13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
Cənubi Qafqazda sülh: Azərbaycanda Rusiyanı nə gözləyir?
Tarix: 22-02-2024 11:47 | Bölmə: Slayd
Cənubi Qafqazda sülh: Azərbaycanda Rusiyanı nə gözləyir?

20 sentyabr 2023-cü ildə tarixi bir hadisə baş verdi. Onun miqyası və Cənubi Qafqazın gələcəyinə və Rusiyanın bu regiondakı siyasətinə təsiri hələ də dərk edilməyib.

32 ildir Ermənistanın hərbi, diplomatik və maliyyə cəhətdən dəstəklədiyi Qarabağdakı separatçıların ocağı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin başladığı birgünlük antiterror əməliyyatından sonra özünü ləğv edib. Həmin gün Bakı bütün Qarabağ iqtisadi rayonu üzrə Azərbaycan Respublikasının konstitusiya quruluşunu bərpa edib və erməni silahlı qüvvələrinin qalıqları bir həftə ərzində tərksilah edilərək Ermənistan ərazisinə çıxarılıb.

Beləliklə, Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasının hər iki tərəfi İrəvanın Azərbaycan torpaqlarında ikinci erməni dövləti yaratmaq iddiası və sonradan Ermənistana birləşdirilməsi ilə bağlı “Qarabağ məsələsini” həll edib.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Russian Council”də analitik Andrey Petrov yazıb.

Müəllif “Qarabağ üçün epiloq” adlanan təhlilinin ilk hissəsində qeyd edir:

Azərbaycan hakimiyyəti Qarabağda təhlükəsizliyin təmini üçün güc tətbiq edib, Ermənistan hakimiyyəti isə Azərbaycan ordusuna qarşı hərbi əməliyyatlara başlamaq və ya “Mühacirətdə Qarabağ hökuməti” təşkil etmək əvəzinə, Xankəndidə separatçı layihənin bağlanmasına göstəriş verib.

2023-cü il sentyabrın 20-də Cənubi Qafqazda fundamental qeyri-sabitliyin mənbəyi yoxa çıxıb. Artıq Qarabağda heç kim atəş açmır, mina qoymur, növbəti dəfə hərbi əməliyyatların alovlanması və onların genişmiqyaslı müharibəyə çevrilməsi ilə bağlı daimi təhlükə yoxdur, Ermənistan-Azərbaycan sərhədində gərginlik demək olar ki, sıfıra enib.

Regionda tamamilə yeni vəziyyət yaranıb: Cənubi Qafqaz 100 faiz təhlükəsiz və sabitləşib. Potensial risklər, şübhəsiz ki, qalır, lakin onların həyata keçirilməsi üçün siyasi və yaxud fiziki resurslar yoxdur. Əsas sakitləşdirici amil odur ki, region dövlətlərinin heç biri bir-biri ilə yeni müharibələrdə maraqlı deyil.

Azərbaycanın Ermənistan ərazilərinə heç bir iddiası yoxdur, Ermənistan Azərbaycan əraziləri ilə bağlı iddialarından imtina edib (baxmayaraq ki, onlar hələ Ermənistan Konstitusiyasından çıxarılmayıb), İranın Rusiya və Türkiyənin müttəfiqi olan Azərbaycana hücum etməsinin mənası yoxdur, Gürcüstan da heç vaxt Rusiya ilə müharibəyə getməyə cəsarət etməyəcək.

Bəli, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi hələ imzalanmayıb, Ermənistan-Azərbaycan və Ermənistan-Türkiyə sərhədləri hələ açılmayıb, lakin bu ikitərəfli məsələlər region miqyasında problem təşkil etmir. De-yure olmasa belə, ən azı de-fakto Cənubi Qafqaz indi yenidən sülhsevər regiondur.

