Yeni İslam bloku: Azərbaycan, Türkiyə, Pakistan və...
Tarix: 24-04-2021 21:01 | Bölmə: Slayd
Yeni İslam bloku: Azərbaycan, Türkiyə, Pakistan və...

“Üç müsəlman ölkəsinin - Azərbaycan, Türkiyə və Pakistanın meydana çıxmaqda olan İslam bloku nəzəri cəhətdən məqsədəuyğun görünür, lakin onun böyüməsi reallıqlar ilə məhdudlaşır. Azərbaycan hələ də Türkiyədən daha çox Rusiyanın çətiri altındadır və Pakistan “Çin ərazisi” olaraq qalır. Yeni İslam bloku valideynlərinin təbəssümlə seyr etdiyi üç uşağın kovboy oyununa bənzəyir. Valideynlər yalnız maraqlarına təhlükə hiss etdikləri vaxta qədər kənarda qalacaqlar”.

Reyting.az
“Besacenter”ə istinadla xəbər verir ki, bu, Begin-Sadat İnstitutunun analitiki Burak Bekdilin rəyidir.

Türk analitik təhlilində yazır:

“İnkişaf etməkdə olan strateji müttəfiqliyin çətiri altında geostrateji mövqedə yerləşən 3 müsəlman ölkəsini bir-birinə bağlayan güclü etnik və dini bağlar mövcuddur. Bu müttəfiqliyə dördüncü ölkə də əlavə oluna bilər. Üçlükdəki dövlətlərdən biri (Türkiyə) NATO üzvü və Avropa dövlətlərinin zəngin klubuna qoşulmağa namizəddir; digəri zəngin karbohidrogen mənbələrinə və artan hərbi potensiala malikdir (Azərbaycan); o biri də dünyanın nüvə silahına sahib olan yeganə müsəlman ölkəsidir (Pakistan).

Bəziləri bu üçlüyü “yeni şər oxu”, bəziləri isə “Hindistan və Ermənistana qarşı şər oxu” adlandırır. Ankaranın nöqteyi-nəzərindən Azərbaycan, Pakistan və Banqladeş heç vaxt siyasi mübahisələri olmamış nadir üçlükdür. Əksinə, Pakistan və Banqladeş, ortaq din və imperialist Qərb gücləri ilə istiqlal müharibələrinə qarşı oxşar təcrübələri sayəsində 20-ci əsrin əvvəllərindən etibarən Türkiyənin mənəvi müttəfiqləri olub. Azərbaycan etnik və linqvistik qohumluq münasibətlərini bölüşdükləri üçün Türkiyə ilə daha dərin bir bağa sahibdir. “Bir millət - iki dövlət” devizini Türkiyə və Azərbaycan liderləri iki ölkə arasındakı qardaşlığın təsviri üçün istifadə edirlər.

Strateji tərəfdaşlıq üçün münbit siyasi zəmin təmin etməklə yanaşı, Türkiyənin rəhbərliyi ilə mövcud hərbi əməkdaşlıq ittifaqın əsasını gücləndirə bilər.

Türkiyə, ənənəvi olaraq, Kəşmir bölgəsi ilə əlaqədar qonşu Hindistanla əsas mübahisəsində Pakistanın sadiq tərəfdarı olub və Ankaranı Dehli ilə ixtilafa gətirib. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan 2020-ci ildə BMT Baş Məclisindəki çıxışında deyib: “Biz bu [Kəşmir] məsələsinin dialoq yolu ilə həll edilməsinin tərəfdarıyıq... və xüsusən də, Kəşmir xalqının gözləntiləri istiqamətində”. Hindistan Ərdoğanın “Hindistanın daxili işlərinə kobud müdaxilə təşkil etdiyini və bunun tamamilə qəbuledilməz olduğunu iddia edərək, açıqlamasını qınayıb. Türkiyə digər xalqların suverenliyinə hörmət etməyi və siyasətini daha dərindən nəzərdən keçirməyi öyrənməlidir”.

1988-ci ildə Türkiyə və Pakistan hərbi və müdafiə satınalma əlaqələrini gücləndirməyi hədəfləyən Hərbi Məsləhət Qrupu qurub. Əməkdaşlıq dərinləşdikcə qrup genişlənərək Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasına (HLSCC) çevrilib. 2020-ci ilin əvvəlində Ərdoğan və Pakistan Baş naziri İmran Xan HLSCC-nin altıncı iclasında həmsədrlik edib və beşi müdafiə sənayesi ilə əlaqəli 13 anlaşma memorandumu imzalayıblar.

Bundan əvvəl, 2000-ci ildə Türkiyə və Pakistan, Türkiyənin Milli Gəmi (MILGEM) Layihəsi çərçivəsində dörd çoxməqsədli korvetin satışı üçün mühüm bir müqaviləyə imza atıb. Hərbi “Military Factory and Shipyard Management Inc.”-ın baş direktoru Esad Akgün bildirib:

“Pakistanın dörd MILGEM korvetinə sahib olması bölgədəki tarazlığı dəyişdirəcək və ölkəni oyun qurucusu mövqeyinə keçirəcək”.

2018-ci ildə “Turkish Aerospace Industries” (TAI) 30 “T129” hücum helikopterinin Pakistana satılması üçün 1,5 milyard dollarlıq bir müqavilə imzalayıb. TAI müqavilə üçün ABŞ-ın ixrac lisenziyalarını təmin edə bilmədiyindən müqavilə yerində sayıb.

“T129” “AgustaWestland” şirkətinin (İtaliya-İngiltərə) lisenziyası ilə istehsal olunan ikimühərrikli çoxməqsədli hücum helikopteridir. O, 2 “LHTEC T800-4A” turbomil mühərriki ilə təchiz edilib. Mühərrikin istehsalçısı olan “LHTEC” ABŞ-ın “Honeywell” firması ilə İngiltərənin “Rolls-Royce” şirkətinin ortaq müəssisəsidir.

Pakistan “T129” anlaşmasını Türkiyə ilə uzatmağı yenə qəbul edib. Türkiyənin ən yüksək satınalma rəsmisi İsmayıl Dəmir martın 12-də jurnalistlərə açıqlamasında bildirib: “Pakistandan altı aylıq bir möhlət aldıq”. Lakin Ankaranın Rusiyada istehsal olunan “S-400 Triumf” hava hücumundan müdafiə sistemini almasına qarşı Vaşinqtonun davamlı müqavimətini nəzərə alaraq, Türkiyədəki başqa bir yüksək səviyyəli satınalma məmuru “Defence News”-a bildirib ki, möhlət anlaşmanın işləyəcəyi demək deyil. “Bu, texnoloji və ya ticarət mövzusu deyil. Bu, tamamilə siyasi məsələdir və ABŞ-ın blokadasının görə Türkiyə-Pakistan Türkiyə-ABŞ mübahisəsinin qurbanı olacaq”.

Ötən ilin iyun ayında Azərbaycan Türkiyə istehsalı olan silahlı pilotsuz təyyarələr almağı planlaşdırdığını elan edib. Azərbaycanın Müdafiə naziri bildirib: “Bu istiqamətdə səylər davam edir. İndi nəticələr əldə edirik”. Elə həmin ay Azərbaycan parlamenti Türkiyədən silah sistemlərinin alınması üçün Ankaradan maddi yardım almaq barədə qanun layihəsini təsdiqləyib.

Bu, Azərbaycanın vaxtlı-vaxtında atdığı addım idi. Cəmi 4 ay sonra Azərbaycan və Ermənistan sərhəd mübahisələri və Dağlıq Qarabağ bölgəsinə nəzarət məsələsində yenidən müharibə vəziyyətinə çatdı. Hərbi müşahidəçilər arasında Türkiyə istehsalı olan “Bayraktar TB-2” silahlı pilotsuz təyyarələrin müharibədə Azərbaycanın xeyrinə oyun dəyişdiricisi olduğu barədə bir fikir var. Türkiyə Azərbaycana digər hərbi texnika və təlimçilər göndərib.

Türk ordusu ilə sıx əlaqədə olan “Twitter” və “Telegram” hesabı olan “Clash Report”da qrafik görüntülər ortaya çıxıb və onlar erməni mövqelərini hədəf alan bir sıra “TB-2” zərbələrini göstərib. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi tərəfindən yerləşdirilən digər qrafik görüntülərdə də “TB-2” pilotsuz təyyarələri Ermənistan silahlı qüvvələrinə ölümcül raket atəşini sərgiləyir.

Türk ordusu üçün bu nədir? Nəzəri olaraq, Türkiyənin inkişaf edən müdafiə sənayesi Çinin müttəfiqi olan Pakistan vasitəsilə Çin hərbi texnologiyasına, o cümlədən Türkiyənin ehtiyac duyduğu mühüm döyüş təyyarəsi texnologiyasına çıxış əldə edə bilər.

Amma gerçəklər var. Çində etnik türk mənşəli uyğur azlığına Çin təzyiqi qarşısında davamlı susqunluğu Türkiyəni “əjdaha hirsi”nin kənarında saxlayıb. Ticarət əlaqələri yaxşılaşır və valyuta azlığı Türkiyəni getdikcə Çin sərmayəsindən asılı vəziyyətə gətirir. Ancaq bunların hamısı Türkiyəni qabaqcıl Çin hərbi texnologiyasına çıxışı olan strateji bir tərəfdaş etmir.

Birincisi, Pekin taktiki və mövsümi siyasi inkişaflara əsaslanaraq strateji qərarlar qəbul etməyə meylli deyil. O, Ərdoğan Türkiyəsinə potensial bir İslamçı/separatçı təhdid kimi baxır.

İkincisi, Ankara ilə Pekin arasındakı əvvəlki uğursuz strateji hərbi əməkdaşlığın acı xatirələri, Türkiyədə unudulsa da, çinlilərin düşüncəsində hələ də təzədir.

2013-cü ilin sentyabrında Qərb müttəfiqlərinin şokuna məruz qalan Türkiyə, ilk uzunmənzilli hava və raket əleyhinə müdafiə sistemini qurmaq üçün çinli istehsalçı CPMIEC-i seçib. NATO və Qərbin təzyiqi altında Türkiyə qısa müddətdə CPMIEC ilə ilkin müqaviləni ləğv edib və eyni müqavilə üçün yeni bir beynəlxalq tender elan olunub. Yenilənmiş rəqabət, Rusiya istehsalı olan “S-400” sisteminin Türk inventarına girməsinə yol açıb.

Daha geniş şəkildə desək, Azərbaycan hələ də Türkiyədən daha çox Rusiyanın çətiri altındadır və Pakistan “Çin ərazisi” olaraq qalır. Yeni İslam bloku valideynlərinin təbəssümlə seyr etdiyi üç uşağın kovboy oyununa bənzəyir. Valideynlər yalnız maraqlarına təhlükə hiss etdikləri vaxta qədər kənarda qalacaqlar.

Daha qısa perspektivdə yeni ittifaq həm Rusiya, həm də Çin maraqları üçün yaxşıdır, çünki bu, Türkiyənin daha da Şərqə bağlılığını və NATO daxil olmaqla, Qərb qurumları ilə onsuz da gərgin əlaqələrinin daha da zəifləməsini nəzərdə tutur. Moskva və Pekin, şübhəsiz ki, Qərb ittifaqının “part-time” (nisbi) üzvünə Qərbin şübhələrindən zövq alacaqlar”.

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər