11:05 / 16-11-2025
Japarov: Qırğızıstan Azərbaycanın təşəbbüsünü alqışlayır
10:58 / 16-11-2025
Hikmət Hacıyev: Azərbaycan Mərkəzi Asiya ailəsinin üzvünə çevrilir
10:53 / 16-11-2025
Prezident İlham Əliyev Daşkənddəki Konqres Mərkəzinə gəlib
09:11 / 16-11-2025
Bu gecə Rusiya səmasında 57 PUA vurulub
08:22 / 16-11-2025
Litva ordusu Molotov kokteyli ilə döyüşməli olacaq
08:10 / 16-11-2025
Bu gün millimiz Fransa komandası ilə qarşılaşacaq
07:58 / 16-11-2025
DÇ-2026: IX turda növbəti oyunlar keçirilib
22:22 / 15-11-2025
Bakıda yaşayış binasında yanğın olub - Video
18:46 / 15-11-2025
Xalq artisti Yaşar Nurinin qızı dünyasını dəyişib
18:31 / 15-11-2025
İlqar Hacıyev Baş Prokurorluğa çağırılıb
17:25 / 15-11-2025
Prezident İlham Əliyev Daşkənddə İslam Sivilizasiyası Mərkəzi ilə tanış olub
14:25 / 15-11-2025
İlham Əliyev Özbəkistanda səfərdədir - (Yenilənib) - Fotolar
14:25 / 15-11-2025
Hikmət Hacıyev Türkmənistan səfiri ilə görüşüb
14:23 / 15-11-2025
Əməkdar artist Akif Mirabov vəfat edib
14:18 / 15-11-2025
Ağdam və Zəngilana növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
10:24 / 15-11-2025
"Qarabağ"ın futbolçusu millinin heyətindən çıxarılıb
10:20 / 15-11-2025
Rəşt-Astara dəmir yolu üzrə icra müqaviləsi yaxın vaxtlarda imzalanacaq
09:32 / 15-11-2025
Rusiya üzərində 64 Ukrayna PUA-sı vurulub
09:08 / 15-11-2025
Dəyəri 90 milyon dollardan çox olan heroin aşkar edilib - Fotolar
22:57 / 14-11-2025
BMT Baş katibi Kiyevdə Azərbaycan səfirliyinə raket zərbəsini pisləyib
18:17 / 14-11-2025
Ərəstun Oruclunu həbs etmək istəyirlər
18:05 / 14-11-2025
Zaxarova: Dialoqu bərpa etmək istəyi sürətli deyil
18:01 / 14-11-2025
Qanunu pozan şirkət rəhbəri 20 min manat cərimələnib
17:59 / 14-11-2025
Müğənni Dəniz Əsədovaya yeni ittiham irəli sürülüb
17:46 / 14-11-2025
Altay Göyüşov Baş Prokurorluğa çağırılıb
17:46 / 14-11-2025
Bəzi ukraynalılar ABŞ-dan deportasiya olunacaq
17:30 / 14-11-2025
Deputatlar bu tarixlərdə büdcəni müzakirə edəcəklər
17:13 / 14-11-2025
Vaqif Allahverdiyev Baş Prokurorluğa çağırılıb
17:02 / 14-11-2025
Zelenski Əliyevə zəng edib
17:00 / 14-11-2025
Professor: Ermənistanda ən azı üç Ramiz Mehdiyev var
16:53 / 12-11-2025
Təyyarə qəzasında həlak olan hərbçilər Türkiyə-Azərbaycan ittifaqının ilk şəhidləridir
00:50 / 12-11-2025
Qəzaya uğrayan Türkiyə hərbi təyyarəsinin bütün ekipaj üzvü həlak olub - (Yenilənib) - Fotolar
12:45 / 11-11-2025
Ən uzun çayların yeni siyahısı tərtib olunub
17:00 / 14-11-2025
Professor: Ermənistanda ən azı üç Ramiz Mehdiyev var
18:03 / 13-11-2025
Növbəti müharibələr kosmosda başlayacaq - Xəbərdarlıq
12:13 / 11-11-2025
Yeni avtomobil dünya rekordu qazanıb
16:32 / 14-11-2025
Ekspert: Ermənistan 5-10 il ərzində Azərbaycana qarşı silahlanmanı davam etdirəcək
14:25 / 15-11-2025
İlham Əliyev Özbəkistanda səfərdədir - (Yenilənib) - Fotolar
16:01 / 14-11-2025
Azərbaycan Rusiyaya nota verib
14:18 / 15-11-2025
Ağdam və Zəngilana növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
Ərdoğan Rusiya prezidentindən nə gözləyir?
Tarix: 23-12-2024 14:20 | Bölmə: Slayd
Qəzza zolağında əməliyyat 2 aydan artıq davam edəndə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İsrailə səfərini ləğv edərək, onu soyqırımda, yəhudi dövlətinin Qərb sponsorlarını qorxaqlıq və məsuliyyətsizlikdə ittiham etməyə başladı.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Ankara Təl-Əvivə qarşı sanksiyalar tətbiq edib, səfirini geri çağırıb və birgə enerji layihələrini dayandırıb:
Belə bir vəziyyətdə 1 il əvvəl Türkiyənin dövlət xəbər agentliyi olan “Anadolu”nun müxbiri Əli Cura Rusiya prezidenti Vladimir Putinin böyük mətbuat konfransının keçirildiyi “Qostinnı Dvora” gələrək İsrail ordusunun cinayətləri mövzusunu qaldırmışdı.
O, Qəzza zolağında 8 min uşağın öldürülməsindən, böyük dövlətlərin İsrail təcavüzünü dayandıra bilməməsindən təəssüfləndiyini deyib və Rusiya prezidentindən BMT-nin funksiyasını itirib-itirmədiyini soruşub.
Jurnalistin və onun “sultanı”nın rəyi ilə Putinin rəyi bərabərləşib: “Dediklərinizlə ümumiyyətlə razıyam”.
Lakin Rusiya prezidenti çox diplomatik şəkildə hər şeyin BMT Təhlükəsizlik Şurasından asılı olmadığını açıq şəkildə ifadə edib. Putin xatırladıb ki, bu təşkilatda həmişə problemlər olub, ona görə də sülhün bərqərar olmasında regional güclər və ilk növbədə, Türkiyə də məsuliyyət daşımalıdır.
Putinin fikrincə, Rusiya və Türkiyənin Qəzza və İsraillə bağlı mövqeləri üst-üstə düşürdü:
“Biz də Türkiyə kimi ondan çıxış edirik ki, paytaxtı Şərqi Qüdsdə olan Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlı BMT qərarları icra olunmalıdır və bu, son dərəcə vacibdir”.
İki prezidentin fərqi ancaq ritorikadadır. Ərdoğan “soyqırım”dan (Putin “fəlakətdən” danışdı), ilk olaraq İsrailin cəzalandırılmasını tələb etdi, Kreml isə daha təmkinli formalar seçdi.
Əsas benefisiar
O vaxtdan bir il keçib və Fələstin fəlakətinin miqyası böyüyüb. Qəzzada qurbanların sayı bir neçə mindən 50 minə yüksəlib. Fələstin anklavı işğal olunub. 2024-cü ilin yayında və Co Baydenin Ağ evi tərk etməsi ərəfəsində diplomatiyanın intensivləşməsinə baxmayaraq, barışıq əldə olunmayıb. Baş nazir Binyamin Netanyahunun rəhbərlik etdiyi İsrail rəsmilərinin Qəzzanı tamamilə tərk etmək planları yoxdur.
Keçənilki hadisələrlə yanaşı, İsrail Livanla növbəti müharibəyə başlamağa, İranla zərbələr mübadiləsinə, Yəmənlə toqquşmaya nail oldu və Suriya prezidenti Bəşər Əsədin bu yaxınlarda devrilməsindən sonra Suriyada onlarla hərbi obyekti bombaladı və Qolan təpələrində növbəti işğala başladı.
Əli Cura Vladimir Putinin son mətbuat konfransında Türkiyə mediasını yenidən təmsil etdi və onun keçən ilki sualı bəzi düzəlişlərlə təkrarlandı.
Jurnalist yenə də söhbətə Fələstində on minlərlə insanın qətli ilə başlayıb, mövzuya Livanı da əlavə edib və anti-İsrail əhval-ruhiyyəsini gücləndirmək üçün Suriyanı xatırlatmağı da unutmayıb:
“İsrail hazırda bölgədəki vəziyyətdən istifadə edərək Suriyanı işğal edib, onun suverenliyini pozur. İsrailin hərəkətlərini necə şərh edərdiniz? Prezident Ərdoğanla ümumiyyətlə, bölgə ilə bağlı söhbətiniz olubmu?”
Türkiyəli jurnalistin israillilərə qarşı işğalçılıq ittihamı qəribə səslənir. Axı Türkiyə Silahlı Qüvvələri özləri Suriyaya daxil olub və 2016-cı ildən 2020-ci ilə kimi orada 4 hərbi əməliyyat keçirib: biri Əl-Babda İŞİD-ə, ikisi Afrində və Fəratda YPG-nin kürd qruplarına qarşı, digəri isə Əsəd qüvvələrinə qarşı İdlibdə.
Türkiyə ordusu bu ölkədə demək olar ki, bütün sərhəd boyu mövcuddur və bir çox digər əcnəbilərdən fərqli olaraq, Suriyanın hər yerində sərbəst hərəkət edə bilir.
Bununla belə, Türkiyənin özünün mövcudluğu üçün öz əsaslandırması var - 1998-ci il (Türkiyə-Suriya) Adana razılaşması çərçivəsində terrora, kürd YPG/PKK qruplarına qarşı mübarizə. İkinci bəraət isə 3 milyon suriyalı qaçqının Türkiyədən öz tarixi vətənlərinə qayıtmasıdır.
Yeri gəlmişkən, mətbuat konfransından bir neçə saat əvvəl Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan açıq şəkildə bildirmişdi ki, terrorizm və miqrasiya ilə bağlı problemlər aradan qaldırılarsa, ölkəsinin Suriyada hərbi mövcudluğunu saxlamaq üçün heç bir əsas olmayacaq.
Bir sözlə, sualı verən adamın şübhəsi yox idi: Türkiyə Suriyada “qanuni” mövcuddur, İsrail isə işğalçıdır.
Putin jurnalistə nə cavab verdi? O, Fələstinlə bağlı artıq yaxşı məlum olanı təkrarlamadı; Rusiyanın Livanla bağlı mövqeyi də “yaxşı məlumdur”. Prezident İsrailin Fələstində qeyri-qanuni məskunlaşma fəaliyyətini qeyd etdi, onun Suriyadakı hərəkətləri üzərində də ətraflı dayandı.
“Suriyada baş verən hadisələrdən əsas faydalanan İsraildir”, - deyən Putin, İsrail qoşunlarının Suriya ərazisinə “62-63 kilometr cəbhə boyu 20-25 kilometr dərinlikdə” irəliləməsinə diqqət çəkib.
Rusiya prezidenti ümid edir ki, İsrail Suriyanı tərk edəcək, lakin indi o, “ora əlavə qoşun göndərir” və Putin hiss edir ki, yəhudilər getməyəcək. Üstəlik, Suriyanın parçalanmasından və bu ərazilərin İsrailin tərkibinə daxil edilməsindən danışa bilərik, çünki yerli əhali Netanyahuya belə bir müraciət edib.
Türklər öz mövqelərinin təsdiqini bir daha Rusiya prezidentinin ağzından eşitdiklərindən razı qala bilərlər. Putin ehtiyatlı danışsa da, Rusiyanın İsrailə münasibəti mühümdür.
Bu fonda Türkiyəni tənqid etməməsi önəmli görünür. Axı ekspert və jurnalist icmalarında bir çoxları Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyinin arxasında Ərdoğanın dayandığına və hətta onun nifrət etdiyi Netanyahu ilə əlbir olduğuna inanmağa meyllidirlər.
Lakin Putin Rusiyanın təsirinə kölgə salan Suriya dövlət çevrilişində nəinki Türkiyəni ittiham etmədi, hətta Ankaranın kürd qruplaşmalarına qarşı hərəkətlərini başa düşdüyünü bildirdi. Əslində o, sualı cavablandırarkən bu mövzu ilə başladı, baxmayaraq ki, jurnalist kürdlər haqqında belə soruşmadı.
“Düzünü desək, Türkiyə Suriyada vəziyyətin inkişafı zamanı cənub sərhədlərində təhlükəsizliyini təmin etmək, qaçqınların öz ərazisindən qayıtmasına şərait yaratmaq üçün hər şeyi edir... və bəlkə də kürd birləşmələrini sərhəddən sıxışdırmaq üçün”.
Prezident Türkiyənin PKK ilə mübarizəsindən, Suriya, İran və İraqda kürd separatizmi problemindən ətraflı danışıb. Putin “kürd problem”nin həllinə ümid etdiyini bildirib.
İki təhdid
2023-cü ilin oktyabr ayından etibarən Türkiyə Qəzzada İsrailin siyasətinə qarşı əsas döyüşçü kimi mövqe tutub. İran-şiə layihəsinə böyük sevgi olmasa da, Ərdoğan “düşmənimin düşməni mənim dostumdur”,- prinsipi ilə Livanda “Hizbullah”ı dəstəkləyib. O, hətta Türkiyənin Cənubi Qafqazda Zəngəzur dəhlizi üzərində və yaxın vaxtlara qədər Suriyada Əsəd və müxalifətlə bağlı fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, İranı da dəstəkləyib.
Ankara NATO müttəfiqlərinin dəstəyinə və onların İsrailə təzyiqinə nail ola bilməyib. Çin susur, Hindistan səssizcə İsrailə rəğbət bəsləyir. Böyük dövlətlərdən yalnız şifahi və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasında səsvermə şəklində olsa belə, Rusiyanın dəstəyinə ümid etmək olar.
Bundan əlavə, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra İsrail və Türkiyəni Əsəd qoşunları ayırmır. Suriyada mövcud olan türk qoşunları artıq cənuba doğru hərəkət edə və ölkənin bütövlüyünü dəstəkləmək bəhanəsi ilə nəzəri olaraq İsrail ordusu ilə toqquşa bilər.
Bu mübarizədə ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) çətin ki, Ərdoğana, israilyönlü Trampa isə daha çox rəğbət bəsləsin. Rusiya hərbçiləri Tartus və Xmeymimi tərk etməyiblər.
Maraqlıdır ki, Türkiyənin müdafiə naziri Yaşar Gülər Rusiya Aerokosmik Qüvvələri və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tezliklə Suriyanı tərk edəcəyinə şübhə edirdi. Silahlı müxalifətin Əsədlə mübarizəsi başa çatdıqdan sonra Suriya iki təhlükə ilə qaldı: daxili - kürd separatizmi və xarici - İsrail işğalı.
Türklər “Suriya Milli Ordusu” və HTŞ ilə birlikdə onurğa sütunu YPG-dən olan kürdlər olan “Suriya Demokratik Qüvvələri”nin ərazisinə sıxışdırılır. Onlar müxalifət lideri əl-Colaninin hakimiyyətini qəbul etməyə hazır görünür, eyni zamanda, onlara dil, mədəni və siyasi muxtariyyət verilir.
Gülər dəyənəyi arxasında saxlayır, lakin Fidan bildirib ki, Dəməşqdə yeni hakimiyyət kürdlərin yaşadığı ərazilərə tam nəzarəti bərqərar edərsə, o zaman Türkiyənin hərbi əməliyyatlar keçirməsinə ehtiyac qalmayacaq.
Kürdlərdən fərqli olaraq, İsraillə bağlı işlər daha mürəkkəbdir.
Türkiyədə və göründüyü kimi, Kremldə başa düşürlər ki, İsrail hərbçilərinin çəkmələri hansısa torpaqları tapdalamağa başlasa, yəhudi dövlətinin oradan çıxma ehtimalı azdır. Netanyahu illərdir Əsədin də daxil olduğu “müqavimət oxu” - İran təhlükəsi ilə mübarizə aparıb. İndi o, Türkiyənin dəstəklədiyi suriyalı islamçıların timsalında türk təhlükəsi ilə əvəzlənib.
Netanyahu düşmən mühitdə müdafiə cəbhəsini gücləndirməyə başlayıb. Əgər Ankara yeni Suriya rejiminin əsas himayəçisi mövqeyini tutursa, bu statusu əsaslandırmaq üçün nəsə etmək lazımdır. Ankara humanitar yardım və binaların bərpası ilə yanaşı, İsrail təhlükəsini axtaracaq və bacardığı qədər ona qarşı mübarizə aparacaq.
Yenə vasitəçilik?
Türkiyə mətbuatı Rusiya prezidentinin açıqlamaları əsnasında “Putin: Rusiya İsraili qınayır” və “Rusiya prezidenti Putin: Kürd problemi həll olunmalıdır”,- başlıqları dərc edib.
Amma parlaq başlıqlara və informasiya səs-küyünə məhəl qoymasaq, Rusiya prezidentinin türk jurnalistin sualına verdiyi cavabdan belə nəticə çıxarmaq olar. Rusiya və Türkiyənin Suriyadakı təsir balansı indi dramatik şəkildə dəyişsə belə, iki ölkə regional məsələlərin həlli üçün əlaqə saxlamağa davam edəcək. “Biz prezident Ərdoğanla daim təmasdayıq”, - bunu Putin deyib.
Türkiyənin Rusiyanın dəstəyinə ehtiyacı var, çünki Türkiyənin regionda çətin münasibətləri olan Qərb ölkələri artıq Suriyada təsir uğrunda rəqabətə giriblər. Fransa, İngiltərə və Almaniya öz emissarlarını əl-Colaninin yanına göndərdi və hətta ABŞ-nın səlahiyyət müddəti başa çatan prezidenti Co Bayden də. Türkiyə NATO-nun müstəqil Kürdüstan yaratmaq planlarından da yaxşı xəbərdardır.
Mətbuat konfransında Putin belə planlarını da xatırladıb: “Bəzi Avropa siyasi xadimləri bu yaxınlarda görüşlərdə mənə dedilər ki, Birinci Dünya müharibəsindən sonra kürdlərə öz dövlətlərini vəd ediblər, lakin onları aldadıblar”.
Belə yanaşmanı qəbuledilməz hesab edən Ankara, şübhəsiz ki, Moskva ilə əlaqələrindən NATO müttəfiqləri ilə danışıqlarda mövqeyini gücləndirmək üçün istifadə edəcək. Rusiya üçün Suriyada təsirini saxlamaq üçün Türkiyə ilə normal münasibətlər vacibdir. Türkiyə ordusu Rusiyanın təhlükəsizliyinin qarantı, Ərdoğan isə Putinlə Dəməşqin yeni hakimiyyətləri arasında vasitəçi kimi çıxış edə bilər.
Dekabrın 15-də Hakan Fidan bildirib ki, Türkiyə Suriya problemlərinin həlli üçün İran və Rusiya ilə dialoqa hazırdır. Ərdoğan hətta bildirib ki, dünyada cəmi iki real siyasətçi qalıb - o və Putin.
Bildiyiniz kimi, türklər heç yerdən belə sözləri dilə gətirmirlər.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 23-12-2024 14:20 | Bölmə: Slayd
Qəzza zolağında əməliyyat 2 aydan artıq davam edəndə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İsrailə səfərini ləğv edərək, onu soyqırımda, yəhudi dövlətinin Qərb sponsorlarını qorxaqlıq və məsuliyyətsizlikdə ittiham etməyə başladı.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Ankara Təl-Əvivə qarşı sanksiyalar tətbiq edib, səfirini geri çağırıb və birgə enerji layihələrini dayandırıb:
Belə bir vəziyyətdə 1 il əvvəl Türkiyənin dövlət xəbər agentliyi olan “Anadolu”nun müxbiri Əli Cura Rusiya prezidenti Vladimir Putinin böyük mətbuat konfransının keçirildiyi “Qostinnı Dvora” gələrək İsrail ordusunun cinayətləri mövzusunu qaldırmışdı.
O, Qəzza zolağında 8 min uşağın öldürülməsindən, böyük dövlətlərin İsrail təcavüzünü dayandıra bilməməsindən təəssüfləndiyini deyib və Rusiya prezidentindən BMT-nin funksiyasını itirib-itirmədiyini soruşub.
Jurnalistin və onun “sultanı”nın rəyi ilə Putinin rəyi bərabərləşib: “Dediklərinizlə ümumiyyətlə razıyam”.
Lakin Rusiya prezidenti çox diplomatik şəkildə hər şeyin BMT Təhlükəsizlik Şurasından asılı olmadığını açıq şəkildə ifadə edib. Putin xatırladıb ki, bu təşkilatda həmişə problemlər olub, ona görə də sülhün bərqərar olmasında regional güclər və ilk növbədə, Türkiyə də məsuliyyət daşımalıdır.
Putinin fikrincə, Rusiya və Türkiyənin Qəzza və İsraillə bağlı mövqeləri üst-üstə düşürdü:
“Biz də Türkiyə kimi ondan çıxış edirik ki, paytaxtı Şərqi Qüdsdə olan Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlı BMT qərarları icra olunmalıdır və bu, son dərəcə vacibdir”.
İki prezidentin fərqi ancaq ritorikadadır. Ərdoğan “soyqırım”dan (Putin “fəlakətdən” danışdı), ilk olaraq İsrailin cəzalandırılmasını tələb etdi, Kreml isə daha təmkinli formalar seçdi.
Əsas benefisiar
O vaxtdan bir il keçib və Fələstin fəlakətinin miqyası böyüyüb. Qəzzada qurbanların sayı bir neçə mindən 50 minə yüksəlib. Fələstin anklavı işğal olunub. 2024-cü ilin yayında və Co Baydenin Ağ evi tərk etməsi ərəfəsində diplomatiyanın intensivləşməsinə baxmayaraq, barışıq əldə olunmayıb. Baş nazir Binyamin Netanyahunun rəhbərlik etdiyi İsrail rəsmilərinin Qəzzanı tamamilə tərk etmək planları yoxdur.
Keçənilki hadisələrlə yanaşı, İsrail Livanla növbəti müharibəyə başlamağa, İranla zərbələr mübadiləsinə, Yəmənlə toqquşmaya nail oldu və Suriya prezidenti Bəşər Əsədin bu yaxınlarda devrilməsindən sonra Suriyada onlarla hərbi obyekti bombaladı və Qolan təpələrində növbəti işğala başladı.
Əli Cura Vladimir Putinin son mətbuat konfransında Türkiyə mediasını yenidən təmsil etdi və onun keçən ilki sualı bəzi düzəlişlərlə təkrarlandı.
Jurnalist yenə də söhbətə Fələstində on minlərlə insanın qətli ilə başlayıb, mövzuya Livanı da əlavə edib və anti-İsrail əhval-ruhiyyəsini gücləndirmək üçün Suriyanı xatırlatmağı da unutmayıb:
“İsrail hazırda bölgədəki vəziyyətdən istifadə edərək Suriyanı işğal edib, onun suverenliyini pozur. İsrailin hərəkətlərini necə şərh edərdiniz? Prezident Ərdoğanla ümumiyyətlə, bölgə ilə bağlı söhbətiniz olubmu?”
Türkiyəli jurnalistin israillilərə qarşı işğalçılıq ittihamı qəribə səslənir. Axı Türkiyə Silahlı Qüvvələri özləri Suriyaya daxil olub və 2016-cı ildən 2020-ci ilə kimi orada 4 hərbi əməliyyat keçirib: biri Əl-Babda İŞİD-ə, ikisi Afrində və Fəratda YPG-nin kürd qruplarına qarşı, digəri isə Əsəd qüvvələrinə qarşı İdlibdə.
Türkiyə ordusu bu ölkədə demək olar ki, bütün sərhəd boyu mövcuddur və bir çox digər əcnəbilərdən fərqli olaraq, Suriyanın hər yerində sərbəst hərəkət edə bilir.
Bununla belə, Türkiyənin özünün mövcudluğu üçün öz əsaslandırması var - 1998-ci il (Türkiyə-Suriya) Adana razılaşması çərçivəsində terrora, kürd YPG/PKK qruplarına qarşı mübarizə. İkinci bəraət isə 3 milyon suriyalı qaçqının Türkiyədən öz tarixi vətənlərinə qayıtmasıdır.
Yeri gəlmişkən, mətbuat konfransından bir neçə saat əvvəl Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan açıq şəkildə bildirmişdi ki, terrorizm və miqrasiya ilə bağlı problemlər aradan qaldırılarsa, ölkəsinin Suriyada hərbi mövcudluğunu saxlamaq üçün heç bir əsas olmayacaq.
Bir sözlə, sualı verən adamın şübhəsi yox idi: Türkiyə Suriyada “qanuni” mövcuddur, İsrail isə işğalçıdır.
Putin jurnalistə nə cavab verdi? O, Fələstinlə bağlı artıq yaxşı məlum olanı təkrarlamadı; Rusiyanın Livanla bağlı mövqeyi də “yaxşı məlumdur”. Prezident İsrailin Fələstində qeyri-qanuni məskunlaşma fəaliyyətini qeyd etdi, onun Suriyadakı hərəkətləri üzərində də ətraflı dayandı.
“Suriyada baş verən hadisələrdən əsas faydalanan İsraildir”, - deyən Putin, İsrail qoşunlarının Suriya ərazisinə “62-63 kilometr cəbhə boyu 20-25 kilometr dərinlikdə” irəliləməsinə diqqət çəkib.
Rusiya prezidenti ümid edir ki, İsrail Suriyanı tərk edəcək, lakin indi o, “ora əlavə qoşun göndərir” və Putin hiss edir ki, yəhudilər getməyəcək. Üstəlik, Suriyanın parçalanmasından və bu ərazilərin İsrailin tərkibinə daxil edilməsindən danışa bilərik, çünki yerli əhali Netanyahuya belə bir müraciət edib.
Türklər öz mövqelərinin təsdiqini bir daha Rusiya prezidentinin ağzından eşitdiklərindən razı qala bilərlər. Putin ehtiyatlı danışsa da, Rusiyanın İsrailə münasibəti mühümdür.
Bu fonda Türkiyəni tənqid etməməsi önəmli görünür. Axı ekspert və jurnalist icmalarında bir çoxları Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyinin arxasında Ərdoğanın dayandığına və hətta onun nifrət etdiyi Netanyahu ilə əlbir olduğuna inanmağa meyllidirlər.
Lakin Putin Rusiyanın təsirinə kölgə salan Suriya dövlət çevrilişində nəinki Türkiyəni ittiham etmədi, hətta Ankaranın kürd qruplaşmalarına qarşı hərəkətlərini başa düşdüyünü bildirdi. Əslində o, sualı cavablandırarkən bu mövzu ilə başladı, baxmayaraq ki, jurnalist kürdlər haqqında belə soruşmadı.
“Düzünü desək, Türkiyə Suriyada vəziyyətin inkişafı zamanı cənub sərhədlərində təhlükəsizliyini təmin etmək, qaçqınların öz ərazisindən qayıtmasına şərait yaratmaq üçün hər şeyi edir... və bəlkə də kürd birləşmələrini sərhəddən sıxışdırmaq üçün”.
Prezident Türkiyənin PKK ilə mübarizəsindən, Suriya, İran və İraqda kürd separatizmi problemindən ətraflı danışıb. Putin “kürd problem”nin həllinə ümid etdiyini bildirib.
İki təhdid
2023-cü ilin oktyabr ayından etibarən Türkiyə Qəzzada İsrailin siyasətinə qarşı əsas döyüşçü kimi mövqe tutub. İran-şiə layihəsinə böyük sevgi olmasa da, Ərdoğan “düşmənimin düşməni mənim dostumdur”,- prinsipi ilə Livanda “Hizbullah”ı dəstəkləyib. O, hətta Türkiyənin Cənubi Qafqazda Zəngəzur dəhlizi üzərində və yaxın vaxtlara qədər Suriyada Əsəd və müxalifətlə bağlı fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, İranı da dəstəkləyib.
Ankara NATO müttəfiqlərinin dəstəyinə və onların İsrailə təzyiqinə nail ola bilməyib. Çin susur, Hindistan səssizcə İsrailə rəğbət bəsləyir. Böyük dövlətlərdən yalnız şifahi və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasında səsvermə şəklində olsa belə, Rusiyanın dəstəyinə ümid etmək olar.
Bundan əlavə, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra İsrail və Türkiyəni Əsəd qoşunları ayırmır. Suriyada mövcud olan türk qoşunları artıq cənuba doğru hərəkət edə və ölkənin bütövlüyünü dəstəkləmək bəhanəsi ilə nəzəri olaraq İsrail ordusu ilə toqquşa bilər.
Bu mübarizədə ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) çətin ki, Ərdoğana, israilyönlü Trampa isə daha çox rəğbət bəsləsin. Rusiya hərbçiləri Tartus və Xmeymimi tərk etməyiblər.
Maraqlıdır ki, Türkiyənin müdafiə naziri Yaşar Gülər Rusiya Aerokosmik Qüvvələri və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tezliklə Suriyanı tərk edəcəyinə şübhə edirdi. Silahlı müxalifətin Əsədlə mübarizəsi başa çatdıqdan sonra Suriya iki təhlükə ilə qaldı: daxili - kürd separatizmi və xarici - İsrail işğalı.
Türklər “Suriya Milli Ordusu” və HTŞ ilə birlikdə onurğa sütunu YPG-dən olan kürdlər olan “Suriya Demokratik Qüvvələri”nin ərazisinə sıxışdırılır. Onlar müxalifət lideri əl-Colaninin hakimiyyətini qəbul etməyə hazır görünür, eyni zamanda, onlara dil, mədəni və siyasi muxtariyyət verilir.
Gülər dəyənəyi arxasında saxlayır, lakin Fidan bildirib ki, Dəməşqdə yeni hakimiyyət kürdlərin yaşadığı ərazilərə tam nəzarəti bərqərar edərsə, o zaman Türkiyənin hərbi əməliyyatlar keçirməsinə ehtiyac qalmayacaq.
Kürdlərdən fərqli olaraq, İsraillə bağlı işlər daha mürəkkəbdir.
Türkiyədə və göründüyü kimi, Kremldə başa düşürlər ki, İsrail hərbçilərinin çəkmələri hansısa torpaqları tapdalamağa başlasa, yəhudi dövlətinin oradan çıxma ehtimalı azdır. Netanyahu illərdir Əsədin də daxil olduğu “müqavimət oxu” - İran təhlükəsi ilə mübarizə aparıb. İndi o, Türkiyənin dəstəklədiyi suriyalı islamçıların timsalında türk təhlükəsi ilə əvəzlənib.
Netanyahu düşmən mühitdə müdafiə cəbhəsini gücləndirməyə başlayıb. Əgər Ankara yeni Suriya rejiminin əsas himayəçisi mövqeyini tutursa, bu statusu əsaslandırmaq üçün nəsə etmək lazımdır. Ankara humanitar yardım və binaların bərpası ilə yanaşı, İsrail təhlükəsini axtaracaq və bacardığı qədər ona qarşı mübarizə aparacaq.
Yenə vasitəçilik?
Türkiyə mətbuatı Rusiya prezidentinin açıqlamaları əsnasında “Putin: Rusiya İsraili qınayır” və “Rusiya prezidenti Putin: Kürd problemi həll olunmalıdır”,- başlıqları dərc edib.
Amma parlaq başlıqlara və informasiya səs-küyünə məhəl qoymasaq, Rusiya prezidentinin türk jurnalistin sualına verdiyi cavabdan belə nəticə çıxarmaq olar. Rusiya və Türkiyənin Suriyadakı təsir balansı indi dramatik şəkildə dəyişsə belə, iki ölkə regional məsələlərin həlli üçün əlaqə saxlamağa davam edəcək. “Biz prezident Ərdoğanla daim təmasdayıq”, - bunu Putin deyib.
Türkiyənin Rusiyanın dəstəyinə ehtiyacı var, çünki Türkiyənin regionda çətin münasibətləri olan Qərb ölkələri artıq Suriyada təsir uğrunda rəqabətə giriblər. Fransa, İngiltərə və Almaniya öz emissarlarını əl-Colaninin yanına göndərdi və hətta ABŞ-nın səlahiyyət müddəti başa çatan prezidenti Co Bayden də. Türkiyə NATO-nun müstəqil Kürdüstan yaratmaq planlarından da yaxşı xəbərdardır.
Mətbuat konfransında Putin belə planlarını da xatırladıb: “Bəzi Avropa siyasi xadimləri bu yaxınlarda görüşlərdə mənə dedilər ki, Birinci Dünya müharibəsindən sonra kürdlərə öz dövlətlərini vəd ediblər, lakin onları aldadıblar”.
Belə yanaşmanı qəbuledilməz hesab edən Ankara, şübhəsiz ki, Moskva ilə əlaqələrindən NATO müttəfiqləri ilə danışıqlarda mövqeyini gücləndirmək üçün istifadə edəcək. Rusiya üçün Suriyada təsirini saxlamaq üçün Türkiyə ilə normal münasibətlər vacibdir. Türkiyə ordusu Rusiyanın təhlükəsizliyinin qarantı, Ərdoğan isə Putinlə Dəməşqin yeni hakimiyyətləri arasında vasitəçi kimi çıxış edə bilər.
Dekabrın 15-də Hakan Fidan bildirib ki, Türkiyə Suriya problemlərinin həlli üçün İran və Rusiya ilə dialoqa hazırdır. Ərdoğan hətta bildirib ki, dünyada cəmi iki real siyasətçi qalıb - o və Putin.
Bildiyiniz kimi, türklər heç yerdən belə sözləri dilə gətirmirlər.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
14-11-2025, 18:17
Ərəstun Oruclunu həbs etmək istəyirlər
14-11-2025, 17:00
Professor: Ermənistanda ən azı üç Ramiz Mehdiyev var
14-11-2025, 16:32
Ekspert: Ermənistan 5-10 il ərzində Azərbaycana qarşı silahlanmanı davam etdirəcək
14-11-2025, 16:01
Azərbaycan Rusiyaya nota verib
14-11-2025, 12:39
Xankəndidə mənzillər satışa çıxarılacaq
14-11-2025, 11:21
“Tramp yolu” Paşinyanı qələbəyə aparacaq?
13-11-2025, 23:29
Sevinc Osmanqızı Baş Prokurorluğa çağırılıb
13-11-2025, 18:03
Növbəti müharibələr kosmosda başlayacaq - Xəbərdarlıq
13-11-2025, 15:57
Prezident İlham Əliyev Özbəkistan mediasına müsahbə verib
13-11-2025, 13:05
Ukraynanın daha bir şəhəri mühasirəyə alınır
13-11-2025, 12:34
Təhlükəli virus yayılır - Xəbərdarlıq
13-11-2025, 11:35
Cəbhə xətti: ruslar Pokrovsk şəhərinə cənubdan irəliləyir - Foto
13-11-2025, 10:49
Oğul Trampın Ermənistana səfəri niyə ləğv olunub?
13-11-2025, 09:50
Fuad Nəcəfli barəsində cinayət işi açılıb? - Yoxlama materialları
12-11-2025, 16:53
Təyyarə qəzasında həlak olan hərbçilər Türkiyə-Azərbaycan ittifaqının ilk şəhidləridir
12-11-2025, 16:17
Azərbaycan Ordusu regionda ən güclüsüdür - Ekspert
12-11-2025, 14:37
Gizli tunellər: İranın hərbi sirləri faş olur
12-11-2025, 14:09
Avropa ilə Rusiya arasında müharibə ehtimalı artır - Foto
12-11-2025, 13:31
Kürdəmirə icra başçısı təyin olunub
12-11-2025, 13:13
İcra başçısı təyinatı imzalanıb - Sərəncam
12-11-2025, 13:00
Prezident səlahiyyətli nümayəndəni vəzifədən azad edib - Yeni təyinat
12-11-2025, 10:12
Güclü geomaqnit qasırğası başlayıb
12-11-2025, 09:33
Ruslar daha üç yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
12-11-2025, 00:50
Qəzaya uğrayan Türkiyə hərbi təyyarəsinin bütün ekipaj üzvü həlak olub - (Yenilənib) - Fotolar
12-11-2025, 00:11
Azərbaycanda Konstitusiya Günü qeyd olunur
11-11-2025, 22:18
Türkiyənin hərbi təyyarəsi qəzaya uğrayıb - Əliyev Ərdoğana başsağlığı verib - (Yenilənib)
11-11-2025, 20:48
Azərbaycan XİN Pakistandakı terror hücumlarını pisləyir
11-11-2025, 12:45
Ən uzun çayların yeni siyahısı tərtib olunub
11-11-2025, 09:47
BMT qaçqın və köçkünlərlə bağlı həyəcan təbili çalır
10-11-2025, 16:17
150 il yaşamaq reallığa çevrilir
8-11-2025, 20:17
Bakıda hərbi parad olub - Video - (Yenilənib) - Fotolar
8-11-2025, 20:00
Azərbaycan Ordusu regionda ön sıradadır - Fotolar
8-11-2025, 15:40
Prezident: Qarabağ və Şərqi Zəngəzur dirçəlir
7-11-2025, 19:39
Cəlaloğlu: Azərbaycan və Ermənistandakı partiyalar arasında görüşlər keçirilməlidir
7-11-2025, 16:16
İlham Əliyev bir qrup şəxsi təltif edib
7-11-2025, 15:39
Tural Sadıqlı, Qurban Məmmədov və digərlərinin cinayət işi məhkəmə baxışına verilib
7-11-2025, 14:55
“Lukoil” Azərbaycandakı yataqları tərk edəcək - Səbəb
6-11-2025, 16:49
Deputat: Ermənistan Azərbaycan qarşısında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməlidir
6-11-2025, 15:08
Azərbaycan qonşu ölkəni problemdən xilas edir - Foto
6-11-2025, 13:56
“Tərtər işi”: həbsdəki generalla bağlı qərar verilib
6-11-2025, 13:05
Mərkəzi Asiya liderləri Trampla görüşdə nəyə ümid edirlər?
6-11-2025, 10:03
Vəzifəli şəxslərə cinayət işi açılıb
Mikayıl Mikayılov deyir ki, festivalda nümayiş olunan tamaşa Azərbaycanla Meksika arasında teatr əlaqələrinin başlanğıcı sayıla bilər
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
