İran Cənubi Qafqazda dəyişmiş geosiyasi mənzərəyə uyğunlaşır

Xəbər lenti

21:08 / 29-04-2024

Mehriban Əliyeva Ülviyyə Fətəliyevanı təbrik edib

19:25 / 29-04-2024

Üç ölkə həyəcan təbili çalır: Rusiya GPS siqnallarını pozur!

19:09 / 29-04-2024

Ukrayna Azərbaycana yeni səfir göndərib

19:05 / 29-04-2024

Daha təhlükəli sualtı silahlar istifadəyə verilir - Foto

18:20 / 29-04-2024

Tacikistan Rusiyaya nota verib, vətəndaşlarına bu ölkəyə getməməyi tövsiyə edir

18:12 / 29-04-2024

Azərbaycanla Ermənistan arasında 35 sərhəd dirəyi quraşdırılıb

18:11 / 29-04-2024

Bakıda beynəlxalq oyun festivalı keçiriləcək

18:09 / 29-04-2024

Sabiq rəis generalı ittiham edir: "800 min manatı ona verdim"

18:01 / 29-04-2024

Stoltenberq: "Ukrayna NATO-ya üzv olmaq yolundadır"

17:41 / 29-04-2024

Tikilməkdə Olan Obyektlərin Müdiriyyəti 3 fəaliyyət istiqaməti olacaq

17:23 / 29-04-2024

Titanikdə batan biznesmenin qızıl saatı rekord qiymətə satılıb

17:23 / 29-04-2024

Əli Əsədov Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyi barədə qərar imzalayıb

17:19 / 29-04-2024

Türk kəşfiyyatı 15 nəfərlik terror qrupunu məhv edib

17:14 / 29-04-2024

Çin lideri Avropaya səfərə hazırlaşır

16:47 / 29-04-2024

ABŞ səfiri Qubanın Qırmızı qəsəbəsində olub

16:43 / 29-04-2024

Şimali Koreya ABŞ-ı Ukraynaya görə ittiham edir

16:20 / 29-04-2024

Paşinyan Putinin andiçmə mərasiminə getməyəcək

16:12 / 29-04-2024

Türkiyənin NATO ilə bağlı qərarı 32 dövlətə çatdırılıb

16:07 / 29-04-2024

Qəzzada can itkisi 34488 nəfərə çatıb

15:55 / 29-04-2024

İsa Qəmbər Müsavat başqanı postuna namizəd olub

15:49 / 29-04-2024

Mərkəz rəhbəri Anar Məmmədli saxlanılıb

15:47 / 29-04-2024

Hakan Fidan ilə Antoni Blinken Ər-Riyadda görüşüb

15:43 / 29-04-2024

Rusiya cəbhədəki böyük itkilərini kompensasiya edə bilmir

15:33 / 29-04-2024

Qazaxıstan: Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirlərinin görüşündə vasitəçi kimi çıxış etmirik

15:23 / 29-04-2024

Qarabağ zonasında daha 1245 hektar ərazi minalardan təmizlənib

15:05 / 29-04-2024

Hərbçimiz Qazaxda minaya düşüb - Yenilənib

14:54 / 29-04-2024

Ukrayna ilə bütün keçid məntəqələri blokdan çıxarılıb

14:32 / 29-04-2024

İlham Əliyev Malayziyanın Parlament Senatının prezidentini qəbul edib - (Yenilənib)

14:28 / 29-04-2024

DİM imtahanların vaxtını dəyişib

14:17 / 29-04-2024

Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib) - Foto

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

17:30 / 26-04-2024

İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar

10:09 / 27-04-2024

Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar

13:07 / 26-04-2024

Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)

21:36 / 26-04-2024

Prezident İlham Əliyevin Almaniyaya işgüzar səfəri başa çatıb - Fotolar

10:48 / 25-04-2024

Fatih Terimin komandası darmadağınla uduzub

14:35 / 25-04-2024

Rasim Balayev: "Onlara baş qoşası deyiləm"

18:49 / 27-04-2024

Abşeronda qətl törədilib

07:32 / 26-04-2024

Yəhudi qızın portreti 30 milyon avroya satılıb - Fotolar

15:14 / 26-04-2024

Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar

09:43 / 25-04-2024

Millimiz bu gün Özbəkistan komandası ilə qarşılaşacaq

22:50 / 27-04-2024

Şair-publisist Namiq Hacıheydərli vəfat edib

20:46 / 26-04-2024

Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar

İran Cənubi Qafqazda dəyişmiş geosiyasi mənzərəyə uyğunlaşır
Tarix: 09-04-2024 13:41 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

İran Cənubi Qafqazda balanslı yanaşma saxlamaqda getdikcə çətinlik çəkir. Yeni hadisələr Tehranın diplomatik tərəzisini çalxalamaqda davam edir.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Eurasia.net” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Son illərdə baş verən iki böyük hadisə - Azərbaycanın Qarabağı geri alması və Rusiyanın Ukraynaya əsassız müdaxiləsi İran üçün yeni diplomatik açılışlar yaradıb. Dəyişən geosiyasi mühit İran və Azərbaycana postsovet dönəminin böyük bir hissəsi üçün gərgin münasibətləri hamarlamaq imkanı verib.

Eyni zamanda, İranın Ermənistanla ənənəvi sıx əlaqələri getdikcə gərginləşir. Lakin hər iki ikitərəfli münasibətlər qəfil dönüşlərə meylli olaraq qalır.

Mart ayında İran və Azərbaycanın xarici işlər nazirləri Hüseyn Əmir-Abdullahian və Ceyhun Bayramov Səudiyyə Ərəbistanında İslam Konfransı Təşkilatının iclası ərəfəsində görüşüb və Azərbaycan diplomatik işçilərinin Tehrana qaytarılması ilə bağlı razılığa gəliblər. 2023-cü ilin əvvəlində Azərbaycan vətəndaşının ölümü ilə nəticələnən səfirliyə silahlı hücumdan sonra Bakı diplomatlarını geri çağırmışdı. (İran məhkəməsinin diplomatik əlaqələrin tam bərpasının əvəzi olaraq əsas şübhəlini ölüm cəzasına məhkum etdiyi bildirilir)

Diplomatik əlaqələr ötən ilin payızında Bakı və Tehran arasında Araz dəhlizi kimi tanınan dəmir yolu xəttinin tikintisinə dair saziş imzalayan növbəti gərginlikdən sonra baş verib. Bu marşrut materik Azərbaycanı İran ərazisindən keçməklə onun Naxçıvan anklavı ilə birləşdirəcək. Azərbaycan bundan əvvəl Ermənistandan ekstraterritorial hüquqlarını təmin etməklə Zəngəzur dəhlizi kimi tanınan daha birbaşa marşrut qurmağa çalışmışdı. Tehran, İran-Ermənistan ticarətinə maneə yaradacağından narahat olduğu üçün Zəngəzur dəhlizinə qarşı çıxmışdı.

Hazırda İran-Azərbaycan münasibətləri tıxacda olsa da, İran-Ermənistan əlaqələri də müəyyən çuxurlara düşüb.

Mart ayında Azərbaycan və İran xarici işlər nazirlərinin tam diplomatik münasibətləri bərpa etdiyi gün Ermənistanın müdafiə naziri Suren Papikyan İranın yüksək səviyyəli rəsmiləri ilə görüşmək üçün Tehrana səfər edib və ona “əlavə tərəfdaşlar”la çox da yaxınlaşmamaq barədə sərt xəbərdarlıq edilib. Bu ifadə İrəvanın son vaxtlar Fransa və ABŞ kimi Qərb dövlətləri ilə təhlükəsizlik əlaqələri qurmasına aydın eyham olub.

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Tehranla gərginliyi etiraf edib.

Digər geosiyasi amillər Tehran və İrəvanı fərqli istiqamətlərə sövq edir.

Birincisi, Yaxın Şərqdə İsrail-HƏMAS münaqişəsi ilə bağlı gərginlik İranın müttəfiqlərini və bəlkə də İranın özünü də cəlb etməklə müharibənin genişləndirilməsi ehtimalını artırıb. Bu, Tehranı şimal sərhədində sakitliyi təmin etmək üçün addımlar atmaqla risklərdən qorunmağa sövq edib. Azərbaycanın İsraillə yaxın təhlükəsizlik əlaqələrini nəzərə alsaq, İrana lazım olan son şey başqa bir cəbhənin açılmasıdır - daha çox Bakının Vaşinqton və Qüdsdəki “şahin” müttəfiqləri ardıcıl olaraq İranın böyük azərbaycanlı əhalisini Tehrana qarşı silahlandırmağa çalışdıqlarına görə.

Qarabağ münaqişəsinin son mərhələsində “İrəvan qarşısında götürdüyü təhlükəsizlik öhdəliklərini yerinə yetirmədiyinə görə” Ermənistanın da Rusiya ilə münasibətləri pisləşib.

Hazırda Ermənistan xarici tərəfdaşlarını, xüsusən də Qərb güclərini diversifikasiya etməyə çalışır.

Ermənistanın bu yaxınlarda Avropa İttifaqına üzvlük üçün müraciət etmək niyyəti İrəvanın Tehranla əlaqələrində qalıcı qıcıq yaradır. Avropa İttifaqına qoşulma prosesi Ermənistandan xarici siyasətini Brüssellə uyğunlaşdırmaq üçün böyük dəyişikliklər tələb edəcək. Belə tələblər arasında Ermənistanın İranla vizasız rejimin ləğvi və İrəvanın ticarətinin İranın azad ticarət sazişi imzaladığı Moskvanın rəhbərlik etdiyi Avrasiya İqtisadi İttifaqından (Aİİ) uzaqlaşdırılması olacaq.

Ermənistan-Rusiya münasibətlərinin kəskinləşməsi Tehranın Moskva ilə əlaqələrini gücləndirməsi ilə kəskin şəkildə ziddiyyət təşkil edir, bu tendensiya qismən Şimal-Cənub ticarət yolunun inkişafı ilə bağlıdır və o, Rusiyaya Qərb sanksiyalarının təsirini azaltmağa kömək edir. Bu cür ticarətin genişləndirilməsi Rusiyaya gedən malların tranzitini asanlaşdırmaq üçün İran və Azərbaycan arasında daha sıx əməkdaşlığa təkan verir.

Sanksiyaya məruz qalan iki ölkə kimi İran və Rusiyanı “pariyalararası həmrəylik” hissi birləşdirir. İran Rusiyaya Ukrayna müharibəsində istifadə üçün PUA-lar verib; bunun müqabilində İran Rusiyanın hava hücumundan müdafiə sistemlərinin təkmilləşdirilməsində mühüm rol oynamasını gözləyir. 2023-cü ildə Rusiya İranda əsas xarici investor kimi Çini keçib. Və əksinə, İranın Qərblə əlaqəsi üçün perspektivlər azalıb.

Bakı ilə əlaqələrinin istiləşməsinə və İrəvanın diplomatik çaşqınlığına baxmayaraq, Tehranın Qafqaz siyasətini – Ermənistanı kənarlaşdıraraq və Azərbaycanın tərəfini möhkəm şəkildə tutaraq – dəyişmək niyyətində olduğunu güman etmək çox tezdir. İran Qafqaz geosiyasətinə sıfır uduşlu oyun kimi baxmır. Məsələn, İran rəsmiləri hələ də ardıcıl olaraq Ermənistanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünü dəstəkləyirlər. Tehran Bakı ilə normallaşmanı davam etdirsə də, İran rəsmiləri ölkənin Ermənistana ticarət yolunun açıq və axıcı olması üçün əllərindən gələni etməkdə qərarlıdırlar.

Azərbaycanla Araz tranzit dəhlizi ilə bağlı razılaşmasına baxmayaraq, İran Ermənistan və Gürcüstandan keçməklə, Qara dənizə başqa bir dəmir yolu marşrutunun inkişaf etdirilməsi ümidi ilə ticarət şəbəkəsini şaxələndirmək istəyir. İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sobhani bu yaxınlarda Bakıda hökumətyönlü medianın qıcıqlanmasına səbəb olaraq bu məqamları təkrarlayıb.

Tehran üçün Azərbaycanın İsraillə güclü strateji əlaqələri İran-Azərbaycan münasibətlərini həmişə pozmağa qadir amildir. Bu yaxınlarda İsrailin Suriyadakı İran konsulluğuna raket hücumu nəticəsində 2 iranlı generalın həlak olması ilə vurğulanan Yaxın Şərqdəki qeyri-sabitlik İranı İsraillə birbaşa münaqişəyə cəlb edə və Azərbaycanın iki düşmənlə dost olmaq qabiliyyətini poza bilər.

Bu kontekstdə Qərbin, xüsusən də Fransanın Ermənistanda mövcudluğundan İran heyrətlənməsə də, bu mövcudluq Azərbaycanın Qafqazdakı təsirini müəyyən dərəcədə balanslaşdırmağa kömək edir. Əslində, Ermənistanın suverenliyinə dəstək bu gün Qərblə İranın razılaşdığı bir neçə məsələdən biridir.

Y. QACAR

Ana səhifəyə dön