13:42 / 27-04-2024
ANAMA-nın əməkdaşı Şuşada minaya düşüb
12:45 / 27-04-2024
Laçının Sus kəndinə ilk köç olacaq -Fotolar
12:11 / 27-04-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
11:59 / 27-04-2024
Dünyanın ilk süni enerji adası tikilir
10:14 / 27-04-2024
Xankəndidə silah və sursatlar aşkarlanıb
10:09 / 27-04-2024
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
09:27 / 27-04-2024
Britaniyanın lüks avtomobilləri Rusiyaya daşınır
08:18 / 27-04-2024
"Bir qalanın sirri" Musiqili Teatrda açılacaq - Fotolar
08:09 / 27-04-2024
Rusiyada azərbaycanlılarla taciklər arasında kütləvi dava: ölən və yaralananlar var
21:36 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyevin Almaniyaya işgüzar səfəri başa çatıb - Fotolar
20:58 / 26-04-2024
İlham Əliyevlə Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiriblər
20:46 / 26-04-2024
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
19:35 / 26-04-2024
43 pişiyi ac-susuz saxlayan şəxsi həbs ediblər
19:06 / 26-04-2024
Rusların hücum etmək istədiyi iki xəstəxana təcili boşaldılır
18:43 / 26-04-2024
Türk dövlətləri parlamentlərinin komitə sədrləri Xankəndi və Şuşaya səfər ediblər - (Yenilənib) - Foto
18:41 / 26-04-2024
İsveç Latviyaya qoşun və zirehli texnika göndərir
18:36 / 26-04-2024
Blinken Pekində Çini hədələyib
18:20 / 26-04-2024
20-yə yaxın məhbus həbsxanadan qaçmağa cəhd edib - Foto
18:15 / 26-04-2024
Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə koordinatlar dəqiqləşdirilir
18:08 / 26-04-2024
Erməni deputatlar saxlanılıb
17:58 / 26-04-2024
Ermənistan XİN: "Azərbaycandan sülh sazişinə dair təkliflər almışıq"
17:39 / 26-04-2024
"Beşiktaş" daha bir futbolçu ilə müqaviləni yeniləyib
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
17:23 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev BƏƏ-nin sənaye və qabaqcıl texnologiyalar naziri ilə görüşüb
17:15 / 26-04-2024
Quba-Xaçmaz Regional filialına müdir təyinatı olub
16:58 / 26-04-2024
“Krokus”dakı terror aktına görə daha bir şübhəli saxlanılıb
16:56 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev Almaniya XİN rəhbəri ilə görüşüb - Foto
16:11 / 26-04-2024
Azərbaycanda partiya rəhbəri həbs edilib
16:05 / 26-04-2024
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
19:15 / 22-04-2024
Komitə sədri baş redaktoru təbrik edib
16:49 / 22-04-2024
Əməkdar artist reanimasiyaya yerləşdirilib
İran öz sərhəddində “ikinci İsrail” istəyirmi?
Tarix: 15-03-2024 12:11 | Bölmə: Slayd
İran hazırda Yaxın Şərqi dağıdan böhranlı bir çağda uzun müddətdir əsas düşməni ilə yaxın əlaqələr qurmaqda ittiham etdiyi, əhalisinin əksəriyyəti şiə-müsəlman olan qonşusu ilə daha çox əməkdaşlıq etməyə çalışır.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Newsweek” nəşri yazıb.
ABŞ KİV-nin təhlilində qeyd olunur:
Bakının İsraillə artan tərəfdaşlığına baxmayaraq, Azərbaycanla münasibətləri yaxşılaşdıran İran qambiti böyük güclərin, o cümlədən Rusiya və ABŞ-ın rəqabət apardığı maraqlar kəsişməsində - regionda əhəmiyyətli dəyişikliyə səbəb olacaq. Lakin Qafqazda köklü sürtüşmələr hələ də rəqabəti yenidən alovlandırmaq və Bakı ilə Tehran arasında kövrək tərəfdaşlığı pozmaq təhlükəsi yaradır.
Ötən ilin oktyabrında İsrail və Fələstin HƏMAS hərəkatı arasında Qəzzada başlayan müharibədən bir neçə gün sonra İran Azərbaycanla Naxçıvan vilayətinə çıxış imkanı verən Araz dəhlizi kimi tanınan tranzit marşrutunun yaradılması ilə bağlı mühüm saziş imzalayıb. Razılaşma Zəngəzur dəhlizi kimi tanınan daha mübahisəli variantın qarşısının alınması istiqamətində həlledici addım kimi qiymətləndirilib.
Ənənəvi olaraq Ermənistana üstünlük verən İran öz yanaşmasını yenidən qiymətləndirməyə başlayıb. Ötən ilin yanvarında Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyində törədilən hücumdan sonra Bakı ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün davam edən səylər fonunda İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir-Abdullahian münasibətlərdə “yeni səhifə” elan edib. Lakin Gürcüstanın Tbilisi şəhərindəki Avropa Universitetinin professoru Emil Avdalianinin “Newsweek”-ə verdiyi məlumata görə, “bu o demək deyil ki, İslam Respublikası Cənubi Qafqazdakı mövcud güc balansından razıdır”.
Onun fikrincə, Azərbaycan-İran barışığının əsas hərəkətverici qüvvəsi regional sabitlik, geosiyasi xoşməramlılıq və iqtisadi perspektivlər üçün qarşılıqlı istək, xüsusilə də Hindistanı Rusiya, Azərbaycan və İran ilə birləşdirən iddialı dəmir yolu marşrutunu nəzərdə tutan Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizidir.
"İran və Azərbaycan indi yaxınlaşmada maraqlıdırlar, çünki onların ticarəti artır, Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin fəaliyyəti genişlənir və Bakının Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı ambisiyaları yumşaltmış kimi görünür", - Avdaliani bildirib.
“Bu, Tehranın ənənəvi olaraq mürəkkəb münasibətlərini normallaşdırmağa çalışdığı zamana uyğun xarici siyasət strategiyasına uyğun gəlir, - Avdaliani əlavə edib. - Öz nöqteyi-nəzərindən Azərbaycan İranla problemli vəziyyətə düşə bilməz, çünki ölkə hələ də Ermənistanla sülh razılaşması əldə etməlidir və hazırda “Qarabağın süqutu”ndan sonra kollektiv Qərb tərəfindən tənqid olunur”.
Əgər reallaşarsa, 4500 mil uzunluğundakı INSTC hər iki ölkənin Vaşinqtonun tətbiq etdiyi iqtisadi məhdudiyyətlər zamanında İran və Rusiyaya davamlı qlobal ticarət yolu təqdim edə bilər.
İran prezidenti İbrahim Rəisi ötən ilin martında Səudiyyə Ərəbistanı ilə əlaqələrin bərpasına dair, Çinin vasitəçiliyi ilə imzalanmış saziş də daxil olmaqla, Qafqazdan Yaxın Şərqə qədər öz ölkəsinin sərhədləri boyunca köhnəlmiş əlaqələri düzəltməyə çalışır. Lakin əsas gərginlik Bakı və Tehran arasındakı dinamikanı, xüsusən də 2020-ci ilin sentyabrında Qarabağ uğrunda son genişmiqyaslı müharibənin başlanmasından sonra intensivləşən Azərbaycan-İsrail münasibətlərini təqib etməkdə davam edir. İsrail hazırda Azərbaycanın aparıcı xarici silah təchizatçısıdır və özü Azərbaycanın əsas neft müştərisinə çevrilib. İki ölkə, həmçinin digər əməkdaşlıq sahələri arasında kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsi mexanizmlərini qurub.
Əvvəllər Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin elmi işçisi və baş analitik vəzifəsində çalışmış Fuad Şahbazov bildirib ki, Azərbaycan və İsrail arasında tərəfdaşlıq 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra kəskin şəkildə dərinləşib.
Qarabağ uğrunda aparılan birinci böyük müharibə dövründə Azərbaycan İsraillə hərtərəfli müdafiə əlaqələrinə ehtiyatlı yanaşırdı. Son müharibə regionda köklü dəyişikliklərə səbəb olub və İran münaqişəyə cavab olaraq öz qüvvələrini Ermənistan və Azərbaycan sərhədləri yaxınlığında səfərbər edib. İslam Respublikası 2021 və 2022-ci illərdə də bu sərhəddə genişmiqyaslı hərbi təlimlər keçirib.
Azərbaycan isə öz növbəsində “geri addım atmadı, əksinə, dövlət mediasında Tel-Əvivlə müdafiə tərəfdaşlığını açıq və yüksək səslə tərifləməyə başlayıb, çünki İsrail Azərbaycanı müasir və müasir müdafiə texnologiyaları ilə təmin edən azsaylı ölkələrdən biridir”, - deyə Şahbazov bildirib.
“Buna görə də Bakı İsrailin tərəfdaşlığını çox yüksək qiymətləndirir və bunu İranın təhdidlərinə qarşı bir çəki daşı kimi görür”, - deyə o bildirib. Şahbazov Azərbaycan və İsrail arasında kəşfiyyat məlumat mübadiləsinə də işarə edib.
Şahbazov deyib ki, İsrail şirkətləri müharibədən sonra dağılmış Qarabağın bərpasında, xüsusən də kənd təsərrüfatı sahəsində iştirak etmək istəyir.
Azərbaycan və İran arasındakı geosiyasi rəqabətdən əlavə, iki xalq bir-birini daxildən iğtişaşlar yaratmaqda da ittiham edir.
İran üçün əsasən şiə müsəlmanlardan ibarət milislərlə əlaqələr qurmaq əsas xarici siyasət strategiyası olub. Şiələr İran, İraq və Azərbaycanda əhalinin əksəriyyətini, bir sıra digər ölkələrdə isə əhəmiyyətli azlıqları təşkil edir.
Qeyri-rəsmi “müqavimət oxu”na beyət etdiyini iddia edən ən tanınmış qüvvələr arasında Livan “Hizbullah”ı, Yəmənin “Ənsarullah”, husilər kimi tanınan, Əfqanıstanın “Fatimiyun”, Pakistanın “Zeynəbiyun” və İraq, Suriya, Yəmən, Bəhreyn və onun hüdudlarından kənarda müxtəlif təşkilatları var. Bu qruplar İsrailin, ABŞ-ın və “Əl-Qaidə” və İŞİD kimi ultramühafizəkar sünni müsəlman militant qrupların təsiri ilə mübarizə aparmağa çalışır.
Şahbazov bildirib ki, 2021-ci ildə Bakı ilə Tehran arasında münasibətlərin pisləşməsi fonunda Azərbaycan hakimiyyəti “Azərbaycanda iranyönlü dini icmalara qarşı repressiyaya” keçib, onlarla insanı həbs edib və İranın ölkədəki təsirini boğmağa çalışıb. O iddia edir ki, “Hüseyniyun” dünyəvi xarakter daşıyan Azərbaycan cəmiyyətinin geniş dəstəyini ala və 2020-ci ildən başlayaraq İranın neqativ imicini dəyişə bilməyib.
Bununla belə, o, qeyd edib ki, “İran çətin ki, Azərbaycan vətəndaşlarını öz sıralarına cəlb etmək cəhdlərini dayandıracaq və Azərbaycanı daha həssas etmək üçün radikal ideologiya təbliğatının yayılmasına əl atmayacaq”.
Tehran da Azərbaycanla bağlı daxili iğtişaşlarla mübarizə aparır. 88 milyon əhalisi olan İranda, əksəriyyət olan farslardan başqa azəri azlığı var və onlar əhalinin dörddə birinə qədərini təşkil edir.
Beynəlxalq hüquq professoru və Tehranda Avrasiya üzrə baş tədqiqatçı Əhməd Kazemi İrandakı azərbaycanlıların separatizmi qızışdırmaq cəhdlərinə qarşı uzun müddət müqavimət göstərdiyini iddia edib.
Kazemi “Newsweek”-ə deyib: “Azərilər Konstitusiya İnqilabından İslam İnqilabına qədər İran tarixinin şəkilləndirilməsində mühüm rol oynayıb və həmişə İranın nüfuzu və yüksəlişinin tərəfdarı olublar.
İran Azərbaycanında heç vaxt yerli separatçı hərəkat olmayıb. Əvəzində rus çarları, stalinist Sovetlər və Osmanlılar süni və xaricdən dəstəklənən digər hərəkatlar yaratmaq cəhdləri göstərib və bunların hamısı azərilərin müqaviməti nəticəsində uğursuzluğa düçar olub”.
İranın müdafiə naziri, briqada generalı Məhəmməd Rza Aştiani bu günlərdə erməni vəzifədaşı Suren Papikyanı qəbul edərkən deyib: "Biz Qafqaz regionunun başqaları arasında rəqabət meydanına çevrilməsinə imkan verməməliyik, əks halda, hər bir ölkənin sabitliyi və təhlükəsizliyi təhlükə altına düşəcək".
NATO üzvü və Qafqazda nüfuz uğrunda mübarizə aparan digər tarixi güc Türkiyə də özünü Tehranın regionla əlaqələrinin aparıcı rəqibi kimi sübut edib. Kazemi 19-20-ci əsrlərdə Osmanlı İmperiyası tərəfindən Avrasiya boyu türk, tatar və ural xalqları arasında təbliğ edilən pan-millətçi turanizm ideologiyasına işarə edərək, təklif olunan Zəngəzur dəhlizini “NATO-nun Turani dəhlizi” adlandırıb.
Yeri gəlmişkən, ABŞ-ın digər müttəfiqi olan Azərbaycanla İsrail arasında münasibətlərin istiləşməsi İranda Qafqazda “ikinci İsrail”in yaradılması ilə bağlı narahatlığı artırıb.
Kazemi iddia edib ki, “Azərbaycan Respublikası əhalisinin əksəriyyətinin şiə olması, İran və Rusiya arasında bufer rolunu oynayan strateji mövqeyi və zəngin enerji ehtiyatları nəzərə alınmaqla İsrail rejimi üçün həmişə xüsusi cazibədar olub”.
Onun sözlərinə görə, İsrail hakimiyyəti “Azərbaycan Respublikasına dəfələrlə “yəhudilərin ikinci vətəni” kimi istinad edib və bu, təbii ki, tarixən əsassızdır”.
Rusiya Beynəlxalq Məsələlər Şurasının eksperti Nikita Smaqin Azərbaycan-İran münasibətlərində təzyiq nöqtələrinin çatışmazlığı olmadan Azərbaycan və İsrail arasında əməkdaşlığın yalnız “Bakı ilə Tehran arasında inamsızlığı daha da gücləndirdiyini” bildirib.
Onun sözlərinə görə, “tərəflər arasında əməkdaşlıq Azərbaycanın İsrailin etibarlı nümayəndəsi kimi çıxış etməsi mənası vermir”.
"Hazırkı kontekstdə İran və Azərbaycan arasında praqmatik tərəfdaşlıq mümkün olaraq qalır. Bakının İsraillə münasibətləri onun inkişafı üçün mənfi amil olsa da...".
INSTC İran və Rusiya arasında iqtisadi, hərbi və siyasi əlaqələri gücləndirdiyi bir vaxtda Smagin Moskva ilə ticarət əlaqələrinin Tehran üçün necə "həlledici" olduğunu izah edib.
"Bakı ilə müsbət münasibətlərin saxlanılması İran üçün vacibdir, çünki Rusiya və İran arasında yüklərin əhəmiyyətli hissəsi Azərbaycandan keçir, - Smagin bildirib. – Araz dəhlizinin yaradılması Rusiya-İran ticarət əlaqələri və İNSTC-nin inkişafı imkanlarını daha da artırır”.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 15-03-2024 12:11 | Bölmə: Slayd
İran hazırda Yaxın Şərqi dağıdan böhranlı bir çağda uzun müddətdir əsas düşməni ilə yaxın əlaqələr qurmaqda ittiham etdiyi, əhalisinin əksəriyyəti şiə-müsəlman olan qonşusu ilə daha çox əməkdaşlıq etməyə çalışır.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Newsweek” nəşri yazıb.
ABŞ KİV-nin təhlilində qeyd olunur:
Bakının İsraillə artan tərəfdaşlığına baxmayaraq, Azərbaycanla münasibətləri yaxşılaşdıran İran qambiti böyük güclərin, o cümlədən Rusiya və ABŞ-ın rəqabət apardığı maraqlar kəsişməsində - regionda əhəmiyyətli dəyişikliyə səbəb olacaq. Lakin Qafqazda köklü sürtüşmələr hələ də rəqabəti yenidən alovlandırmaq və Bakı ilə Tehran arasında kövrək tərəfdaşlığı pozmaq təhlükəsi yaradır.
Ötən ilin oktyabrında İsrail və Fələstin HƏMAS hərəkatı arasında Qəzzada başlayan müharibədən bir neçə gün sonra İran Azərbaycanla Naxçıvan vilayətinə çıxış imkanı verən Araz dəhlizi kimi tanınan tranzit marşrutunun yaradılması ilə bağlı mühüm saziş imzalayıb. Razılaşma Zəngəzur dəhlizi kimi tanınan daha mübahisəli variantın qarşısının alınması istiqamətində həlledici addım kimi qiymətləndirilib.
Ənənəvi olaraq Ermənistana üstünlük verən İran öz yanaşmasını yenidən qiymətləndirməyə başlayıb. Ötən ilin yanvarında Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyində törədilən hücumdan sonra Bakı ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün davam edən səylər fonunda İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir-Abdullahian münasibətlərdə “yeni səhifə” elan edib. Lakin Gürcüstanın Tbilisi şəhərindəki Avropa Universitetinin professoru Emil Avdalianinin “Newsweek”-ə verdiyi məlumata görə, “bu o demək deyil ki, İslam Respublikası Cənubi Qafqazdakı mövcud güc balansından razıdır”.
Onun fikrincə, Azərbaycan-İran barışığının əsas hərəkətverici qüvvəsi regional sabitlik, geosiyasi xoşməramlılıq və iqtisadi perspektivlər üçün qarşılıqlı istək, xüsusilə də Hindistanı Rusiya, Azərbaycan və İran ilə birləşdirən iddialı dəmir yolu marşrutunu nəzərdə tutan Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizidir.
"İran və Azərbaycan indi yaxınlaşmada maraqlıdırlar, çünki onların ticarəti artır, Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin fəaliyyəti genişlənir və Bakının Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı ambisiyaları yumşaltmış kimi görünür", - Avdaliani bildirib.
“Bu, Tehranın ənənəvi olaraq mürəkkəb münasibətlərini normallaşdırmağa çalışdığı zamana uyğun xarici siyasət strategiyasına uyğun gəlir, - Avdaliani əlavə edib. - Öz nöqteyi-nəzərindən Azərbaycan İranla problemli vəziyyətə düşə bilməz, çünki ölkə hələ də Ermənistanla sülh razılaşması əldə etməlidir və hazırda “Qarabağın süqutu”ndan sonra kollektiv Qərb tərəfindən tənqid olunur”.
Əgər reallaşarsa, 4500 mil uzunluğundakı INSTC hər iki ölkənin Vaşinqtonun tətbiq etdiyi iqtisadi məhdudiyyətlər zamanında İran və Rusiyaya davamlı qlobal ticarət yolu təqdim edə bilər.
İran prezidenti İbrahim Rəisi ötən ilin martında Səudiyyə Ərəbistanı ilə əlaqələrin bərpasına dair, Çinin vasitəçiliyi ilə imzalanmış saziş də daxil olmaqla, Qafqazdan Yaxın Şərqə qədər öz ölkəsinin sərhədləri boyunca köhnəlmiş əlaqələri düzəltməyə çalışır. Lakin əsas gərginlik Bakı və Tehran arasındakı dinamikanı, xüsusən də 2020-ci ilin sentyabrında Qarabağ uğrunda son genişmiqyaslı müharibənin başlanmasından sonra intensivləşən Azərbaycan-İsrail münasibətlərini təqib etməkdə davam edir. İsrail hazırda Azərbaycanın aparıcı xarici silah təchizatçısıdır və özü Azərbaycanın əsas neft müştərisinə çevrilib. İki ölkə, həmçinin digər əməkdaşlıq sahələri arasında kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsi mexanizmlərini qurub.
Əvvəllər Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin elmi işçisi və baş analitik vəzifəsində çalışmış Fuad Şahbazov bildirib ki, Azərbaycan və İsrail arasında tərəfdaşlıq 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra kəskin şəkildə dərinləşib.
Qarabağ uğrunda aparılan birinci böyük müharibə dövründə Azərbaycan İsraillə hərtərəfli müdafiə əlaqələrinə ehtiyatlı yanaşırdı. Son müharibə regionda köklü dəyişikliklərə səbəb olub və İran münaqişəyə cavab olaraq öz qüvvələrini Ermənistan və Azərbaycan sərhədləri yaxınlığında səfərbər edib. İslam Respublikası 2021 və 2022-ci illərdə də bu sərhəddə genişmiqyaslı hərbi təlimlər keçirib.
Azərbaycan isə öz növbəsində “geri addım atmadı, əksinə, dövlət mediasında Tel-Əvivlə müdafiə tərəfdaşlığını açıq və yüksək səslə tərifləməyə başlayıb, çünki İsrail Azərbaycanı müasir və müasir müdafiə texnologiyaları ilə təmin edən azsaylı ölkələrdən biridir”, - deyə Şahbazov bildirib.
“Buna görə də Bakı İsrailin tərəfdaşlığını çox yüksək qiymətləndirir və bunu İranın təhdidlərinə qarşı bir çəki daşı kimi görür”, - deyə o bildirib. Şahbazov Azərbaycan və İsrail arasında kəşfiyyat məlumat mübadiləsinə də işarə edib.
Şahbazov deyib ki, İsrail şirkətləri müharibədən sonra dağılmış Qarabağın bərpasında, xüsusən də kənd təsərrüfatı sahəsində iştirak etmək istəyir.
Azərbaycan və İran arasındakı geosiyasi rəqabətdən əlavə, iki xalq bir-birini daxildən iğtişaşlar yaratmaqda da ittiham edir.
İran üçün əsasən şiə müsəlmanlardan ibarət milislərlə əlaqələr qurmaq əsas xarici siyasət strategiyası olub. Şiələr İran, İraq və Azərbaycanda əhalinin əksəriyyətini, bir sıra digər ölkələrdə isə əhəmiyyətli azlıqları təşkil edir.
Qeyri-rəsmi “müqavimət oxu”na beyət etdiyini iddia edən ən tanınmış qüvvələr arasında Livan “Hizbullah”ı, Yəmənin “Ənsarullah”, husilər kimi tanınan, Əfqanıstanın “Fatimiyun”, Pakistanın “Zeynəbiyun” və İraq, Suriya, Yəmən, Bəhreyn və onun hüdudlarından kənarda müxtəlif təşkilatları var. Bu qruplar İsrailin, ABŞ-ın və “Əl-Qaidə” və İŞİD kimi ultramühafizəkar sünni müsəlman militant qrupların təsiri ilə mübarizə aparmağa çalışır.
Şahbazov bildirib ki, 2021-ci ildə Bakı ilə Tehran arasında münasibətlərin pisləşməsi fonunda Azərbaycan hakimiyyəti “Azərbaycanda iranyönlü dini icmalara qarşı repressiyaya” keçib, onlarla insanı həbs edib və İranın ölkədəki təsirini boğmağa çalışıb. O iddia edir ki, “Hüseyniyun” dünyəvi xarakter daşıyan Azərbaycan cəmiyyətinin geniş dəstəyini ala və 2020-ci ildən başlayaraq İranın neqativ imicini dəyişə bilməyib.
Bununla belə, o, qeyd edib ki, “İran çətin ki, Azərbaycan vətəndaşlarını öz sıralarına cəlb etmək cəhdlərini dayandıracaq və Azərbaycanı daha həssas etmək üçün radikal ideologiya təbliğatının yayılmasına əl atmayacaq”.
Tehran da Azərbaycanla bağlı daxili iğtişaşlarla mübarizə aparır. 88 milyon əhalisi olan İranda, əksəriyyət olan farslardan başqa azəri azlığı var və onlar əhalinin dörddə birinə qədərini təşkil edir.
Beynəlxalq hüquq professoru və Tehranda Avrasiya üzrə baş tədqiqatçı Əhməd Kazemi İrandakı azərbaycanlıların separatizmi qızışdırmaq cəhdlərinə qarşı uzun müddət müqavimət göstərdiyini iddia edib.
Kazemi “Newsweek”-ə deyib: “Azərilər Konstitusiya İnqilabından İslam İnqilabına qədər İran tarixinin şəkilləndirilməsində mühüm rol oynayıb və həmişə İranın nüfuzu və yüksəlişinin tərəfdarı olublar.
İran Azərbaycanında heç vaxt yerli separatçı hərəkat olmayıb. Əvəzində rus çarları, stalinist Sovetlər və Osmanlılar süni və xaricdən dəstəklənən digər hərəkatlar yaratmaq cəhdləri göstərib və bunların hamısı azərilərin müqaviməti nəticəsində uğursuzluğa düçar olub”.
İranın müdafiə naziri, briqada generalı Məhəmməd Rza Aştiani bu günlərdə erməni vəzifədaşı Suren Papikyanı qəbul edərkən deyib: "Biz Qafqaz regionunun başqaları arasında rəqabət meydanına çevrilməsinə imkan verməməliyik, əks halda, hər bir ölkənin sabitliyi və təhlükəsizliyi təhlükə altına düşəcək".
NATO üzvü və Qafqazda nüfuz uğrunda mübarizə aparan digər tarixi güc Türkiyə də özünü Tehranın regionla əlaqələrinin aparıcı rəqibi kimi sübut edib. Kazemi 19-20-ci əsrlərdə Osmanlı İmperiyası tərəfindən Avrasiya boyu türk, tatar və ural xalqları arasında təbliğ edilən pan-millətçi turanizm ideologiyasına işarə edərək, təklif olunan Zəngəzur dəhlizini “NATO-nun Turani dəhlizi” adlandırıb.
Yeri gəlmişkən, ABŞ-ın digər müttəfiqi olan Azərbaycanla İsrail arasında münasibətlərin istiləşməsi İranda Qafqazda “ikinci İsrail”in yaradılması ilə bağlı narahatlığı artırıb.
Kazemi iddia edib ki, “Azərbaycan Respublikası əhalisinin əksəriyyətinin şiə olması, İran və Rusiya arasında bufer rolunu oynayan strateji mövqeyi və zəngin enerji ehtiyatları nəzərə alınmaqla İsrail rejimi üçün həmişə xüsusi cazibədar olub”.
Onun sözlərinə görə, İsrail hakimiyyəti “Azərbaycan Respublikasına dəfələrlə “yəhudilərin ikinci vətəni” kimi istinad edib və bu, təbii ki, tarixən əsassızdır”.
Rusiya Beynəlxalq Məsələlər Şurasının eksperti Nikita Smaqin Azərbaycan-İran münasibətlərində təzyiq nöqtələrinin çatışmazlığı olmadan Azərbaycan və İsrail arasında əməkdaşlığın yalnız “Bakı ilə Tehran arasında inamsızlığı daha da gücləndirdiyini” bildirib.
Onun sözlərinə görə, “tərəflər arasında əməkdaşlıq Azərbaycanın İsrailin etibarlı nümayəndəsi kimi çıxış etməsi mənası vermir”.
"Hazırkı kontekstdə İran və Azərbaycan arasında praqmatik tərəfdaşlıq mümkün olaraq qalır. Bakının İsraillə münasibətləri onun inkişafı üçün mənfi amil olsa da...".
INSTC İran və Rusiya arasında iqtisadi, hərbi və siyasi əlaqələri gücləndirdiyi bir vaxtda Smagin Moskva ilə ticarət əlaqələrinin Tehran üçün necə "həlledici" olduğunu izah edib.
"Bakı ilə müsbət münasibətlərin saxlanılması İran üçün vacibdir, çünki Rusiya və İran arasında yüklərin əhəmiyyətli hissəsi Azərbaycandan keçir, - Smagin bildirib. – Araz dəhlizinin yaradılması Rusiya-İran ticarət əlaqələri və İNSTC-nin inkişafı imkanlarını daha da artırır”.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:42
ANAMA-nın əməkdaşı Şuşada minaya düşüb
Bu gün, 10:09
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
Dünən, 18:36
Blinken Pekində Çini hədələyib
25-04-2024, 20:26
İran-İsrail qarşıdurması: ilk raund daha təhlükəli mərhələyə keçə bilər
25-04-2024, 19:45
Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT
25-04-2024, 19:17
Rusiya Polşada yaradılacaq nüvə obyektlərinə hücum edəcək
25-04-2024, 18:09
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
25-04-2024, 17:46
Dünyada iqlim böhranı başlayır
25-04-2024, 17:08
İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti Füzuli və Ağdamda olublar - (Yenilənib) - Fotolar
25-04-2024, 14:43
Malıbəylidə kütləvi məzarlıq aşkarlanıb - Fotolar
25-04-2024, 11:59
Naxçıvanın baş naziri vəzifədən azad olunub - Təyinat
24-04-2024, 19:29
İran qoşunları Suriyanı tərk edir
24-04-2024, 16:56
Rus ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
24-04-2024, 16:30
Avropa qeyri-adi vəziyyətlə üzləşib
24-04-2024, 13:21
Azərbaycanda Rusiya əleyhinə ikinci cəbhə olmayacaq
24-04-2024, 09:07
Ukraynanın şərqinə genişmiqyaslı hücum gözlənilir
23-04-2024, 14:10
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
23-04-2024, 11:59
İran və İsrailin bir-birinə mesajı... - Kölgə müharibəsinin yeni mərhələsi başlayıb
23-04-2024, 00:11
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
22-04-2024, 18:36
Zərərli isti dalğası güclənir
22-04-2024, 17:38
ABŞ-nın yardımı Ukraynanı xilas edəcəkmi?
22-04-2024, 14:04
Xəbərdarlıq: nüvə müharibəsi təhlükəsi sovuşmayıb
22-04-2024, 12:00
Bakı və İrəvan arasında ilk: özləri razılaşıblar
22-04-2024, 11:54
Nazirlikdə 143 milyon manatlıq mənimsəmə: "Pulların vaxtında ödənilməsi üçün “otkat” verirdik"
22-04-2024, 09:25
Rusiya ordusuna daha 300 min nəfər cəlb olunub
20-04-2024, 10:37
Rusiyalı ekspert: Cənubi Qafqazın Rusiya üçün əhəmiyyəti böyükdür
20-04-2024, 09:12
BMT Baş katibi Azərbaycan və Ermənistana çağırış edib
20-04-2024, 09:06
Blinken 4 kəndin qaytarılması ilə bağlı razılaşmanı alqışlayır
19-04-2024, 20:29
Qəzza müharibəsi qloballaşır
19-04-2024, 17:18
Mustafayevlə Qriqoryan sərhəddə görüşüb - 4 kənd Azərbaycana qaytarılır
19-04-2024, 15:47
Tovuzda 22 yaşlı oğlan 34 yaşlı qadının üzərinə benzin tökərək yandırıb
19-04-2024, 09:19
Bu gün səhərə yaxın İsrail İrana zərbələr endirib
18-04-2024, 14:20
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
