13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
İranın “sərt enişi”: helikopter qəzası təsadüfidirmi?
Tarix: 20-05-2024 11:21 | Bölmə: Slayd
İranın “sərt enişi”: helikopter qəzası təsadüfidirmi?

Bazar günü, mayın 19-da İran prezidenti İbrahim Rəisi və xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahian da daxil olmaqla, üç (əslində, 4 nəfər – red.) İran siyasi liderinin göyərtəsində olduğu helikopter ölkənin şimalında, Azərbaycanla sərhədə yaxın ərazidə sərt eniş edib.

Hadisə dağlıq, əlçatmaz ərazidə baş verib. Bu, xilasedicilərin sürətlə eniş yerinə çatmasının qarşısını alıb. Bundan əlavə, axtarışlar kəskin hava şəraiti və zəif görünmə ilə çətinləşib - təxminən 5-6 metr. İlkin ehtimala görə, fövqəladə vəziyyət dumana görə baş verə bilərdi.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Moskva vaxtı ilə saat 22:30 radələrində məlum olub ki, mütəxəssislər ekipaj üzvlərindən birinin telefonundan alınan siqnal əsasında helikopterin dəqiq yerini müəyyənləşdiriblər. Qeyd olunur ki, hərbçilər dərhal göstərilən yerə yollanıb.

Rəisi və digər sərnişinlərin vəziyyəti ilə bağlı hələlik dəqiq məlumat yoxdur (Həlak olmaları artıq təsdiqlənib-red.). Bununla belə, artıq iki sual yaranıb: bu nə idi və siyasətçilər özlərini xilas edə bilməsələr, İran üçün hansı nəticələr olacaq?

Əksər ekspertlər bunun sui-qəsd cəhdi olduğuna inanmağa meyllidirlər. Üstəlik, diqqətlə planlaşdırılmışdı - ölkənin bir sıra yüksək səviyyəli liderlərinin eyni helikopterdə olması təsadüfi deyildi və çətin enişi yan-yana uçan digər ikisi yox, o etdi.

Həmçinin, bəzi müşahidəçilər Rəisi ilə bağlı baş verənləri bu yaxınlarda baş vermiş dörd başqa insidentlə əlaqələndirməyə tələsdilər.

Birincisi, Slovakiyanın baş naziri Robert Fikonun həyatına qəsddir - ona atəş açılıb, baş nazirin vəziyyəti ağırdır.

İkincisi, Serbiya prezidenti Aleksandr Vuçiçə qarşı təhdidlərdir.

Üçüncüsü, Türkiyədə üzə çıxan dövlət çevrilişi cəhdi idi və bu cəhddə səlahiyyətlilər bir sıra yüksək rütbəli təhlükəsizlik məmurlarının prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanı növbəti dəfə devirməyə cəhd etdiyini bildirirlər.

Dördüncüsü, Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhdi (və faktiki hökmdarı) Məhəmməd bin Salmana qarşı sui-qəsddir. Krallığın səlahiyyətli orqanları insidentlə bağlı heç bir məlumat vermir, lakin terrorçuların vəliəhdin kortejinə hücum etdiyi məlumdur.

Beş sui-qəsd cəhdi nəzəriyyəsinin, əlbəttə ki, mövcud olmaq hüququ var - hadisələrdə həqiqətən də ortaq bir şey tapmaq olar. Hər beş lider Rusiyaya müsbət münasibət bəsləyir və onu dəstəkləyirlər - təbii ki, imkanları daxilində. Bəziləri Moskvaya sanksiyalardan yan keçməyə kömək edir, bəziləri Avropa İttifaqı daxilində Rusiya əleyhinə təşəbbüslərə mane olur, bəziləri isə hərbi botanika və Ukrayna ordusunun digər məhvetmə vasitələri sahəsində Rusiya Müdafiə Nazirliyi ilə fəal əməkdaşlıq edir.

Ancaq belə bir assosiativ seriya hələ də mübaliğə kimi görünür. Əvvəla, ona görə ki, Fiko və Vuçiçlə bağlı hekayələr Ərdoğan, Məhəmməd bin Salman və Rəisi ilə baş verənlərdən köklü şəkildə fərqlənir.

Slovakiyanın baş nazirinin həyatına, yumşaq desək, balanssız bir şəxs tərəfindən cəhd edilib. Prezident Vuçiç yalnız təhdidlər alırdı, az-çox ciddi dövlət başçısı hər gün onlarla təhdid alır.

Amma digər üç hekayədə sui-qəsd cəhdlərinin real təşkili və mürəkkəb logistika görünür. Axı, Türkiyə təhlükəsizlik qüvvələri arasında sui-qəsdin yaranması və ya İrandakı prezident helikopteri hekayəsi bir yana, məxfilik pərdəsi altında gizlənən Səudiyyə vəliəhdinin kortejinə hücum belə təkbaşına həyata keçirilə bilməz.

Bu üç hadisəyə diqqət yetirsək, deməli, onları təkcə Rusiya deyil, həm də region birləşdirir. Türkiyə, Səudiyyə Ərəbistanı və İran Yaxın Şərqin üç mühəndisidir. Onlar beynəlxalq münasibətlərin yerli quruluşunu və təhlükəsizlik sistemini formalaşdırır. Səudiyyə-İran yaxınlaşması, eləcə də Türkiyənin xarici siyasətinin radikallaşması nəzərə alındıqda, onların regional dizaynı anti-İsrail və anti-Amerika xüsusiyyətləri qazandı. Buna görə də hər hansı mümkün vasitə ilə bunun qarşısını almaq lazım idi - və İsrail qarşısının alınması məsələsində əsas maraq adlandırılır.

“The New York Times” yazır ki, son vaxtlar ABŞ və İran Yaxın Şərqdə vəziyyətin gərginləşməsinə dair müəyyən razılaşmalar əldə ediblər. Amma İsrailə və şəxsən baş nazir Netanyahuya deeskalasiya lazım deyil - Tel-Əviv İrana qarşı lazım olan müharibəni amerikalıların əli ilə başlamaq ümidini itirmir.

İran liderlərinin mümkün ölümünün nəticələrinə gəlincə, fikirlər müxtəlifdir. Bəzi ekspertlər hesab edir ki, İran üçün kritik heç nə baş verməyəcək: ölkədə hakimiyyət şaquli işləyir və ölkənin əsl lideri Ali Rəhbərdir, başqa adı ilə Əli Xameneidir.

Rəhbər artıq hər şeyin nəzarət altında olduğunu bildirib.

“İran xalqı narahat olmasın, ölkədə hər şey yaxşı olacaq”, - Əli Xamenei əmin edib.

Əslində, hər şey o qədər də aydın deyil. Əvvəla, ona görə ki, İbrahim Rəisi və Hüseyn Abdullahian dövlət maşınında sadəcə “çarxlar” deyil. Hər ikisi cəmiyyətdə və ən əsası təhlükəsizlik qüvvələri arasında böyük nüfuza malikdir. Onların büllur kimi təmiz reputasiyası var, korrupsiya izi yoxdur. Nəhayət, onların iti ağlı var - Abdullahianı “güclü strateq” adlandırırlar.

Bundan əlavə, vertolyotun üçüncü çox vacib sərnişinini də unutma. Rəhbərin Şərqi Azərbaycan bölgəsi üzrə nümayəndəsi Məhəmməd Əli Ali-Haşim Rəisi və Abdullahianla birlikdə uçub. 85 yaşlı Əli Xameneinin ehtimal varisi, yəni ölkənin növbəti de-fakto lideri adlandırılan adam. Ona görə də əgər kimsə həqiqətən sui-qəsd planlaşdırıbsa, deməli, bu insanlar sözün əsl mənasında İslam Respublikasının başını kəsmək niyyətində olublar. Təbii ki, Ali-Haşimin başına kritik dərəcədə pis bir şey gəlsə, ölkədə Əli Xamneinin başqa bir varisi tapılacaq. Amma axtarış prosesinin özü İran elitaları daxilində ciddi qarşıdurmaya səbəb ola bilər. 85 yaşlı Əli Xamenei və növbəti rəhbəri seçəcək Ekspertlər Şurasının rəhbəri 97 yaşlı Əhməd Cənnəti qarşısında çətin vəzifələr duracaq.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər