12:36 / 14-06-2025
Sabah yağış yağacaq
Cənubi Qafqazda güc dinamikası dəyişir
Tarix: 07-11-2023 14:54 | Bölmə: Slayd
Cənubi Qafqazda güc dinamikası dəyişir

Azərbaycanın Qarabağ bölgəsini “tam təmizləmə”sindən təxminən bir ay keçsə də, Qafqazda xarici siyasi təsir mənzərəsi hələ də dəyişir. Son münaqişədə Birləşmiş Ştatlar Ermənistan üçün keçmiş illərdə icra etmədiyi rolu oynayıb, Rusiya rəhbərliyi isə hələ də münaqişədə vasitəçiliyinin ziyanını məhdudlaşdırmağa çalışır.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “bne Intellinews” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur ki, Rusiyanın maraqları Moskvanın, əvvəllər olduğu kimi, münaqişənin qarşısını almaq və ya Ermənistana kömək etmək istəyinə uyğun deyil. Rusiyanın Ermənistanla əlaqələri qismən Ukraynada davam edən müharibədə yayındığına görə zəifləyib.

Bildirilir ki, Qərb Rusiyanın Ermənistandakı köhnə dəstəkləyici rolunu özünəməxsus şəkildə doldurmağa başladığı bir vaxtda, Qafqazın ən güclü xarici oyunçuları 30 illik presedenti ləğv edərək, regional aktyorlarla münasibətlərini dəyişirlər:

Sovet İttifaqının süqutundan sonra Rusiya Azərbaycanla ərazi mübahisəsində və müharibədə Ermənistanı dəstəklədi və bəziləri Azərbaycana yardım etsə də, əsas Qərb dövlətləri bu işdə iştirak etmədi.

Varşavadakı Şərq Araşdırmaları Mərkəzinin Türkiyə, Qafqaz və Mərkəzi Asiya şöbəsinin müdiri Kriştof Straçotanın sözlərinə görə, Rusiyanın zəifləməsi Qafqazda güc dinamikasını dəyişir, lakin Rusiya Qafqazdan imtina etmir.

O bildirib: “Bu, son müharibə regional nizamın, postsovet nizamının, Rusiyanın bağışladığı nizamın aşınmasında daha bir böyük addımdır. Hazırda Rusiyanın təsiri, Rusiyanın təsir alətləri və Rusiya siyasəti 2 ay, 2 il və ya 10 il əvvəlkindən daha zəifdir”.

Straçotanın fikrincə, Rusiya təsirinin dəyişməsi Qərbin regional aktorlarla yeni əlaqələr qura biləcəyi anlamına gələ bilər. “Zəif Rusiya - Rusiyanın gücsüz olması demək deyil. Qərb nöqteyi-nəzərindən postsovet sistemini zəiflətmək, Rusiya himayəsini zəiflətmək region dövlətləri üçün daha geniş məkan yaradır. Bu, Qərb və Qafqaz münasibətləri üçün daha geniş məkan yaradır”.

Rusiya Cənubi Qafqazda hələ də kiçik xalq üzərində təsir alətlərini saxlayır. O, Ermənistanı təbii qazla təmin edir. Ermənistan həm də ticarətdə Rusiyadan asılıdır və Moskvanın Ermənistan iqtisadiyyatının mühüm hissələrinə, o cümlədən mədənçıxarma, nəqliyyat və maliyyə sənayesinə investisiyaları var. Bu rıçaqdan o, Ermənistanın Qərblə artan əlaqələrini pozmaq üçün istifadə edə bilər.

ABŞ və Avropa İttifaqı kimi Qərb qurumları isə Ermənistan üzərində yeni təsir alətlərinə malikdir. ABŞ münaqişə davam etdiyi üçün Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin rəhbəri Samanta Paueri milyonlarla dollar yardımla Ermənistana göndərib.

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan daha çox Qərbdə dəstək axtarır. O, həmçinin Rusiyaya şifahi hücum edib, Ermənistanın Moskvadan hərbi dəstək almasını səhv adlandırıb və Rusiya prezidenti Vladimir Putinin həbsini tələb edən Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Statutuna qoşulub.

Straçotanın sözlərinə görə, Rusiya sülh vasitəçisi kimi rəğbətini itirdiyindən yeni sülhməramlı boşluğunu doldurmaq üçün səylər başlayır. “ABŞ nədənsə regionda Ermənistana və Azərbaycana lazımdır”.

Ekspert qeyd edib ki, ABŞ-ın rəsmi siyasəti Ermənistan və Azərbaycan arasında daha çox münaqişənin qarşısını almaq və regionda davamlı sülhün bərqərar olmasıdır.

Amerika dövlət katibi Antoni Blinkenin və avropalı müttəfiqlərin səyləri həyati əhəmiyyət kəsb edir. Straçota deyir ki, onlar “Ermənistana açıq təcavüzdən çəkindirmək üçün Azərbaycanla əlaqə saxlayır”.

O əlavə edir ki, “indiki vəziyyətdə Ermənistana kömək etmək vacibdir, çünki hazırda Ermənistanın təhlükəsizliyi xarici təminat olmadan son dərəcə zəifdir”.

Azərbaycanla tərəfdaşlıqda Qərbin siyasi təminatları davamlı sülhün əldə olunmasını təmin etməyin ən yaxşı yoludur. Qərbin istifadə edə biləcəyi başqa bir vasitə maneə kimi Ermənistana sülh quruculuğu və yardım missiyaları göndərməkdir. Qərbin sülhü təşviq etmək üçün edə biləcəyi hər şey vacibdir.

Straçotanın fikrincə, bu taktika güman ki, Azərbaycanı çəkindirəcək, çünki bəziləri Ermənistanın cənubunun Azərbaycanla ayırdığı Naxçıvan eksklavı ilə birləşdirmək üçün Azərbaycanın ermənilərə hücumundan ehtiyat edirdi.

Ola bilsin ki, Birləşmiş Ştatlar Azərbaycan və Ermənistan arasında yeni münaqişənin qarşısını almaq üçün təkbaşına güclü stimula malik deyil, lakin Rusiyanın regionda təsirini azaltmaq çoxdan onun məqsədi olub. Avropanın böyük hissəsi Azərbaycan enerjisindən həmişəkindən daha çox asılıdır, çünki o, Rusiyadan başqa enerji mənbələri tapmaqda çətinlik çəkir. Bu güvən Avropanın Azərbaycanın Ermənistana qarşı təcavüzünü real olaraq nə qədər geri çəkə biləcəyini məhdudlaşdırır. Ona görə də onun sülhməramlı səyləri regionda sabitlik yaratmaq üçün edə biləcəyi ən yaxşı addımdır.

Ermənistan arasında möhkəmlənən əlaqələri Rusiyanın özü asanlıqla poza bilməz. Straçota deyir: “Rusiya Qərbi dayandırmaq və ya bölgədə sıxışdırmaq istəyir”. Bu, Paşinyan iqtidarını zəiflətmək deməkdir. Hazırda, onun fikrincə, “Rusiyanın Qafqazda çox iddialı aktiv siyasətinin vaxtı deyil, çünki bu, Moskva üçün riskli görünür”.

Rusiyanın regionda Qərbi sarsıtmaq cəhdləri hətta Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılması anlamına da gələ bilər.

ABŞ, Avropa və Rusiya regionda öz təsirlərini gücləndirməklə ya davamlı sülh gətirə və ya Cənubi Qafqazda gərginliyin artmasına səbəb ola bilərlər.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər