12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Cavad Zərif İran rəhbərinə meydan oxuyur?
Tarix: 08-06-2023 11:24 | Bölmə: Slayd
Cavad Zərif İran rəhbərinə meydan oxuyur?

İranın keçmiş xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərif Tehranın siyasi mətbəxi ilə bağlı silsilə açıqlamalar verməklə ictimai fəallığını nəzərəçarpacaq dərəcədə artırıb. İslahatçılar düşərgəsinə mənsub olan təqaüdçü diplomat bildirib ki, Tehranın son illərdə üzləşdiyi bir çox problemə görə hakim elitanın məsuliyyəti var.

Zərifin çıxışı keçmiş rəhbəri, eks-prezident Həsən Ruhaninin siyasətə qayıdışı ilə bağlı şayiələrlə səsləşir. Ekspertlər etiraf edirlər ki, daxili böhran və xarici təzyiqlər hakimiyyətin şərti liberalların səslərinə ehtiyacını artırır.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Zərifin son çıxışlarından birinin platforması səsli sosial şəbəkə “Clubhouse” idi. Təxminən 40 min dinləyicinin qatıldığı təxminən beş saatlıq söhbətdə keçmiş nazir Tehranın bir çox idarəçilik və diplomatik yanaşmalarını şübhə altına alıb.

O bildirib ki, İran rəhbərliyi ABŞ-ın “iqtisadi və hərbi gücünə qarşı çıxmaq” iqtidarında olmadığından xəbərdar olmalıdır.

Zərif İslam Respublikası üçün yeganə təsirli müqavimət taktikasını, “nüvə sazişi” üzrə danışıqlarda kifayət qədər zəif davranan Avropa ölkələrinə siyasi təzyiq adlandırıb, çünki onlar Amerikanın iqtisadi təzyiqinə məruz qalıblar.

Zərif vurğulayıb ki, Tehrana beynəlxalq sanksiyalardan çıxmağa və regional təhlükəsizlik tənliyini yenidən formalaşdırmağa imkan verən orijinal Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planından (JCPOA) daha yaxşı bir razılaşma şansı yoxdur. 2021-ci ildən bəri onu bərpa etmək səyləri Cozef Bayden administrasiyası tərəfindən fəal şəkildə həyata keçirilir.

“Əgər 2015-ci il müqaviləsi torpağa tapşırılsa, başqa heç bir razılaşma Qərbin tələblərini təmin edə bilməz, - deyə sabiq nazir bildirib. - Biri mənim haqqımda deyib: “Zərif hətta eskimosa da buz sata bilər”. Düşünürəm ki, bir eskimosa iki dəfə buz satmaq olmaz”.

O, etiraf edib ki, Yaxın Şərq oyunçuları hətta razılaşmanın yoxluğundan razı qalacaqlar. “Səudiyyə Ərəbistanında JCPOA-nın qüvvəyə mindiyi gün matəm günü idi, - Zərif deyib. – Mən Səudiyyə Ərəbistanı ilə əlaqələrin bərpasını ürəkdən alqışlayıram, lakin biz açıq gözlə irəliləməliyik”.

Keçmiş nazir hesab edir ki, İranın ali lideri Əli Xamneyi olmasaydı, JCPOA ciddi maliyyə sığortasına malik ola bilərdi. O xatırladıb ki, Dövlət Departamentinin təşəbbüslərindən biri ABŞ şirkətlərinin xarici filiallarına İrana sərmayə qoymağa icazə vermək olub. "Bu, ABŞ-a JCPOA-nın iqtisadi faydalarını təmin edəcək. Lakin İran 85 milyard dollarlıq təklifdən yalnız 13 milyard dollarlıq investisiya təkliflərini qəbul edib”.

Sabiq nazirin sözlərinə görə, Xamneyi ABŞ sərmayəsinə qarşı deyildi, lakin əsas mallar üçün ABŞ investorlarından asılılıqdan iyrənirdi. Zərif vurğulayıb ki, əgər bu mövqe olmasaydı, Donald Tramp JCPOA-dan çıxarkən 85 milyard dollarlıq maneə ilə üzləşəcəkdi.

Təqaüdçü diplomat deyib ki, “nüvə danışıqları” zamanı İranın ali lideri Əli Xamneyi danışıqlar masası arxasında baş verən hər şeydən xəbərdar olub: ona bütün görüşlərin və mübahisələrin stenoqramı verilib. “Bəzən şərh verirdi, bəzən də şərh etmirdi”, - deyə keçmiş nazir xatırladıb və rəhbərin bütün fikirlərlə razılaşmadığını bildirib. Lakin İranın aşağı rütbəli məmurlarının təşəbbüsü ilə bəzi şeylərin də qarşısı alınıb.

Zərif deyib ki, ABŞ JCPOA-dan çıxdıqdan sonra senatorlardan biri ona Trampdan Ağ evə dəvət göndərib. Keçmiş diplomat xatırlayır: “Mən bu mesajı Tehrana göndərmişəm. Lakin o, hakimiyyətin ən yüksək eşelonlarına çatmadı və daha aşağı səviyyələrdə rədd edildi”.

Cavad Zərif ötən həftə müxtəlif sosial platformalardan istifadə edərək açıqlamalarını paylaşmağa başlayıb. Bu, bir tərəfdən keçmiş xarici işlər nazirini ənənəvi olaraq qərbyönlü və həddən artıq yumşaq hesab edən mühafizəkar düşərgənin tənqid dalğasına səbəb oldu, digər tərəfdən isə tənqid axınının fenomen olub-olmaması suallarını doğurdu.

O, 2024-cü ilə planlaşdırılan parlament seçkiləri ilə əlaqədar olaraq, Xamneyinin "siyasi sistemi yenidən balanslaşdırmaq üçün güclü daxili stimullara sahib olduğunu" təklif edir. Onun fikrincə, bu, islahatçı fraksiyaya mənsub şəxslərin qanunverici orqana namizədliyinə icazə veriləcəyi ilə bağlı şayiələri gücləndirir.

Müşahidəçilər Zərif ətrafında mövcud vəziyyətin mühüm fonunda Amerika vətəndaşlığı olan məhbusların azad edilməsi və Cənubi Koreyanın İslam Respublikasının 7 milyard dollar məbləğində aktivlərinin dondurulması ilə bağlı Vaşinqton və Tehran arasında dolayısı ilə aparılan məxfi danışıqlara dair hesabatları nəzərdən keçirirlər.

Rusiya Xarici Əlaqələr Şurasının eksperti Nikita Smaqin NG-yə deyib:

"Aydındır ki, İran daxili siyasi böhran vəziyyətindədir. İran elitasının əksəriyyəti bunu başa düşür. Vəziyyət ötən il etirazların başlaması ilə bağlıdır ki, onlar intensivliyi səngitsə də, ümumilikdə dayanmayıb. Eyni zamanda, İran xarici siyasət arenasında ciddi problemlərlə üzləşir. Bunların necə həll olunacağı bəlli deyil”.

Bununla belə, təsisat üçün əsas narahatlıq mənbəyi iqtisadi göstəricilərdir, - NG-nin həmsöhbəti vurğulayır. Onun sözlərinə görə, elitanın əhəmiyyətli hissəsinin fikrincə, bunu ancaq xaricdən investisiya axını ilə həll etmək olar.

“Bunun fonunda islahatçı siyasətçilər önə çıxır, - deyə Smaqin qeyd edib. – Xatırlayırıq ki, keçmiş prezident Ruhani son vaxtlar aktivlik nümayiş etdirməyə başlayıb. İndi də Zərif fəallıq edir. Bundan əvvəl isə etirazlar zamanı islahatçı düşərgənin nümayəndələri ilə görüşlər keçirildiyi, onların cəmiyyətlə danışması, dialoq imkanı tapması ilə bağlı məlumatlar yayılıb. Ümumiyyətlə, hər şey elə görünür ki, mühafizəkar elita böhranı həll etmək üçün heç olmasa əvvəllər istifadə olunan üsullarla – başqa düşərgə cəlb etməklə potensial variant tapmağa çalışır”.

Təhlilçi hesab edir ki, bunu daxili siyasi vəziyyət diktə edir, baxmayaraq ki, bu, xarici siyasət problemləri ilə yanaşı gedir.

Bununla belə, NG-nin həmsöhbəti şübhə edir ki, qərarların hazırlanmasına “son zamanlar ölkə hökumətindən kənarlaşdırılan sistemdən şərti liberalları” cəlb etmək cəhdi ciddi nəticə verə bilər.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər