21:30 / 01-04-2025
Almaniya prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə gəlib - Foto
20:21 / 01-04-2025
Pakistan prezidentinin vəziyyəti pisləşib
19:33 / 01-04-2025
Zərərçəkmiş şəxslər Vardanyanın məhkəməsində ifadə veriblər
19:29 / 01-04-2025
"Sözün bitdiyi an" verilişinin yayımı dayandırılıb
18:52 / 01-04-2025
Ceyhun Bayramov İran prezidentinin müşaviri ilə görüşüb
18:44 / 01-04-2025
Paşinyan: "Ermənistan sülh gündəliyinə sadiqdir"
18:21 / 01-04-2025
Casus trillerin dünya nümayişi başlayıb - Foto
18:01 / 01-04-2025
"Top Qapı" restoranının sahibi cəzalandırılıb
17:50 / 01-04-2025
“Melissa Group”da satış dayandırılıb
17:46 / 01-04-2025
Attestasiyadan keçməyən müəllimlərin əmək müqaviləsinə xitam verilməyəcək
17:42 / 01-04-2025
Müğənni: "Aylıq qazancım 30 min manatdır"
17:26 / 01-04-2025
AFFA-da "Barselona" klubunun nümayəndələri ilə görüş olub
17:26 / 01-04-2025
Professor: Trampı qərb dəyərləri xəttinə gətirirlər
16:29 / 01-04-2025
"NOVA1" geni siçanları danışdırır
16:17 / 01-04-2025
“Kanal S”-in yayımı dayandırılır
16:12 / 01-04-2025
Qar yağacaq, bəzi çaylardan sel keçəcək
15:54 / 01-04-2025
Gənc Qazilər Birliyinin sədri saxlanılıb - Yenilənib
15:24 / 01-04-2025
Hikmət Hacıyev İran prezidentinin müşaviri ilə görüşüb
15:23 / 01-04-2025
Xocavənddə partlayıcı qurğu aşkarlanıb
15:10 / 01-04-2025
Müəllimləri təhqir edən direktor vəzifədən azad olunub
15:06 / 01-04-2025
Qarabağ zonasında daha 4556 hektar ərazi minalardan təmizlənib
15:01 / 01-04-2025
Ədalət Partiyası qurultay keçirəcək
14:42 / 01-04-2025
Hacıbaba Bağırovun xanımı: "Nəyisə əldə etmədən bir şeylər demək istəmirəm"
14:32 / 01-04-2025
AFFA rəsmisi UEFA Millətlər Liqasının oyununa təyinat alıb
14:13 / 01-04-2025
Vergi Xidməti vahid bəyannamənin formasını təsdiq edib
14:02 / 01-04-2025
YUĞ Teatrına yeni bina veriləcək
13:54 / 01-04-2025
Professorun arzuları - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
13:24 / 01-04-2025
Gənc istedadlara xüsusi təqaüdlər veriləcək - Sərəncam
13:16 / 01-04-2025
Valideynlərini itirmiş uşaqlara 2600 manat müavinət ödəniləcək
23:29 / 28-03-2025
Azərbaycan solçuları Türkiyə kommunistlərindən narazıdır
22:59 / 27-03-2025
Ramazanın 28-ci günü:İmsak və iftar vaxtı
21:35 / 28-03-2025
"Qarabağ" "Turan Tovuz"a qalib gəlib
23:32 / 28-03-2025
Tramp: “Əgər Tehran bizimlə razılığa gəlməsə..."
20:19 / 29-03-2025
İlham Əliyev Ramazan paylaşımı edib
11:05 / 28-03-2025
Sakinin evini başına uçuran tikinti şirkətinin rəhbəri saxlanılıb
13:54 / 29-03-2025
Şirkət rəhbəri barəsində həbs qərarı verilib
00:34 / 28-03-2025
İran Trampın məktubuna cavab verib
00:03 / 30-03-2025
Bu gün Ramazan bayramıdır
18:37 / 28-03-2025
Dünyada yeganə kristala qiymət qoya bilmirlər
16:59 / 28-03-2025
Gimnastlarımız finala vəsiqə qazanıb
13:54 / 01-04-2025
Professorun arzuları - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
Ərdoğan Rusiya prezidentindən nə gözləyir?
Tarix: 23-12-2024 14:20 | Bölmə: Slayd
Qəzza zolağında əməliyyat 2 aydan artıq davam edəndə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İsrailə səfərini ləğv edərək, onu soyqırımda, yəhudi dövlətinin Qərb sponsorlarını qorxaqlıq və məsuliyyətsizlikdə ittiham etməyə başladı.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Ankara Təl-Əvivə qarşı sanksiyalar tətbiq edib, səfirini geri çağırıb və birgə enerji layihələrini dayandırıb:
Belə bir vəziyyətdə 1 il əvvəl Türkiyənin dövlət xəbər agentliyi olan “Anadolu”nun müxbiri Əli Cura Rusiya prezidenti Vladimir Putinin böyük mətbuat konfransının keçirildiyi “Qostinnı Dvora” gələrək İsrail ordusunun cinayətləri mövzusunu qaldırmışdı.
O, Qəzza zolağında 8 min uşağın öldürülməsindən, böyük dövlətlərin İsrail təcavüzünü dayandıra bilməməsindən təəssüfləndiyini deyib və Rusiya prezidentindən BMT-nin funksiyasını itirib-itirmədiyini soruşub.
Jurnalistin və onun “sultanı”nın rəyi ilə Putinin rəyi bərabərləşib: “Dediklərinizlə ümumiyyətlə razıyam”.
Lakin Rusiya prezidenti çox diplomatik şəkildə hər şeyin BMT Təhlükəsizlik Şurasından asılı olmadığını açıq şəkildə ifadə edib. Putin xatırladıb ki, bu təşkilatda həmişə problemlər olub, ona görə də sülhün bərqərar olmasında regional güclər və ilk növbədə, Türkiyə də məsuliyyət daşımalıdır.
Putinin fikrincə, Rusiya və Türkiyənin Qəzza və İsraillə bağlı mövqeləri üst-üstə düşürdü:
“Biz də Türkiyə kimi ondan çıxış edirik ki, paytaxtı Şərqi Qüdsdə olan Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlı BMT qərarları icra olunmalıdır və bu, son dərəcə vacibdir”.
İki prezidentin fərqi ancaq ritorikadadır. Ərdoğan “soyqırım”dan (Putin “fəlakətdən” danışdı), ilk olaraq İsrailin cəzalandırılmasını tələb etdi, Kreml isə daha təmkinli formalar seçdi.
Əsas benefisiar
O vaxtdan bir il keçib və Fələstin fəlakətinin miqyası böyüyüb. Qəzzada qurbanların sayı bir neçə mindən 50 minə yüksəlib. Fələstin anklavı işğal olunub. 2024-cü ilin yayında və Co Baydenin Ağ evi tərk etməsi ərəfəsində diplomatiyanın intensivləşməsinə baxmayaraq, barışıq əldə olunmayıb. Baş nazir Binyamin Netanyahunun rəhbərlik etdiyi İsrail rəsmilərinin Qəzzanı tamamilə tərk etmək planları yoxdur.
Keçənilki hadisələrlə yanaşı, İsrail Livanla növbəti müharibəyə başlamağa, İranla zərbələr mübadiləsinə, Yəmənlə toqquşmaya nail oldu və Suriya prezidenti Bəşər Əsədin bu yaxınlarda devrilməsindən sonra Suriyada onlarla hərbi obyekti bombaladı və Qolan təpələrində növbəti işğala başladı.
Əli Cura Vladimir Putinin son mətbuat konfransında Türkiyə mediasını yenidən təmsil etdi və onun keçən ilki sualı bəzi düzəlişlərlə təkrarlandı.
Jurnalist yenə də söhbətə Fələstində on minlərlə insanın qətli ilə başlayıb, mövzuya Livanı da əlavə edib və anti-İsrail əhval-ruhiyyəsini gücləndirmək üçün Suriyanı xatırlatmağı da unutmayıb:
“İsrail hazırda bölgədəki vəziyyətdən istifadə edərək Suriyanı işğal edib, onun suverenliyini pozur. İsrailin hərəkətlərini necə şərh edərdiniz? Prezident Ərdoğanla ümumiyyətlə, bölgə ilə bağlı söhbətiniz olubmu?”
Türkiyəli jurnalistin israillilərə qarşı işğalçılıq ittihamı qəribə səslənir. Axı Türkiyə Silahlı Qüvvələri özləri Suriyaya daxil olub və 2016-cı ildən 2020-ci ilə kimi orada 4 hərbi əməliyyat keçirib: biri Əl-Babda İŞİD-ə, ikisi Afrində və Fəratda YPG-nin kürd qruplarına qarşı, digəri isə Əsəd qüvvələrinə qarşı İdlibdə.
Türkiyə ordusu bu ölkədə demək olar ki, bütün sərhəd boyu mövcuddur və bir çox digər əcnəbilərdən fərqli olaraq, Suriyanın hər yerində sərbəst hərəkət edə bilir.
Bununla belə, Türkiyənin özünün mövcudluğu üçün öz əsaslandırması var - 1998-ci il (Türkiyə-Suriya) Adana razılaşması çərçivəsində terrora, kürd YPG/PKK qruplarına qarşı mübarizə. İkinci bəraət isə 3 milyon suriyalı qaçqının Türkiyədən öz tarixi vətənlərinə qayıtmasıdır.
Yeri gəlmişkən, mətbuat konfransından bir neçə saat əvvəl Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan açıq şəkildə bildirmişdi ki, terrorizm və miqrasiya ilə bağlı problemlər aradan qaldırılarsa, ölkəsinin Suriyada hərbi mövcudluğunu saxlamaq üçün heç bir əsas olmayacaq.
Bir sözlə, sualı verən adamın şübhəsi yox idi: Türkiyə Suriyada “qanuni” mövcuddur, İsrail isə işğalçıdır.
Putin jurnalistə nə cavab verdi? O, Fələstinlə bağlı artıq yaxşı məlum olanı təkrarlamadı; Rusiyanın Livanla bağlı mövqeyi də “yaxşı məlumdur”. Prezident İsrailin Fələstində qeyri-qanuni məskunlaşma fəaliyyətini qeyd etdi, onun Suriyadakı hərəkətləri üzərində də ətraflı dayandı.
“Suriyada baş verən hadisələrdən əsas faydalanan İsraildir”, - deyən Putin, İsrail qoşunlarının Suriya ərazisinə “62-63 kilometr cəbhə boyu 20-25 kilometr dərinlikdə” irəliləməsinə diqqət çəkib.
Rusiya prezidenti ümid edir ki, İsrail Suriyanı tərk edəcək, lakin indi o, “ora əlavə qoşun göndərir” və Putin hiss edir ki, yəhudilər getməyəcək. Üstəlik, Suriyanın parçalanmasından və bu ərazilərin İsrailin tərkibinə daxil edilməsindən danışa bilərik, çünki yerli əhali Netanyahuya belə bir müraciət edib.
Türklər öz mövqelərinin təsdiqini bir daha Rusiya prezidentinin ağzından eşitdiklərindən razı qala bilərlər. Putin ehtiyatlı danışsa da, Rusiyanın İsrailə münasibəti mühümdür.
Bu fonda Türkiyəni tənqid etməməsi önəmli görünür. Axı ekspert və jurnalist icmalarında bir çoxları Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyinin arxasında Ərdoğanın dayandığına və hətta onun nifrət etdiyi Netanyahu ilə əlbir olduğuna inanmağa meyllidirlər.
Lakin Putin Rusiyanın təsirinə kölgə salan Suriya dövlət çevrilişində nəinki Türkiyəni ittiham etmədi, hətta Ankaranın kürd qruplaşmalarına qarşı hərəkətlərini başa düşdüyünü bildirdi. Əslində o, sualı cavablandırarkən bu mövzu ilə başladı, baxmayaraq ki, jurnalist kürdlər haqqında belə soruşmadı.
“Düzünü desək, Türkiyə Suriyada vəziyyətin inkişafı zamanı cənub sərhədlərində təhlükəsizliyini təmin etmək, qaçqınların öz ərazisindən qayıtmasına şərait yaratmaq üçün hər şeyi edir... və bəlkə də kürd birləşmələrini sərhəddən sıxışdırmaq üçün”.
Prezident Türkiyənin PKK ilə mübarizəsindən, Suriya, İran və İraqda kürd separatizmi problemindən ətraflı danışıb. Putin “kürd problem”nin həllinə ümid etdiyini bildirib.
İki təhdid
2023-cü ilin oktyabr ayından etibarən Türkiyə Qəzzada İsrailin siyasətinə qarşı əsas döyüşçü kimi mövqe tutub. İran-şiə layihəsinə böyük sevgi olmasa da, Ərdoğan “düşmənimin düşməni mənim dostumdur”,- prinsipi ilə Livanda “Hizbullah”ı dəstəkləyib. O, hətta Türkiyənin Cənubi Qafqazda Zəngəzur dəhlizi üzərində və yaxın vaxtlara qədər Suriyada Əsəd və müxalifətlə bağlı fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, İranı da dəstəkləyib.
Ankara NATO müttəfiqlərinin dəstəyinə və onların İsrailə təzyiqinə nail ola bilməyib. Çin susur, Hindistan səssizcə İsrailə rəğbət bəsləyir. Böyük dövlətlərdən yalnız şifahi və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasında səsvermə şəklində olsa belə, Rusiyanın dəstəyinə ümid etmək olar.
Bundan əlavə, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra İsrail və Türkiyəni Əsəd qoşunları ayırmır. Suriyada mövcud olan türk qoşunları artıq cənuba doğru hərəkət edə və ölkənin bütövlüyünü dəstəkləmək bəhanəsi ilə nəzəri olaraq İsrail ordusu ilə toqquşa bilər.
Bu mübarizədə ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) çətin ki, Ərdoğana, israilyönlü Trampa isə daha çox rəğbət bəsləsin. Rusiya hərbçiləri Tartus və Xmeymimi tərk etməyiblər.
Maraqlıdır ki, Türkiyənin müdafiə naziri Yaşar Gülər Rusiya Aerokosmik Qüvvələri və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tezliklə Suriyanı tərk edəcəyinə şübhə edirdi. Silahlı müxalifətin Əsədlə mübarizəsi başa çatdıqdan sonra Suriya iki təhlükə ilə qaldı: daxili - kürd separatizmi və xarici - İsrail işğalı.
Türklər “Suriya Milli Ordusu” və HTŞ ilə birlikdə onurğa sütunu YPG-dən olan kürdlər olan “Suriya Demokratik Qüvvələri”nin ərazisinə sıxışdırılır. Onlar müxalifət lideri əl-Colaninin hakimiyyətini qəbul etməyə hazır görünür, eyni zamanda, onlara dil, mədəni və siyasi muxtariyyət verilir.
Gülər dəyənəyi arxasında saxlayır, lakin Fidan bildirib ki, Dəməşqdə yeni hakimiyyət kürdlərin yaşadığı ərazilərə tam nəzarəti bərqərar edərsə, o zaman Türkiyənin hərbi əməliyyatlar keçirməsinə ehtiyac qalmayacaq.
Kürdlərdən fərqli olaraq, İsraillə bağlı işlər daha mürəkkəbdir.
Türkiyədə və göründüyü kimi, Kremldə başa düşürlər ki, İsrail hərbçilərinin çəkmələri hansısa torpaqları tapdalamağa başlasa, yəhudi dövlətinin oradan çıxma ehtimalı azdır. Netanyahu illərdir Əsədin də daxil olduğu “müqavimət oxu” - İran təhlükəsi ilə mübarizə aparıb. İndi o, Türkiyənin dəstəklədiyi suriyalı islamçıların timsalında türk təhlükəsi ilə əvəzlənib.
Netanyahu düşmən mühitdə müdafiə cəbhəsini gücləndirməyə başlayıb. Əgər Ankara yeni Suriya rejiminin əsas himayəçisi mövqeyini tutursa, bu statusu əsaslandırmaq üçün nəsə etmək lazımdır. Ankara humanitar yardım və binaların bərpası ilə yanaşı, İsrail təhlükəsini axtaracaq və bacardığı qədər ona qarşı mübarizə aparacaq.
Yenə vasitəçilik?
Türkiyə mətbuatı Rusiya prezidentinin açıqlamaları əsnasında “Putin: Rusiya İsraili qınayır” və “Rusiya prezidenti Putin: Kürd problemi həll olunmalıdır”,- başlıqları dərc edib.
Amma parlaq başlıqlara və informasiya səs-küyünə məhəl qoymasaq, Rusiya prezidentinin türk jurnalistin sualına verdiyi cavabdan belə nəticə çıxarmaq olar. Rusiya və Türkiyənin Suriyadakı təsir balansı indi dramatik şəkildə dəyişsə belə, iki ölkə regional məsələlərin həlli üçün əlaqə saxlamağa davam edəcək. “Biz prezident Ərdoğanla daim təmasdayıq”, - bunu Putin deyib.
Türkiyənin Rusiyanın dəstəyinə ehtiyacı var, çünki Türkiyənin regionda çətin münasibətləri olan Qərb ölkələri artıq Suriyada təsir uğrunda rəqabətə giriblər. Fransa, İngiltərə və Almaniya öz emissarlarını əl-Colaninin yanına göndərdi və hətta ABŞ-nın səlahiyyət müddəti başa çatan prezidenti Co Bayden də. Türkiyə NATO-nun müstəqil Kürdüstan yaratmaq planlarından da yaxşı xəbərdardır.
Mətbuat konfransında Putin belə planlarını da xatırladıb: “Bəzi Avropa siyasi xadimləri bu yaxınlarda görüşlərdə mənə dedilər ki, Birinci Dünya müharibəsindən sonra kürdlərə öz dövlətlərini vəd ediblər, lakin onları aldadıblar”.
Belə yanaşmanı qəbuledilməz hesab edən Ankara, şübhəsiz ki, Moskva ilə əlaqələrindən NATO müttəfiqləri ilə danışıqlarda mövqeyini gücləndirmək üçün istifadə edəcək. Rusiya üçün Suriyada təsirini saxlamaq üçün Türkiyə ilə normal münasibətlər vacibdir. Türkiyə ordusu Rusiyanın təhlükəsizliyinin qarantı, Ərdoğan isə Putinlə Dəməşqin yeni hakimiyyətləri arasında vasitəçi kimi çıxış edə bilər.
Dekabrın 15-də Hakan Fidan bildirib ki, Türkiyə Suriya problemlərinin həlli üçün İran və Rusiya ilə dialoqa hazırdır. Ərdoğan hətta bildirib ki, dünyada cəmi iki real siyasətçi qalıb - o və Putin.
Bildiyiniz kimi, türklər heç yerdən belə sözləri dilə gətirmirlər.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 23-12-2024 14:20 | Bölmə: Slayd
Qəzza zolağında əməliyyat 2 aydan artıq davam edəndə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İsrailə səfərini ləğv edərək, onu soyqırımda, yəhudi dövlətinin Qərb sponsorlarını qorxaqlıq və məsuliyyətsizlikdə ittiham etməyə başladı.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Ankara Təl-Əvivə qarşı sanksiyalar tətbiq edib, səfirini geri çağırıb və birgə enerji layihələrini dayandırıb:
Belə bir vəziyyətdə 1 il əvvəl Türkiyənin dövlət xəbər agentliyi olan “Anadolu”nun müxbiri Əli Cura Rusiya prezidenti Vladimir Putinin böyük mətbuat konfransının keçirildiyi “Qostinnı Dvora” gələrək İsrail ordusunun cinayətləri mövzusunu qaldırmışdı.
O, Qəzza zolağında 8 min uşağın öldürülməsindən, böyük dövlətlərin İsrail təcavüzünü dayandıra bilməməsindən təəssüfləndiyini deyib və Rusiya prezidentindən BMT-nin funksiyasını itirib-itirmədiyini soruşub.
Jurnalistin və onun “sultanı”nın rəyi ilə Putinin rəyi bərabərləşib: “Dediklərinizlə ümumiyyətlə razıyam”.
Lakin Rusiya prezidenti çox diplomatik şəkildə hər şeyin BMT Təhlükəsizlik Şurasından asılı olmadığını açıq şəkildə ifadə edib. Putin xatırladıb ki, bu təşkilatda həmişə problemlər olub, ona görə də sülhün bərqərar olmasında regional güclər və ilk növbədə, Türkiyə də məsuliyyət daşımalıdır.
Putinin fikrincə, Rusiya və Türkiyənin Qəzza və İsraillə bağlı mövqeləri üst-üstə düşürdü:
“Biz də Türkiyə kimi ondan çıxış edirik ki, paytaxtı Şərqi Qüdsdə olan Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlı BMT qərarları icra olunmalıdır və bu, son dərəcə vacibdir”.
İki prezidentin fərqi ancaq ritorikadadır. Ərdoğan “soyqırım”dan (Putin “fəlakətdən” danışdı), ilk olaraq İsrailin cəzalandırılmasını tələb etdi, Kreml isə daha təmkinli formalar seçdi.
Əsas benefisiar
O vaxtdan bir il keçib və Fələstin fəlakətinin miqyası böyüyüb. Qəzzada qurbanların sayı bir neçə mindən 50 minə yüksəlib. Fələstin anklavı işğal olunub. 2024-cü ilin yayında və Co Baydenin Ağ evi tərk etməsi ərəfəsində diplomatiyanın intensivləşməsinə baxmayaraq, barışıq əldə olunmayıb. Baş nazir Binyamin Netanyahunun rəhbərlik etdiyi İsrail rəsmilərinin Qəzzanı tamamilə tərk etmək planları yoxdur.
Keçənilki hadisələrlə yanaşı, İsrail Livanla növbəti müharibəyə başlamağa, İranla zərbələr mübadiləsinə, Yəmənlə toqquşmaya nail oldu və Suriya prezidenti Bəşər Əsədin bu yaxınlarda devrilməsindən sonra Suriyada onlarla hərbi obyekti bombaladı və Qolan təpələrində növbəti işğala başladı.
Əli Cura Vladimir Putinin son mətbuat konfransında Türkiyə mediasını yenidən təmsil etdi və onun keçən ilki sualı bəzi düzəlişlərlə təkrarlandı.
Jurnalist yenə də söhbətə Fələstində on minlərlə insanın qətli ilə başlayıb, mövzuya Livanı da əlavə edib və anti-İsrail əhval-ruhiyyəsini gücləndirmək üçün Suriyanı xatırlatmağı da unutmayıb:
“İsrail hazırda bölgədəki vəziyyətdən istifadə edərək Suriyanı işğal edib, onun suverenliyini pozur. İsrailin hərəkətlərini necə şərh edərdiniz? Prezident Ərdoğanla ümumiyyətlə, bölgə ilə bağlı söhbətiniz olubmu?”
Türkiyəli jurnalistin israillilərə qarşı işğalçılıq ittihamı qəribə səslənir. Axı Türkiyə Silahlı Qüvvələri özləri Suriyaya daxil olub və 2016-cı ildən 2020-ci ilə kimi orada 4 hərbi əməliyyat keçirib: biri Əl-Babda İŞİD-ə, ikisi Afrində və Fəratda YPG-nin kürd qruplarına qarşı, digəri isə Əsəd qüvvələrinə qarşı İdlibdə.
Türkiyə ordusu bu ölkədə demək olar ki, bütün sərhəd boyu mövcuddur və bir çox digər əcnəbilərdən fərqli olaraq, Suriyanın hər yerində sərbəst hərəkət edə bilir.
Bununla belə, Türkiyənin özünün mövcudluğu üçün öz əsaslandırması var - 1998-ci il (Türkiyə-Suriya) Adana razılaşması çərçivəsində terrora, kürd YPG/PKK qruplarına qarşı mübarizə. İkinci bəraət isə 3 milyon suriyalı qaçqının Türkiyədən öz tarixi vətənlərinə qayıtmasıdır.
Yeri gəlmişkən, mətbuat konfransından bir neçə saat əvvəl Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan açıq şəkildə bildirmişdi ki, terrorizm və miqrasiya ilə bağlı problemlər aradan qaldırılarsa, ölkəsinin Suriyada hərbi mövcudluğunu saxlamaq üçün heç bir əsas olmayacaq.
Bir sözlə, sualı verən adamın şübhəsi yox idi: Türkiyə Suriyada “qanuni” mövcuddur, İsrail isə işğalçıdır.
Putin jurnalistə nə cavab verdi? O, Fələstinlə bağlı artıq yaxşı məlum olanı təkrarlamadı; Rusiyanın Livanla bağlı mövqeyi də “yaxşı məlumdur”. Prezident İsrailin Fələstində qeyri-qanuni məskunlaşma fəaliyyətini qeyd etdi, onun Suriyadakı hərəkətləri üzərində də ətraflı dayandı.
“Suriyada baş verən hadisələrdən əsas faydalanan İsraildir”, - deyən Putin, İsrail qoşunlarının Suriya ərazisinə “62-63 kilometr cəbhə boyu 20-25 kilometr dərinlikdə” irəliləməsinə diqqət çəkib.
Rusiya prezidenti ümid edir ki, İsrail Suriyanı tərk edəcək, lakin indi o, “ora əlavə qoşun göndərir” və Putin hiss edir ki, yəhudilər getməyəcək. Üstəlik, Suriyanın parçalanmasından və bu ərazilərin İsrailin tərkibinə daxil edilməsindən danışa bilərik, çünki yerli əhali Netanyahuya belə bir müraciət edib.
Türklər öz mövqelərinin təsdiqini bir daha Rusiya prezidentinin ağzından eşitdiklərindən razı qala bilərlər. Putin ehtiyatlı danışsa da, Rusiyanın İsrailə münasibəti mühümdür.
Bu fonda Türkiyəni tənqid etməməsi önəmli görünür. Axı ekspert və jurnalist icmalarında bir çoxları Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyinin arxasında Ərdoğanın dayandığına və hətta onun nifrət etdiyi Netanyahu ilə əlbir olduğuna inanmağa meyllidirlər.
Lakin Putin Rusiyanın təsirinə kölgə salan Suriya dövlət çevrilişində nəinki Türkiyəni ittiham etmədi, hətta Ankaranın kürd qruplaşmalarına qarşı hərəkətlərini başa düşdüyünü bildirdi. Əslində o, sualı cavablandırarkən bu mövzu ilə başladı, baxmayaraq ki, jurnalist kürdlər haqqında belə soruşmadı.
“Düzünü desək, Türkiyə Suriyada vəziyyətin inkişafı zamanı cənub sərhədlərində təhlükəsizliyini təmin etmək, qaçqınların öz ərazisindən qayıtmasına şərait yaratmaq üçün hər şeyi edir... və bəlkə də kürd birləşmələrini sərhəddən sıxışdırmaq üçün”.
Prezident Türkiyənin PKK ilə mübarizəsindən, Suriya, İran və İraqda kürd separatizmi problemindən ətraflı danışıb. Putin “kürd problem”nin həllinə ümid etdiyini bildirib.
İki təhdid
2023-cü ilin oktyabr ayından etibarən Türkiyə Qəzzada İsrailin siyasətinə qarşı əsas döyüşçü kimi mövqe tutub. İran-şiə layihəsinə böyük sevgi olmasa da, Ərdoğan “düşmənimin düşməni mənim dostumdur”,- prinsipi ilə Livanda “Hizbullah”ı dəstəkləyib. O, hətta Türkiyənin Cənubi Qafqazda Zəngəzur dəhlizi üzərində və yaxın vaxtlara qədər Suriyada Əsəd və müxalifətlə bağlı fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, İranı da dəstəkləyib.
Ankara NATO müttəfiqlərinin dəstəyinə və onların İsrailə təzyiqinə nail ola bilməyib. Çin susur, Hindistan səssizcə İsrailə rəğbət bəsləyir. Böyük dövlətlərdən yalnız şifahi və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasında səsvermə şəklində olsa belə, Rusiyanın dəstəyinə ümid etmək olar.
Bundan əlavə, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra İsrail və Türkiyəni Əsəd qoşunları ayırmır. Suriyada mövcud olan türk qoşunları artıq cənuba doğru hərəkət edə və ölkənin bütövlüyünü dəstəkləmək bəhanəsi ilə nəzəri olaraq İsrail ordusu ilə toqquşa bilər.
Bu mübarizədə ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) çətin ki, Ərdoğana, israilyönlü Trampa isə daha çox rəğbət bəsləsin. Rusiya hərbçiləri Tartus və Xmeymimi tərk etməyiblər.
Maraqlıdır ki, Türkiyənin müdafiə naziri Yaşar Gülər Rusiya Aerokosmik Qüvvələri və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tezliklə Suriyanı tərk edəcəyinə şübhə edirdi. Silahlı müxalifətin Əsədlə mübarizəsi başa çatdıqdan sonra Suriya iki təhlükə ilə qaldı: daxili - kürd separatizmi və xarici - İsrail işğalı.
Türklər “Suriya Milli Ordusu” və HTŞ ilə birlikdə onurğa sütunu YPG-dən olan kürdlər olan “Suriya Demokratik Qüvvələri”nin ərazisinə sıxışdırılır. Onlar müxalifət lideri əl-Colaninin hakimiyyətini qəbul etməyə hazır görünür, eyni zamanda, onlara dil, mədəni və siyasi muxtariyyət verilir.
Gülər dəyənəyi arxasında saxlayır, lakin Fidan bildirib ki, Dəməşqdə yeni hakimiyyət kürdlərin yaşadığı ərazilərə tam nəzarəti bərqərar edərsə, o zaman Türkiyənin hərbi əməliyyatlar keçirməsinə ehtiyac qalmayacaq.
Kürdlərdən fərqli olaraq, İsraillə bağlı işlər daha mürəkkəbdir.
Türkiyədə və göründüyü kimi, Kremldə başa düşürlər ki, İsrail hərbçilərinin çəkmələri hansısa torpaqları tapdalamağa başlasa, yəhudi dövlətinin oradan çıxma ehtimalı azdır. Netanyahu illərdir Əsədin də daxil olduğu “müqavimət oxu” - İran təhlükəsi ilə mübarizə aparıb. İndi o, Türkiyənin dəstəklədiyi suriyalı islamçıların timsalında türk təhlükəsi ilə əvəzlənib.
Netanyahu düşmən mühitdə müdafiə cəbhəsini gücləndirməyə başlayıb. Əgər Ankara yeni Suriya rejiminin əsas himayəçisi mövqeyini tutursa, bu statusu əsaslandırmaq üçün nəsə etmək lazımdır. Ankara humanitar yardım və binaların bərpası ilə yanaşı, İsrail təhlükəsini axtaracaq və bacardığı qədər ona qarşı mübarizə aparacaq.
Yenə vasitəçilik?
Türkiyə mətbuatı Rusiya prezidentinin açıqlamaları əsnasında “Putin: Rusiya İsraili qınayır” və “Rusiya prezidenti Putin: Kürd problemi həll olunmalıdır”,- başlıqları dərc edib.
Amma parlaq başlıqlara və informasiya səs-küyünə məhəl qoymasaq, Rusiya prezidentinin türk jurnalistin sualına verdiyi cavabdan belə nəticə çıxarmaq olar. Rusiya və Türkiyənin Suriyadakı təsir balansı indi dramatik şəkildə dəyişsə belə, iki ölkə regional məsələlərin həlli üçün əlaqə saxlamağa davam edəcək. “Biz prezident Ərdoğanla daim təmasdayıq”, - bunu Putin deyib.
Türkiyənin Rusiyanın dəstəyinə ehtiyacı var, çünki Türkiyənin regionda çətin münasibətləri olan Qərb ölkələri artıq Suriyada təsir uğrunda rəqabətə giriblər. Fransa, İngiltərə və Almaniya öz emissarlarını əl-Colaninin yanına göndərdi və hətta ABŞ-nın səlahiyyət müddəti başa çatan prezidenti Co Bayden də. Türkiyə NATO-nun müstəqil Kürdüstan yaratmaq planlarından da yaxşı xəbərdardır.
Mətbuat konfransında Putin belə planlarını da xatırladıb: “Bəzi Avropa siyasi xadimləri bu yaxınlarda görüşlərdə mənə dedilər ki, Birinci Dünya müharibəsindən sonra kürdlərə öz dövlətlərini vəd ediblər, lakin onları aldadıblar”.
Belə yanaşmanı qəbuledilməz hesab edən Ankara, şübhəsiz ki, Moskva ilə əlaqələrindən NATO müttəfiqləri ilə danışıqlarda mövqeyini gücləndirmək üçün istifadə edəcək. Rusiya üçün Suriyada təsirini saxlamaq üçün Türkiyə ilə normal münasibətlər vacibdir. Türkiyə ordusu Rusiyanın təhlükəsizliyinin qarantı, Ərdoğan isə Putinlə Dəməşqin yeni hakimiyyətləri arasında vasitəçi kimi çıxış edə bilər.
Dekabrın 15-də Hakan Fidan bildirib ki, Türkiyə Suriya problemlərinin həlli üçün İran və Rusiya ilə dialoqa hazırdır. Ərdoğan hətta bildirib ki, dünyada cəmi iki real siyasətçi qalıb - o və Putin.
Bildiyiniz kimi, türklər heç yerdən belə sözləri dilə gətirmirlər.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 17:26
Professor: Trampı qərb dəyərləri xəttinə gətirirlər
Bu gün, 13:24
Gənc istedadlara xüsusi təqaüdlər veriləcək - Sərəncam
Bu gün, 12:54
İran prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə hazırlaşır
Bu gün, 08:39
Almaniya Azərbaycan tərəfinə üzrxahlıq edib - Foto
Bu gün, 08:34
İranla bağlı təhlükəli planı reallaşdırmaq istəyirlər
Bu gün, 08:25
Ordumuzun mövqeləri 7 istiqamətdən atəşə tutulub
Dünən, 19:41
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
Dünən, 18:45
Almaniya səfiri Azərbaycan XİN-ə çağırılıb
Dünən, 00:03
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
30-03-2025, 15:24
Ermənilər kəşfiyyat uçuşlarına cəhd edib, növbəti təxribata əl atıblar
29-03-2025, 18:00
Əliyevlə Ərdoğan arasında telefon danışığı olub
29-03-2025, 13:54
Şirkət rəhbəri barəsində həbs qərarı verilib
28-03-2025, 18:02
İlham Əliyev Azərbaycan xalqını təbrik edib
28-03-2025, 11:05
Sakinin evini başına uçuran tikinti şirkətinin rəhbəri saxlanılıb
27-03-2025, 16:12
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşada bir sıra açılışlarda iştirak ediblər - Fotolar
27-03-2025, 14:54
İsrail israr edir: Türkiyədənsə, Suriyada Rusiya bazaları qalsın
27-03-2025, 14:31
İlham Əliyev: Ağdam ölkəmizin ən gözəl şəhərlərindən birinə çevriləcək
27-03-2025, 14:22
İrəvan yenidən Rusiyaya meyllənir
26-03-2025, 13:07
Rusiya və Ukrayna arasında razılıq əldə olunub
25-03-2025, 14:18
Ərdoğanın müxalifətlə qarşıdurmasına səbəb nədir?
25-03-2025, 13:54
ABŞ İrana 4 trilyon dollarlıq paket təklif edə bilər
24-03-2025, 11:19
Professor: Həmin media qurumları bizim fikirlərimizə yer vermirdilər
23-03-2025, 12:13
Ərdoğan ən güclü rəqibini oyundan çıxarır?
23-03-2025, 11:49
Ermənistandakı mülki missiya həqiqəti açıqlamaq istəmir
21-03-2025, 12:20
Paşinyan tələsir, Bakıda niyə belə astagəldirlər?
21-03-2025, 11:33
Ordumuzun mövqeləri üç istiqamətdən atəşə tutulub
20-03-2025, 20:37
Tramp Tehrana 2 aylıq möhlət verib: ya yeni saziş, ya da...
20-03-2025, 20:00
Mövqelərimiz yenə atəşə tutulub - (Yenilənib)
20-03-2025, 11:37
Zülfüqarov: İstanbulda baş verənlər Ərdoğana təzyiq cəhdidir
19-03-2025, 14:30
Hərbi ekspert: Sülhə yaxınlaşma olan kimi şərti sərhəddə vəziyyəti gərginləşdirirlər
19-03-2025, 12:39
Professor: Azərbaycan təzyiq altına salınacaq dövlət deyil
19-03-2025, 10:25
Bakı İrəvandan əməli addımlar gözləyir
18-03-2025, 17:12
İlham Əliyev Azərbaycan xalqını təbrik edib
18-03-2025, 15:50
Proseslər Ukraynanın xeyrinə dəyişir
17-03-2025, 22:45
Ordumuzun mövqelərinə üç istiqamətdən atəş açılıb
17-03-2025, 20:33
Mnatsakanyan: "Ermənistandan hər il 7-8 min çağırışçı Azərbaycanın..." - (Yenilənib) - Fotolar
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
