13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
İranda seçkilər: Rəisinin ali lider olması üçün maneə aradan qalxıb?
Tarix: 07-03-2024 13:00 | Bölmə: Slayd
İranda seçkilər: Rəisinin ali lider olması üçün maneə aradan qalxıb?

Mötədil və islahatçı namizədlərin kütləvi şəkildə diskvalifikasiya edildiyini nəzərə alaraq, İranda yeni parlament və Ekspertlər Şurasına seçkilər mühafizəkarlar və sərt xətt tərəfdarları arasında mübarizə formatında keçirilib. Bu rəqabətdə radikalların gənc nəsli bəzi dairələrdə üstünlük əldə etmiş kimi görünür.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Amwaj media” yazıb.

Təhlildə İranda keçirilmiş son seçkilərdən yazılıb:

Siyasi isteblişmentin tərəfdarları israr edirlər ki, boykot çağırışları uğursuzluğa düçar olub. Seçici fəallığının aşağı olmasına baxmayaraq.

Rəsmi statistikanı tənqid edənlər deyirlər ki, real fəallıq hakimiyyətin açıqladığı göstəricidən aşağı olub. Buna etibarsız səslər də əlavə edilməlidir.

Martın 1-də gecə yarısı İranda seçki məntəqələri bağlandıqdan dərhal sonra dövlət mediası qanunverici orqana seçkilərdə 25 milyondan çox şəxsin və ya seçicilərin 41 faizinin səs verdiyini bildirib.

Dövlət mediası və mühafizəkar orqanlar “boykot kampaniyasının uğursuzluğunu” qeyd ediblər.

Əvvəlki, 2020-ci il parlament seçkilərində seçici fəallığı 42,5 faiz, 2016-cı ildə isə 60 faizdən çox olub.

“Həmşəhri” qəzeti birinci səhifəsində ağzı seçki bülleteni ilə örtülən ABŞ prezidenti Co Baydenin şəklini dərc edib. Tehran Bələdiyyəsinin nəzarətində olan mühafizəkar qəzet seçicilərin boykot tərəfdarlarına “şapalaq” vurduğunu bildirib.

Yeri gəlmişkən, bəzi dairələrdə etibarsız səslərin etibarlı sayılan bülletenləri aşdığına dair məlumatlar var. Daxili işlər naziri Əhməd Vahidi bütün bülletenlərin 5 faizinin etibarsız olduğunu bəyan edib.

Martın 3-də çıxan “Kayhan” qəzeti “şanlı” seçkiləri alqışlayıb. Eyni zamanda, qəzet seçkilərdə iştirakın aşağı olmasına görə əvvəlki prezident Həsən Ruhaninin (2013-21) mötədil hökumətini təqsirləndirib.

“Keyhan”ın baş redaktorunu İranın Ali lideri təyin edir. Qəzet insanların boykot çağırışlarına məhəl qoymadığını və səs verməyənlərin iqtisadi məsələlərdən narazı olduğunu iddia edib.

Sözügedən “əsas problemin Ruhani hökumətinin arzuolunmaz mirası olduğunu” iddia edib və mühafizəkar prezident İbrahim Rəisinin hazırkı administrasiyasını uzun müddət davam edən problemlərin həllinə görə tərifləyib.

Mühafizəkarlar 2020-ci il seçkilərindən sonra, bir çox islahat tərəfdarı namizədin diskvalifikasiya edildiyi vaxtdan bəri parlamentdə üstünlük təşkil edir. Bütün əsas islahatçı namizədlərin 2021-ci il seçkilərində iştirakına qadağa qoyulub və bu seçkilərdə Rəisinin İran prezident seçkilərində ən az iştirak edən yarışda qalib gəldiyini gördü.

Sosial mediada siyasi isteblişmenti tənqid edənlər 2002-ci ildə Ali Rəhbər Ayətullah Əli Xameneinin Qərbdəki seçkilərdə aşağı fəallığı ələ saldığı çıxışının kliplərini paylaşıblar.

Xamenei, adı açıqlanmayan Qərb ölkələrində seçicilərin 40 faizinin iştirakının insanların “öz siyasi quruluşlarına əhəmiyyət vermədiklərini və inam və ümidlərinin olmadığını” göstərir.

Ruhani və onun mühafizəkar sələfi Mahmud Əhmədinejad (2005-13) – hər ikisi 1 mart seçkilərində səs veriblər. Bununla belə, islahatçıların keçmiş prezidenti Məhəmməd Xatəmi (1997-2005) seçkilərdə iştirak etməyib - sərt xətt tərəfdarlarının qəzəbinə.

Martın 2-də Xatəminin etibarlı adamı Məhəmməd Əli Əbtəhi deyib ki, keçmiş prezident çox güman ki, səsvermədə iştirak etməyib. 2022-ci ildə ümummilli quruluş əleyhinə etirazlardan sonra Xatəmi dövlət siyasətindən narahatlığını artırıb.

İslahatçı keçmiş prezidentin tərəfdarları onun qərarını alqışlayıblar, bəziləri sosial mediada Xatəminin “xalqın yanında olduğunu” söyləyiblər.

Mühafizəkarlar isə tanınmış islahatçını tənqid edib və onu boykot çağırışı edən İslam Respublikasının tənqidçilərini dəstəkləməkdə ittiham ediblər.

İlkin məlumatlara görə, Tehran tarixən 24 faiz aşağı seçici fəallığı görüb. Lakin martın 3-də bu rəqəm təəccüblü şəkildə 34 faizə yüksəlib.

Son rəqəm mediada İran paytaxtında heç kimin parlament mandatı qazanmaq üçün kifayət qədər səs toplamaması ilə bağlı fərziyyələrdən sonra elan olunub.

Qeyd edək ki, Tehran 2020-ci il qanunvericilik və 2021-ci il prezident seçkilərində ölkə üzrə ən aşağı seçici iştirakını qeydə alıb və müvafiq olaraq 26,24 faiz və 34,39 faiz iştirak edib.

Martın 3-də açıqlanan yenilənmiş rəqəmlər Tehrandakı yerlərin yarısının taleyinin ikinci turda müəyyənləşəcəyini deməyə əsas verir.

Əhalisinin çoxluğuna görə Tehran 290 nəfərlik parlamentdə 30 yerə malikdir. Paytaxtın 88 yerlik Ekspertlər Şurasında da 16 yeri var.

Mötədil və islahat tərəfdarlarının kütləvi diskvalifikasiyasını nəzərə alaraq, islahatçı qruplar seçkilərdə heç bir namizədi dəstəkləməyiblər. Ancaq bu, mühafizəkar düşərgədə yaraları sağaltmayıb. Bölünmüş sərt xətt tərəfdarları Tehranda parlament seçkiləri üçün dörd ayrı seçki siyahısı açıqlayıb.

Yekun nəticə olmasa da, paytaxtdakı nəticələr göstərir ki, ənənəvi mühafizəkarlar mövqelərini daha sərt qruplara itiriblər.

2020-ci il seçkilərində Tehranda birinci yeri tutan parlamentin spikeri Məhəmməd Baqer Qalibaf hazırda daha sərt namizədlərdən sonra dördüncü yerdədir.

Martın 3-də “Rouydad24” xəbər saytı Qalibafın koalisiyasının seçkilərdə itkilərini onun ailəsi ilə bağlı son qalmaqallar da daxil olmaqla, bir sıra problemlərlə əlaqələndirib.

Ekspertlər Şurasına seçkilərin diqqətəlayiq nəticələrindən biri isə Ayətullah Sadiq Amoli Laricaninin Şurada yerini qoruya bilməməsidir.

Laricaninin məğlubiyyəti daha ifrat mühafizəkarlar arasında müsbət qarşılanıb. Digərləri isə onun Rəisinin Xameneinin yerinə ali lider kimi keçməsinə zəmin yaratmaq üçün planlı şəkildə sıradan çıxarıldığını iddia edir.

Laricani ailəsinin siyasi süqutu İslam Respublikası tarixində ən uzun müddət parlamentdə olan (2008-20) Əli Laricaninin 2021-ci il prezident seçkilərində iştirakdan məhrum edilməsi ilə başlayıb.

Xameneinin gələn ay 85 yaşı tamam olacaq. İndi əsas sual ondan ibarətdir ki, Xameneini əvəz edəcək namizəd kim ola bilər.

Bəzi müşahidəçilər iddia edirlər ki, Laricaninin Ekspertlər Şurasında kreslosunu itirməsi Rəisinin ali lider olmaq yolunda maneəni aradan qaldırıb.

Digər ekspertlər Xameneinin oğlu Müctəbanı atasının mümkün varisi kimi göstəriblər. Bununla belə, əksər ekspertlər 1979-cu ildə monarxiyanın devrilməsindən sonra qurulan İslam Respublikasının sülalə idarəçiliyinə keçəcəyi ehtimalını rədd edir.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər