ci ildən de-fakto nəzarət etdiyi adaların suverenliyini heç bir halda müzakirə etmək istəmir. Ərazilər üzərindəki hüquqlarının qədim dövrlərə dayanması tezisini irəli sürən Tehran, adaların 1903-cü ildə ingilislər tərəfindən tutulduğunu, 1971-ci ildə geri qaytarıldığını, beləliklə, “o dövrdə hələ qurulmamış BƏƏ-nin suverenlik iddiasında ola bilməyəcəyi” fikrini müdafiə edir.
İranın tarixi aspektdən irəli sürdüyü arqument əslində düzdür. Adalar 1622-ci ildə Səfəvi hökmdarı Birinci Şah Abbas (Böyük) tərəfindən ingilis gəmilərinin yardımı ilə ələ keçirilib. Lakin beynəlxalq münasibətlər sistemində tarix faktoru hər zaman haqlı arqument hesab edilmir. Yəni bu məntiqlə baxdıqda Türkiyədə həmin tarixdə Osmanlı imperiyasının hakim olduğu torpaqlara ərazi iddiası irəli sürməlidir.
BƏƏ isə adalarla bağlı iddiaları üçün ərəb ölkələri və beynəlxalq təşkilatlar qarşısında təşəbbüslər irəli sürür. İrandan fərqli olaraq bu, daha modern və real təklifdir. Təsadüfi deyil ki, mayın 19-da Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində keçirilən Ərəb Dövlətləri Liqasının 32-ci Zirvə Toplantısının yekun bəyanatında BƏƏ-nin mübahisəli adalar üzərində suverenlik iddiası qəbul edilib.
Moskva-Tehran gərginliyi
İran-BƏƏ arasındakı münaqişəli adalar məsələsi Çinin də marağındadır, lakin Rusiyanın sərgilədiyi mövqe diqqət çəkir. Prinsip etibarilə bu münaqişədə rəsmi Moskvanın ərəbləri dəstəkləməsi ilk dəfə deyil. Rusiya 2023-cü ilin 10 iyulunda Körfəz Əməkdaşlıq Şurasına üzv ölkələrin toplantısında Əbu Musa, Böyük Tunb və Kiçik Tunb adaları ilə bağlı məsələdə BƏƏ-nin mövqeyini dəstəkləmişdi. Hətta buna görə Rusiyanın Tehrandakı səfiri İran XİN-ə çağrılmışdı. Analoji hadisənin Mərakeşdə keçirilən Rusiya-Ərəb Əməkdaşlıq Forumunun VI sessiyasında da yaşanması Tehran-Moska münasibətlərini yenidən gərginləşdirib.
Prinsip etibarilə Rusiya və İran arasında xüsusi bir problem yoxdur. Əksinə, Rusiya-Ukrayna müharibəsinə görə Tehran Moskvaya dron və müxtəlif təyinatlı silah tədarük edir. Yəni iki ölkənin münasibətləri əslində zirvə nöqtəsindədir. Lakin Kremlin BƏƏ-yə dəstək verməsinin pərdəarxasında geosiyasi və iqtisadi maraqlar dayanır.
Məsələ ondadır ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin uzanması Moskvanın kifayət qədər ciddi iqtisadi itkilərlə üzləşməsinə səbəb olub. Yəni indiki məqamda BƏƏ ağır iqtisadi itki və təcridlə üzləşən Moskva üçün böyük önəm kəsb edir.
İkinci məqam isə Rusiyanın ərəb ölkələrini öz tərəfinə çəkmək cəhdi ilə bağlıdır. Ərəblərin Qərbə tərəf mövqe sərgiləməsi ehtimalı Kremli narahat edir. Yəni bu, əslində sözlü dəstəkdən başqa bir şey deyil.
Müqayisə üçün qeyd edim ki, 10 iyul böhranı zamanı da İran-Rusiya münasibətləri pisləşmiş, daha sonra normallaşmışdı. Rusiya İranın Qərbə meyiletmə imkanlarının olmadığını bildiyi üçün arxayındır. Buna görə də vaxtaşırı Tehranı qıcıqlandırsa da, sonradan gərginliyi aradan qaldıracaq addımlar atır.
Turan RZAYEV
Politoloq
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 19:09
Ukrayna Azərbaycana yeni səfir göndərib
Bu gün, 16:20
Paşinyan Putinin andiçmə mərasiminə getməyəcək
Bu gün, 15:47
Hakan Fidan ilə Antoni Blinken Ər-Riyadda görüşüb
Bu gün, 15:33
Qazaxıstan: Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirlərinin görüşündə vasitəçi kimi çıxış etmirik
Bu gün, 12:15
Nazim Bəydəmirlinin məhkəməsi başlayıb
Bu gün, 09:46
Gürcüstanda etiraz: keçmiş nazir də aksiyada saxlanılıb
26-04-2024, 18:43
Türk dövlətləri parlamentlərinin komitə sədrləri Xankəndi və Şuşaya səfər ediblər - (Yenilənib) - Foto
26-04-2024, 17:58
Ermənistan XİN: "Azərbaycandan sülh sazişinə dair təkliflər almışıq"
26-04-2024, 16:11
Azərbaycanda partiya rəhbəri həbs edilib
26-04-2024, 12:43
Əliyevin tarixi gedişi: Berlinə aparılan “qovluq”da nələr var?
26-04-2024, 12:34
XİN: "Avropa Parlamentinin Azərbaycanla bağlı qətnaməsi əsassızdır"
26-04-2024, 10:02
Avropa Məhkəməsi Azərbaycanı cərimələyib - İki şikayət üzrə
26-04-2024, 08:56
Moskva Avropa Parlamentinə seçkilərə müdaxilə edir?
25-04-2024, 17:55
Papa Fransisk Putinə mesaj göndərib
25-04-2024, 15:50
İspaniya və daha 4 ölkə Fələstin dövlətini tanımağa hazırlaşır
25-04-2024, 15:08
"Azərbaycanda respondentlərin 74,9%-i "TikTok"a məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsini istəyir"
25-04-2024, 12:40
Nüşabə Sadıxlı: "İsa Qəmbər hələ qərarını açıqlamayıb"
24-04-2024, 15:12
Ələsgər Məmmədlinin sağlıq durumu pisləşir
24-04-2024, 12:18
YAP-çı deputat Rəsul Quliyevin müdafiəsinə qalxıb
24-04-2024, 11:42
Müsavat Partiyası növbəti qurultaya hazırlaşır
24-04-2024, 09:45
Yarım milyonluq mənimsəmədə ittiham olunan politoloqla bağlı daha bir qərar çıxarılıb
23-04-2024, 17:14
Paşinyan Ermənistan-Azərbaycan arasında ilk sərhəd dirəyinin fotosunu paylaşıb - Foto
23-04-2024, 15:10
Azadlıq Partiyası ləğv olunub? - Açıqlama
23-04-2024, 15:00
Vüqar Səfərli ilə sabiq icra baçısı əfv üçün müraciət edib
23-04-2024, 14:57
Ceyhun Bayramov Çexiya baş naziri ilə görüşüb
23-04-2024, 10:47
Səadət Bənənyarlı: "Qubad bəyin ev dustaqlığına buraxılmasını yüksək qiymətləndirirəm"
23-04-2024, 10:35
Rəsmi Tehrandan 4 kəndin geri qaytarılmasına reaksiya: "Bu, sülhün bərqərar olması üçün zəruridir"
23-04-2024, 08:42
NATO Polşada nüvə silahı yerləşdirə bilər
23-04-2024, 08:04
Baş katibi gərgin görüşlər gözləyir
22-04-2024, 16:57
Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxılıb
22-04-2024, 16:22
Deputat Cenevrədə Azərbaycanı təmsil edəcək
22-04-2024, 14:28
Malayziya parlamentinin sədri Azərbaycana səfər edəcək
22-04-2024, 13:54
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
22-04-2024, 12:21
Paşinyan delimitasiya komissiyasının nəzdində işçi qrup yaradıb
22-04-2024, 10:39
“Stratfor”: Ermənistanla münasibətlərin normallaşması Türkiyəni Cənubi Qafqazda gücləndirəcək
20-04-2024, 15:44
Ceyhun Bayramov İran səfiri ilə görüşüb
20-04-2024, 09:46
Sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsi separatçı ermənilərin narahatlığına səbəb olub
20-04-2024, 00:37
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
19-04-2024, 16:00
Ədalət Məhkəməsində Azərbaycanın tələbi ilə ictimai dinləmələr keçirilib
19-04-2024, 15:29
Ceyhun Bayramov Fələstinin baş naziri ilə telefonda müzakirə aparıb
19-04-2024, 15:11
Türkiyə XİN: "İran-İsrail gərginliyi daimi münaqişəyə çevrilə bilər"
19-04-2024, 11:34
Deputat Milli Məclisdə: "Sülhməramlıların Qarabağdan çıxarılması..."