16:18 / 29-06-2025
Deputatlarımızın Moskvaya səfəri ləğv olunub
13:20 / 29-06-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
13:16 / 29-06-2025
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
12:56 / 29-06-2025
Rusiyanın Azərbaycanda keçiriləcək mədəniyyət tədbirləri ləğv edilib
11:16 / 29-06-2025
Yekaterinburqda saxlanılan azərbaycanlılar hakim qarşısına çıxarılıb - (Yenilənib) - Fotolar
10:35 / 29-06-2025
Deputat: Rusiyanın təzyiqləri həm də Azərbaycanın xarici siyasəti ilə əlaqədar ola bilər
08:30 / 29-06-2025
Bu gün ikinci cəhd test imtahanıdır
07:26 / 29-06-2025
29 yaşlı şəxs qayınanasını qətlə yetirib, 3 nəfəri yaralayıb
00:40 / 29-06-2025
Aleksey Overçukun Azərbaycana səfəri ləğv olunub
23:57 / 28-06-2025
Yekaterinburqda işgəncə görən azərbaycanlı: "Kafeyə basqın edib, bizi döyə-döyə kabab bişirtdirdilər”
21:41 / 28-06-2025
Zaxarovadan azərbaycanlılarıın saxlanılması haqqında - Açıqlama
18:01 / 28-06-2025
Səbinə Əliyeva Rusiya Ombudsmanına məktub ünvanlayıb
13:41 / 28-06-2025
Hacızadə: İran səfirinin Qərbi Azərbaycan İcması ilə bağlı təhrifəri qəzəb doğurur
11:31 / 28-06-2025
AZAL Bakı-Təl-Əviv-Bakı reyslərini bərpa edir
11:12 / 28-06-2025
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
09:57 / 28-06-2025
İki məşhur aktyor 24 ildən sonra yenidən görüşüb
08:55 / 28-06-2025
İsrail-İran müharibəsi Orta Asiyanın yolunu bağlayıb?
08:32 / 28-06-2025
Beş ay əvvəl Kürdə batan şəxsin meyiti tapılıb
00:01 / 28-06-2025
Jurnalist Seyfəddin Hüseynlinin qardaşları öldürülüb - (Yenilənib)
23:20 / 27-06-2025
XİN İran səfirindən təkzib tələb edir
12:57 / 27-06-2025
Prokurorluq Bakıdakı partlayış hadisəsini araşdırır
11:32 / 27-06-2025
Nazirlik və dövlət komitəsi vətəndaşlara müraciət edib
09:33 / 27-06-2025
Qaxda zəlzələ olub
00:25 / 27-06-2025
"Azərbaycanfilm"in ərazisindəki yanğın söndürülüb - (Yenilənib)
00:02 / 27-06-2025
Emil Mehtiyev idarə rəisi təyin olunub
18:04 / 26-06-2025
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
16:30 / 26-06-2025
Azərbaycandakı dinlərarası harmoniya Tolerantlıq Evində müzakirə olunub
16:17 / 26-06-2025
Azərbaycanı gülüstana çevirənlər! - Zahid Oruc yazır
13:15 / 26-06-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:14 / 26-06-2025
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında telefon danışığı olub
09:25 / 26-06-2025
Tarixi yanlışlıq - İbrahim Əliyev yazır
14:55 / 25-06-2025
Rəşad Əhmədzadə: “Beynəlxalq festivallarda iştirakımız ölkə teatrları üçün də uğurdur” - Müsahibə
00:39 / 25-06-2025
NATO: Ukraynada 250 min rus hərbçisi həlak olub
08:27 / 25-06-2025
Üç mindən çox avtomobili daşıyan gəmi üç həftə yandıqdan sonra batıb
13:50 / 25-06-2025
Nüvə müharibəsi... - Böyük fəlakətdən iki ölkə qurtulacaq
19:40 / 24-06-2025
“Qərbi Azərbaycan İrsi” kitabının təqdimatı olub - Fotolar
11:20 / 25-06-2025
Beş hərbçiyə general-mayor rütbəsi verilib
13:03 / 25-06-2025
İsrail-İran müharibəsi Zəngəzur yolunu aça bilər
08:51 / 26-06-2025
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
16:17 / 26-06-2025
Azərbaycanı gülüstana çevirənlər! - Zahid Oruc yazır
Ərdoğan Rusiya prezidentindən nə gözləyir?
Tarix: 23-12-2024 14:20 | Bölmə: Slayd
Qəzza zolağında əməliyyat 2 aydan artıq davam edəndə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İsrailə səfərini ləğv edərək, onu soyqırımda, yəhudi dövlətinin Qərb sponsorlarını qorxaqlıq və məsuliyyətsizlikdə ittiham etməyə başladı.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Ankara Təl-Əvivə qarşı sanksiyalar tətbiq edib, səfirini geri çağırıb və birgə enerji layihələrini dayandırıb:
Belə bir vəziyyətdə 1 il əvvəl Türkiyənin dövlət xəbər agentliyi olan “Anadolu”nun müxbiri Əli Cura Rusiya prezidenti Vladimir Putinin böyük mətbuat konfransının keçirildiyi “Qostinnı Dvora” gələrək İsrail ordusunun cinayətləri mövzusunu qaldırmışdı.
O, Qəzza zolağında 8 min uşağın öldürülməsindən, böyük dövlətlərin İsrail təcavüzünü dayandıra bilməməsindən təəssüfləndiyini deyib və Rusiya prezidentindən BMT-nin funksiyasını itirib-itirmədiyini soruşub.
Jurnalistin və onun “sultanı”nın rəyi ilə Putinin rəyi bərabərləşib: “Dediklərinizlə ümumiyyətlə razıyam”.
Lakin Rusiya prezidenti çox diplomatik şəkildə hər şeyin BMT Təhlükəsizlik Şurasından asılı olmadığını açıq şəkildə ifadə edib. Putin xatırladıb ki, bu təşkilatda həmişə problemlər olub, ona görə də sülhün bərqərar olmasında regional güclər və ilk növbədə, Türkiyə də məsuliyyət daşımalıdır.
Putinin fikrincə, Rusiya və Türkiyənin Qəzza və İsraillə bağlı mövqeləri üst-üstə düşürdü:
“Biz də Türkiyə kimi ondan çıxış edirik ki, paytaxtı Şərqi Qüdsdə olan Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlı BMT qərarları icra olunmalıdır və bu, son dərəcə vacibdir”.
İki prezidentin fərqi ancaq ritorikadadır. Ərdoğan “soyqırım”dan (Putin “fəlakətdən” danışdı), ilk olaraq İsrailin cəzalandırılmasını tələb etdi, Kreml isə daha təmkinli formalar seçdi.
Əsas benefisiar
O vaxtdan bir il keçib və Fələstin fəlakətinin miqyası böyüyüb. Qəzzada qurbanların sayı bir neçə mindən 50 minə yüksəlib. Fələstin anklavı işğal olunub. 2024-cü ilin yayında və Co Baydenin Ağ evi tərk etməsi ərəfəsində diplomatiyanın intensivləşməsinə baxmayaraq, barışıq əldə olunmayıb. Baş nazir Binyamin Netanyahunun rəhbərlik etdiyi İsrail rəsmilərinin Qəzzanı tamamilə tərk etmək planları yoxdur.
Keçənilki hadisələrlə yanaşı, İsrail Livanla növbəti müharibəyə başlamağa, İranla zərbələr mübadiləsinə, Yəmənlə toqquşmaya nail oldu və Suriya prezidenti Bəşər Əsədin bu yaxınlarda devrilməsindən sonra Suriyada onlarla hərbi obyekti bombaladı və Qolan təpələrində növbəti işğala başladı.
Əli Cura Vladimir Putinin son mətbuat konfransında Türkiyə mediasını yenidən təmsil etdi və onun keçən ilki sualı bəzi düzəlişlərlə təkrarlandı.
Jurnalist yenə də söhbətə Fələstində on minlərlə insanın qətli ilə başlayıb, mövzuya Livanı da əlavə edib və anti-İsrail əhval-ruhiyyəsini gücləndirmək üçün Suriyanı xatırlatmağı da unutmayıb:
“İsrail hazırda bölgədəki vəziyyətdən istifadə edərək Suriyanı işğal edib, onun suverenliyini pozur. İsrailin hərəkətlərini necə şərh edərdiniz? Prezident Ərdoğanla ümumiyyətlə, bölgə ilə bağlı söhbətiniz olubmu?”
Türkiyəli jurnalistin israillilərə qarşı işğalçılıq ittihamı qəribə səslənir. Axı Türkiyə Silahlı Qüvvələri özləri Suriyaya daxil olub və 2016-cı ildən 2020-ci ilə kimi orada 4 hərbi əməliyyat keçirib: biri Əl-Babda İŞİD-ə, ikisi Afrində və Fəratda YPG-nin kürd qruplarına qarşı, digəri isə Əsəd qüvvələrinə qarşı İdlibdə.
Türkiyə ordusu bu ölkədə demək olar ki, bütün sərhəd boyu mövcuddur və bir çox digər əcnəbilərdən fərqli olaraq, Suriyanın hər yerində sərbəst hərəkət edə bilir.
Bununla belə, Türkiyənin özünün mövcudluğu üçün öz əsaslandırması var - 1998-ci il (Türkiyə-Suriya) Adana razılaşması çərçivəsində terrora, kürd YPG/PKK qruplarına qarşı mübarizə. İkinci bəraət isə 3 milyon suriyalı qaçqının Türkiyədən öz tarixi vətənlərinə qayıtmasıdır.
Yeri gəlmişkən, mətbuat konfransından bir neçə saat əvvəl Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan açıq şəkildə bildirmişdi ki, terrorizm və miqrasiya ilə bağlı problemlər aradan qaldırılarsa, ölkəsinin Suriyada hərbi mövcudluğunu saxlamaq üçün heç bir əsas olmayacaq.
Bir sözlə, sualı verən adamın şübhəsi yox idi: Türkiyə Suriyada “qanuni” mövcuddur, İsrail isə işğalçıdır.
Putin jurnalistə nə cavab verdi? O, Fələstinlə bağlı artıq yaxşı məlum olanı təkrarlamadı; Rusiyanın Livanla bağlı mövqeyi də “yaxşı məlumdur”. Prezident İsrailin Fələstində qeyri-qanuni məskunlaşma fəaliyyətini qeyd etdi, onun Suriyadakı hərəkətləri üzərində də ətraflı dayandı.
“Suriyada baş verən hadisələrdən əsas faydalanan İsraildir”, - deyən Putin, İsrail qoşunlarının Suriya ərazisinə “62-63 kilometr cəbhə boyu 20-25 kilometr dərinlikdə” irəliləməsinə diqqət çəkib.
Rusiya prezidenti ümid edir ki, İsrail Suriyanı tərk edəcək, lakin indi o, “ora əlavə qoşun göndərir” və Putin hiss edir ki, yəhudilər getməyəcək. Üstəlik, Suriyanın parçalanmasından və bu ərazilərin İsrailin tərkibinə daxil edilməsindən danışa bilərik, çünki yerli əhali Netanyahuya belə bir müraciət edib.
Türklər öz mövqelərinin təsdiqini bir daha Rusiya prezidentinin ağzından eşitdiklərindən razı qala bilərlər. Putin ehtiyatlı danışsa da, Rusiyanın İsrailə münasibəti mühümdür.
Bu fonda Türkiyəni tənqid etməməsi önəmli görünür. Axı ekspert və jurnalist icmalarında bir çoxları Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyinin arxasında Ərdoğanın dayandığına və hətta onun nifrət etdiyi Netanyahu ilə əlbir olduğuna inanmağa meyllidirlər.
Lakin Putin Rusiyanın təsirinə kölgə salan Suriya dövlət çevrilişində nəinki Türkiyəni ittiham etmədi, hətta Ankaranın kürd qruplaşmalarına qarşı hərəkətlərini başa düşdüyünü bildirdi. Əslində o, sualı cavablandırarkən bu mövzu ilə başladı, baxmayaraq ki, jurnalist kürdlər haqqında belə soruşmadı.
“Düzünü desək, Türkiyə Suriyada vəziyyətin inkişafı zamanı cənub sərhədlərində təhlükəsizliyini təmin etmək, qaçqınların öz ərazisindən qayıtmasına şərait yaratmaq üçün hər şeyi edir... və bəlkə də kürd birləşmələrini sərhəddən sıxışdırmaq üçün”.
Prezident Türkiyənin PKK ilə mübarizəsindən, Suriya, İran və İraqda kürd separatizmi problemindən ətraflı danışıb. Putin “kürd problem”nin həllinə ümid etdiyini bildirib.
İki təhdid
2023-cü ilin oktyabr ayından etibarən Türkiyə Qəzzada İsrailin siyasətinə qarşı əsas döyüşçü kimi mövqe tutub. İran-şiə layihəsinə böyük sevgi olmasa da, Ərdoğan “düşmənimin düşməni mənim dostumdur”,- prinsipi ilə Livanda “Hizbullah”ı dəstəkləyib. O, hətta Türkiyənin Cənubi Qafqazda Zəngəzur dəhlizi üzərində və yaxın vaxtlara qədər Suriyada Əsəd və müxalifətlə bağlı fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, İranı da dəstəkləyib.
Ankara NATO müttəfiqlərinin dəstəyinə və onların İsrailə təzyiqinə nail ola bilməyib. Çin susur, Hindistan səssizcə İsrailə rəğbət bəsləyir. Böyük dövlətlərdən yalnız şifahi və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasında səsvermə şəklində olsa belə, Rusiyanın dəstəyinə ümid etmək olar.
Bundan əlavə, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra İsrail və Türkiyəni Əsəd qoşunları ayırmır. Suriyada mövcud olan türk qoşunları artıq cənuba doğru hərəkət edə və ölkənin bütövlüyünü dəstəkləmək bəhanəsi ilə nəzəri olaraq İsrail ordusu ilə toqquşa bilər.
Bu mübarizədə ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) çətin ki, Ərdoğana, israilyönlü Trampa isə daha çox rəğbət bəsləsin. Rusiya hərbçiləri Tartus və Xmeymimi tərk etməyiblər.
Maraqlıdır ki, Türkiyənin müdafiə naziri Yaşar Gülər Rusiya Aerokosmik Qüvvələri və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tezliklə Suriyanı tərk edəcəyinə şübhə edirdi. Silahlı müxalifətin Əsədlə mübarizəsi başa çatdıqdan sonra Suriya iki təhlükə ilə qaldı: daxili - kürd separatizmi və xarici - İsrail işğalı.
Türklər “Suriya Milli Ordusu” və HTŞ ilə birlikdə onurğa sütunu YPG-dən olan kürdlər olan “Suriya Demokratik Qüvvələri”nin ərazisinə sıxışdırılır. Onlar müxalifət lideri əl-Colaninin hakimiyyətini qəbul etməyə hazır görünür, eyni zamanda, onlara dil, mədəni və siyasi muxtariyyət verilir.
Gülər dəyənəyi arxasında saxlayır, lakin Fidan bildirib ki, Dəməşqdə yeni hakimiyyət kürdlərin yaşadığı ərazilərə tam nəzarəti bərqərar edərsə, o zaman Türkiyənin hərbi əməliyyatlar keçirməsinə ehtiyac qalmayacaq.
Kürdlərdən fərqli olaraq, İsraillə bağlı işlər daha mürəkkəbdir.
Türkiyədə və göründüyü kimi, Kremldə başa düşürlər ki, İsrail hərbçilərinin çəkmələri hansısa torpaqları tapdalamağa başlasa, yəhudi dövlətinin oradan çıxma ehtimalı azdır. Netanyahu illərdir Əsədin də daxil olduğu “müqavimət oxu” - İran təhlükəsi ilə mübarizə aparıb. İndi o, Türkiyənin dəstəklədiyi suriyalı islamçıların timsalında türk təhlükəsi ilə əvəzlənib.
Netanyahu düşmən mühitdə müdafiə cəbhəsini gücləndirməyə başlayıb. Əgər Ankara yeni Suriya rejiminin əsas himayəçisi mövqeyini tutursa, bu statusu əsaslandırmaq üçün nəsə etmək lazımdır. Ankara humanitar yardım və binaların bərpası ilə yanaşı, İsrail təhlükəsini axtaracaq və bacardığı qədər ona qarşı mübarizə aparacaq.
Yenə vasitəçilik?
Türkiyə mətbuatı Rusiya prezidentinin açıqlamaları əsnasında “Putin: Rusiya İsraili qınayır” və “Rusiya prezidenti Putin: Kürd problemi həll olunmalıdır”,- başlıqları dərc edib.
Amma parlaq başlıqlara və informasiya səs-küyünə məhəl qoymasaq, Rusiya prezidentinin türk jurnalistin sualına verdiyi cavabdan belə nəticə çıxarmaq olar. Rusiya və Türkiyənin Suriyadakı təsir balansı indi dramatik şəkildə dəyişsə belə, iki ölkə regional məsələlərin həlli üçün əlaqə saxlamağa davam edəcək. “Biz prezident Ərdoğanla daim təmasdayıq”, - bunu Putin deyib.
Türkiyənin Rusiyanın dəstəyinə ehtiyacı var, çünki Türkiyənin regionda çətin münasibətləri olan Qərb ölkələri artıq Suriyada təsir uğrunda rəqabətə giriblər. Fransa, İngiltərə və Almaniya öz emissarlarını əl-Colaninin yanına göndərdi və hətta ABŞ-nın səlahiyyət müddəti başa çatan prezidenti Co Bayden də. Türkiyə NATO-nun müstəqil Kürdüstan yaratmaq planlarından da yaxşı xəbərdardır.
Mətbuat konfransında Putin belə planlarını da xatırladıb: “Bəzi Avropa siyasi xadimləri bu yaxınlarda görüşlərdə mənə dedilər ki, Birinci Dünya müharibəsindən sonra kürdlərə öz dövlətlərini vəd ediblər, lakin onları aldadıblar”.
Belə yanaşmanı qəbuledilməz hesab edən Ankara, şübhəsiz ki, Moskva ilə əlaqələrindən NATO müttəfiqləri ilə danışıqlarda mövqeyini gücləndirmək üçün istifadə edəcək. Rusiya üçün Suriyada təsirini saxlamaq üçün Türkiyə ilə normal münasibətlər vacibdir. Türkiyə ordusu Rusiyanın təhlükəsizliyinin qarantı, Ərdoğan isə Putinlə Dəməşqin yeni hakimiyyətləri arasında vasitəçi kimi çıxış edə bilər.
Dekabrın 15-də Hakan Fidan bildirib ki, Türkiyə Suriya problemlərinin həlli üçün İran və Rusiya ilə dialoqa hazırdır. Ərdoğan hətta bildirib ki, dünyada cəmi iki real siyasətçi qalıb - o və Putin.
Bildiyiniz kimi, türklər heç yerdən belə sözləri dilə gətirmirlər.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 23-12-2024 14:20 | Bölmə: Slayd
Qəzza zolağında əməliyyat 2 aydan artıq davam edəndə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İsrailə səfərini ləğv edərək, onu soyqırımda, yəhudi dövlətinin Qərb sponsorlarını qorxaqlıq və məsuliyyətsizlikdə ittiham etməyə başladı.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Ankara Təl-Əvivə qarşı sanksiyalar tətbiq edib, səfirini geri çağırıb və birgə enerji layihələrini dayandırıb:
Belə bir vəziyyətdə 1 il əvvəl Türkiyənin dövlət xəbər agentliyi olan “Anadolu”nun müxbiri Əli Cura Rusiya prezidenti Vladimir Putinin böyük mətbuat konfransının keçirildiyi “Qostinnı Dvora” gələrək İsrail ordusunun cinayətləri mövzusunu qaldırmışdı.
O, Qəzza zolağında 8 min uşağın öldürülməsindən, böyük dövlətlərin İsrail təcavüzünü dayandıra bilməməsindən təəssüfləndiyini deyib və Rusiya prezidentindən BMT-nin funksiyasını itirib-itirmədiyini soruşub.
Jurnalistin və onun “sultanı”nın rəyi ilə Putinin rəyi bərabərləşib: “Dediklərinizlə ümumiyyətlə razıyam”.
Lakin Rusiya prezidenti çox diplomatik şəkildə hər şeyin BMT Təhlükəsizlik Şurasından asılı olmadığını açıq şəkildə ifadə edib. Putin xatırladıb ki, bu təşkilatda həmişə problemlər olub, ona görə də sülhün bərqərar olmasında regional güclər və ilk növbədə, Türkiyə də məsuliyyət daşımalıdır.
Putinin fikrincə, Rusiya və Türkiyənin Qəzza və İsraillə bağlı mövqeləri üst-üstə düşürdü:
“Biz də Türkiyə kimi ondan çıxış edirik ki, paytaxtı Şərqi Qüdsdə olan Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlı BMT qərarları icra olunmalıdır və bu, son dərəcə vacibdir”.
İki prezidentin fərqi ancaq ritorikadadır. Ərdoğan “soyqırım”dan (Putin “fəlakətdən” danışdı), ilk olaraq İsrailin cəzalandırılmasını tələb etdi, Kreml isə daha təmkinli formalar seçdi.
Əsas benefisiar
O vaxtdan bir il keçib və Fələstin fəlakətinin miqyası böyüyüb. Qəzzada qurbanların sayı bir neçə mindən 50 minə yüksəlib. Fələstin anklavı işğal olunub. 2024-cü ilin yayında və Co Baydenin Ağ evi tərk etməsi ərəfəsində diplomatiyanın intensivləşməsinə baxmayaraq, barışıq əldə olunmayıb. Baş nazir Binyamin Netanyahunun rəhbərlik etdiyi İsrail rəsmilərinin Qəzzanı tamamilə tərk etmək planları yoxdur.
Keçənilki hadisələrlə yanaşı, İsrail Livanla növbəti müharibəyə başlamağa, İranla zərbələr mübadiləsinə, Yəmənlə toqquşmaya nail oldu və Suriya prezidenti Bəşər Əsədin bu yaxınlarda devrilməsindən sonra Suriyada onlarla hərbi obyekti bombaladı və Qolan təpələrində növbəti işğala başladı.
Əli Cura Vladimir Putinin son mətbuat konfransında Türkiyə mediasını yenidən təmsil etdi və onun keçən ilki sualı bəzi düzəlişlərlə təkrarlandı.
Jurnalist yenə də söhbətə Fələstində on minlərlə insanın qətli ilə başlayıb, mövzuya Livanı da əlavə edib və anti-İsrail əhval-ruhiyyəsini gücləndirmək üçün Suriyanı xatırlatmağı da unutmayıb:
“İsrail hazırda bölgədəki vəziyyətdən istifadə edərək Suriyanı işğal edib, onun suverenliyini pozur. İsrailin hərəkətlərini necə şərh edərdiniz? Prezident Ərdoğanla ümumiyyətlə, bölgə ilə bağlı söhbətiniz olubmu?”
Türkiyəli jurnalistin israillilərə qarşı işğalçılıq ittihamı qəribə səslənir. Axı Türkiyə Silahlı Qüvvələri özləri Suriyaya daxil olub və 2016-cı ildən 2020-ci ilə kimi orada 4 hərbi əməliyyat keçirib: biri Əl-Babda İŞİD-ə, ikisi Afrində və Fəratda YPG-nin kürd qruplarına qarşı, digəri isə Əsəd qüvvələrinə qarşı İdlibdə.
Türkiyə ordusu bu ölkədə demək olar ki, bütün sərhəd boyu mövcuddur və bir çox digər əcnəbilərdən fərqli olaraq, Suriyanın hər yerində sərbəst hərəkət edə bilir.
Bununla belə, Türkiyənin özünün mövcudluğu üçün öz əsaslandırması var - 1998-ci il (Türkiyə-Suriya) Adana razılaşması çərçivəsində terrora, kürd YPG/PKK qruplarına qarşı mübarizə. İkinci bəraət isə 3 milyon suriyalı qaçqının Türkiyədən öz tarixi vətənlərinə qayıtmasıdır.
Yeri gəlmişkən, mətbuat konfransından bir neçə saat əvvəl Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan açıq şəkildə bildirmişdi ki, terrorizm və miqrasiya ilə bağlı problemlər aradan qaldırılarsa, ölkəsinin Suriyada hərbi mövcudluğunu saxlamaq üçün heç bir əsas olmayacaq.
Bir sözlə, sualı verən adamın şübhəsi yox idi: Türkiyə Suriyada “qanuni” mövcuddur, İsrail isə işğalçıdır.
Putin jurnalistə nə cavab verdi? O, Fələstinlə bağlı artıq yaxşı məlum olanı təkrarlamadı; Rusiyanın Livanla bağlı mövqeyi də “yaxşı məlumdur”. Prezident İsrailin Fələstində qeyri-qanuni məskunlaşma fəaliyyətini qeyd etdi, onun Suriyadakı hərəkətləri üzərində də ətraflı dayandı.
“Suriyada baş verən hadisələrdən əsas faydalanan İsraildir”, - deyən Putin, İsrail qoşunlarının Suriya ərazisinə “62-63 kilometr cəbhə boyu 20-25 kilometr dərinlikdə” irəliləməsinə diqqət çəkib.
Rusiya prezidenti ümid edir ki, İsrail Suriyanı tərk edəcək, lakin indi o, “ora əlavə qoşun göndərir” və Putin hiss edir ki, yəhudilər getməyəcək. Üstəlik, Suriyanın parçalanmasından və bu ərazilərin İsrailin tərkibinə daxil edilməsindən danışa bilərik, çünki yerli əhali Netanyahuya belə bir müraciət edib.
Türklər öz mövqelərinin təsdiqini bir daha Rusiya prezidentinin ağzından eşitdiklərindən razı qala bilərlər. Putin ehtiyatlı danışsa da, Rusiyanın İsrailə münasibəti mühümdür.
Bu fonda Türkiyəni tənqid etməməsi önəmli görünür. Axı ekspert və jurnalist icmalarında bir çoxları Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyinin arxasında Ərdoğanın dayandığına və hətta onun nifrət etdiyi Netanyahu ilə əlbir olduğuna inanmağa meyllidirlər.
Lakin Putin Rusiyanın təsirinə kölgə salan Suriya dövlət çevrilişində nəinki Türkiyəni ittiham etmədi, hətta Ankaranın kürd qruplaşmalarına qarşı hərəkətlərini başa düşdüyünü bildirdi. Əslində o, sualı cavablandırarkən bu mövzu ilə başladı, baxmayaraq ki, jurnalist kürdlər haqqında belə soruşmadı.
“Düzünü desək, Türkiyə Suriyada vəziyyətin inkişafı zamanı cənub sərhədlərində təhlükəsizliyini təmin etmək, qaçqınların öz ərazisindən qayıtmasına şərait yaratmaq üçün hər şeyi edir... və bəlkə də kürd birləşmələrini sərhəddən sıxışdırmaq üçün”.
Prezident Türkiyənin PKK ilə mübarizəsindən, Suriya, İran və İraqda kürd separatizmi problemindən ətraflı danışıb. Putin “kürd problem”nin həllinə ümid etdiyini bildirib.
İki təhdid
2023-cü ilin oktyabr ayından etibarən Türkiyə Qəzzada İsrailin siyasətinə qarşı əsas döyüşçü kimi mövqe tutub. İran-şiə layihəsinə böyük sevgi olmasa da, Ərdoğan “düşmənimin düşməni mənim dostumdur”,- prinsipi ilə Livanda “Hizbullah”ı dəstəkləyib. O, hətta Türkiyənin Cənubi Qafqazda Zəngəzur dəhlizi üzərində və yaxın vaxtlara qədər Suriyada Əsəd və müxalifətlə bağlı fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, İranı da dəstəkləyib.
Ankara NATO müttəfiqlərinin dəstəyinə və onların İsrailə təzyiqinə nail ola bilməyib. Çin susur, Hindistan səssizcə İsrailə rəğbət bəsləyir. Böyük dövlətlərdən yalnız şifahi və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasında səsvermə şəklində olsa belə, Rusiyanın dəstəyinə ümid etmək olar.
Bundan əlavə, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra İsrail və Türkiyəni Əsəd qoşunları ayırmır. Suriyada mövcud olan türk qoşunları artıq cənuba doğru hərəkət edə və ölkənin bütövlüyünü dəstəkləmək bəhanəsi ilə nəzəri olaraq İsrail ordusu ilə toqquşa bilər.
Bu mübarizədə ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) çətin ki, Ərdoğana, israilyönlü Trampa isə daha çox rəğbət bəsləsin. Rusiya hərbçiləri Tartus və Xmeymimi tərk etməyiblər.
Maraqlıdır ki, Türkiyənin müdafiə naziri Yaşar Gülər Rusiya Aerokosmik Qüvvələri və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tezliklə Suriyanı tərk edəcəyinə şübhə edirdi. Silahlı müxalifətin Əsədlə mübarizəsi başa çatdıqdan sonra Suriya iki təhlükə ilə qaldı: daxili - kürd separatizmi və xarici - İsrail işğalı.
Türklər “Suriya Milli Ordusu” və HTŞ ilə birlikdə onurğa sütunu YPG-dən olan kürdlər olan “Suriya Demokratik Qüvvələri”nin ərazisinə sıxışdırılır. Onlar müxalifət lideri əl-Colaninin hakimiyyətini qəbul etməyə hazır görünür, eyni zamanda, onlara dil, mədəni və siyasi muxtariyyət verilir.
Gülər dəyənəyi arxasında saxlayır, lakin Fidan bildirib ki, Dəməşqdə yeni hakimiyyət kürdlərin yaşadığı ərazilərə tam nəzarəti bərqərar edərsə, o zaman Türkiyənin hərbi əməliyyatlar keçirməsinə ehtiyac qalmayacaq.
Kürdlərdən fərqli olaraq, İsraillə bağlı işlər daha mürəkkəbdir.
Türkiyədə və göründüyü kimi, Kremldə başa düşürlər ki, İsrail hərbçilərinin çəkmələri hansısa torpaqları tapdalamağa başlasa, yəhudi dövlətinin oradan çıxma ehtimalı azdır. Netanyahu illərdir Əsədin də daxil olduğu “müqavimət oxu” - İran təhlükəsi ilə mübarizə aparıb. İndi o, Türkiyənin dəstəklədiyi suriyalı islamçıların timsalında türk təhlükəsi ilə əvəzlənib.
Netanyahu düşmən mühitdə müdafiə cəbhəsini gücləndirməyə başlayıb. Əgər Ankara yeni Suriya rejiminin əsas himayəçisi mövqeyini tutursa, bu statusu əsaslandırmaq üçün nəsə etmək lazımdır. Ankara humanitar yardım və binaların bərpası ilə yanaşı, İsrail təhlükəsini axtaracaq və bacardığı qədər ona qarşı mübarizə aparacaq.
Yenə vasitəçilik?
Türkiyə mətbuatı Rusiya prezidentinin açıqlamaları əsnasında “Putin: Rusiya İsraili qınayır” və “Rusiya prezidenti Putin: Kürd problemi həll olunmalıdır”,- başlıqları dərc edib.
Amma parlaq başlıqlara və informasiya səs-küyünə məhəl qoymasaq, Rusiya prezidentinin türk jurnalistin sualına verdiyi cavabdan belə nəticə çıxarmaq olar. Rusiya və Türkiyənin Suriyadakı təsir balansı indi dramatik şəkildə dəyişsə belə, iki ölkə regional məsələlərin həlli üçün əlaqə saxlamağa davam edəcək. “Biz prezident Ərdoğanla daim təmasdayıq”, - bunu Putin deyib.
Türkiyənin Rusiyanın dəstəyinə ehtiyacı var, çünki Türkiyənin regionda çətin münasibətləri olan Qərb ölkələri artıq Suriyada təsir uğrunda rəqabətə giriblər. Fransa, İngiltərə və Almaniya öz emissarlarını əl-Colaninin yanına göndərdi və hətta ABŞ-nın səlahiyyət müddəti başa çatan prezidenti Co Bayden də. Türkiyə NATO-nun müstəqil Kürdüstan yaratmaq planlarından da yaxşı xəbərdardır.
Mətbuat konfransında Putin belə planlarını da xatırladıb: “Bəzi Avropa siyasi xadimləri bu yaxınlarda görüşlərdə mənə dedilər ki, Birinci Dünya müharibəsindən sonra kürdlərə öz dövlətlərini vəd ediblər, lakin onları aldadıblar”.
Belə yanaşmanı qəbuledilməz hesab edən Ankara, şübhəsiz ki, Moskva ilə əlaqələrindən NATO müttəfiqləri ilə danışıqlarda mövqeyini gücləndirmək üçün istifadə edəcək. Rusiya üçün Suriyada təsirini saxlamaq üçün Türkiyə ilə normal münasibətlər vacibdir. Türkiyə ordusu Rusiyanın təhlükəsizliyinin qarantı, Ərdoğan isə Putinlə Dəməşqin yeni hakimiyyətləri arasında vasitəçi kimi çıxış edə bilər.
Dekabrın 15-də Hakan Fidan bildirib ki, Türkiyə Suriya problemlərinin həlli üçün İran və Rusiya ilə dialoqa hazırdır. Ərdoğan hətta bildirib ki, dünyada cəmi iki real siyasətçi qalıb - o və Putin.
Bildiyiniz kimi, türklər heç yerdən belə sözləri dilə gətirmirlər.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:20
Rezidenturaya qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
Bu gün, 13:16
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
Bu gün, 11:16
Yekaterinburqda saxlanılan azərbaycanlılar hakim qarşısına çıxarılıb - (Yenilənib) - Fotolar
Bu gün, 10:35
Deputat: Rusiyanın təzyiqləri həm də Azərbaycanın xarici siyasəti ilə əlaqədar ola bilər
27-06-2025, 12:57
Prokurorluq Bakıdakı partlayış hadisəsini araşdırır
26-06-2025, 12:14
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında telefon danışığı olub
26-06-2025, 08:51
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
25-06-2025, 13:50
Nüvə müharibəsi... - Böyük fəlakətdən iki ölkə qurtulacaq
25-06-2025, 13:03
İsrail-İran müharibəsi Zəngəzur yolunu aça bilər
25-06-2025, 11:20
Beş hərbçiyə general-mayor rütbəsi verilib
25-06-2025, 10:56
Ermənistanda dövlət çevrilişi etmək istəyiblər
24-06-2025, 14:42
Beş ölkə Rusiyanın işğalından qorunmaq üçün milyonlarla mina basdıracaq
24-06-2025, 12:51
“Qiyamət planı” üzə çıxıb - Fotolar
23-06-2025, 19:12
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
23-06-2025, 18:53
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
23-06-2025, 15:14
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
23-06-2025, 14:49
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
23-06-2025, 14:23
İlham Əliyev Goranboyda müəssisənin açılışını edib - (Yenilənib)
23-06-2025, 13:56
Prezident Yevlaxa gedib - (Yenilənib) - Fotolar
23-06-2025, 11:57
Xüsusi karantin rejiminin müddəti uzadılıb
22-06-2025, 08:55
Tehran geri çəkilmək istəmir
21-06-2025, 19:32
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
21-06-2025, 18:12
“Real Ermənistan” erməniləri niyə qorxudur?
21-06-2025, 16:45
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
21-06-2025, 15:58
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
21-06-2025, 13:08
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
21-06-2025, 12:54
Naxçıvanın Konstitusiyası dəyişir
21-06-2025, 11:50
NATO-nun mövcudluğu sual altına düşüb
20-06-2025, 16:26
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
20-06-2025, 12:30
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
20-06-2025, 11:08
Paşinyan Türkiyədə sülh sazişini müzakirə edəcək
20-06-2025, 09:12
DTX-nın saxladığı vitse-prezidentin məhkəməsi başlayıb
19-06-2025, 13:36
NATO-da böyük dəyişiklik olacaq
19-06-2025, 12:38
Fordo tilsimi: İsrail bu obyekti necə məhv edəcək?
19-06-2025, 11:32
Rusiya ikinci strateji müttəfiqini itirmək riski ilə üzləşib
19-06-2025, 09:57
Sabah daha bir şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Foto
19-06-2025, 09:12
Rusiya ilə Azərbaycan Xəzərdəki problemin həllinə çalışırlar - Foto
18-06-2025, 16:25
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
18-06-2025, 13:18
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesinə başlanılıb - (Yenilənib)
18-06-2025, 12:34
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
18-06-2025, 11:30
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