Rusiyanın üç onillikdə axtardığı Cənubi Qafqazda sülh idi, lakin bu, Ermənistanda anti-Rusiya meyllərinin müvəqqəti tıxanması bahasına bərpa olunub. Bununla belə, bu, şübhəsiz ki, Rusiyanın xarici siyasət balansında geosiyasi və geoiqtisadi qazanc və ya dividentdir. İndi vəzifə yerinə yetirildiyi üçün münaqişənin nəticələrini ümumiləşdirməyin və yerdəki bu kəskin dəyişikliklə bağlı Rusiya siyasətinin hansı korrektələrə ehtiyacı ola biləcəyini müəyyən etməyin vaxtıdır.

Ermənistanla münasibətlərin yaxşılaşdırılması, qeyri-müəyyənliklərin aradan qaldırılması və bir vaxtlar sıx əlaqələrin bərpası üçün hələ çox iş görülməli olsa da, Qarabağ müharibəsində təkcə özü üçün deyil, bütün region üçün qalib gələn Azərbaycanla münasibətlərə gəlincə, o, yeni tarixi dövrdə müttəfiqlərin qarşılıqlı fəaliyyətinin perspektivi haqqında artıq əminliklə danışmaq olar.

Rusiya-Azərbaycan baqajı

Azərbaycan Rusiyanın maraqları nöqteyi-nəzərindən Cənubi Qafqazın yeni tarixi dövrünə necə qədəm qoyur?

Əvvəla, bu ölkə Rusiya ilə dostdur; üstəlik, etibarlı və problemsiz bir müttəfiqdir.

İkincisi, xarici siyasətini milli maraqlarına uyğun quran həqiqi müstəqil dövlətdir.

Üçüncüsü, beynəlxalq münasibətlərin məsuliyyətli və ayıq düşüncəli iştirakçısıdır, öz öhdəliklərinə həmişə əməl edir.

Nəhayət, zəngin iqtisadi tərəfdaşdır.

Bütün bu amillər birlikdə Rusiya və Azərbaycanın regional siyasətlərinin sinerjisini müəyyən edir.

Gəlin onlara daha ətraflı baxaq.

Suverenlik Azərbaycan Respublikasının həyata keçirdiyi müasir siyasətin əsasını təşkil edir. Peyk rolunu regional və dünya güclərindən üstün tutan oxşar ölçülü bir çox dövlətlərdən fərqli olaraq, Bakı xarici təmaslarda müstəqilliyə can atır. Respublika bütün tərəfdaşları ilə birbaşa ikitərəfli əlaqələr vasitəsilə qarşılıqlı fəaliyyətə üstünlük verir və yalnız iqtisadi əməkdaşlığı həyata keçirən və nüfuzlu maraqlı tərəflərin diktə etdiyi gizli siyasi gündəmi olmayan beynəlxalq təşkilatlarda iştirak edir.

Üstəlik, hətta iqtisadi inteqrasiya layihələrində də Azərbaycan üzvlükdən öz faydalarını prioritetləşdirir – məsələn, şərtlər milli rəhbərliyi qane etmədiyi üçün DTT-yə (Dünya Ticarət Təşkilatı) daxil olmayıb.

Azərbaycanın bəzi postsovet rejimlərinə xas olan ekspansionist planları, Qərbə siyasi “köçürmə” xəyalları yoxdur. Ölkə böyük qonşularla (Rusiya, Türkiyə, İran), kiçik qonşularla (Gürcüstan, Ermənistan) və xaricdəki dövlətlərlə (məsələn, Mərkəzi Asiya dövlətləri) sülh şəraitində “evində” sakit həyat sürmək istəyir, onlarla, eləcə də bütün xarici tərəfdaşlarla qarşılıqlı faydalı işgüzar əlaqələri gücləndirir.

Azərbaycan dövlətçiliyi kövrək olan ölkə kimi başqasının ideologiyasını ölkəyə gətirmək cəhdlərindənsə, öz milli kimliyini qoruyub inkişaf etdirməyə çalışır. Sağlam dövlətin suverenliyi bundan ibarətdir: o, müstəqil yaşamaq üçün lazım olan hər şeyə malikdir (o cümlədən, öz malını xarici təcavüzdən müdafiə etmək qabiliyyəti), başqalarından heç nəyə ehtiyac duymur.

