22:43 / 16-06-2025
Zakir Həsənov Belarusa rəsmi səfər edib
22:33 / 16-06-2025
Xarici ölkə vətəndaşları İrandan Azərbaycana təxliyə olunub
20:27 / 16-06-2025
İran dövlət televiziyasının binası raketlə vurulub
18:00 / 16-06-2025
Cüdoçumuz dünya çempionatının yarımfinalına yüksəlib
17:32 / 16-06-2025
Rusiya Azərbaycandan göndərilən kartofu geri qaytarıb
15:28 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn: "Bu addım istefa anlamına gəlmir"
14:07 / 16-06-2025
İran prezidenti: "İran nüvə silahı hazırlamaq niyyətində deyil"
13:06 / 16-06-2025
Sabah yağış yağacaq
13:01 / 16-06-2025
İrandan 41 Azərbaycan vətəndaşı təxliyə olunub
12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
12:20 / 16-06-2025
İran hipersəs raketlərindən istifadə edir
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
11:14 / 16-06-2025
Xəzər dənizində zəlzələ olub
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
10:48 / 16-06-2025
Zelenski-Tramp görüşü Kanadada olacaq
10:38 / 16-06-2025
İran İsrailə məxsus təyyarəni vurub
10:34 / 16-06-2025
Pənah Hüseyn sədr səlahiyyətini müavininə həvalə edib - Foto
10:12 / 16-06-2025
İsmayıllıda hotel yanıb
10:01 / 16-06-2025
İran prezidenti: "Biz nüvə silahına can atmırıq"
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
08:23 / 16-06-2025
İran İsraili zülmətə qərq edib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
19:08 / 15-06-2025
İranda indiyədək 128 nəfər həlak olub
16:47 / 15-06-2025
Hidayət Heydərov ilk görüşdə məğlub olub
13:19 / 15-06-2025
Sabah leysan yağacaq, güclü külək əsəcək
13:10 / 15-06-2025
Şıx çimərliyində iki nəfər boğulub - Video
12:59 / 15-06-2025
Prezident yeni səfirlərin etimadnamələrini qəbul edib - Fotolar
10:00 / 15-06-2025
Mehriban Əliyeva Mlli Qurtuluş Günü ilə bağlı fotolar paylaşıb
08:07 / 14-06-2025

14:57 / 12-06-2025

07:27 / 12-06-2025

07:17 / 12-06-2025

07:23 / 13-06-2025

17:06 / 13-06-2025

22:53 / 11-06-2025

21:38 / 12-06-2025

18:49 / 13-06-2025

17:43 / 13-06-2025

07:37 / 12-06-2025

07:42 / 12-06-2025

Pezeşkianın qələbəsi Yaxın Şərqə sülh gətirə bilər
Tarix: 27-06-2024 11:47 | Bölmə: Slayd

Fransa prezidenti Emmanuel Makronun parlamenti buraxmaq və bu Bazar günü növbədənkənar seçki təyin etmək qərarı dünyanın diqqətini növbəti mümkün “siyasi zəlzələ”dən yayındıracaq. Cümə günü iranlı seçicilər prezident İbrahim Rəisinin keçən ay helikopter qəzasında həlak olması ilə bağlı boş qalan yeri dolduracaqlar.
Hətta Fransanın səsverməsi olmasa belə, İran seçkilərinin əhəmiyyətini əhəmiyyətsizləşdirmək şirnikləndirici olardı. Axı, İslam Respublikasının Ali Rəhbəri Əli Xamnəi Qərbin qatı əleyhdarıdır və onun sadiq davamçısı Rəisi 2021-ci ildə qətiyyətlə qalib gəlib.
Beləliklə, Xamnəi qarşıdan gələn səsverməni sadəcə olaraq insanları əmin edəcək şəkildə manipulyasiya etməyəcəkmi? Başqa bir ifrat sərt xətt tərəfdarının qələbəsi mümkündürmü?
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Project Syndicate” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
İran siyasəti Rəisinin yüksəlişi və süqutu arasındakı üç ildə həlledici dönüş edib. Konstitusiyaya görə, namizədlər vəzifəyə gəlməzdən əvvəl ruhani elitanın üstünlük təşkil etdiyi Nəzarətçilər Şurasında təsdiqlənməlidirlər. 2021-ci ildə Rəisi qələbəsini Şuranın Xamnəinin döyüşkən anti-qərbçiliyinin hər hansı güclü rəqibinə seçki bülletenində yer verməkdən imtina etməsinə borclu idi.
Lakin artan ictimai etirazlar Şuranı Xamnəinin aparıcı rəqibinin bu dəfə yarışa girməsinə icazə verməyə məcbur etdi - bu, onun qalib gələcəyini və qərbyönlü istiqamətdə siyasətdə inqilab edəcəyini ehtimal edən şərtlər altında. Nəticə etibarilə, əgər ABŞ prezidenti Co Bayden administrasiyası öz kartlarını düzgün oynayarsa, İran sülhməramlısının qələbəsi, istər inanın, istərsə də inanmayın - Yaxın Şərqdə davamlı sülhə imkan verə bilər.
Bunun necə olduğunu görmək üçün 2021-ci ilə geri addım atın və nəzarətçilərin ciddi rəqiblərə qadağasının necə geniş ictimai yadlaşmaya səbəb olduğunu düşünün. Rəisi rəqib sərt xətt tərəfdarları üzərində asanlıqla qalib gəlsə də, buna səbəb əksər iranlıların səs verməkdən imtina etməsi olub. Dəqiq desək, İranda 59 milyon seçicinin yalnız 49 faizi seçkilərdə iştirak edib ki, bu da dörd il əvvəlki 70 faizdən aşağı göstəricidir.
Bu üstüörtülü boykot kütləvi fəallığın təməli olub. 2022-ci ilin payızında bir dönüş nöqtəsi oldu, gənc qadın Məhsa Əmini ictimai yerlərdə üzünü örtmədiyinə görə həbs olunub və 3 gün sonra polis nəzarətində ölüb. Onun ölümü ölkə miqyasında nümayişlərlə nəticələnib. Hökumət isə buna gözyaşardıcı qaz və atəşlə cavab verib. Nəticədə yüzlərlə etirazçı həyatını itirib. Qəddar repressiyalara baxmayaraq, tələbələr və işçilər Rəisinin ekstremizminə qarşı dinc etiraz aksiyası keçirməyə davam ediblər.
Rəisinin ölümü növbəti etiraz dalğasına səbəb olub. Müxalifət hərəkatı, 2021-ci ildən fərqli olaraq, bəzi liderlərinə prezidentlik uğrunda kampaniya aparmağa icazə verilməsini tələb edib və əks halda, ölkəni vətəndaş müharibəsinin astanasına aparacaq kütləvi küçə nümayişləri təşkil edəcəklərinə söz veriblər.

Mühafizəkarlar bu tələbi qəbul ediblər. Onlar seçkidə iştirak etmək üçün beş qatı tərəfdarı təsdiqləyərkən, Məsud Pezeşkiana da adını səsvermə bülletenində yazdırmağa icazə veriblər. Pezeşkian rəqibləri ilə heyrətamiz kontrast yaradır. O, İlahi ilham axtarmaq əvəzinə tibb məktəbinə gedib, oxuyub, ürək cərrahı olub və 5 il Təbrizdə Tibb Elmləri Universitetinin rektoru olub. 2001-2005-ci illər arasında o, İranın səhiyyə naziri, seçki siyasətinə keçməzdən əvvəl, 2016-2020-ci illərdə parlament sədrinin birinci müavini vəzifəsində çalışıb.
Çox az iranlı akademik, bürokratik və siyasi nailiyyətləri belə əlamətdar şəkildə birləşdirib. Üstəlik, Pezeşkian Əmininin 2022-ci ildə vəhşicəsinə öldürülməsinə cavab olaraq polisin “güc tətbiq etməklə dini inancın həyata keçirilməsi” səylərini dərhal pisləyib. O zaman o, Rəisinin həbsinə göstəriş verməklə cavab verib-verməyəcəyini bilə bilməzdi - buna görə də bir çox digər İran elitaları dillərini dinc saxlayıblar.
Nəzarətçilər Şurasının 5 sərt tərəfdarın namizəd olmasına icazə vermək qərarı yalnız Pezeşkianın şansını artıracaq. Əslində, dini səslərin parçalanması ilə maarifçiliyin çempionu böyük qələbə qazana bilər.
Pezeşkian qalib gələrsə, Amerikanın İrana onun əzəli düşməni kimi baxışında dramatik dəyişiklik konstruktiv cavab vermək üçün vacib olacaq. Blinken, şükürlər olsun ki, belə bir üz üçün kifayət qədər çevikdir. Üstəlik, onun Yaxın Şərqdəki fasiləsiz “Şatl” diplomatiyası o deməkdir ki, o, potensial iranlı danışıqlarçılarla asanlıqla əlaqə saxlaya bilər.
Yəqin ki, Bayden Blinkenin hesabatlarını ciddi qəbul etməyə can atacaq, çünki Amerika yəhudi icmasındakı parçalanma və ərəb-amerikalıların onun namizədliyinə artan müxalifəti yenidən seçilməsi üçün böyük təhlükədir. İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahunun iyulun 24-də Konqresin birgə iclasında çıxış etmək üçün Vaşinqtona gəlməsindən sonra təhlükə daha da artacaq. Bu zaman Bayden Netanyahunu İranla çoxtərəfli danışıqlara qoşulmağa dəvət edə bilər. Belə bir ssenari nəinki nüvə silahının yayılması və Yaxın Şərqdə daha geniş müharibə riskini kəskin şəkildə azaldar, həm də İsrail və Fələstinin sülh şəraitində birgə yaşamasına imkan verəcək iki dövlətli həll yolunu hazırlaya bilər.
Rəisinin ölümü çoxdankı rəqiblərin siyasi liderlərinin diplomatiyanın yeni dövrünü açmaq üçün güclü stimullara malik olduğu nadir fürsətdir. Ancaq Bayden anı dəyərləndirməlidir. Əgər o, Pezeşkiana düşmən kimi baxarsa, Xamnəi yeni prezidentin xalq arasında nüfuzunu poza biləcək.
Yaxın tarixdə ilk dəfə deyil ki, Ağ evdə bir neçə sürətli qərar Yaxın Şərqin gələcəyini müəyyən edir. Bəziləri illərlə şiddətli qarşıdurmalara səbəb olub. Bu, gələcək onilliklər üçün dinc yanaşı yaşamaya gedən yolu göstərə bilər.
E. KAMAL
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-06-2024 11:47 | Bölmə: Slayd

Fransa prezidenti Emmanuel Makronun parlamenti buraxmaq və bu Bazar günü növbədənkənar seçki təyin etmək qərarı dünyanın diqqətini növbəti mümkün “siyasi zəlzələ”dən yayındıracaq. Cümə günü iranlı seçicilər prezident İbrahim Rəisinin keçən ay helikopter qəzasında həlak olması ilə bağlı boş qalan yeri dolduracaqlar.
Hətta Fransanın səsverməsi olmasa belə, İran seçkilərinin əhəmiyyətini əhəmiyyətsizləşdirmək şirnikləndirici olardı. Axı, İslam Respublikasının Ali Rəhbəri Əli Xamnəi Qərbin qatı əleyhdarıdır və onun sadiq davamçısı Rəisi 2021-ci ildə qətiyyətlə qalib gəlib.
Beləliklə, Xamnəi qarşıdan gələn səsverməni sadəcə olaraq insanları əmin edəcək şəkildə manipulyasiya etməyəcəkmi? Başqa bir ifrat sərt xətt tərəfdarının qələbəsi mümkündürmü?
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Project Syndicate” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
İran siyasəti Rəisinin yüksəlişi və süqutu arasındakı üç ildə həlledici dönüş edib. Konstitusiyaya görə, namizədlər vəzifəyə gəlməzdən əvvəl ruhani elitanın üstünlük təşkil etdiyi Nəzarətçilər Şurasında təsdiqlənməlidirlər. 2021-ci ildə Rəisi qələbəsini Şuranın Xamnəinin döyüşkən anti-qərbçiliyinin hər hansı güclü rəqibinə seçki bülletenində yer verməkdən imtina etməsinə borclu idi.
Lakin artan ictimai etirazlar Şuranı Xamnəinin aparıcı rəqibinin bu dəfə yarışa girməsinə icazə verməyə məcbur etdi - bu, onun qalib gələcəyini və qərbyönlü istiqamətdə siyasətdə inqilab edəcəyini ehtimal edən şərtlər altında. Nəticə etibarilə, əgər ABŞ prezidenti Co Bayden administrasiyası öz kartlarını düzgün oynayarsa, İran sülhməramlısının qələbəsi, istər inanın, istərsə də inanmayın - Yaxın Şərqdə davamlı sülhə imkan verə bilər.
Bunun necə olduğunu görmək üçün 2021-ci ilə geri addım atın və nəzarətçilərin ciddi rəqiblərə qadağasının necə geniş ictimai yadlaşmaya səbəb olduğunu düşünün. Rəisi rəqib sərt xətt tərəfdarları üzərində asanlıqla qalib gəlsə də, buna səbəb əksər iranlıların səs verməkdən imtina etməsi olub. Dəqiq desək, İranda 59 milyon seçicinin yalnız 49 faizi seçkilərdə iştirak edib ki, bu da dörd il əvvəlki 70 faizdən aşağı göstəricidir.
Bu üstüörtülü boykot kütləvi fəallığın təməli olub. 2022-ci ilin payızında bir dönüş nöqtəsi oldu, gənc qadın Məhsa Əmini ictimai yerlərdə üzünü örtmədiyinə görə həbs olunub və 3 gün sonra polis nəzarətində ölüb. Onun ölümü ölkə miqyasında nümayişlərlə nəticələnib. Hökumət isə buna gözyaşardıcı qaz və atəşlə cavab verib. Nəticədə yüzlərlə etirazçı həyatını itirib. Qəddar repressiyalara baxmayaraq, tələbələr və işçilər Rəisinin ekstremizminə qarşı dinc etiraz aksiyası keçirməyə davam ediblər.
Rəisinin ölümü növbəti etiraz dalğasına səbəb olub. Müxalifət hərəkatı, 2021-ci ildən fərqli olaraq, bəzi liderlərinə prezidentlik uğrunda kampaniya aparmağa icazə verilməsini tələb edib və əks halda, ölkəni vətəndaş müharibəsinin astanasına aparacaq kütləvi küçə nümayişləri təşkil edəcəklərinə söz veriblər.

Mühafizəkarlar bu tələbi qəbul ediblər. Onlar seçkidə iştirak etmək üçün beş qatı tərəfdarı təsdiqləyərkən, Məsud Pezeşkiana da adını səsvermə bülletenində yazdırmağa icazə veriblər. Pezeşkian rəqibləri ilə heyrətamiz kontrast yaradır. O, İlahi ilham axtarmaq əvəzinə tibb məktəbinə gedib, oxuyub, ürək cərrahı olub və 5 il Təbrizdə Tibb Elmləri Universitetinin rektoru olub. 2001-2005-ci illər arasında o, İranın səhiyyə naziri, seçki siyasətinə keçməzdən əvvəl, 2016-2020-ci illərdə parlament sədrinin birinci müavini vəzifəsində çalışıb.
Çox az iranlı akademik, bürokratik və siyasi nailiyyətləri belə əlamətdar şəkildə birləşdirib. Üstəlik, Pezeşkian Əmininin 2022-ci ildə vəhşicəsinə öldürülməsinə cavab olaraq polisin “güc tətbiq etməklə dini inancın həyata keçirilməsi” səylərini dərhal pisləyib. O zaman o, Rəisinin həbsinə göstəriş verməklə cavab verib-verməyəcəyini bilə bilməzdi - buna görə də bir çox digər İran elitaları dillərini dinc saxlayıblar.
Nəzarətçilər Şurasının 5 sərt tərəfdarın namizəd olmasına icazə vermək qərarı yalnız Pezeşkianın şansını artıracaq. Əslində, dini səslərin parçalanması ilə maarifçiliyin çempionu böyük qələbə qazana bilər.
Pezeşkian qalib gələrsə, Amerikanın İrana onun əzəli düşməni kimi baxışında dramatik dəyişiklik konstruktiv cavab vermək üçün vacib olacaq. Blinken, şükürlər olsun ki, belə bir üz üçün kifayət qədər çevikdir. Üstəlik, onun Yaxın Şərqdəki fasiləsiz “Şatl” diplomatiyası o deməkdir ki, o, potensial iranlı danışıqlarçılarla asanlıqla əlaqə saxlaya bilər.
Yəqin ki, Bayden Blinkenin hesabatlarını ciddi qəbul etməyə can atacaq, çünki Amerika yəhudi icmasındakı parçalanma və ərəb-amerikalıların onun namizədliyinə artan müxalifəti yenidən seçilməsi üçün böyük təhlükədir. İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahunun iyulun 24-də Konqresin birgə iclasında çıxış etmək üçün Vaşinqtona gəlməsindən sonra təhlükə daha da artacaq. Bu zaman Bayden Netanyahunu İranla çoxtərəfli danışıqlara qoşulmağa dəvət edə bilər. Belə bir ssenari nəinki nüvə silahının yayılması və Yaxın Şərqdə daha geniş müharibə riskini kəskin şəkildə azaldar, həm də İsrail və Fələstinin sülh şəraitində birgə yaşamasına imkan verəcək iki dövlətli həll yolunu hazırlaya bilər.
Rəisinin ölümü çoxdankı rəqiblərin siyasi liderlərinin diplomatiyanın yeni dövrünü açmaq üçün güclü stimullara malik olduğu nadir fürsətdir. Ancaq Bayden anı dəyərləndirməlidir. Əgər o, Pezeşkiana düşmən kimi baxarsa, Xamnəi yeni prezidentin xalq arasında nüfuzunu poza biləcək.
Yaxın tarixdə ilk dəfə deyil ki, Ağ evdə bir neçə sürətli qərar Yaxın Şərqin gələcəyini müəyyən edir. Bəziləri illərlə şiddətli qarşıdurmalara səbəb olub. Bu, gələcək onilliklər üçün dinc yanaşı yaşamaya gedən yolu göstərə bilər.
E. KAMAL
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 20:27
İran dövlət televiziyasının binası raketlə vurulub
Bu gün, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
Bu gün, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
Bu gün, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
14-06-2025, 20:24
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
10-06-2025, 13:54
Rusiya təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
10-06-2025, 13:07
Cəlaloğlu: “Dini idarələr kəşfiyyatla əməkdaşlıq edib”
10-06-2025, 11:18
İranda it gəzdirmə polemikası: daha bir qadağa qüvvəyə minir
9-06-2025, 22:32
Deputat: “İqtisadiyyatımız üçün görülən işləri yetərli saymıram”
6-06-2025, 10:11
Elmdə yenilik: insanlar 1000 il yaşaya biləcək
5-06-2025, 17:33
İqlim dəyişikliyi münaqişələri artıracaq
5-06-2025, 13:29
Kilsə ilə Paşinyan arasında qarşıdurma böyüyür
5-06-2025, 12:08
Moskva və Bakı “Rus Evi”nə dair hələ də razılığa gəlməyib
5-06-2025, 10:05
Federasiya rəhbərini icra başçısı bıçaqlatdırıb? - Yenilənib
4-06-2025, 11:27
Vaşinqton Qafqaza böyük diplomatik diqqət yetirir
4-06-2025, 11:10
Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiya hazırlanıb
4-06-2025, 10:13
Azərbaycan və Ermənistanın dövlət komissiyaları arasında görüş olub
4-06-2025, 08:08
Sabirabaddakı yanğında 4 nəfər həyatını itirib - (Yenilənib)
3-06-2025, 17:32
Məhkəmələrə hakimlər təyin edilib - (Siyahı)
3-06-2025, 17:26
Dünyanın bir hissəsi su altında qalacaq
3-06-2025, 15:18
Müharibə daha təhlükəli fazaya keçib
3-06-2025, 12:29
Xaricdə yaşayan daha 7 nəfər haqqında həbs qərarı çıxarılıb