Rusiya üçün dövlətlərin suverenliyi onun əsas xarici siyasət prinsiplərindən biridir. Peyk dövlətlərlə davamlı əlaqələr qurmaq mümkün deyil, çünki onlar ev sahibi olan dövlətin “siyasi küləkləri”nin əsdiyi yerə sürüklənirlər. Onlarla danışıqlar aparmaq və müqavilələr bağlamaq vaxt və zəhmət itkisidir, çünki onlar beynəlxalq münasibətlərin əsl aktoru deyil, öz söz və hərəkətlərinə görə bütün məsuliyyəti ağalarının üzərinə atırlar. Xarici siyasətdə müstəqillik Moskvanın qlobal geosiyasi tarazlığın dayağı kimi baxaraq bütün dünya dövlətlərini ona əməl etməyə çağırdığı prinsipdir. Azərbaycanda Rusiya kiçik dövlətlər üçün uyğun suverenlik modelinin nümunəvi reallaşmasını tapır.

Ayıqlıq və məsuliyyət Azərbaycan siyasətinin ikinci fərqləndirici xüsusiyyətidir, milli suverenliyin müdafiəsi üçün qətiyyətli qərarını tamamlayır. Bakı həm öz imkanlarını (məhdudiyyətləri, həm də inkişaf potensialı), həm də regional və dünya gücləri tərəfindən irəli sürülən maraqların kəsişməsindəki mövqeyini ayıq şəkildə qiymətləndirir. Azərbaycan hakimiyyəti beynəlxalq hüquq normalarına ciddi riayət etməklə və əməkdaşlıq edən ölkələrlə təmaslarda güzəştlər tapa bilməklə gec-tez tərəf tutmalı olacaq başqalarının siyasi fırıldaqlarına qarışmır. Ən əsası odur ki, onlar müqavilələrə hörmətlə yanaşırlar və həyata keçirirlər, bu isə proqnozlaşdırıla bilən xarici siyasət deməkdir.

30 ildən artıqdır ki, ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişi ilə respublika yaxın və xarici ölkələrlə mümkün qədər çox qarşılıqlı faydalı iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirməyə can atırdı və bu onilliklər ərzində özünü qeyri-adi sabit işgüzar tərəfdaş kimi göstərmişdir. Siyasi vəziyyət Azərbaycanın iqtisadi tərəfdaşları ilə əməkdaşlığına təsir göstərmir.

Qarabağ müharibəsindən sonra Paris erməni diasporunun səsi və İrəvanın müstəmləkəçiliyi naminə Bakı ilə münasibətlərini ardıcıl olaraq pisləşdirir, Fransada yerləşən “Total Energies” isə Azərbaycan yataqlarında əməliyyatlarını davam etdirir. Bütövlükdə Avropa İttifaqında (Aİ) Azərbaycana qarşı bir növ “parçalanmış şəxsiyyət” görmək olar:

Avropa Komissiyası Azərbaycan təbii qazının idxalını təriflədiyi halda, Avropa Parlamenti və AŞPA Bakının Brüsselin istəklərinə məhəl qoymamasından hiddətlənir.

Rusiya üçün məsuliyyət hissi xarici xalqların digər dəyərli xüsusiyyətidir. Öhdəliklərə riayət etmək həm beynəlxalq hüquq çərçivəsində, həm də ikitərəfli/çoxtərəfli razılaşmalar çərçivəsində normal xarici siyasət münasibətlərinin xarakteridir. Təəssüf ki, suverenlik həmişə xarici əlaqələrdə etibarlılıq və ya ağlı başında olmaq demək deyil, bunu ABŞ-ın nümunəsi kimi göstərir. Söhbət Azərbaycana gəldikdə, Rusiya arxayın ola bilər ki, bütün rəsmi və qeyri-rəsmi razılaşmalara əməl olunacaq. Bakının Rusiya ilə müttəfiqliyindən əldə etdiyi bütün faydaları təhlükə altına alaraq anti-Rusiya kampaniyalarında iştirak etməyəcəyinə eyni dərəcədə inam var. (Ardı var)

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər